Η Ι.Μ. Διονυσίου βρίσκεται στη ΝΔ πλευρά της Αγιορείτικης χερσονήσου, μεταξύ των Μονών Γρηγορίου και Αγίου Παύλου, κτισμένη σε απότομο βράχο, 80μ. από τη θάλασσα στην απόληξη της χαράδρας του Αεροποτάμου. Είναι 5η στην ιεραρχία των μονών του Αγίου Όρους.
Από πηγές προκύπτει ότι η Μονή υφίσταται από το 1366. Ιδρυτής της Μονής ήταν ο Όσιος Διονύσιος, από την Κορυσό της Καστοριάς, που ανήγειρε τη Μονή με την πλούσια χορηγία του Αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Αλεξίου Γ' Κομνηνού.

Μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, το μοναστήρι ευεργέτησαν πολλοί ηγεμόνες της Μολδοβλαχίας. Στους τελευταίους αυτούς οφείλεται η διεύρυνση και γενικά η σημερινή μορφή της μονής Διονυσίου, γι' αυτό και τοποθετούνται ανάμεσα στους κτίτορές της. Από όλους ξεχωρίζουν κυρίως ο Ράδουλος και ο διάδοχός του Νεάγκος Βασσαράβας.

Tο Kαθολικό της μονής Διονυσίου, τιμώμενο στο όνομα του Γενεσίου του Προδρόμου, οικοδομήθηκε λίγο πριν από τα μέσα του 16ου αιώνα (1537 - 1547).

Το πρώτο σημαντικό κτίσμα, που ανεγέρθηκε στην Ι.Μονή από τον Νεάγκο Βασσαράβα περί το 1520, ήταν ο αμυντικός πύργος. Ανοικοδομήθηκε στα θεμέλια του παλαιότερου πύργου που θεμελίωσε ο πρώτος κτίτορας περί το 1364.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Ο πύργος της Μονής Διονυσίου βρίσκεται ενσωματωμένος στη βόρεια πλευρά της μονής και έχει σχήμα τετράγωνο. Είναι από τους ψηλότερους στο Όρος με ύψος περίπου 20μέτρα και, μαζί με τις πολεμίστρες, τα παραμέτρα κλπ, 23 μέτρα. Το πλάτος κάθε πλευράς είναι 6 μέτρα.
Το σημερινό κτίσμα έχει ελάχιστες μεταβολές ως προς το αρχικό κτίσμα του Νεάγκου. Στη νότια όψη του, στο ύψος του τελευταίου ορόφου, υπάρχει κεραμοπλαστικό μονόγραμμα της Μονής «Π» (= πρόδρομος).
Στο ύψος της δεύτερης στάθμης, μαρμάρινη πλάκα με ωραία μεγαλογράμματη βυζαντινή γραφή μας πληροφορεί ότι « Άνηγέρθη έκ βάθρων ό πύργος ούτος διά συνδρομής καί εξόδου του ενδοξότατου Νεάγκου Βοεβόδα αύθέντου της Βλαχίας έν έτει ΖΚΗ» (1520).

Μέχρι το ύψος των πέντε μέτρων από το έδαφος είναι συμπαγής και δεν έχει καθόλου κατοικήσιμο χώρο, παρά μόνο μια μικρή δεξαμενή, ενώ πιο πάνω ανυψώνονται τέσσερις ορόφους.

Κάθε πλευρά, εκτός της βορινής, φέρει 4 κόγχες πλάτους 1,10μ. και βάθους 0,5μ. που λειτουργούν ως δίοδοι μεταφοράς υλικών από το ύψος της τέταρτης στάθμης, απ' όπου ξεκινούν οι καταχύστρες. Κύρια υλικά άμυνας που ρίπτονταν απ' αυτές ήταν λίθοι και βραστό νερό ή λάδι.
Το πάχος των εξωτερικών λιθοδομών είναι 2μ. στη βάση του και φτάνει στην κορυφή τα 0,90μ. Παρουσιάζει μείωση 0,40μ. από κάτω προς τα πάνω, όπως όλοι σχεδόν οι Πύργοι. Η δόμηση των τοίχων είναι με λίθους και ασβεστοκεραμοκονίαμα. Η μείωση του πάχους των λιθοδομών εσωτερικά επιτυγχάνεται με υποχώρηση της υπερκείμενης τοιχοποιίας στο ύψος των δαπέδων του Πύργου.

Στην απόληξη του Πύργου, όπου οδηγεί η σκάλα με θόλο στο πλατύσκαλο, υπάρχουν καταχύστρες, και η περιμετρική τοιχοποιία είναι διαμορφωμένη σε πολεμίστρες με μικρές εσοχές εσωτερικά και κεκλιμένη στέψη.

Η είσοδος στον Πύργο σήμερα γίνεται από το αρχονταρίκι της Μονής διαμέσου μικρού εξώστη που βρίσκεται στη δυτική πλευρά του στο πρώτο όροφο. Η πόρτα είναι βαριά μεταλλική και εσωτερικά ασφαλίζει με σιδερένια αμπάρα.

Πρόσφατα (1995) έγιναν εκτεταμένες εργασίες αποκατάστασης του πύργου, κυρίως στο εσωτερικό. Παράλληλα έγινε διαμόρφωση του χώρου του Πύργου σε όλους τους ορόφους σε βιβλιοθήκη-εικονοφυλάκειο.

Πηγές