Το Ιερό Κάθισμα του Αγίου Βασιλείου ήταν παλιά μοναστήρι, με το όνομα Παλιομονάστηρο. Θεωρείται κτίσμα του πρώτου τετάρτου του 14ου αιώνα. Ανήκει στην Ιερά Μονή Χιλανδαρίου.

Σημειωτέον ότι η Μονή και τα εξαρτήματά της δωρήθηκαν, ήδη από το 1198, από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Αλέξιο Α’ στους Σέρβους.

Είναι κτισμένο σε βραχώδες έξαρμα της ακτής, λίγο δυτικότερα από τον αρσανά της Μονής, και έχει έντονο οχυρωματικό χαρακτήρα. Αποτελείται από το κυρίως κτίσμα, το κάστρο και τον πύργο. Παλιά, η είσοδός του προστατευόταν από τάφρο, ενώ μια κινητή γέφυρα επέτρεπε την είσοδο στο εσωτερικό του οχυρού.

Το μονύδριο ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα από τον Όσιο Βασίλειο, μαθητή του Αγίου Ευθυμίου του Νέου και ήταν αφιερωμένο στην Ανάληψη του Κυρίου.

Το αρχαιότερο κτίσμα στο Κάθισμα είναι ο πύργος, που χτίστηκε το 1300-1302 από τον βασιλιά της Σερβίας Μιλούτιν μετά από αίτημα των μοναχών, που ζητούσαν προστασία από επιδρομές πειρατών. Ο πύργος ήταν επίσης γνωστός ως οχυρό της Χρυσής, από την αρχαία πόλη Χρυσή, που ήταν στην περιοχή.

Ο πύργος, με κάτοψη 11Χ13,5 μέτρα και ύψος 15 μέτρα από το επίπεδο της αυλής, είχε στον πάνω όροφο παρεκκλήσιο που κατέρρευσε.

Η θέση του μονυδρίου με τη βραχονησίδα απέναντι και η οχυρωματική υποδομή, όπως και ο αρσανάς που είναι ενσωματωμένος στον αμυντικό περίβολο, το ανέδειξαν σε ένα από τα σπουδαιότερα σημεία ελλιμενισμού του Αγίου Όρους, και καθώς ο Μιλούτιν το είχε προικοδοτήσει με τίτλους και μετόχια, το Κάθισμα του Αγίου Βασιλείου έχαιρε μίας σχετικής οικονομικής αυτονομίας, από την κυρίαρχη Μονή και για αυτό ήταν γνωστό με την ονομασία Παλαιομονάστηρο, που δείχνει ότι λειτουργούσε ως μονύδριο, γεγονός που τεκμηριώνεται και από την ύπαρξη τράπεζας και πτερύγων με κελλιά.

Γύρω στο 1330, ο γιος του Μιλούτιν, Στέφαν Ντετσάνσκι, έχτισε μέσα στο οχυρό ναό με τριμερές ιερό αφιερωμένο στον Άγιο Βασίλειο και από τότε επικράτησε η σημερινή ονομασία.