| | ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ | |
| | Θέλω να σε αφηγηθώ αφήγησιν μεγάλην· | |
| | κι αν θέλης να με ακροαστής, ολπίζω να σ᾿ αρέση. | |
| | ΠΡΩΤΗ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ [1096-1099] | |
§ 2 | 3 | Όταν το έτος ήτονε, από κτίσεως κόσμου, | |
| | εξάκις χιλιάδες δε κ᾿ εξάκις εκατοντάδες | |
| 5 | και δώδεκα ενιαυτούς, τόσον και ουχί πλέον, | |
| | διά συνεργίας και προθυμίας, μόχθου πολλού και κόπου | |
| | του μακαρίου εκεινού φρε Πιέρου ερημίτου, | Πέτρος ο Ερημίτης (1050 — 1115) |
| | όστις απήλθε στην Συρίαν, να έχη προσκυνήσει | |
| | έσω εις τα Ιεροσόλυμα, εις του Χριστού τον τάφο. | |
| 10 | Κι ως ηύρε τους χριστιανούς, ομοίως τον πατριάρχην, | |
| | οίτινες εδουλεύασιν εκεί τον άγιον τάφον, | |
| | το πώς τους ατιμώνασιν το αβάφτιστον το έθνος, | |
| | εκείνοι οι Σαρεκηνοί όπου τον αφεντεύαν· | |
| | όταν ελειτούργα κ᾿ ύψωνεν τα άγια ο πατριάρχης, | |
| 15 | με δύναμης τα άρπαζαν κ᾿ ερρίχτασίν τα κάτω, | |
| | κι αν ήτον τόσα απότολμος να τους αντιμιλήση, | |
| | ευτύς χάμω τον έρριπταν, πολλά τον τιμωρούσαν. | |
| | Ιδόντας τούτο ο άγιος εκείνος ο ερημίτης, | |
| | μεγάλως εβαρέθηκεν, έκλαψεν ελυπήθην, | |
| 20 | και είπεν προς τους χριστιανούς και προς τον πατριάρχην. | |
| | «Ως χριστιανός ορθόδοξος ομνύω σας και λέγω· | |
| | αν δώση ο Θεός κ᾿ η δόξα του ν᾿ αποστραφώ στην Δύση, | |
| | στον Πάπα τον αγιώτατον κ᾿ εις όλους τους ρηγάδες | |
| | βούλομαι ελθείν σωματικώς να τους ειπώ τα βλέπω, | |
| 25 | κι ολπίζω εις έλεος Χριστού να τους παρακινήσω, | |
| | να έλθουν με τα φουσσάτα τους εδώ στο μέρος τούτο, | |
| | να εβγάλουν τους Σαρεκηνούς εκ του Χριστού τον τάφον». | |
| | Λοιπόν θρηνώντας εστράφηκεν και εις την Ρώμην ήλθεν. | |
| | Του Πάπα αφηγήσετον τα ήκουσεν και είδεν. | |
| 30 | Κι ο Πάπας, ως το ήκουσεν το πώς τον αφηγάτον, | Πάπας Ουρβανός Β’ |
| | έκλαψεν σφόδρα, λυπηρά, μεγάλως ελυπήθην· | |
| | ευτύς ορίζει, γράφουσιν εις όλα τα ρηγάτα· | |
| | γαρδιναλέους απέστειλεν, λεγάτους κ᾿ επισκόπους, | γαρδιναλέους=καρδιναλίους |
| | εις το ρηγάτο Φράντσας τε και τόπους τους ετέρους, | ρηγάτο=βασίλειο |
| 35 | ένθα ήσαν οι Χριστιανοί, όπου και αφεντεύαν· | |
| | ευχήν και παρακάλεσιν εις αύτους αποστείλει· | |
| | είτις απέλθη στη Συρίαν εις του Χριστού τον τάφον, | |
| | όσα και αν αμάρτεσεν αφότου εγεννήθη, | |
| | να έχη την συμπάθειον ευτύς τώνε φταισμάτων. | |
| 40 | Ως το ήκουσαν οι άπαντες οι αρχηγοί της Δύσης, | |
| | ευτύς επήραν τον σταυρόν κ᾿ εις τον Χριστόν ωμόσαν | |
| | να απέλθουν να εβγάλουσιν το γένος των βαρβάρων. | |
| | Των χριστιανών η ένωσις εγίνοτον μεγάλη· | |
| | ογδοήντα οχτώ ευρέθησαν χιλιάδες καβαλλάροι, | |
| 45 | κι οχτακοσίες δεκοχτώ χιλιάδες οι πεζοί τους. | |
| | | |
| | ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΟΙ ΕΙΣ ΚΩΝ/ΠΟΛΙΝ ΚΑΙ Μ. ΑΣΙΑΝ | |
§ 3 | | Εκ την Κωνσταντινούπολιν εκείθεν απεράσαν· | |
| | τον τόπον της Ανατολής, Τούρκοι τον εκρατούσαν. | |
| | Ο βασιλεύς γαρ των Ρωμαίων, Αλέξης ο Βατάτζης, | Αλέξιος Α’ Κομνηνός [λάθος Χρονικού] |
| | ιδών το πλήθος των Φραγκών, συμβίβασιν εποίκεν, | |
| 50 | όρκον, συνθήκας έποικεν μετά τους κεφαλάδες· | κεφαλάδες=άρχοντες, ευγενείς |
| | τον τόπον της Ανατολής, όπου ήτον γονικόν του, | |
| | αν δώση ο Θεός κ᾿ εβγάλουσιν τους Τούρκους απ᾿ εκείθεν, | |
| | εάν του παραδώσουσιν τον τόπον και τα κάστρη, | |
| | σωματικώς να απελθή μ᾿ αυτούς εις την Συρίαν, | |
| 55 | να έχη μετ᾿ αυτόν δώδεκα χιλιάδες καβαλλάρους. | |
| | Οι Φράγκοι γαρ ως άνθρωποι αληθινοί εις πάντα, | |
| | επίστεψαν του βασιλέως τους λόγους κι ώμοσάν του. | |
| | Οι Φράγκοι, απείν ωμόσασιν, τους όρκους εβαστάξαν· | |
| | περνούν εις την Ανατολήν, τον τόπον εκερδίσαν, | |
| 60 | ευτύς τον επαράδωκαν Αλέξιον τον Βατάτζην, | |
| | όπου ήτον τότες βασιλεύς όλης της Ρωμανίας. | |
| | Επείν γαρ επαράλαβεν τα κάστρη και τες χώρες, | |
| | βουλήν επήρεν δολερή μετά τους άρχοντές του, | |
| | το πώς να εύρουν αφορμή, και πώς να έχουν μείνει | |
| 65 | εκ το ταξείδι της Συρίας, και να μη κιντυνέψουν. | |
| | Ενταύτα ενώθη ο βασιλεύς μετά τους πριγκιπάδες, | |
| | τους κεφαλάδες κι αρχηγούς του Φράγκικου φουσσάτου, | |
| | και είπεν ούτως προς αυτούς, ταύτα τους συντυχαίνει· | συντυχαίνω=ομιλώ, συνομιλώ |
| | «Πρώτο τον Θεόν ευχαριστώ, δεύτερο εσάς ομοίως, | |
| 70 | όπου με εβοηθήσετε κ᾿ ηπήρα το γονικό μου. | |
| | Εν τούτω σας παρακαλώ, να έναι με βουλή σας, | |
| | δότε με μήναν τέρμενο όπως διά να μείνω, | |
| | τα κάστρη, τα εκερδίσετε, να τα έχω σιταρχίσει, | |
| | να ορθώσω τα φουσσάτα μου, να ελθούσι μετ᾿ εμένα· | |
| 75 | ευτύς να ορμήσω, να έρχωμαι ένθα και να σας εύρω». | |
§ 4 | | Οι Φράγκοι ως χριστιανοί δόλον ουκ εσκοπήσαν, | σκοπίζω=σκέφτομαι |
| | επίστεψαν τον λόγον του και αποχαιρετού τον· | |
| | την Αρμενίαν επέρασαν, εις Αντιοχείαν απήλθον· | |
| | κι ο βασιλεύς απέμεινεν, απέργωσεν τους Φράγκους, | |
| 80 | τον όρκον όπου ώμοσεν έσφαλε, επάτησέ τον, | |
| | και ουκ απήλθεν μετ᾿ αυτούς καθώς τους είχε ομόσει. | |
| | Έδε σφάλμα, το έποικεν, ο βασιλεύς εκείνος· | |
| | όλοι του κόσμου οι άνθρωποι τον εκατηγορήσαν. | |
| | Οι Φράγκοι, όταν απήλθασιν εις την Αντιοχείαν, | |
| 85 | πολλά εκακοπάθησαν έως να την επάρουν. | |
| | Αφότου γαρ ηπήρασιν της Αντιοχείας την πόλιν, | |
| | εκεί εξεχειμάσασιν μέχρι τον μάρτιον μήνα· | |
| | κ᾿ εκείθεν εξεβήκασιν τα μέρη της Συρίας, | |
| | κουρσεύοντα, κερδίζοντα τα κάστρη και τες χώρες· | |
| 90 | πολλούς πολέμους έποικα με το έθνος των βαρβάρων, | |
| | καθώς εγγράφως ηύραμεν λεπτώς εις το Βιβλίο | |
| | της Κουγκέστας, όπου έγινεν ετότες στην Συρίαν. | |
| | Και ταύτα γαρ συνοπτικά σε γράφω να μανθάνης, | |
| | διατί σπουδάζω να στραφώ εις την αφήγησίν μου. | |
| 95 | Αφότου γαρ εσέβησαν απέσω στην Συρίαν, | |
| | εις τα Ιεροσόλυμα εδιέβησαν ολόρθα· | |
| | την χώραν επολέμησαν, εσέβησαν απέσω. | |
| | ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ [1099] | |
| | Επείν γαρ απεσώσασιν εις του Χριστού τον τάφον, | |
| | δόξαν και ύμνον έδωκαν τον ποιητήν και πλάστην· | |
| 100 | βουλήν επήραν οι αρχηγοί ποίον να ποίσουν ρήγαν· | |
| | πολύ εσυνερίζονταν, δι᾿ ού είχαν μεγάλην δόξαν. | |
| | Οι δε όλοι οι φρονιμώτεροι και το κοινό μετ᾿ αύτους | |
| | τον Κοτευφρώνεν ντε Μπουλιού εγλέξαν διά ρήγαν. | Γοδεφρείδος Μπουγιόν (Bouillon) |
| | δι᾿ ού ήτον φρονιμώτερος, ενάρετος εις όλους· | |
| 105 | αφέντην τον εποίκασιν και ρήγαν της Συρίας. | |
| | Εκείνος γαρ, ως φρόνιμος, την αφεντίαν εδέχτη· | |
| | το στέμμα γαρ το χρύσινον ουδέν το επαραδέχτη | |
| | στην κεφαλήν του κάμ ποσώς να το του έχουν βάλει, | |
| | λέγας· Ουκ ήτον άξιος, ουδέ εύπρεπον υπήρχε, | |
| 110 | εκεί όπου εστέψαν τον Χριστόν με ακάνθινον το στέμμα, | |
| | να στέψουσιν αμαρτωλόν άνθρωπον με χρυσίον. | |
| | Αφόνου γαρ επλάτυνεν των Φραγκών η αφεντία | αφεντία=κυριαρχία |
| | εις το ρηγάτο της Συρίας, καθώς σε το αφηγούμαι, | |
| | ουδέν εδιάβαιναν ποσώς πέντε ή δέκα χρόνοι, | |
| 115 | εκ το ρηγάτο της Φραγκίας, από την Αγλητέρραν, | Αγλητέρρα=Αγγλία |
| | κι από τα άλλα έτερα της Δύσεως τα ρηγάτα, | |
| | όσοι αγαπούσαν τον Χριστόν κ᾿ ευσέβειαν εποθούσαν, | |
| | να μη περάσωσιν λαός, πλήθος φτωχοί και πλούσιοι, | |
| | εις την Συρίαν απέρχονται εις του Χριστού τον τάφον· | |
| 120 | συφάμελοι υπαγαίνασιν εκεί κ᾿ εκατοικούσαν, | συφάμελοι=οικογενειακώς |
| | οι μεν διά το προσκύνημα, και άλλοι διά την δόξαν. | |
| | | |
| | ΤΑ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΑ ΤΗΣ Δ´ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑΣ [1201-1202] | |
§ 5 | | Παρελθουσών γαρ των χρονών εκατον πληρωμένων. | |
| | αφότου εγένετον εκείνο το πασσάτζο, | πασσάτζο=πλους |
| | το έτος ετότε έτρεχεν το από κτίσεως κόσμου | |
| 125 | έξι χιλιάδες, λέγω σε, κ᾿ εφτά εκατοντάδες, | |
| | και δεκαέξι μοναχούς χρόνους είχεν το έτος, | |
| | οι κόντοι εκείνοι ενώθησαν, όπερ εδώ ονομάζω, | |
| | κι άλλοι μεγάλοι άνθρωποι ενώ ήσαν εκ την Δύσιν· | |
| | όρκον εποίησαν ομού και τον σταυρόν απήραν, | |
| 130 | όπως ομού περάσωσιν εις της Συρίας τα μέρη, | |
| | εκείσε εις τα Ιεροσόλυμα, εις του Κυρίου τον τάφον. | |
| | Ο πρώτος ήτον ο Παντουής, κόντος ήν της Φιλάντρας· | Βαλδουΐνος Α’ κόμης της Φλάνδρας |
| | τον δεύτερον ελέγασιν τον κόντον της Τσαμπάνιας· | Θεόβαλδος (Thimbaut de Champagne) |
| | τον τρίτον γαρ ωνόμαζαν τον κόντον της Τουλούζας. | [λάθος του Χρονικού-δεν συμμετείχε] |
| 135 | Το δε το πλήθος του λαού και των φλαμουραρίων, | φλαμουράριος=βαθμοφόρος |
| | όπου ήσασιν εις την βουλήν και εις το ταξείδι εκείνο, | |
| | ουκ ημπορώ να τους ειπώ διά την πολυγραφίαν. | |
| | Βουλήν απήρασιν ομού οι κεφαλάδες όλοι | |
| | το ποίον να ποιήσουν κεφαλήν απάνω εις τα φουσσάτα. | |
| 140 | Εν τούτω αποδιαλέξασιν τον κόντον της Τσαμπάνιας, | |
| | διατί ήτον ευτροπώτερος κ᾿ εις τ᾿ άρματα επιδέξιος· | |
| | εκείνος ήτον νεούτσικος, χρονών εικοσιπέντε· | |
| | και διά την παρακάλεσιν όλων των κεφαλάδων | |
| | το οφφίκιον επαράλαβε, με προθυμίαν το επήρε. | οφφίκιον=αξίωμα |
| 145 | Ενταύτα απήρασιν βουλήν ότι να απελθούσιν, | |
| | ο κατά είς εις τον τόπον του διά να οικονομηθούσι· | |
| | εις τον ερχόμενον καιρόν, εις το έμπα του απριλίου, | |
| | αμφότεροι να εσμίξουσιν, εις την Συρίαν ν᾿ απέλθουν. | αμφότεροι [εδώ]=άπαντες |
| | ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΜΗΤΟΣ ΤΗΣ ΚΑΜΠΑΝΙΑΣ | |
§ 6 | | Κι αφότου απεχωρίστησαν, στους τόπους τους απήλθαν· | |
| 150 | ουδέν εδιάβησαν ποσώς κανένας μήνας, δύο, | |
| | από αμαρτίας εγίνετον κι απέθανεν ο κόντος, | |
| | εκείνος ο παράξενος, ο κόντος της Τσαμπάνιας. | παράξενος=εξαιρετικός |
| | Θρήνος και θλίψη εγίνετον ς᾿ όλους τους πελεγρίνους· | πελεγρίνος=προσκυνητής, σταυροφόρος |
| | κι από την θλίψιν την πολλήν ήλθαν να κιντυνέψουν, | |
| 155 | να αφήκουσιν το πέραμα και το πασσάτζο εκείνο· | |
| | έδε αμαρτία όπου εγίνετον, ο θάνατος του κόντου. | |
§ 7 | | Εν τούτω, ως ηθέλησε Θεός να γένη το πασσάτζο, | |
| | όπως να μη απορήσωσι τόσοι μεγάλοι ανθρώποι, | |
| | να μείνουν και αφήσουσι τέτοιον καλόν ταξείδιν, | |
| 160 | είς από αυτούς ευρέθηκεν χρήσιμος καβαλλάρης· | |
| | άνθρωπος ήτο ευγενικός, φρόνιμος υπέρ μέτρου, | |
| | μισίρ Ντζεφρέ τον έλεγαν, ντε Βιλαρντουή το επίκλην, | Γοδεφρείδος Βιλλεαρδουίνος (ιστορικός) |
| | και μέγας πρωτοστράτορας ήτον γαρ της Τσαμπάνιας. | επίκλην=επώνυμο |
| | Εκείνος ήτο ο μαΐστορας και ο πρωτοσύμβουλός του, | |
| 165 | εκεινού του μακαριτού του κόντου της Τσαμπάνιας, | |
| | όπου τον εσυμβούλευεν να ποιήσουν το ταξείδιν· | |
| | κι ως είδεν γαρ το εριζικόν, τον θάνατον του κόντου, | |
| | ανέλαβεν την υπόθεσιν το του πασσάτζου εκείνου. | |
| | Ελόγισεν, ως φρόνιμος, ότι αμαρτία ήθελε είσται, | |
| 170 | διά ενός ανθρώπου θάνατον να μείνη το πασσάτζο | |
| | κ᾿ η σωτηρία των χριστιανών, ψέγος ήθελεν είσται. | ψέγος=ψόγος |
§ 8 | | Απήρεν δύο καβαλλαρίους όπου είχε εκ της βουλής του· | |
| | εκ την Τσαμπάνια εξέβηκεν εις την Φιλάντριαν ήλθεν, | Φιλάντρια=Φλάνδρα |
| | ηύρεν τον κόντον Παντουήν μεγάλως λυπημένον. | Βαλδουΐνος κόμης της Φλάνδρας |
| 175 | διά την θανήν που εγίνετον στον κόντον της Τσαμπάνιας, | κόντος=κόμης |
| | κι αφότου συνεθλίβησαν αμφότεροι οι δύο, | |
| | μισίρ Ντζεφρές, ως φρόνιμος, παρηγορά τον κόντον· | Γοδεφρείδος Βιλλεαρδουίνος (ιστορικός) |
| | και τόσον έξευρε να ειπή, τόσην βουλήν να δώση, | |
| | ότι εμεταστερέωσεν να γένη το πασσάτζο. | |
| 180 | Κι αφότου εστερεώσασιν ότι να το πληρώσουν, | |
| | ο κόντος της Φιλάντριας του έδωκε έναν καβαλλάρην | |
| | να υπάη μετ᾿ αυτόν σύντροφος στον κόντον της Τουλούζας. | |
| | Ευθέως τον δρόμον έπιασαν κ᾿ εις την Προβέντσαν ήλθαν· | Προβέντσα=>Προβηγκία |
| | τον κόντον ηύραν λυπηρόν, εις σφόδρα ήτον θλιμμένος, | |
| 185 | το μεν ήτον διά την θανήν του κόντου της Τσαμπάνιας, | |
| | το πλειότερον, ως έλεγε, διά το πασσάτζο εκείνο | |
| | όπου ήσαν καταπιάσοντα κι αρτίως εσκανταλίστη. | |
| | Και τότε ο μισίρ Ντζεφρές, ως φρόνιμος όπου ήτον, | |
| | άρχισε να τον παρηγορά κ᾿ επληροφόρεσέ τον, | |
| 190 | το πώς ο κόντος Παντουής, ο αφέντης της Φιλάντριας, | Βαλδουΐνος, κόμης της Φλάνδρας |
| | θέλει και εμεταστερέωσεν να γένη το πασσάτζο. | |
| | «Διά τούτο απέστειλεν εδώ τον καβαλλάρη ετούτον | |
| | κ᾿ εμέν ωσαύτως μετ᾿ αυτόν, πληροφορίαν σε λέγω, | |
| | να σε πληροφορέσωμεν, ας έν᾿ το θέλημά σου, | |
| 195 | εις τόπον όπου ορέγεσαι να εσμίξετε οι δύο, | |
| | να γράψωμεν και των αλλών όπου εις τον όρκον είναι, | |
| | να έλθουν κ᾿ εκείνοι μετά εσάς να ενωθήτε αλλήλως, | |
| | το πράγμα να στερεώσετε το πώς θέλετε πράξει». | |
| | Ο κόντος γάρ, ως φρόνιμος, εκείνος της Τουλούζας, | |
| 200 | ακούσων του μισίρ Ντζεφρέ τους λόγους και την πράξιν, | |
| | ευθέως εσυγκατέβηκεν κ᾿ εις την βουλήν του εσέβη. | |
| | Εν τούτω εδιορθώσασιν το πού να ενωθούσιν. | |
| | Τι να σε λέγω τα πολλά πολλάκις να βαρειέσαι; | |
| | εις την Μπουργούνια εσμίξασιν αμφότερ᾿ οι κοντάδες· | Μπουργούνια=>Βουργουνδία |
| 205 | βουλήν απήραν ενομού μετά τους πελεγρίνους, | |
| | το ποίον να ποιήσουν κεφαλήν εις όλα τα φουσσάτα. | |
| | Ο ΒΟΝΙΦΑΤΙΟΣ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΑΡΧΗΓΟΣ | |
| | Εν τούτω οι φρονιμώτεροι όλων των πελεγρίνων | |
| | είπαν κ᾿ εσυμβουλέψασιν να ποιήσουν τον Μπονιφάτσιον· | Βονιφάτιος ο Μομφερρατικός (Monferrato) |
| | μαρκέσης ήτον ντε Μουφαράντ, αφέντης μέγας υπήρχεν, | μαρκέσης=μαρκήσιος |
| 210 | στρατιώτης γαρ εξάκουστος και πρώτος της Ιτάλιας. | |
| | Δύναμιν είχεν φοβερήν, φουσσάτα είχε μεγάλα· | |
| | η αδελφή του ευρίσκετον ρήγαινα της Φραγκίας. | |
| | Ενταύτα επαρακάλεσαν εκείνοι οι δύο κοντάδες, | |
| | ομοίως κ᾿ οι άλλοι έτεροι, οι πρώτοι των πελεγρίνων, | |
| 215 | εκείνον τον μισίρ Ντζεφρέ ν᾿ απέλθη στον μαρκέζην, | μαρκέζην=μαρκήσιο |
| | να ποιήση τόσον προς αυτόν, να τον παρακαλέση, | |
| | όπως να καταδέξεται την ενοχήν να πιάση, | ενοχή=διοίκηση |
| | ν᾿ απέλθη μ᾿ αυτούς στην Συρίαν, να ένι πρώτος ᾿ς όλους, | |
| | διά κεφαλήν και οριστήν εις όλα τα φουσσάτα. | |
§ 9 | 220 | Οι δύο κοντάδες του έδωκαν προς έναν καβαλλάρην· | |
| | υπόσχεσιν του εποιήσασιν εις όσον καταστήση, | |
| | να το κρατήσουσιν στερκτον και ου μη το παρατρέψουν. | |
| | Εν τούτω ο μισίρ Ντζεφρές απεχαιρέτησέ τους, | |
| | απήρεν τους καβαλλαρίους εκείνων των δύο κοντάδων, | |
| 225 | ολόρθα απήλθασιν εκεί όπου ήτον ο Μπονοφάτσος. | |
| | Στην Λάτσαν τον ηυρήκασιν, χώρα μεγάλη ένι· | Λάτσα=> Μιλάνο Ιταλίας |
| | κι αφότου επεζέψασιν κ᾿ εκατουνέψανέ τους, | κατουνέψανε=στρατοπέδευσαν |
| | εις τον μαρκέσην ήλθασιν, γλυκέα τον χαιρετούσιν | |
| | εκ μέρους των ευγενικών εκείνων των κοντάδων, | |
| 230 | είθ᾿ ούτως κι από των λοιπών ολών των πελεγρίνων. | πελεγρίνος=προσκυνητής, σταυροφόρος |
| | Τα πιττάκια όπου εβάσταζαν, πρώτα του επροσκομίσαν, | πιττάκιον=επιστολή |
| | κι απέκει τον εσύντυχεν μισίρ Ντζεφρές εκείνος· | |
| | άρχασεν ούτως λέγει του· πώς τον παρακαλούσιν | |
| | τον κόντον της Φιλάντριας είπε ομπρός, δεύτερον της Τουλούζας, | |
| 235 | κι απέκει τους ευγενικούς, τους πρώτους του πασσάτζο | πασσάτζο=πλους |
| | να καταδέξεται γενεί εις αύτους καπετάνος, | |
| | κυβερνητής, διορθωτής εις όλα τα φουσσάτα. | |
| | Ως φρόνιμον κ᾿ ευγενικόν οι όλοι τον εκλέξαν, | |
| | κ᾿ ελπίζουν εις τα φρόνα του να μη τους έχη λείψει. | |
§ 10 | 240 | Ο μαρκέσης, ως φρόνιμος, ούτως τους απεκρίθη· | μαρκέσης = μαρκήσιος |
| | «Ευχαριστώ τους άρχοντες, άπαντες τους κοντάδες, | |
| | το πώς εκαταδέχτησαν το οφφίκιον να με δώσουν. | |
| | Εγώ γαρ ουκ ημπορώ απόκρισιν να ποιήσω | |
| | άνευ βουλής και θέλημα του αφέντου μου του ρήγα, | |
| 245 | οπού έχω αφέντην και γαβρόν, τον ρήγαν της Φραγκίας | |
| | ωσαύτως και της ρήγαινας όπου ένι αδελφή μου. | |
| | Λοιπόν διά την αγάπην του ομοίως και διά την τιμήν μου, | |
| | ας με υπομένουσιν μικρόν έως ού να απέλθω εις αύτους, | |
| | να έχω βουλήν κι απολογίαν το τι με θέλουν ορίσει, | απολογία=άδεια, έγκριση |
| 250 | και μετά ταύτα να στραφώ κι απόκρισιν να τους ποιήσω». | |
| | Ο ΒΟΝΙΦΑΤΙΟΣ ΕΚΛΕΓΕΤΑΙ ΑΡΧΗΓΟΣ | |
§ 11 | | Οικονομήθη παρευτύς εκείνος ο μαρκέσης | |
| | από την Λάτσα εξέβηκεν, απέρασεν τα όρη, | |
| | όπου χωρίζουν την Φραγκίαν από την Λουμπαρδίαν. | Λουμπαρδία=>Λομβαρδία |
| | Τοσούτον γαρ ωδήγεψεν, εις την Φραγκίαν απήλθε· | |
| 255 | εύρεν τον ρήγαν στο Παρίς, την ρήγαιναν ομοίως· | Παρίς=Παρίσι |
| | ομού τους εχαιρέτισεν καθώς ήσαν οι δύο. | |
| | Χαράν μεγάλην έποικαν το ιδεί τον τον μαρκέσην· | |
| | η ρήγαινα τον ερωτά· «Τι θέλεις εδώ, αδελφέ μου; | |
| | μεγάλως το θαυμάζομαι το πώς ήλθες ενταύτα· | |
| 260 | ποτέ μου μοναξότερα ουδέν σε είδα να έλθης | |
| | εις το ρηγάτον της Φραγκίας διά να μας θέλης ίδει». | |
| | Ομού τους αφηγήσετον, λεπτομερώς τους είπεν | |
| | τον τρόπον, την υπόθεσιν, διατί ήλθεν εκεί εις αύτους· | |
| | το πώς τον εξεζήτησαν οι ευγενικοί κοντάδες, | |
| 265 | όπου ωμόσαν στον Χριστόν εις την Συρίαν να απέλθουν, | |
| | «όπως ν᾿ απέλθω μετ᾿ αυτούς εις του Κυρίου τον τάφον | |
| | καπετάνος και οδηγός απάνω εις τα φουσσάτα, | |
| | Και ουκ ηθέλησα ποσώς απόκρισιν να ποιήσω | |
| | άνευ βουλής, θελήματος εσάς όπου έχω αφέντες. | |
| 270 | Εν τούτω ήλθα να ιδώ εσάς, να μάθω τον ορισμόν σας, | |
| | πώς ορίζετε εις εμέν απόκρισιν να ποιήσω». | |
| | Συντόμως του αποκρίθηκεν ο ρήγας της Φραγκίας | |
| | και είπεν ούτως προς αυτόν, ετέτοια τον ελάλει· | |
| | «Ευχαριστώ σε, αδελφέ, του Μουφαρά μαρκέσης, | Βονιφάτιος ο Μομφερρατικός (Monferrato) |
| 275 | εις την βουλήν όπου έποικες κι᾿ ήλθες βουλήν να επάρης | |
| | από εμάς τους αγαπάς κι από τους εδικούς σου. | |
| | Εν τούτω γαρ με φαίνεται τιμή σου ένι μεγάλη, | |
| | όταν σε ανακράζουσιν κ᾿ εξεζητούν δι᾿ αφέντην, | |
| | διά κεφαλήν και κύβερνον τέτοι μεγάλοι ανθρώποι· | |
| 280 | τον Θεόν πρέπει να ευχαριστάς ομοίως και το ριζικόν σου. | |
| | και ποίησέ το απόκοτα, με προθυμίαν μεγάλην | |
| | Εμέν αρέσει με καλά και συμβουλεύω σε το, | |
| | επεί λογίζομαι καλά, εξεύρω κ᾿ εγνωρίζω, | |
| | ότι διά εμού την αφορμήν το πολεμούν εκείνοι, | |
| 285 | όπως να έχης από εμέν βοήθειαν και φουσσάτα. | |
| | Εν τούτω λέγω, αδελφέ, ορίζω κι αγαπώ το· | |
| | άνοιξον το λογάρι μου κ᾿ έπαρον όσον θέλεις, | λογάρι=χρήμα |
| | όσοι αγαπούσιν, πρόθυμα από όλον το ρηγάτο, | |
| | να έλθουν μετ᾿ έσου εις την Συρίαν, θέλω κι ορέγομαί το | |
| 290 | επεί ένι δόξα και τιμή όλων των εδικών σου». | |
§ 12 | | Ακούσων γάρ, ως φρόνιμος, εκείνος ο μαρκέσης, | |
| | έκλινε το κεφάλιν του, και προσκυνά τον ρήγαν. | |
| | Πρώτα θεόν ευχαριστά και δεύτερον εκείνον, | |
| | απήρεν όσα του έδωκεν λογάριν και φουσσάτα· | |
| 295 | απηλογίαν του εζήτησεν κι αποχαιρέτισέ τον, | |
| | την ρήγαιναν ασπάστηκεν και λέγει προς εκείνην· | |
| | «Δέσποινά μου ευχήσου με, ν᾿ απέλθω με την ευχήν σου». | |
| | Ενταύτα επήρε, εστράφηκε εκεί οπού ήτον αφέντης, | |
| | στον τόπον του ντε Μουφαράντ οπού πολλά επεθύμα· | |
| 300 | Πιττάκια γράφει παρευτύς, μαντατοφόρους στέλνει | |
| | στον κόντον της Φιλάντριας τα έστειλε κ᾿ εκεινού της Τουλούζας, | |
| | το πώς εστράφη εκ την Φραγκίαν όπου ήτον εις τον ρήγαν, | |
| | κ᾿ έχει βουλήν και προθυμίαν να ποίση το του εζητήσαν, | |
| | στην συντροφία τους να απελθή εκεί στον άγιον τάφον, | |
| 305 | όπου εσταυρώθη ο Χριστός διά το ανθρώπινον το γένος. | |
§ 13 | | Εν τούτω εμαντατοφορήστησαν το πού να εσμίξουν όλοι | |
| | όπως να επάρουσιν βουλήν το πόθεν να απεράσουν· | |
| | εις το Σαβόη ενώθησαν κ᾿ εκεί βουλήν απήραν· | Σαβόη=>Σαβοΐα (Πεδεμόντιο) |
| | αφότου εσυμβουλεύτησαν, ισιάστησαν αλλήλοις | |
| 310 | το πέραμα να ποιήσουσιν από την Βενετίαν. | |
| | Ο ΓΟΔΟΦΡ. ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΪΝΟΣ ΕΙΣ ΒΕΝΕΤΙΑΝ | |
§ 14 | | Ενταύθα επαρακάλεσαν αμφότερ᾿ οι κοντάδες, | |
| | ωσαύτως όλοι οι δε λοιποί, οι πρώτοι του πασσάτζο, | |
| | εκείνον τον μισίρ Ντζεφρέ, τον πρώτον της βουλής τους, | Γοδεφρείδος Βιλλεαρδουίνος (ιστορικός) |
| | ως άξιος, φρονιμώτερος απ᾿ όλον το φουσσάτον, | |
| 315 | ν᾿ απελθή εκεί εις την Βενετίαν το πέραμα να ορθώση· | |
| | προστάγματα του εποίκασιν με κρεμαστές τες βούλλες, | |
| | την δύναμίν τους του έδωκαν κ᾿ υπόσχεσιν του εποίκαν, | |
| | το όσον ποιήση να στερχτούν, να το έχουσιν πληρώνει. | |
§ 15 | | Οι δύο κοντάδες του έδωκαν προς έναν καβαλλάρην· | |
| 320 | άλλον έναν του έδωκεν εκείνος ο μαρκέσης· | |
| | είχεν γαρ κι ο μισίρ Ντζεφρές άλλους δύο εδικούς του | Γοδεφρείδος Βιλλεαρδουίνος (ιστορικός) |
| | κι απήρεν τους κ᾿ εμίσσεψεν, επέρασεν τα όρη, | |
| | εις το Πιεμούντ εσώσασιν, στου Μουφαρά απεσώσαν, | Πιεμούντ=>Πεδεμόντιο Ιταλίας |
| | επέρασαν την Λουμπαρδίαν, στην Βενετίαν εσώσαν, | |
| 325 | τον δούκαν εχαιρέτησαν εκ μέρους του μαρκέση, | |
| | και των κοντάδων άλλα δή και από τους άλλους όλους, | |
| | τους πρώτους και καλλιώτερους όπου την δόξαν είχαν. | |
| | Ατός του ο μισίρ Ννζεφρές του έδωκεν τα πιττάκια· | πιττάκιον=επιστολή |
| | μετά ταύτα του ελάλησεν, εκ στόματος του είπεν· | |
| 330 | το πώς τον αξιώνουσιν, ως φίλον κι᾿ αδελφόν τους, | |
| | να ποιήση να έχουν πλευτικά, να θέλουσιν περάσει | πλευτικά=καράβια |
| | στον άγιον τάφον του Χριστού, εκείσε στην Συρίαν· | |
| | διά οχτώ χιλιάδες χρήζουσιν με τα άλογα περάσουν, | |
| | και άλλες ογδοήκοντα χιλιάδες οι πεζοί τους. | |
§ 16 | 335 | Ο δούκας γαρ της Βενετίας, μισίρ Αρίγος άκω, | Ερρίκος Δάνδολος, Δόγης Βενετίας |
| | ντε Άντουλο το επίκλην του, ούτως τον ωνομάζαν | επίκλην=επώνυμο |
| | –άνθρωπος ήτον φρόνιμος, πολλά χαριτωμένος– | |
| | τιμητικά αποδέξετον μισίρ Ντζεφρέ εκείνον· | |
| | χαράν μεγάλην έλαβε το ακούσει το μαντάτο, | |
| 340 | επεί ελογίστη, εσκόπησεν οτι εκ του πασσάτζου εκείνου | |
| | τιμήν και διάφορον πολύν να λάβη η Βενετία. | |
| | Ώρισεν κ᾿ εσωρεύτησαν οι μεγιστάνοι όλοι, | |
| | είθ᾿ ούτως κι όλον το κοινό της πόλης Βενετίας· | |
| | στον Άγιον Μάρκο εσέβησαν, άρχισε να τους λέγη· | |
| 345 | «Άρχοντες, φίλοι κι αδελφοί, συντρόφοι, συγγενείς μου, | |
| | θεωρείτε πώς μας αγαπά ο βασιλέας της δόξης· | |
| | τιμήν και δόξαν, διάφορον, μας έστειλεν εμπρός μας, | |
| | όταν το άνθος της Φραγκίας, οι αφέντες οι μεγάλοι, | |
| | ήλθαν παρακαλώντα μας στην χώρα μας απέσω, | |
| 350 | να δώσουν το λογάριν τους κ᾿ ημείς τα πλευτικά μας». | |
| | Ακούσοντά το οι άρχοντες, οι πρώτοι της Βενετίας, | |
| | είθ᾿ ούτως κι όλον το κοινόν που ήσαν εκεί μετ᾿ αύτους, | |
| | τους λόγους και την διδαχήν οπού τους είπε ο δούκας, | |
| | μεγάλως το ανεχάρησαν, τον δούκα ευχαριστήσαν | |
| 355 | εις την βουλήν και διδαχήν, όπερ τους εδιατάχτη· | |
| | ομού τον επροσκύνησαν, εστέρξαν κι αφιερώσαν, | |
| | κ᾿ είπαν ότι να πληρωθή άνευ καμμίας προφάσεως. | |
| | Κι αφότου αφιρώσασι κ᾿ εστέρξαν την βουλήν τους, | αφιρώνω=διαβεβαιώνω |
| | εκράξαν τον μισίρ Ντζεφρέ και τους καβαλλαρίους, | |
| 360 | που ήσαν εκείσε μετ᾿ αυτόν συντρόφοι μετ᾿ εκείνον· | |
| | μισίρ Αρίγο ντε Άντουλος, δούκας της Βενετίας, | |
| | απόκρισιν τους έδωκεν, ούτως τους αποκρίθη· | |
| | το πώς το πράγμα όπου ζητούν αρέσει της Βενετίας. | |
| | ΣΥΜΦΩΝΟΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΒΕΝΕΤΙΑΣ [1201] | |
§ 17 | | Προστάγματα εποιήσασιν, έγραψαν, εβουλλώσαν· | |
| 365 | ούτως τους αφιρώσασι με συμφωνίες μεγάλες | |
| | ότι εάν συμβή υπόθεσις κι ουδέν ελθούν οι Φράγκοι | |
| | τόσοι όπου να γεμίσουσιν τα πλευτικά καράβια, | |
| | τα θέλουν αρματώσουσι οι Βενετίκοι δι᾿ αύτους, | |
| | την έξοδον των πλευτικών τα ηθέλαν ενεμείνει, | |
| 370 | άνευ προφάσεως κι αφορμής να την έχουν πληρώσει. | |
§ 18 | | Και αφότου εκπληρώσασιν τες συμφωνίες εκείνες, | |
| | απηλογίαν απήρασιν οι φράγκοι καβαλλάροι· | |
| | τον δούκα απεχαιρέτησαν κι όλους τους Βενετίκους, | |
| | εξέβησαν ᾿κ την Βενετίαν, την Λουμπαρδίαν ωδέψαν, | |
| 375 | στο Μουφαράν εσώσασι και τον μαρκέσην ηύραν· | Βονιφάτιος ο Μομφερρατικός (Monferrato) |
| | λεπτώς τον αφηγήσαντο την πράξιν και τον βίον, | |
| | κι όσα εκατεστήσασιν μετά τους Βενετίκους. | |
| | Ακούσων ταύτα του Μουφαρά εκείνος ο μαρκέσης, | μαρκέσης=μαρκήσιος |
| | μεγάλως ευχαρίστησε την πράξιν όπου εποιήσαν. | |
| 380 | Εν τούτω απεχαιρέτησαν οι καβαλλάροι εκείνοι | |
| | τον Μπονιφάτσον, σε λαλώ, εκείνον τον μαρκέσην· | |
| | επέρασαν της Λουμπαρδίας τα όρη τα μεγάλα, | |
| | εις την Φιλάντρα απέσωσαν εκεί όπου ήτον ο κόντος, | |
| | εκείνος ο παμφρόνιμος ο Μπαντουής, σε λέγω. | Βαλδουΐνος, κόμης της Φλάνδρας |
| 385 | Λεπτομερώς τους ερωτά την πράξιν όπου εποιήσαν | |
| | με το κουμού της Βενετίας, αν ηύραν την όρεξίν τους. | κουμού=Ανώτ. Συμβούλιο (Comùn) |
| | κι όσον του επληροφόρεσαν τα έπραξαν και εποίσαν, | |
| | σφόδρα του εφάνηκεν καλόν, χαράν μεγάλη εποιήσεν. | |
§ 19 | | Ορίζει γράφει παρευτύς εις όλα τα ρηγάτα | |
| 390 | ένθα ήσαν οι άπαντες οι πελεγρίνοι εκείνοι, | πελεγρίνος=προσκυνητής, σταυροφόρος |
| | όπου ήσαν επάροντα τον σταυρόν εις την Συρίαν να απέλθουν, | |
| | το πώς εκαταστήσασιν μετά τους Βενετίκους, | |
| | να ορμώσουσι τα πλευτικά του να έχουσιν περάσει | |
| | εις τον ερχόμενον καιρόν, από τον μάρτιον μήναν. | |
§ 20 | 395 | Εν τούτω εξήλθε από αμαρτίας έμποδος εις τους Φράγκους | |
| | κι ουδέν ωρμήσαν να απελθούν όλοι εκ την Βενετίαν· | |
| | οι Προβεντσάλοι απήρασιν βουλήν μετά τον κόντον | Προβεντσάλοι=Προβηγκιανοί |
| | εκείνον όπου σε λαλώ, τον κόντον της Τουλούζας, | |
| | διά το είναι απάνω εις τον αιγιαλόν και είχαν πλευτικά τους | |
| 400 | να έχουν περάσει απ᾿ εκεί διά το είχαν επιδέξιο. | |
§ 21 | | Και ερχόμενος ο νέος καιρός, καθώς σε το αφηγούμαι, | |
| | της Φιλάντριας ο κόντος και άπαντες εκ της Φραγκίας τα μέρη, | |
| | κι ο Μπονιφάνσος του Μουφαρά, εκείνος ο μαρκέσης, | |
| | στην Βενετίαν απήλθασι διά να έχουσιν περάσει, | |
| 405 | Κι ως είδαν ότι έλειπεν ο κόντος της Τουλούζας | |
| | με τον λαόν του κ᾿ έτερους από τα μέρη εκείνα | |
| | κι ουκ ήτον τόσος ο λαός τα πλευτικά γεμίσουν, | |
| | σκάνταλον μέγα εγίνετον από τους Βενετίκους, | |
| | κι ουκ ήθελαν ν᾿ αφήσουσιν τους Φράγκους να απεράσουν, | |
| 410 | έως να αποπληρώσουσιν τες συμφωνίες όπου είχαν, | αποπληρώνω [εδώ]= ξεπληρώνω |
| | την έξοδον των πλευτικών όπου τους επερσεύαν. | |
| | Ο δούκας γαρ της Βενετίας, ως φρόνιμος όπου ήτον, | |
| | μεγάλως εβλαστήμησε το σκάνταλον εκείνο· | |
| | εσκόπησεν κ᾿ εβιάστηκεν το πώς να το ημερώση. | |
| | ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΟΙ ΕΙΣ ΒΕΝΕΤΙΑΝ ΚΑΙ ΖΑΡΑΝ [1202] | |
§ 22 | 415 | Λοιπόν εκείνον τον καιρόν όπου σε αφηγούμαι, | |
| | η πόλις της Τσάρας –ευρίσκετον εκεί εις την Σκλαβουνίαν– | Τσάρα=>Ζάρα (Zadar, Κροατία) |
| | ροβολεμένη ευρίσκετον κατά της Βενετίας. | ροβολεμένη=επαναστατημένη |
| | Κράζει και λέγει των Φραγκών, ολών των κεφαλάδων, | κεφαλάδες=άρχοντες, ευγενείς |
| | τον Μπονιφάτσιον, πρότερον τον Μουφαρά μαρκέση, | |
| 420 | όπου ήτον ᾿ς όλους κεφαλή ένοχος του φουσσάτου· | ένοχος [εδώ]=διοικητής |
| | δεύτερον πάλε απ᾿ αυτόν τον Παντουήν εκείνον, | |
| | τον κόντον της Φιλάντριας, σε λαλώ, όπου ήτον πρώτος ᾿ς όλους· | |
| | «Άρχοντες, λέγω προς εσάς, αν θέλετε να λείψη | |
| | το σκάνταλον κ᾿ η ταραχή όπου ένι στο φουσσάτο, | |
| 425 | αν θέλετε του να γενή και να το υποσχεθήτε, | |
| | την Τσάραν, που εις την Σκλαβουνίαν ενώ μας ροβολεύει, | |
| | να πολεμήσετε αυτήν μετά την δύναμίν σας, | |
| | και να την παραδώσετε εις του κουμού τας χείρας, | κουμού=Ανώτ. Συμβούλιο (Comùn) |
| | ημείς να σας χαρίσωμε την έξοδον ετούτην | |
| 430 | όπου ένι αυτών των πλευτικών οπού σας την ζητούμε». | |
§ 23 | | Ενταύθα εσυμβιβάστησαν οι Φράγκοι, το εστεργήσαν· | |
| | εποίησαν τες συνθήκες τους και τες συμβίβασές τους· | |
| | ο δούκας γαρ της Βενετίας ομού με τον λαόν του | |
| | εσέβησαν στα πλευτικά, ᾿ς εκείνα όπου επερσεύαν, | |
| 435 | ωρμώσασι κ᾿ εξέβησαν από την Βενετίαν· | |
| | εκεί στην Τσάραν ήλθασιν, επιάσαν τον λιμιώνα, | |
§ 24 | | Εν τούτω οι Φράγκοι πρόθυμα, μετά σπουδής μεγάλης, | |
| | πεζεύουν εκ τα κάτεργα, την χώραν πολεμούσιν· | |
| | από σπαθίου την έπιασαν, της Βενετίας την δίδουν, | |
| 440 | επλήρωσαν τον όρκον τους και την υπόσχεσίν τους. | |
| | | |
| | Η ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΙΣ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑΣ | |
§ 25 | | Ενταύθα άρξομαι απ᾿ εδώ, θέλω του να σκολάσω | σκολάσω=διακόψω |
| | ετούτο όπου αφηγήσομαι, άλλο να καταπιάσω, | |
| | το πώς εγίνη η έμποδος εκεινών των πελεγρίνων, | |
| | κι αφήκαν το ταξείδι τους εκείνο της Συρίας, | |
| 445 | κι απήλθαν κ᾿ εκερδίσασιν την Κωνσταντίνου πόλιν. | |
§ 26 | | Ετότε εκείνον τον καιρόν, όπου σας αφηγούμαι, | |
| | ήτον βασιλέας της πολέου, εκεινής της Κωνσταντίνου, | |
| | ο βασιλεύς των Ρωμαίων, κυρ Σάκης ο Βατάτσης· | Ισαάκιος Β’ Άγγελος |
| | είχε αυτάδελφον κακόν, Αλέξιον τον ελέγαν· | Αλέξιος Γ’ Κομνηνός |
| 450 | τον βασιλέαν ετύφλωσε, την βασιλείαν απήρεν. | |
§ 27 | | Εκείνος γαρ ο βασιλεύς κυρ Σάκης ο Βατάτσης | |
| | με του ρηγός, την αδελφήν, εκεινού της Αλαμάνιας, | Αλαμάνια=Γερμανία |
| | είχεν υιόν παράξενον, Αλέξιον τον ελέγαν· | Αλέξιος Δ’ Άγγελος |
| | το ιδεί ότι ετύφλωσεν εκείνος τον πατήρ του, | |
| 455 | ευθέως εμίσσεψε απ᾿ εκεί στην Αλαμάνια εδιάβη, | |
| | εκεί στον θείον του απέσωσεν στον ρήγαν της Αλαμάνιας· | |
| | λεπτώς του αφηγήσατο την πράξιν και τον βίον, | |
| | το πώς ο θείος του ο ασεβής την βασιλείαν απήρεν. | |
§ 28 | | Ο ρήγας γάρ, ως το ήκουσεν, μεγάλως το ελυπήθην· | |
| 460 | εσκόπησεν, ως φρόνιμος, το πώς να τον βοηθήση. | |
| | Ο ΑΛΕΞΙΟΣ ΖΗΤΕΙ ΣΥΝΔΡΟΜΗΝ ΤΩΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΩΝ | |
§ 29 | | Εν τούτω λέγει προς αυτόν· «Υιέ μου και ανεψιέ μου, | |
| | το τι σε ποιήσει ουδέν έχω εις τούτο, το με λέγεις· | |
| | όμως μαντάτα ήκουσα –συντόμως με τα ηφέραν– | |
| | το πώς το πλήθος των Φραγκών που στην Συρία υπαγαίνουν, | |
| 465 | εκεί στον τάφον του Χριστού, στην Βενετίαν εσώσαν. | |
| | «Λοιπόν εμένα φαίνεται, αν θέλης ότι να το ποιήσης, | |
| | και δυνηθής να υποσχεθής του Πάπα της Ρώμης ετούτο, | |
| | ό,τι αν ορίση του λαού, εκείνων των πελεγρίνων, | πελεγρίνος=προσκυνητής, σταυροφόρος |
| | ν᾿ αφήσουν το ταξείδιν τους, εκείνον της Συρίας, | |
| 470 | και απέλθουν στην Κωνσταντινούπολιν να σου την παραδώσουν, | |
| | να πιάσουν το βασίλειόν σου να έχης την αφεντία σου, | |
| | να ποιήσουν πάντας τους Ρωμαίους να σέβωνται τον Πάπαν, | |
| | της Ρώμης γαρ την εκκλησίαν να έχουν προσκυνήσει, | |
| | να είναι ένα μετά μας εις του Χριστού την πίστιν, | |
| 475 | ούτως ελπίζω και θαρρώ στην βασιλείαν σου να έλθης». | |
§ 30 | | Ακούσων ταύτα όπου λαλώ Αλέξιος ο νέος Βατάτσης, | Αλέξιος Δ’ Άγγελος |
| | όλα τα υποσχήθηκεν, έταξεν να τα ποιήση. | |
§ 31 | | Κι ο ρήγας, ως το ήκουσεν, πρόθυμα να υποσχιέται, | |
| | ώρισε γράφουσι γραφάς, πιττάκια εις τον Πάπα· | |
| 480 | μανταταφόρους ώρθωσε και εις αύτον αποστέλνει, | |
| | λεπτομερώς του εμήνυσεν όσον λέγω ενταύτα. | |
| | Τι να σε λέγω τα πολλά ά λάχη να βαρειέσαι; | |
| | Ο Πάπας, ως το ήκουσεν, εχάρηκε μεγάλως· | Ιννοκέντιος Γ’ (1198-2016) |
| | ώρισε, έγραψαν παρευτύς εκεί εις τους πελεγρίνους, | |
| 485 | γαρδενάριν απέστειλε, λεγάτον τον εποιήσεν. | γαρδενάριν=καρδινάλιο |
| | Ευχήν και παρακάλεσιν απέστειλεν εις όλους, | λεγάτος=εκπρόσωπος Πάπα |
| | ότι, εάν αφήσουν της Συρίας εκείνο το ταξείδιν, | |
| | να απέλθουν εις την Κωνσταντινούπολιν να βάλουν τον Αλέξην, | |
| | του βασιλέως γαρ τον υιόν, εκεινού του κυρ Σάκη, | |
| 490 | εις το σκαμνί της βασιλείας να τον έχουν θρονιάσει,– | σκαμνί [εδώ]= θρόνος |
| | όσοι αποθάνουν εις αυτό εκείνο το ταξείδιν, | |
| | να έχουν συμπάθειον κι άφεσιν από τες αμαρτίες τους, | |
| | ώσπερ να αποθάνασιν εις του Χριστού τον τάφον. | |
§ 32 | | Ο γαρδενάρης που λαλώ, εκείνος ο λεγάτος, | |
| 495 | επήρεν τα προστάγματα του αγιωτάτου Πάπα· | |
| | ώδεψε από την Λουμπαρδίαν, στην Βενετίαν εσώσεν, | |
| | εσέβην εις το κάτεργον, απήλθεν εις την Τσάραν. | |
| | Εκ το άλλο μέρος έσωσεν Αλέξης ο Βατάτσης· | Αλέξιος Δ’ Άγγελος |
| | ο ρήγας τον απέστειλεν από την Αλαμάνιαν. | |
| 500 | Αφότου αποσώσασιν εκείσε εις την Τσάραν, | |
| | εγένετον διαλαλημός ᾿ς όλους τους πελεγρίνους, | πελεγρίνος=προσκυνητής, σταυροφόρος |
| | να σωρευτούν κι ακούσωσι τον ορισμόν του Πάπα. | |
| | Εν τούτω τους εσύντυχεν εκείνος ο λεγάτος, | |
| | του Πάπα τα προστάγματα ώρισεν κι αναγνώσαν. | |
§ 33 | 505 | Λεπτομερώς τους έδειξεν την στράταν της Πολέου, | |
| | Το πώς ένι διαφορική πλέον παρά της Συρίας· | διαφορικός=πολύτιμος |
| | επεί ένι διά καλλιώτερον τους χριστιανούς να βάλουν | |
| | εις ισιασμόν και ομοιότητα, τους Φράγκους με τους Ρωμαίους, | |
| | παρά να υπάγουν στην Συρία άνευ καμμίας ελπίδος. | |
§ 34 | 510 | Πολλά εταραχεύτησαν τινές εις τα φουσσάτα, | |
| | όπου αγαπούσαν ν᾿ απελθούν εκεί στον άγιον τάφον· | |
| | και διά το ισιάστησαν οι καλλιώτεροί τους | |
| | να αφήκουν την στράταν της Συρίας, ν᾿ απέλθουν εις την Πόλιν, | |
| | εστράφησαν εις την Φραγκίαν τινές πλείστοι κλεράδες· | κλεράδες=γραμματικοί |
| 515 | διά του λεγάτου την διδαχήν, διά την ευχήν του Πάπα, | |
| | επέσαν οι άλλοι εις όρεξιν να απέλθουν εις την Πόλιν. | |
§ 35 | | Ο δούκας γαρ της Βενετίας ιδών την προθυμίαν, | |
| | ωσαύτως όλον το κοινόν της Βενετίας μετ᾿ αύτον, | |
| | είπαν κ᾿ εσυμβουλεύτησαν να υπάουν κι αυτοί στην Πόλιν | |
| 520 | αφείν είχαν τα πλευτικά εκείνα τα περσά τους· | |
| | επεί αν ηθέλαν να στραφούν στην Βενετίαν οπίσω, | |
| | ως εντροπή, κατηγορία, ήτον της Βενετίας. | |
| | Εν τούτω εσυμβιβάστησαν, εις τούτο αφιρώσαν, | |
| | ότι διά την συμπάθειαν του αγιωτάτου Πάπα, | |
| 525 | και δεύτερον διά την τιμήν όλης της Βενετίας, | |
| | να υπάουν κι αυτοί στην συντροφίαν εκεί των πελεγρίνων· | |
| | ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΟΙ ΕΙΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΝ [1203] | |
§ 36 | | Και αφότου εσυμβιβάστησαν οι άπαντες του φουσσάτου, | |
| | από την Τσάρα εξέβησαν ωρθώσαν και υπαγαίναν· | |
| | ολόρθα υπάουν της Ρωμανίας, εσώσαν εις την Πόλιν· | |
| 530 | οι Φράγκοι επεζέψασιν ευθέως εις την στερέαν, | |
| | κ᾿ οι Βενετίκοι εστήκασιν απάνω εις τα καράβια. | |
| | Της Πόλεως γαρ να σε έχω ειπεί το πώς κείται η χώρα· | |
| | ως άρμενον την προσομοιώ, τρίγωνος γαρ υπάρχει, | |
| | τα δύο μέρη στην θάλασσαν, το τρίτον στην στερέαν. | |
§ 38 | 535 | Διατί το βάθος του γιαλού ένι βαθύ και μέγα, | |
| | τόσον αυτής της θάλασσας ομοίως και του λιμιώνος, | |
| | όπου ένι γύρον της Πολέου, ωσάν σε το αφηγούμαι, | |
| | όχι τα κάτεργα αλλά δή οι κόκες, τα καράβια, | κόκα=είδος πλοίου |
| | ερχόντησαν μέχρι εις την γήν ωσάν να ήσαν βάρκες. | |
| 540 | Οι Βενετίκοι, ως φρόνιμοι τεχνίτες της θαλάσσου, | |
| | με πονηρίαν και φρόνεσιν, μετά μεγάλης τέχνης, | |
| | γεοφύρια εποιήσασιν απάνω εις τα καράβια· | |
| | με τέχνην και με φρόνεσιν τα ερρίπταν εις τους τοίχους, | |
| | με τα σκουτάρια και σπαθία εσέβησαν ολόρθα, | σκουτάρι=ασπίδα |
| 545 | απάνω εις τους τοίχους της Πολέου εσέβησαν απέσω. | |
| | Οι Φράγκοι γαρ εκ την στερεάν ήτον ο πόλεμός τους· | |
| | αλλά ου και ισχύσασι ποσώς να βλάψουσι την Πόλιν. | |
| | ΚΑΤΑΛΗΨΙΣ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ | |
§ 39 | | Τι να σε λέγω τα πολλά ά λάχη να βαρειέσαι; | |
| | οι Βενετίκοι εσέβησαν πρώτα στην Πόλι απέσω· | |
| 550 | η Πόλις επιάστη από σπαθίου, ωσάν σε το αφηγούμαι. | |
| | Εκείνος ο Αλέξιος ο κακός, ο άπιστος βασιλέας | |
| | έφυγεν, ως ημπόρεσεν, απέρασεν εις το Σκουτάρι, | |
| | εδιάβη στην Ανατολήν, εξέβη από την Πόλιν. | |
| | Εν τούτω τα αρχοντόπουλα όπου ήσαν της Πολέου, | |
| 555 | το ιδεί το πλήθος των Φραγκών που εσέβησαν απέσω, | |
| | σπουδαίως γοργόν εδράμασιν στην φύλαξιν όπου ήτον | σπουδαίως=ταχέως, επειγόντως |
| | εκείνος γαρ ο βασιλέας κυρ Σάκιος ο Βατάτσης· | |
| | τα σίδερα του εξέβαλαν, εις το παλάτι απήλθαν· | |
| | στον θρόνον τον εκάθησαν, ούτως τυφλός ως ήτον. | |
§ 40 | 560 | Οι Φράγκοι γαρ ως έμαθαν περί του βασιλέως | |
| | εκράξαν τον μισίρ Ντζεφρέ, τον πρωτοσύμβουλόν τους, | |
| | μετά ταύτα άλλους άρχοντας, ευγενικούς ανθρώπους· | |
| | λεπτώς τους επαρήγγειλαν στον βασιλέαν ν᾿ απέλθουν, | |
| | να επάρουν γαρ και μετ᾿ αυτούς Αλέξιον τον υιόν του· | |
| 565 | να του συντύχουν φρόνιμα την πράξιν και τον βίον, | |
| | τες συμφωνίες όπου έποικεν ο υιός του με τον Πάπαν, | |
| | αν ένι ότι αρέσουν του και θέλει να τες στέρξη. | |
| | Σπουδαίως απήλθαν εις αυτόν εκείνοι οι αποκρισάροι· | αποκρισάρης=απεσταλμένος |
| | ηύραν εκεί τον βασιλέα, στον θρόνον εκαθέτον· | |
| 570 | τιμητικά τον χαιρετούν από τους κεφαλάδες· | |
| | λεπτώς του αφηγήθησαν τες συμφωνίες εκείνες, | |
| | όπου έποικεν ο υιός αυτού μετά τον Πάπα Ρώμης· | |
| | αν αγαπά κι ορέγεται να τες έχει στερεώσει. | |
§ 42 | | Ενταύθα γαρ ο βασιλεύς κυρ Σάκης ο Βατάτσης | Ισαάκιος Β’ Άγγελος |
| 575 | φρόνιμα απεκρίθηκεν, ως βασιλεύς όπου ήτον· | |
| | «Άρχοντες, φίλοι κι αδελφοί, όσον εποίησε ο υιός μου, | |
| | κι ο αδελφός μου μετ᾿ αυτού, ο ρήγας της Αλαμάνιας, | |
| | εγώ το θέλω κι αγαπώ, στέργω το μετ᾿ εκείνους· | |
| | ποιήσατε προστάγματα, κ᾿ εγώ να τα βουλλώσω». | |
| 580 | Αφότου γαρ εγίνησαν οι συμφωνίες εκείνες, | |
| | περιέστησαν οι αρχηγοί του φράγκικου φουσσάτου, | |
| | διά το ήτον έμπα του καιρού, και εσέβαινε ο χειμώνας, | |
| | να εξεχειμάσουσιν εκεί εις της Πόλεως την χώραν· | |
| | κ᾿ εις τον ερχόμενον καιρόν, εις το έμπα του μαρτίου, | |
| 585 | να έχουν κινήσει ενομού μετά τον βασιλέα, | |
| | κ᾿ εις την Συρίαν να απελθούν κατά τες συμφωνίες τους. | |
| | Ο ΙΣΑΑΚΙΟΣ ΚΑΙ ΑΛΕΞΙΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΕΣ | |
§ 44 | | Μετά βουλής και ορισμού κυρ Σάκη του Βατάτση | Ισαάκιος Β’ Άγγελος |
| | εστέψασιν διά βασιλέαν Αλέξιον τον υιόν του. | Αλέξιος Δ’ Άγγελος |
| | Εν τούτω εσυμβουλεύτησαν μετά τον βασιλέα. | |
§ 45 | 590 | Αφότου γαρ εστέψασιν Αλέξιον τον υιόν του | |
| | διά αφέντην και βασιλέα όλης της Ρωμανίας, | |
| | ουδέν επέρασε ποσώς ένας μήνας σωζάτος | σωζάτος=πλήρης |
| | – καθώς ευρίσκεται από αρχής το γένος των Ρωμαίων | |
| | εις δολιότητα πολλήν κ᾿ εις απιστίες μεγάλες – | |
| 595 | τινές από τους άρχοντες, τους πρώτους της Πολέου, | |
| | απήλθαν εις τον βασιλέα Αλέξιον τον Βατάτσην, | |
| | και λέγουσι ούτως προς αυτόν· «Δέσποτα, βασιλέα, | |
| | αφών επρόσταξεν ο Θεός κ᾿ έχεις την βασιλείαν σου, | |
| | τί σε ήφερεν, αφέντη μας, εις την Συρίαν να απέλθης; | |
| 600 | το διάστημα ένι πολύ εδώθεν στην Συρίαν, | |
| | οι έξοδες, τα πλευτικά πολύ θέλουν κουστίσει· | |
| | και άλλο μεγαλιώτερον, πολλάκις και χαθούμεν | |
| | στα πέλαγα της θάλασσας, θέλεις εις την στερέαν. | |
| | Ετούτοι οι Φράγκοι, όπου θεωρείς, πολλά είν᾿ θεληματάροι. | θεληματάροι=πεισματάρηδες |
| 605 | ομοίως κ᾿ ελαφροκέφαλοι, ότι τους δόξη, κάμνουν· | |
| | ας τους αφήκωμε να υπάν εις Θεού την κατάραν, | |
| | και ημείς ας απομείνωμεν εδώ στα ιγονικά μας». | |
| | Ο βασιλεύς, ως νεούτσικος και απαίδευτος του κόσμου, | |
| | γοργόν εσυγκατέβηκεν εις την βουλήν εκείνην. | |
| 610 | Είπαν· «Και πώς να έχη γενεί, να τους αποφληθούμε;» | αποφληθούμε=ξεφορτωθούμε |
| | «Ας τους αφήκωμε ακομή κανέναν μήναν πλέον· | |
| | τες διοίκησες όπου βαστούν να τες έχουν εξοδιάσει, | |
| | κι ούτως να ποιήσωμε εναρχίαν να τους έχωμε εξαλείψει». | |
| | Καθώς το εσυμβουλεύτησαν, ούτως και το επληρώσαν. | |
§ 47 | 615 | Αφών επλήρωσε ο καιρός, κανένας μήνας, δύο, | |
| | – είχον χωρικόν τον λογισμόν θαρρώντα να προκόψουν – | χωρικός [εδώ]=αφελής |
| | τες πόρτες της Πολέου εσφάλισαν και φύλαξες εβάλαν· | |
| | τους Φράγκους όπου ευρέθησαν εντός τότε της Πόλης, | |
| | εις το σπαθί τους έβαλαν, όλους τους απεκτείναν. | |
| 620 | Έδε ασέβειαν που έποικαν οι ασεβείς Ρωμαίοι | |
| | εις χριστιανούς ορθόδοξους κι αληθινούς ανθρώπους, | |
| | όπου εκοπίασαν κ᾿ έβαλαν τον βασιλέαν εκείνον | |
| | εις το σκαμνί της βασιλείας όπου το είχεν χάσει. | |
| | Ο Θεός γαρ ο εύσπλαγχνος, ο δίκαιος εις τα πάντα, | |
| 625 | ευδόκησεν η χάρη του ετότε εις τον φόνον εκείνον, | |
| | ότι κανείς ευγενικός από τους πλούσιους Φράγκους, | |
| | ουδέν ηυρέθηκεν τινάς εκεί εις την Πόλι απέσω | |
| | μόνον και άνθρωποι φτωχοί, τεχνίτες υποχέροι. | |
| | Τα γαρ φουσσάτα των Φραγκών όπου έστηκαν απέξω | |
| 630 | της χώρας Πόλεως, σε λαλώ, ωσαν σε το αφηγούμαι, | |
| | το ακούσει, ιδεί την ταραχήν, τον σουγλισμόν του φόνου, | |
| | τον θόρυβον και τας φωνάς εκεινών που εσκοτώναν, | |
| | ευθέως γοργό αρματώνονται πεζοί και καβαλλάροι· | |
| | επιάσαν γαρ εκ τους Ρωμαίους, ηρώτησαν το πράγμα, | |
| 635 | το πώς εγίνη η εναρχία, την εποιήσαν οι Ρωμαίοι, | |
| | την απιστίαν όπου έποικαν αρτίως εις τον λαόν μας. | |
| | Κ᾿ εκείνοι όπου το εξεύρασιν επληροφόρησάν τους | |
| | τον τρόπον και την αφορμήν, το εις τι σκοπόν το εποίκαν. | |
| | ΠΡΟΣΤΡΙΒΑΙ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΦΡΑΓΚΩΝ | |
§ 48 | | Ακούσων ταύτα οι αρχηγοί του φράγκικου φουσσάτου, | |
| 640 | τους Βενετίκους άφησαν την θάλασσαν φυλάττουν, | |
| | και πλείστον έτερον λαόν πάλε από την στερέαν· | |
| | κι ο άλλος έτερος λαός του πλήθους του φουσσάτου | |
| | εδώκαν τα σαλπίγγια τους, τα φλάμουρα εξαπλώσαν, | φλάμουρο=σημαία |
| | τα αλάγια εχωρίσασιν, πεζοί και καβαλλάροι. | |
| 645 | Από την Πόλι εξέβησαν, άρχισαν να κουρσεύουν | |
| | τους τόπους κι όλα τα χωρία, τα μέρη Ρωμανίας, | |
| | μέχρι στην Ανδριανόπολιν εσώσαν κ᾿ εκουρσέψαν· | |
| | πέντε ημερών το κάμνουσιν στράταν από την Πόλιν. | |
| | Κι αφότου εχορτάσασιν κούρσος και πλήθος κέρδου, | κούρσος=λεηλασία, λάφυρα |
| 650 | εγνώμιασαν και ηύρασιν ότι είχαν πλέον κερδίσει | |
| | παρά όπου είχαν στα κάτεργα και εις όλα τα πλευτικά τους· | |
| | ενταύθα οπίσω εστράφησαν, ήλθασιν εις την Πόλιν. | |
§ 49 | | Ακούσων ταύτα ο βασιλεύς, κυρ Σάκης ο Βατάτσης, | Ισαάκιος Β’ Άγγελος |
| | μεγάλως το εβλαστήμησεν, σφόδρα το ελυπήθην· | |
| 655 | ουδέν έξευρεν ποσώς εκ την βουλήν εκείνην | |
| | όπου έδωκαν του υιού αυτού Αλέξη του Βατάτση | Αλέξιος Δ’ Άγγελος |
| | εκείνοι οι θεοκατάρατοι, οι άνομοι δημηγέρτες. | |
| | Ώρισεν και εκράξασιν Αλέξιον τον υιόν του· | |
| | μεγάλως τον ατίμωσεν, εχόλιασέν τον σφόδρα, | |
| 660 | και λέγει ούτως προς αυτόν μετά δακρύων τους λόγους· | |
| | «Ειπές μου, θεοκατάρατε, ουκ είσαι εσύ υιός μου; | |
| | πώς το εθυμήθης, άπιστε του Θεού και των αγίων, | |
| | την απιστίαν όπου έποικες και την δημηγερσίαν | δημηγερσία=ανταρσία, ξεσηκωμός |
| | ᾿ς εκεινούς όπου σ᾿ έποικαν να είσαι βασιλέας; | |
| 665 | Ούτως σε αρμόζει από τον νυν να σε κρατούν οι πάντες, | |
| | ωσάν εκείνον τον άπιστον Ιούδαν τον Σκαριώτην, | |
| | όπου έποικεν την προδοσίαν του Κυρίου της Δόξης. | |
| | Γοργόν σε ορίζω να με ειπής το ποί σ᾿ εσυμβουλέψαν | |
| | να ποίσης τούτο το έποικες, την τόσην απιστίαν; | |
| 670 | ατίμωσες την βασιλείαν, το γένος των Ρωμαίων· | |
| | ποίος να πιστέψη από του νυν Ρωμαίου τινός ανθρώπου;» | |
| | Εκείνος από του φόβου του κι από στενοχωρίας του, | |
| | ουκ είχεν πώς το αρνηθή· είπεν και μαρτυρά τους | |
| | εκείνους τους πανάπιστους που τον εσυμβουλέψαν. | |
| 675 | Ώρισε ευθέως ο βασιλεύς κ᾿ ηφέραν τους ομπρός του· | |
| | τους οφθαλμούς τους εξέβαλεν, στην φυλακήν τους βάνει· | |
| | κι απέκει κράζει δύο άρχοντες, πρώτους του παλατίου. | |
§ 50 | | Ορίζει γράφει γράμματα ᾿ς εκείνον τον μαρκέσην | |
| | ωσαύτως και εις τους έτερους κοντάδες, κεφαλάδες. | |
| 680 | Εξαφορμίστη προς αυτούς, μεθ᾿ όρκου τους το εμήνα, | |
| | ότι ποτέ ουκ ήξευρεν την απιστίαν εκείνην, | |
| | όπου έποικεν ο υιός αυτού μετά τους δημηγέρτες. | |
| | «Παρακαλώ σας, άρχοντες, το πράγμα να πραΰνη· | |
| | ας λείψουσιν τα σκάνταλα, μηδέν γενή το πλείον. | |
| 685 | Εδώ κρατώ τους άπιστους στην φυλακήν απέσω· | |
| | τυφλούς τους έχω, επάρετε, ορίσετε ας τους κρίνουν, | |
| | ως δημηγέρτες άπιστους του Θεού και των αγίων. | |
| | Εγώ γαρ τα προστάγματα όπου έχομε αμφοτέρως, | |
| | τες συμφωνίες κι ομόλογα, κρατώ τα αφιρωμένα· | |
| 690 | στέργω να τα πληρώσωμεν άνευ κανενός δόλου. | |
| | Το κούρσον όπου εποίκετε και η αιχμαλωσία, | |
| | ας ένι εις ανταμοιβήν του φόνου του λαού σας· | |
| | ο υιός μου γαρ νεούτσικος κι απαίδευτος του κόσμου, | |
| | παρακαλώ σας, άρχοντες, ως αδελφούς και φίλους, | |
| 695 | ας έχη την συμπάθειον σας, μετ᾿ έσας να αποθάνη· | |
| | από του νυν και έμπροστεν ως αδελφός σας να ένι· | |
| | ας ένι ειρήνη εις εμάς, αγάπη κι ομοτόνια. | |
| | Εξεχειμάστε ενομού εδώ στην Πόλιν μέσα, | |
| | και εις του καιρού την άνοιξιν να υπάτε της Συρίας· | |
| 700 | ο υιός μου να έλθη μετ᾿ εσάς κατά τες συμφωνίες μας». | |
| | Ακούσων ταύτα οι άρχοντες του φράγκικου φουσσάτου, | |
| | βουλήν επήραν ενομού, ισιάστηκαν εις τούτο· | |
| | εγίνη αγάπη εις αυτούς καθώς ήτον και πρώτον. | |
| | Εν τούτω εξεχειμάσασιν, ήλθεν ο μάρτης μήνας· | |
| 705 | οι Φράγκοι ᾠκονομήθησαν να θέλουν υπαγαίνει | |
| | εκείσε εις το ταξείδιν τους, εις του Χριστού τον τάφον. | |
§ 51 | | Ενταύτα απήλθεν εις αυτούς ο βασιλεύς Αλέξιος | |
| | και είπεν ούτως προς αυτούς, επαρακάλεσέ τους· | |
| | «Άρχοντες, φίλοι κι αδελφοί, συντρόφοι ηγαπημένοι, | |
| 710 | εσείς εξεύρετε καλά τον φτόνον του διαβόλου, | |
| | το πώς μας εσκαντάλισε εις την νεότητά μας. | |
| | Λοιπόν εγώ ευρίσκομαι εις όλα μου αρχικάρης, | αρχικάρης=άπειρος, αρχάριος |
| | κι ουδέν έχω τα πράγματα όπου μού κάμνουν χρεία, | |
| | ούτως ως πρέπει εις θέλημα διά το ταξείδιν ετούτο. | |
| 715 | Και άλλο πάλε σας λαλώ, πληροφορέθητέ το· | |
| | από αφορμής του σκάνταλου ετούτου όπου εγινέτον | |
| | ου προθυμούσιν οι Ρωμαίοι να εσμίξουν με τους Φράγκους· | |
| | διά τούτο λέγω, προς εσάς, αξιοπαρακαλώ σας, | |
| | να έχω συμπάθειον από εσάς ημέρες δεκαπέντε | |
| 720 | να ορθώσω τα φουσσάτα μου και να σας καταφτάσω». | |
§ 52 | | Οι Φράγκοι γαρ το εστέρξασιν, κινούσιν κ᾿ υπαγαίνουν· | |
| | την Ηράκλειαν επέρασαν· πάντα κοντά αναμένουν | |
| | εκείνον γαρ τον βασιλέαν Αλέξιον τον Βατάτσην. | |
| | Ακούσατε οι άπαντες, Φράγκοι τε και Ρωμαίοι, | |
| 725 | όσοι πιστεύετε εις Χριστόν, το βάφτισμα φορείτε, | |
| | ελάτε εδώ να ακούσετε υπόθεσιν μεγάλην, | |
| | την κακοσύνην των Ρωμαίων, την απιστίαν όπου έχουν. | |
| | Ποίος να θαρρέση εις αυτούς, όρκον να τους πιστέψη, | |
| | αφών τον Θεόν ου σέβονται, αφέντη ουκ αγαπούσιν; | |
| 730 | ο είς τον άλλον ουκ αγαπά μόνον με πονηρίαν. | |
§ 53 | | Αφών οι Φράγκοι εξέβησαν εκείθεν εκ την Πόλιν, | |
| | οκάποιος πλούσιος άνθρωπος, άρχων από την Πόλιν, | |
| | Μούρτζουφλον τον ελέγασιν, ούτως είχεν το επίκλην, | Αλέξιος Ε’ Μούρτζουφλος |
| | ιδών τον γέρο βασιλέα το πώς τον ετυφλώσαν, | Ισαάκιος Β’ Άγγελος |
| 735 | κι Αλέξιον τον υιόν αυτού το πώς υπήρχε νέος, | Αλέξιος Δ’ Άγγελος |
| | ελόγιασεν την βασιλείαν με πονηρίαν να επάρη. | |
| | Κράζει τινές του συγγενείς, φίλους τε και γειτόνους, | |
| | τσαγδάρους και λιμαρικούς, βουλήν με αυτούς απήρεν | τσάγδαρος=κακομοίρης, πεινασμένος |
| | Αλέξιον γαρ τον βασιλέα επιάσαν κ᾿ εφονέψαν· | Αλέξιος Δ’ Άγγελος |
| 740 | εις μοναξίαν τον ηύρασιν κ᾿ εθανατώσανέ τον, | |
| | εστέψασιν τον Μούρτζουφλον, το στέμμα του εφορέσαν, | |
| | ωνομάσαν τον βασιλέα, ούτως τον ευφημήσαν. | |
§ 54 | | Ενταύτα γαρ ως το είδασι τινές από την Πόλιν, | |
| | ακούσων του παράξενου του βασιλέως τον φόνον, | |
| 745 | βαρκέτταν αρματώσασιν πενήντα δύο κουπίων· | |
| | επλέψασιν κι απήλθασιν, εσώσασιν τους Φράγκους, | |
| | εκείσε όπου υπαγαίνασιν στα μέρη της Συρίας· | |
| | λεπτομερώς τους είπασιν κ᾿ επληροφόρησάν τους, | |
| | του βασιλέως τον θάνατον το πώς τον εσκοτώσαν, | |
| 750 | ο Μούρτζουφλος ο άπιστος την βασιλείαν απήρεν. | |
| | ΛΙΒΕΛΛΟΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ | |
§ 55 | | Οι Φράγκοι γάρ, ως το ήκουσαν, εθλίβησαν μεγάλως· | |
| | απαύτου απήρασιν βουλήν το πώς να έχουν πράξει. | |
| | Τι να σε λέγω τα πολλά και να σε τα εμορφίζω; | |
| | Ακούσων ταύτα οι άρχοντες του φράγκικου φουσσάτου, | |
| 755 | μεγάλως το εθαυμάστησαν, εις σφόδρα το λυπούνται, | |
| | και άρχισαν να λέγουσιν οι φρονιμώτεροί τους, | |
| | να καταργίζουν τους Ρωμαίους με την υπόληψίν τους· | |
| | «Τις να πιστέψη εις Ρωμαίον εις λόγον είτε εις όρκον; | |
| | λέγουσιν ότι είναι Χριστιανοί και στον Θεόν πιστεύουν· | |
| 760 | εμάς τους Φράγκους μέμφονται, λέγουν, κατηγορούν μας, | |
| | σκύλους μας ονομάζουσι, ατοί τους επαινούνται· | |
| | λέγουν ότι είναι Χριστιανοί και βάφτισμα φορούσιν· | |
| | αυτοί και μόνοι λέγουσιν ότι εις Χριστόν πιστεύουν. | |
| | Μετά τους Τούρκους κάθονται, πίνουν και εστιάζουν | |
| 765 | και τίποτε ουκ ελέγουσιν ουδέ κατηγορούν τους· | |
| | και μετά μας αν φάγουσι στα καύχη καναντίζουν· | |
| | στην εκκλησία τους εάν συμβή Φράγκος να λειτουργήση, | |
| | σαράντα ημέρες λείπεται άψαλτη η εκκλησιά τους. | |
| | Ακούσατε τες αίρεσες, τες έχουν οι Ρωμαίοι· | |
| 770 | ατοί τους γαρ και μοναχοί αλλήλως επαινούνται | |
| | κ᾿ εμάς τους Φράγκους μέμφονται, εμάς κατηγορούσιν, | |
| | όπου κρατούμε του Χριστού την πίστιν και τον νόμον, | |
| | καθώς μας το εδιδάξασιν, εκείνοι οι άγιοι αποστόλοι. | |
| | Ο πρώτος γαρ απόστολος ήτον ο άγιος Πέτρος, | |
| 775 | οπού τον εθρόνιασε ο Χριστός πρώτον της οικουμένης· | |
| | του παραδείσου τα κλειδία του έδωκεν ατός του· | |
| | την εξουσίαν του έδωκε να δέση και να λύση· | |
| | όσον ποιήση εις την γήν, εις ουρανούς να στέργη. | |
| | Εκείνος γαρ ο απόστολος ως φρόνιμος όπου ήτον, | |
| 780 | και είχεν την χάριν του Χριστού τον ορισμόν του ωσαύτως, | |
| | διότι τους χρόνους εκεινούς η πόλις γαρ της Ρώμης | |
| | τον κόσμον όλον αφέντευεν, όλην την οικουμένην, | |
| | διά να πατάξη τα είδωλα, την απιστίαν των έθνων, | |
| | και του Χριστού την εκκλησίαν να αυξήση και στερεώση. | |
| 785 | Εκεί απήλθεν και ᾠκοδόμησεν της εκκλησίας τον θρόνον· | |
| | εκεί τον εσταυρώσασι διά του Χριστού την πίστιν. | |
| | Απαύτου γαρ εξήλθασιν τινές πλείστοι Παπάδες, | |
| | όπου εκρατούσαν το σκαμνί της εκκλησίας της Ρώμης. | σκαμνί [εδώ]= Αγία Έδρα |
| | Οι Φράγκοι γαρ και οι Ρωμαίοι πίστιν μίαν εκρατούσαν· | |
| 790 | της οικουμένης οι αρχιερείς, Φράγκοι τε και Ρωμαίοι, | |
| | οι πατριάρχαι κ᾿ οι αρχιερείς οι πρώτοι της οικουμένης, | |
| | επαίρναν την χειροτονίαν έκαστος από εκείνον, | |
| | όπου ήτον Πάπας κι αρχιερεύς εις το σκαμνί της Ρώμης. | |
| | Διαβόντα γαρ χρόνοι πολλοί αυτείνοι οι Ρωμαίοι, | |
| 795 | Έλληνες είχαν το όνομα, ούτως τους ωνομάζαν, | |
| | – πολλά ήσαν αλαζονικοί, ακόμη το κρατούσιν – | |
| | από την Ρώμη απήρασιν το όνομα των Ρωμαίων. | |
| | Απ᾿ αύτης της αλαζονείας, την έπαρσιν όπου είχαν | |
| | αφήκασιν τον όρδιναν της εκκλησίας της Ρώμης, | όρδιναν=τάξη, [εδώ] δόγμα |
| 800 | και στήκουν ως σχισματικοί, μόνι το καύχος έχουν. | |
| | Τηρήσετε, άρχοντες καλοί, την απιστίαν όπου έχουν· | |
| | λέγουν ότι είναι Χριστιανοί, και αλήθειαν ου κρατούσιν· | |
| | τον όρκον τους ουδέν κρατούν, ουδέ Θεόν φοβούνται· | |
| | μόνον το βάφτισμα έχουσι το της χριστιανωσύνης. | |
| 805 | Ιδέ το ορίζουν οι γραφές και τα βιβλία όπου έχουν· | |
| | την διδαχήν όπου έποικαν οι δώδεκα αποστόλοι, | |
| | οι τέσσαροι ευαγγελισταί όπου μας εφωτίσαν, | |
| | την πράξιν όπου έποικαν ετότε εις τον κόσμον, | |
| | όταν ήταν ο Χριστός και εις γήν περιεπάτει· | |
| 810 | κι απαύτου πάλε η διδαχή όπου μας εδιδάχτη, | |
| | της εκκλησίας τον όρδιναν το πώς να τον κρατώμεν· | |
| | όλα τα ελαττώσασιν αφότου εχωρίσαν | |
| | από της Ρώμης Εκκλησίας, που ένι καθολική μας, | |
| | κι αφήκαν την χειροτονίαν του αγιωτάτου Πάπα, | |
| 815 | κι αλλήλως γαρ χειροτονούν τον Πατριάρχην που έχουν. | |
| | Λοιπόν αφότου ου σέβονται την Εκκλησίαν της Ρώμης, | |
| | διατί να υπάμε εις την Συρίαν κι ου μη να στραφούμε οπίσω; | |
| | να επάρωμεν των άπιστων την αφεντίαν όπου έχουν· | |
| | αφότου τον αφέντην τους τον βασιλέαν επνίξαν; | |
| 820 | Κι απ᾿ αυτού γαρ τηρήσετε την ασέβειαν όπου έχουν | |
| | τον βασιλέαν όπου είχασιν διά φυσικόν αφέντην, | |
| | με φτόνον και δημηγερσίαν, εσφάξαν κι απεκτείναν. | δημηγερσία=ανταρσία, ξεσηκωμός |
| | Τις να πιστέψη εις αυτούς, εις όρκον είτε εις λόγον, | |
| | να τους κρατήση Χριστιανούς, ως το λαλούν και λέγουν; | |
| 825 | με λόγια είναι Χριστιανοί, το έργον γαρ τους λείπει· | |
| | ανάθεμα τον Χριστιανόν όπου να τους πιστέψη.» | |
| | Αφότου γαρ εθλίβησαν τον βασιλέαν οι Φράγκοι | |
| | κ᾿ είπαν τες παραπόνεσες και των Ρωμαίων τες πράξες, | |
| | άρξαν να συμβουλεύωνται το πώς θέλουσιν πράξει. | |
| 830 | Τινές απ᾿ αύτους άλεγαν εις την Συρίαν να απέλθουν, | |
| | κι άλλοι, οι φρονιμώτεροι, είπαν κ᾿ εσυμβουλέψαν, | |
| | τέτοιαν βουλήν εδώκασιν, ωσάν σε το αφηγούμαι· | |
| | «Αφότου οι άπιστοι Ρωμαίοι, εκείνοι οι δημηγέρτες, | |
| | τον βασιλέαν εσκότωσαν, τον φυσικόν τους αφέντην, | |
| 835 | όπου έπρεπε να τον κρατούν δεύτερον του Κυρίου, | |
| | και ουκ έχουν άλλον φυσικόν να τους έχη αφεντεύει· | |
| | περί να υπάμε εις την Συρίαν τα ουκ έχομεν γυρεύει, | |
| | ενταύτα στρέμμα ας ποιήσωμεν απέσω εις την Πόλιν, | στρέμμα=επιστροφή |
| | και πόλεμον ας δώσωμεν όλοι με τ᾿ άρματά μας. | |
| 840 | Κι αν δώση ο Θεός και πάρωμεν την Κωνσταντίνου πόλιν, | |
| | την βασιλεία ας κρατήσωμεν όλης της Ρωμανίας». | |
| | Εν τούτω εσυμβιβάστησαν οι κεφαλάδες όλοι· | |
| | ωσαύτως όλον το κοινόν του φράγκικου φουσσάτου· | |
| | τα πλευτικά τους ώρισαν, τα άρμενα εγυρίσαν. | πλευτικά=καράβια |
| | | |
| | ΑΛΩΣΙΣ ΤΗΣ ΚΩΝ/ΠΟΛΕΩΣ ΥΠΟ ΤΩΝ ΦΡΑΓΚΩΝ [1204] | |
§ 56 | 845 | Τι να σε λέγω τα πολλά; κ᾿ εγώ πολλά βαρειόμαι· | |
| | εστράφησαν οι Φράγκοι μας εκείσε εις την Πόλιν, | |
| | κι αφότου απεσώσασιν εκείσε εις τον λιμιώνα, | |
| | την χώραν ετριγύρισαν της γης και της θαλάσσης. | |
| | Οι Φράγκοι εμηχανεύτησαν ωσάν κ᾿ οι Βενετίκοι· | |
| 850 | μετ᾿ αύτους ήσαν ενομού ομοίως και οι Προβεντσάλοι | |
| | ωσαύτως κ᾿ εκ του Μουφαρά εκείνοι οι Λουμπάρδοι. | |
| | Τα τριπουτσέτα εστήσασιν όλα από την στερέαν, | τριπουτσέτο=καταπέλτης |
| | τες σύνταξες εχώρισαν, τον πόλεμον αρχίσαν. | |
| | Από του πλήθους των τσαγρών άνθρωπον ουκ αφήναν | |
| 855 | να στέκη απάνω εις τα τειχέα της χώρας της Πολέου. | |
| | Είχαν και σκάλες ξύλινες, καλά σιδερωμένες· | |
| | εις τα τειχέα τες έστησαν διά να σέβουν απέσω. | |
| | Οι καβαλλάροι επέζεψαν απάνω εκ τα φαρία· | φαρία=πολεμικά άλογα |
| | το ιδεί τες σκάλες, έδραμαν, εσέβησαν απάνω. | |
| 860 | Ούτως, ωσάν σε το λαλώ, επιάστη ετότε η Πόλις, | |
| | οι Φράγκοι εσέβησαν εμπρός απέκει εκ την στερέαν, | |
| | κ᾿ οι Βενετίκοι πάλε εσέβησαν απάνω εκ τα καράβια, | |
| | εκείθεν όπου εστήκασιν τον γύρον της θαλάσσου. | |
| | Ιστέον γαρ να εξεύρετε ότι επιάστη η Πόλις, | |
| 865 | ωσάν επιάστη πρότερον από τους Βενετίκους, | |
| | εις του νοεμβρίου τες τέσσαρες ημέρες ήτον τότε· | |
| | το δε υστερνόν και δεύτερον το πιάσμα της Πολέου, | |
| | εις του απριλίου τες τέσσαρες εγίνη πάλε εκείνο. | |
| | Από του πλήθους του λαού, του δυνατού πολέμου, | |
| 870 | τινάς ουκ ίσχυσεν ποσώς να φύγη από την Πόλιν. | |
§ 57 | | Επιάσαν γαρ τον Μούρτζουφλον τον άπιστον εκείνον, | Αλέξιος Ε’ Μούρτζουφλος |
| | των αρχηγών τον ήφεραν διά να τον έχουν κρίνει. | |
| | Μεγάλως το εχάρησαν οι ευγενικοί κοντάδες· | |
| | όχληση ηγίνη, ταραχή, το τι κρίσιν να πάθη. | |
§ 58 | 875 | Οκάποιος γέρων άνθρωπος ευρέθη εκεί εις την Πόλιν· | |
| | άνθρωπος ήτον φρόνιμος, γραμματικός εις σφόδρα· | |
| | το ακούσει πώς ηθέλασιν οι Φράγκοι να τον έχουν κρίνει, | |
| | εκείνον τον πανάπιστον τον Μούρτζουφλον σε λέγω, | |
| | έδραμε εκείσε εις εκεινούς όπου ήσαν κεφαλάδες, | |
| 880 | όπου είχαν γαρ την εξουσίαν εις όλα τα φουσσάτα· | |
| | άρχισε λέγει προς αυτούς, επληροφόρησέ τους, | |
| | ΘΑΝΑΤΩΣΙΣ ΜΟΥΡΤΖΟΥΦΛΟΥ | |
| | το πώς οκάποιος βασιλέας – κυρ Λέον τον ωνομάζαν, | Λέων Στ’ ο Σοφός |
| | φιλόσοφος ήτον φοβερός και προφητείες εποίκεν – | |
| | πολλά πράγματα έποικε εκείσε εις την Πόλιν· | |
| 885 | άλλα επληρώσαν τον καιρόν όπου έμελλε να έλθουν, | |
| | κ᾿ άλλα πάλε αναμένασιν να έλθη ο καιρός τους. | |
| | Λοιπόν εκεί πλησίον ομπρός εις την Αγίαν Σοφίαν | |
| | έστηκεν κιόνιν φοβερόν, μέγα, ψηλόν υπάρχει· | |
| | γράμματα έποικεν γλυπτά, γράφουσιν ως σε λέγω· | |
| 890 | «Απέδω ετούτο το κιόνι οφείλουν εγκρεμνίσαι | κιόνι=κολώνα, στήλη |
| | τον βασιλέα τον άπιστον της Κωνσταντίνου Πόλης». | |
| | Λοιπόν, ως φαίνει, άρχοντες, η προφητεία επληρώθη· | |
| | αφών το κιόνι έχετε κι αυτόν τον δημηγέρτην, | |
| | πληρώσετε την προφητείαν του φιλοσόφου εκείνου»· | |
§ 59 | 895 | Το ακούσει το οι άρχοντες μεγάλως το εθαυμάσαν. | |
| | απήρασι τον γέροντα το κιόνι να τους δείξη· | |
| | κι αφών απήλθαν εις αυτό κ᾿ επληροφόρεσάν το | |
| | μεγάλως το εθαυμάστησαν και πάλε εχάρησάν το, | |
| | διατί ηύραν το επιδέξιόν τους τον άπιστον να κρίνουν, | |
| 900 | ωρίσαν γαρ και ηφέραν τον κ᾿ εκεί τον ανεβάσαν, | |
| | από του ύψους του κιονίου κάτω τον εγκρεμνίσαν· | Αλέξιος Ε’ Μούρτζουφλος |
| | οι δαίμονες εφάνησαν που απήραν την ψυχήν του. | |
§ 60 | | Αφότου γαρ εγίνετον του δημηγέρτη η κρίσις | |
| | όλοι οι μεγάλοι άρχοντες, οι πρώτοι του φουσσάτου, | |
| 905 | εις το παλάτι απήλθασιν του βασιλέως εκείνου· | |
| | βουλήν απήραν ενομού μικροί τε και μεγάλοι | |
| | το πώς να πράξουν αισθητά περί της βασιλείας. | |
| | | |
| | ΙΔΡΥΣΙΣ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΚΩΝ/ΠΟΛΕΩΣ | |
§ 61 | | Τα λόγια ήσασιν πολλά έως ού να τα διακρίνουν. | |
| | το γαρ εις τέλος, είπασιν, ούτως το εσφαλίσαν· | |
| 910 | ότι αφών υπαγαίνασιν εκείσε εις την Συρίαν, | |
| | κι ο Πάπας ο αγιώτατος μετά εντολής μεγάλης | |
| | τους ώρισε να αφήκουσι εκείνο το ταξείδιν, | |
| | ν᾿ απέλθουν και να βάλουσιν Αλέξιον τον Βατάτσην | |
| | εις το σκαμνί της βασιλείας, κ᾿ εκείνοι τον εβάλαν· | σκαμνί [εδώ]= θρόνος |
| 915 | κι απαύτα από τους ίδιους του κ᾿ εκ των Ρωμαίων το γένος, | |
| | εσφάξαν και απέκτειναν κ᾿ εθανατώσανέ τον, | |
| | κι ουκ ένι άλλος απ᾿ αυτού άξιος της βασιλείας· | |
| | «ας το κρατήσωμεν διά εμάς κι ας μείνωμεν ενταύτα, | |
| | με δίκαιον την απήραμεν, με του σπαθίου το ξίφος». | |
§ 62 | 920 | Κι αφότου το αφιρώσασιν ούτως, ωσάν το λέγω, | |
| | βουλήν απήραν απ᾿ αυτού να ποιήσουν βασιλέα. | |
| | Εκλέξαν δώδεκα άρχοντες, άξιους, φρονιμωτάτους· | |
| | οι έξι ήσαν αρχιερείς και οι έξι φλαμουριάροι· | φλαμουράριος=βαθμοφόρος |
| | συνθήκες όρκον έποικαν, να εκλέξουν βασιλέα | |
| 925 | με πιστοσύνην του Θεού, άνευ τρόπου και δόλου. | |
| | Εσέβησαν ᾿ς ένα κελλίν· εκεί τους απεκλείσαν, | |
| | έως ότου να κληρώσουσιν τον βασιλέα της Πόλης. | |
| | ΤΑ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΚΛΟΓΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ | |
§ 63 | | Πολλά εταραχεύτησαν αλλήλως με τα λόγια, | |
| | διατί ουκ ισιάζονταν ενομού να ποιήσουν βασιλέαν· | |
| 930 | επεί τινές ελέγασιν κ᾿ εις σφόδρα επαινούσαν | |
| | τον δούκαν γαρ της Βενετίας, φρόνιμον κ᾿ επιδέξιον, | Ερρίκος Δάνδολος, Δόγης της Βενετίας |
| | κ᾿ ελέγαν ότι άξιος ήτον διά βασιλέας. | |
§ 64 | | Κι από της τόσης ταραχής όπου είχασιν αλλήλως, | |
| | οκάποιος ήλθεν κ᾿ είπε το τον δούκα της Βενετίας. | |
| 935 | Κ᾿ εκείνος, ως πανφρόνιμος κ᾿ εις όλα επιδέξιος, | |
| | σπουδαίως απήλθε εις εκεινούς τους δώδεκα φρονίμους, | σπουδαίως=ταχέως, επειγόντως |
| | την θύραν ακριοχτύπησεν διά να τον αφραστούσιν, | |
| | και είπεν ούτως προς αυτούς· «Άρχοντες, αφκραστήτε· | |
| | οκάποιος λόγους με ήφερεν, ήλθεν κι απέσωσέ τους, | |
| 940 | το πώς οκάποιοι από εσάς, από της αρετής τους, | |
| | ως ευγενείς και φρόνιμοι, το θέλημάν τους λέγουν· | |
| | λέγουσιν λόγους περί εμού ως διά την βασιλείαν, | |
| | ότι είμαι άξιος να γενώ της Πόλης βασιλέας. | |
| | Λοιπόν εγώ, ως φρόνιμους φίλους και αδελφούς μου, | |
| 945 | μεγάλως τους ευχαριστώ· ο Θεός να τους το στρέψη, | |
| | το είπασιν και λέγουσιν διά εμέν τον αδελφόν τους. | |
| | Όμως εγώ από του Θεού την χάριν και την δόξαν | |
| | ουδέν ευρίσκω εις εμέν, λέγω στον ενιαυτόν μου, | |
| | τοσούτην αδιάκρισιν, να μη το εγνωρίζω, | |
| 950 | ότι εις του κουμού της Βενετίας εξέβησαν ανθρώποι | κουμού=Ανώτ. Συμβούλιο (Comùn) |
| | γνώσεως μεγάλης και στρατειάς, ωσάν και εις άλλους τόπους. | |
| | αλλά τινάς ουκ έφτασεν ποτέ του εις τόσην δόξαν, | |
| | το στέμμα το βασιλικόν να του το έχουν φορέσει. | |
| | Εν τούτω σας παρακαλώ, ως φίλους κι αδελφούς μου, | |
| 955 | να πάψουσιν τα σκάνταλα, η ταραχή, τα λόγια. | |
| | κι όσοι ελαλήσετε διά εμέν να γενώ βασιλέας, | |
| | επαίρνω εγώ τους λόγους τους και τες φωνές όπου είπαν, | |
| | και θέτω απάνω εις αυτάς κ᾿ εγώ τον εδικόν μου· | |
| | και ας μίξωμεν και των αλλών, να ποιήσωμεν ομάδα | |
| 960 | των δώδεκα την εκλογήν, να πληρωθή το πράγμα, | |
| | κι ας ποιήσωμεν διά βασιλέαν τον κόντον Βαλδουβίνον | Βαλδουΐνος Α’ (τ.κόμης της Φλάνδρας) |
| | όπου ένι αφέντης φυσικός, αφέντης της Φιλάντριας· | φυσικός [εδώ]=νόμιμος |
| | διατό ένι άξιος κι ευγενής, χρήσιμος εις τους πάντας | |
| | κ᾿ έντιμος να ένι βασιλέας από όλους του φουσσάτου». | |
§ 65 | 965 | Ακούσων ταύτα οι δώδεκα όπου σας αφηγούμαι, | |
| | όπου ήσαν όλοι εκλεχτοί να ποιήσουν βασιλέα, | |
| | ενταύτα εσυγκατέβησαν κι όλοι το εστεργήσαν· | |
| | απέκει εσηκώθησαν όπου ήσαν μαζωμένοι, | |
| | εις το παλάτι απήλθασιν αυτού του βασιλέως· | |
| 970 | ελάλησαν να σωρευτούν οι πάντες του φουσσάτου, | |
| | να ακούσουν την απόκρισιν, την είπαν κ᾿ εδιορθώσαν, | |
| | του βασιλέως την εκλογήν, το ποίος χρεωστεί να ένι. | |
§ 66 | | Κι αφότου εσωρεύτηκαν οι πάντες του φουσσάτου | |
| | εις τα παλάτια τα λαμπρά του βασιλέως εκείνα, | |
| 975 | ένας από τους δώδεκα, ο φρονιμώτερός τους, | |
| | τον λόγον τους εβάσταξεν, εμφάνισεν το πράγμα, | |
| | το πώς με φόβον του Θεού, με προσοχήν μεγάλην, | |
| | τον κόντον της Φιλάντριας εκλέξασιν διά βασιλέαν και ρήγαν | |
| | της Πόλεως και της βασιλείας όλης της Ρωμανίας. | |
| 980 | Ακούσων ταύτα οι άπαντες, μικροί τε και μεγάλοι, | |
| | οι πλούσιοι γαρ κ᾿ οι ευγενικοί, το κοινόν, το φουσσάτο, | |
| | εις σφόδρα το αγαπήσασιν, εστέρξαν κι αφιρώσαν, | |
| | ο κόντος γαρ ο Παντουής να ένι βασιλέας. | |
| | Ηφέρασιν του βασιλέως το στέμμα και τον σάκκον, | |
| 985 | εστέψασιν κ᾿ εντύσαν τον ως βασιλέαν, σε λέγω, | |
| | κ᾿ ευφήμησαν κ᾿ εδόξασαν, ως πρέπει κι ως λαχάνει. | |
§ 67 | | Κι αφότου τον εστέψασιν κ᾿ εγίνη βασιλέας, | |
| | σκάνταλον μέσα εγίνετον και ταραχή μεγάλη | |
| | εις τους Λουμπάρδους, σε λαλώ, ομοίως και εις τους Φραγκίσκους, | |
| 990 | όπου αγαπούσαν και ήθελαν να γένη ο μαρκέσης | |
| | εκείνος γαρ του Μουφαρά, όπου ήτον καπετάνος | |
| | εις τα φουσσάτα και λαόν, καθώς σε το επροείπα. | |
| | Ενταύτα ο πανφρόνιμος Δούκας της Βενετίας, | |
| | εκείνος ο μισίρ Αρίς, ντε Άντουλο το επίκλην, | Ερρίκος Δάνδολος, Δόγης της Βενετίας |
| 995 | εβάλθη μετά έτερους τα σκάνταλα να εσβύση. | |
| | Απήρεν γαρ και μετ᾿ αυτού τον κόντον της Τουλούζας· | |
| | τοσαύτα έξευρεν να ειπή, τόσον να τους πραΰνη, | |
| | είπεν, εκαθοδήγησεν, ως φρόνιμος όπου ήτον· | |
| | «Άρχοντες, φίλοι κι αδελφοί, αφότου εγενέτον | |
| 1000 | η έκλεξις του βασιλέως, κ᾿ εστέφτη κ᾿ επληρώθη | |
| | – άσκημον πράγμα κι άπρεπον, κατηγορία μεγάλη – | |
| | όσοι το ειπούν κι ακούσωσιν ᾿ς όλην την οικουμένην, | |
| | ότι με λόγου κ᾿ εκλογής τέτοιων μεγάλων ανθρώπων | |
| | εγένετο η εκλογή κ᾿ εστέφτη ο βασιλέας, | |
| 1005 | κι απαύτου εμενανοήσετε, ως φαίνεται, διά φτόνον. | |
| | Ο ΒΟΝΙΦΑΤΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ | |
| | Εν τούτω λέγω προς εσάς, αξιοπαρακαλώ σας, | |
| | να λείψουσιν τα σκάνταλα, ουδέν ένι τιμή σας· | |
| | αφότου εγίνη βασιλέας της Φιλάντριας γαρ ο κόντος, | |
| | ας γένη και του Μουφαρά αυτούνος ο μαρκέσης | Βονιφάτιος ο Μομφερρατικός (Monferrato) |
| 1010 | ρήγας κι αφέντης γονικός της Σαλονίκης πόλης | |
| | με όσα διαφέρνει επ᾿ αυτής και οφείλει να αφεντεύη». | |
| | Το ακούσει ταύτα ο λαός, μικροί τε και μεγάλοι, | |
| | οι πλούσιοι γαρ και το κοινό του φράγκικου φουσσάτου, | |
| | στριγγήν φωνήν ελάλησαν, όλοι το επροσκυνήσαν. | |
| 1015 | Κι αφότου το εστεργήθησαν κ᾿ εστέψασι διά ρήγα | |
| | τον Μπονιφάτσον, σε λαλώ, εκείνον τον μαρκέσην, | |
| | επάψασιν τα σκάνταλα κ᾿ εγένετον ειρήνη. | |
§ 68 | | Μετά ταύτα εδιορθώσασιν τους δώδεκα εκείνους, | |
| | όπου έκλεξαν τον βασιλέαν, την μερισίαν να ποιήσουν | |
| 1020 | του τόπου της Ανατολής κι όλης της Ρωμανίας, | |
| | όσον διαφέρνει της Πολέου της βασιλείας σε λέγω, | |
| | προς την ουσίαν και την αξίαν του καθενός και εκάστου, | |
| | και τον λαόν όπου είχασιν εις την κουγκέστα εκείνην. | κουγκέστα=κατάκτηση |
| | Με κλήρους και με προσοχήν η μερισία εγενέτον· | |
| 1025 | έτυχεν γαρ της Βενετίας το τέταρτον ιμερίδι, | |
| | και το ἥμισον του τέταρτου, όγδον το λέγουν άλλοι, | |
| | από την χώραν της Πολέου κι όλης της Ρωμανίας, | |
| | καθώς το γράφεται ακομή ο Δούκας της Βενετίας | |
| | εις τας γραφάς κ᾿ εις την τιμήν της αφεντίας όπου έχει. | |
| | ΠΟΛΕΜΟΣ ΦΡΑΓΚΩΝ προς ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ [1205] | |
§ 69 | 1030 | Λοιπόν ετότε όπου λαλώ, εις τον καιρόν εκείνον | |
| | ήτον αφέντης της Βλαχίας και όλης της Ἑλλάδος, | |
| | της Άρτας και των Γιαννινών κι όλου του Δεσποτάτου, | |
| | κυρ Ιωάννην τον ωνόμαζαν, Βατάτσης είχεν το επίκλη. | Ιωάννης Α’ Ασάν Βουλγαρίας ή Ιωαννίτζης |
| | Κι ως ήκουσεν και έμαθεν και επληροφορέθη | |
| 1035 | το πώς οι Φράγκοι απήρασιν την αφεντίαν της Πόλης, | |
| | κ᾿ εστέψασιν και βασιλέαν, απήρασιν τα κάστρη, | |
| | τες χώρες εμερίσασιν όλης της Ρωμανίας· | |
| | ευθέως, σπουδαίως απέστειλεν εκεί εις την Κουμανίαν· | σπουδαίως=ταχέως, επειγόντως |
| | δέκα χιλιάδες ήλθασιν, όλοι εκλεχτοί Κουμάνοι | |
| 1040 | με Τουρκουμάνους εκλεχτούς, όλοι εκαβαλλικεύαν. | |
| | Άρματα είχασιν καλά, διαρίχια εφορούσαν· | διαρίχια=δόρατα |
| | οι μεν κοντάρια εβάσταιναν κ᾿ οι έτεροι βεργίτες. | |
| | Εσώρεψεν και τον λαόν όλης της αφεντίας του, | |
| | φουσσάτα επεριεσώρεψεν μεγάλα κι αντρειωμένα | |
| 1045 | κι άρχισε μάχην δυνατήν να πολεμή τους Φράγκους· | |
| | ουχί γαρ εις πρόσωπον, να πολεμήση εις κάμπον, | |
| | αλλά με τρόπον μηχανίας ωσάν το κάμνουν οι Τούρκοι. | |
| | Διαβόντα γαρ ένας καιρός, εγύρισεν ο άλλος· | |
| | με πονηρίαν απόστελνεν τους καταπατητάδες | |
| 1050 | του να μαθαίνη αδιάλειπτα τες των Φραγκών γαρ πράξες. | |
§ 70 | | Κι ως έμαθεν πληροφορίαν το πού ήτο ο Μπονοφάτσιος, | Βονιφάτιος ο Μομφερρατικός (Monferrato) |
| | ο ρήγας του Σαλονικίου, ούτως τον ωνομάζαν, | |
| | τες νύχτες επερπάτησεν έως ού να εφτάση εκείθεν. | |
| | Τα εγκρύμματά του έβαλεν εις επιδέξιους τόπους· | εγκρύμματα=ενέδρες |
| 1055 | και όσον εξημέρωσεν κ᾿ επλάτυνεν η ημέρα, | |
| | διακόσιους γαρ εδιόρθωσεν όπου ήσαν τα λαφρά τους | |
| | κ᾿ εδράμασιν κ᾿ εκούρσεψαν γύρον του κάστρου εκείνου· | |
| | το κούρσο επεριμάζωξαν, απήρασι, υπαγαίνουν. | κούρσο=λεία, λάφυρα |
| | Το ιδεί οι Λουμπάρδοι όπου ήσασι εκείσε με τον ρήγαν, | |
| 1060 | σπουδαίως απήραν τ᾿ άρματα, πηδούν, καβαλλικεύουν· | |
| | ατός του ο ρήγας μετ᾿ αυτούς εξέβηκεν ομοίως | |
| | ως άνθρωποι απαίδευτοι της μάχης των Ρωμαίων. | |
| | Ομπρός οπίσω εξέβαιναν προς είκοσι και τριάντα· | |
| | κ᾿ εκείνοι όπου εκουρσέψασιν κ᾿ εφεύγαν με το κούρσο | |
| 1065 | έως ού να τους προσφέρουσιν απέσω εις τας χωσίας. | χωσία=καρτέρι, ενέδρα |
| | Ενταύτα απεχωσιάσασιν γύρωθεν οι χωσίες | |
| | και τους Λουμπάρδους άρχασαν να τους θέλουν τοξεύει· | |
| | εδείχναν ότι φεύγουσιν εκείνοι οι Κουμάνοι | |
| | κ᾿ εγύριζαν οπίσω τους και τα φαρία εδοξεύαν. | |
| 1070 | Οι δε Λουμπάρδοι ως είδασιν μετά τον Μπονοφάνσιον, | |
| | εκείνον τον αφέντην τους, του Σαλονικίου τον ρήγα, | |
| | το πώς τους ετριγύρισαν κ᾿ εκατεδόξευάν τους, | |
| | όλοι ενομού εσωρεύτησαν, να ζήσουν κι αποθάνουν. | |
| | Το δε οι Κουμάνοι κ᾿ οι Ρωμαίοι ουκ εζυγώνανέ τους· | |
| 1075 | με τας σαγίττας από μακρά τους εκατεδοξεύαν | |
| | κι ούτως τους αποκτείνασιν κ᾿ εθανατώσανέ τους. | |
| | Απαύτου δε και έμπροστεν, καθώς σε το αφηγούμαι, | |
| | με πονηρίον και μηχανίαν, ως το έχουν οι Ρωμαίοι, | |
| | τους Φράγκους εμαχόντησαν, επαίρναν τους και εδίδαν, | |
| 1080 | καθώς το έχουν πανταχού οι μάχες και οι στρατείες, | |
| | έως ότου επεράσασιν των τριών χρονών το τέλος. | |
§ 71 | | Κι αφότου επληρώθησαν οι τρεις χρόνοι κι απάνω, | |
| | ο Βαλτουβής ο βασιλεύς ωρέχτηκεν να απέλθη | Βαλδουίνος Α’ (Λατίνος αυτοκρ.) |
| | εκεί εις την Ανδριανόπολιν, χώρα μεγάλη υπάρχει. | |
| 1085 | Κι ωσάν εδιέβηκεν εκεί, καθώς σε το αφηγούμαι, | |
| | οκάποιος του το εμηνύτεψεν εκεινού του δεσπότη | |
| | του Καλοϊωάννη, σε λαλώ, του αφέντου της Βλαχίας· | Ιωάννης Α’ Ασάν Βουλγαρίας ή Ιωαννίτζης |
| | κ᾿ εκείνος, ως το ήκουσεν κι ως το επληροφορέθη, | |
| | γοργόν, σπουδαίως, και σύντομα, με προθυμίαν μεγάλην, | |
| 1090 | καταπαντόθε εσώρεψεν όλα του τα φουσσάτα· | |
| | εκεί εις την Ανδριανόπολιν σπουδαίως εκατεφτάσεν. | |
| | Τι να σε λέγω τα πολλά πολλάκις να βαρειέσαι; | |
| | επεί κ᾿ εγώ ωσάν κ᾿ εσέν βαρειώμαι να τα γράφω· | |
| | αλλά διά συντομώτερον και διά κοντούς τους λόγους, | |
| 1095 | σε λέγω και πληροφορώ, με αλήθειαν σε το γράφω, | |
| | ότι, ωσάν το έποικεν εκείνου του μαρκέση, | |
| | του ρήγα του Σαλονικίου, καθώς σε το αφηγήθην, | |
| | το εποίησαν και Μπαλτουή, του βασιλέως της Πόλης· | |
| | μετά χωσίες και μηχανίες ούτω τους επλανέσαν, | |
| 1100 | εξέβησαν εις την φωνήν και ταραχήν εκείνην | |
| | που ελάλησαν και είπασιν ότι ήλθαν τα φουσσάτα | |
| | του Καλοϊωάννη, σε λαλώ, εκεινού του δεσπότη. | |
| | Πεντακοσίους απέστειλεν εκείνος ο δεσπότης, | |
| | όπου έδραμαν κ᾿ εκούρσεψαν τους κάμπους και τους τόπους | |
| 1105 | εκεί εις την Ανδριανόπολιν που ήτον ο βασιλέας. | |
| | Ώρισεν γαρ ο βασιλέας τον πρωτοστράτοράν του | |
| | και τα σαλπίγγια ελάλησαν, πηδούν καβαλλικεύουν· | |
| | Φλαμέγκους είχε εξακοσίους και τριακοσίους Φράγκους | Φλαμέγκοι=Φλαμανδοί |
| | όπου ήσαν όλοι εκλεχτοί, φαρία εκαβαλλικεύαν, | φαρία=πολεμικά άλογα |
| 1110 | άρματα είχασιν λαμπρά ως τα έχουσιν οι Φράγκοι. | |
| | Αϊλλοί ζημία όπου εγένετον εκείνην την ημέραν | |
| | ᾿ς τέτοιους ανθρώπους βγενικούς απ᾿ το άνθος της Φραγκίας, | |
| | το πώς εκαταλύθησαν κι αδίκως αποθάναν, | |
| | διατί ουκ έξευραν κάμ ποσώς την μάχην των Ρωμαίων. | |
| 1115 | Ήλθασιν γαρ οι άρχοντες οι Ανδριανοπολίτες | |
| | και λέγουσιν του βασιλέως· «Αφέντη μας, δεσπότη, | |
| | κράτησον τα φουσσάτα σου μηδέν έβγουσιν έξω· | |
| | επεί αυτοί, όπου θεωρείς, ότι ήλθαν και κουρσεύουν, | |
| | ως πλάνοι ήλθασι κλεφτώς να μας εξεμαυλίσουν· | |
| 1120 | τα δε φουσσάτα όπου έχουσιν, όλοι είναι χωσιασμένοι | χωσιασμένοι=έχουν στήσει ενέδρα |
| | και αναμένουν ως διά εμάς να μας υπάουσι εκείσε. | |
| | Αυτούνοι γαρ ου πολεμούν ωσάν εσείς οι Φράγκοι, | |
| | εις κάμπον ν᾿ αναμείνουσιν να δώσουν κονταρέας, | |
| | αλλά με τα δοξάρια τους φεύγοντα πολεμούσιν. | |
| 1125 | Και πρόσεχε, αφέντη μας καλέ, μηδέν εβγής εις αύτους· | |
| | αν μας απήραν πρόβατα, άλογά τε και βοΐδια, | |
| | ως δανεικά ας τα επάρουσιν, αν τύχη να τα στρέψουν». | |
| | ΠΑΝΩΛΕΘΡΙΑ ΤΩΝ ΦΡΑΓΚΩΝ ΕΝ ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΕΙ [1205] | |
| | Ακούσων τούτο ο βασιλεύς εκατηγόρησέ το, | |
| | χολιαστικά τους ώρισε πλέον να μη το ειπούσιν, | |
| 1130 | διότι πράγμα λέγουσιν, κατηγορίαν μεγάλην. | |
| | «Να εβλέπω με τα ομμάτια μου εμπρός μου τους εχτρούς μου | |
| | όπου ζημιώνουν, καταλούν, τους τόπους μου κουρσεύουν, | |
| | κ᾿ εγώ να στήκω ωσάν νεκρός και να τους υπομένω; | |
| | κάλλιον το έχω, θάνατον σήμερον ν᾿ αποθάνω | |
| 1135 | περί να ειπούσιν αλλαχού να με κατηγορήσουν». | |
| | Ώρισεν ελαλήσασιν, και είπαν τα σαλπίγγια· | |
| | εις τρία αλλάγια εχώρισε τους Φράγκους όπου είχεν, | αλλάγι=στρατ. μονάδα |
| | και τους Ρωμαίους εις άλλα τρία κ᾿ εξέβησαν στον κάμπον. | |
| | Το ιδεί τους γαρ οι Κούμανοι, εκείνοι όπου εκουρσεύαν, | |
| 1140 | το πώς εξέβησαν ᾿ς αυτούς, εχάρησαν μεγάλως, | |
| | έδοξαν ότι φεύγουσιν με το κούρσο όπου είχαν· | κούρσο=λεία, λάφυρα |
| | κ᾿ οι Φράγκοι, ως απαίδευτοι της μάχης γαρ εκείνης, | |
| | αρχίσαν να τους διώκουσιν διά να τους έχουν σώσει· | |
| | κ᾿ εκείνοι πάλε φεύγοντα τους εκατεδοξεύαν | |
| 1145 | τα άλογα και τα φαρία όπου εκαβαλλικεύαν. | |
| | Τόσον τους επαράσυραν κ᾿ εξεμαυλίσανέ τους, | |
| | ότι τους απεσώσασιν εκείσε εις την χωσίαν· | χωσία=καρτέρι, ενέδρα |
| | ευθέως εξεχωσιάσασιν οι Τούρκοι κ᾿ οι Κουμάνοι, | |
| | άρχισαν να δοξεύουσιν των Φραγκών τα φαρία. | δοξεύω=τοξεύω |
| 1150 | Οι Φράγκοι γαρ ελόγιασαν πόλεμον να τους ποιήσουν | |
| | με τα κοντάρια και σπαθία, ως ήσαν μαθημένοι. | |
| | Οι δε Κουμάνοι εφεύγασιν κι ουδέν τους επλησίαζαν, | |
| | μόνι με τα δοξάρια τους τους εκατεδοξεύαν | |
| | και τόσα εκατεδόξεψαν ότι απεκτείνανέ τους· | απεκτείνανε=σκότωναν |
| 1155 | εψόφησαν γαρ τα φαρία, οι καβαλλάροι επέσαν. | απελατίκι=σιδερένιο ρόπαλο |
| | Σαλίβες είχαν τούρκικες ομοίως και απελατίκια· | σαλίβα=τσεκούρι |
| | με εκείνα τους εσύχνασαν απάνω εις τα κασσίδια, | κασσίδια=κράνη |
| | κι απέκτειναν τον βασιλέαν κι όλα του τα φουσσάτα. | συχνάζω=χτυπάω |
| | Έδε ζημία όπου εγίνετον εκείνην την ημέραν· | |
| 1160 | πάσα στρατιώτης ευγενής πρέπει να τους λυπάται | |
| | διατό απέθαναν άδικα δίχως να πολεμήσουν. | |
| | Οι δε Ρωμαίοι όπου ήσασιν μετά τον βασιλέα | |
| | εκεί εκ την Ανδριανόπολιν, ολίγους γαρ ελάβαν, | |
| | επείν το ιδεί τον βασιλέα το πώς τον απεκτείναν, | |
| 1165 | έφυγαν, οπίσω εστράφησαν, εσέβησαν στην χώραν· | |
| | μαντάτα εσυνεβγάλασιν στην Κωνσταντίνου πόλιν, | συνεβγάνω=κομίζω |
| | το πώς εκαταλύσασιν τον βασιλέαν οι Τούρκοι. | |
§ 72 | | Ο Δούκας γαρ της Βενετίας ευρέθηκεν εκείσε· | |
| | ευθέως φουσσάτα εσώρεψεν, στην Ανδριανόπολη ήλθεν | |
| 1170 | να συμμαχήση τον λαόν, την χώραν να φυλάξη. | |
§ 73 | | Ωσαύτως εσυνέβγαλεν σπουδαίως αποκρισάρην | αποκρισάρης=απεσταλμένος |
| | εκείσε εις την Ανατολήν εις τον μισίρ Ρομπέρτον, | |
| | αυτάδελφον του βασιλέως, του Βαλδουβίνου εκείνου. | Βαλδουΐνος Α’ (τ.κόμης της Φλάνδρας) |
| | Χώρες και κάστρη αφέντευεν εκείσε εις την Νύμφον· | Νύμφον=> Νυμφαιον Μ.Ασίας |
| 1175 | είχε φουσσάτα δυνατά, φλαμουριαρίους μετ᾿ αύτον. | φλαμουράριος=βαθμοφόρος |
| | Κι ως το ήκουσεν και έμαθεν κι ως το επληροφορέθη | |
| | το πώς εκαταλύσασιν τον βασιλέα οι Τούρκοι, | |
| | τα κάστρη του εσωτάρχισεν κι απήλθεν εις την Πόλιν. | σωταρχίζω=εφοδιάζω |
§ 74 | | Ο Δούκας γαρ της Βενετίας εστράφηκεν εκείσε· | |
| 1180 | καταπαντούθεν εμήνυσε διά τους φλαμουραρίους | |
| | τους πρώτους όπου αφέντευαν τότε εις την Ρωμανίαν. | |
| | ΔΙΑΔΟΧΟΙ ΤΟΥ ΒΑΛΔΟΥΪΝΟΥ | |
| | Κι αφότου εσωρεύτησαν κ᾿ ενώθησαν αλλήλως, | |
| | εθρόνιασαν διά βασιλέαν εκείνον τον Ρομπέρτον, | Ερρίκος της Φλάνδρας [λάθος Χρονικού] |
| | του βασιλέως τον αδελφόν του Βαλδουβίνου εκείνου. | Βαλδουΐνος Α’ (τ.κόμης της Φλάνδρας) |
§ 75 | 1185 | Εκείνος γαρ ο βασιλεύς ο μισίρε Ρομπέρτος | |
| | είχεν υιόν, τον έλεγαν κ᾿ εκείνον Βαλδουβίνον, | |
| | όστις εγίνη βασιλέας κ᾿ έχασε την βασιλείαν· | |
| | την θυγάτηρ του απόστελνεν διαβών ολίγοι χρόνοι, | |
| | του ρόϊ Ραγκού την έστελνεν να επάρη διά γυναίκαν· | ρόις Ραγκού=βασιλιάς Αραγωνίας |
| 1190 | στον Ποντικόν επιάσασιν τα κάτεργα λιμιώνα, | |
| | όπου ένι γαρ εις τον Μορέαν, κάστρον λαμπρόν υπάρχει. | |
| | Εκεί ευρέθη ο μισίρ Ντζεφρές αφέντης του Μορέως, | |
| | όπου ήτον πρώτος αδελφός του πρίγκιπα Γυλιάμου· | |
| | με μηχανίαν και φρόνεσιν έπιασεν κ᾿ ευλογήθην | ευλογήθη=παντρεύτηκε |
| 1195 | την θυγάτηρ του βασιλέως εκείνου του Ρομπέρτου. | |
| | Και ο βασιλεύς, το ακούσει το μεγάλως το εβαρύνθη. | |
| | ύστερον γαρ ισιάστησαν, καθώς το θέλεις μάθει | |
| | εδώ εις ετούτο το βιβλίον έμπροστεν ᾿ς άλλην λέξιν. | |
§ 76 | | Εν τούτω παύω απ᾿ εδώ, θέλω του να σκολάσω | |
| 1200 | ετούτο όπου αφηγήσομαι, άλλο να καταπιάσω, | |
| | να σας ειπώ αφήγησιν, καταλογήν μεγάλην, | |
| | το πώς επράξαν οι Ρωμαίοι, αφότου εξεπέσαν | |
| | κ᾿ εχάσασιν την βασιλείαν της Κωνσταντίνου πόλης. | |
| | Εν τούτω άρξομαι απ᾿ εδώ, αφκράζου να μανθάνης. | |
| | | |
| | Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΝΙΚΑΙΑΣ | |
§ 77 | 1205 | Τον χρόνον γαρ και τον καιρόν όπου έπιασαν οι Φράγκοι | |
| | το την Κωνσταννινούπολιν, ωσάν το αφηγούμαι, | |
| | ιδών οι άρχοντες Ρωμαίοι, οι πρώτοι της Ρωμανίας | |
| | εκείσε εις την Ανατολήν, που είχαν την παρρησίαν, | |
| | εκλέξασιν δι᾿ αφέντην τους και βασιλέα εθρονιάσαν | |
| 1210 | εκείνον τον κυρ Θεόδωρον, Λάσκαριν τον ελέγαν· | Θεόδωρος Α’ Λάσκαρις |
| | γαβρός ήτον του βασιλέως κυρ Σάκη του Βατάτση | |
| | κ᾿ είχεν την θυγατέρα του ομόζυγον γυναίκα. | |
§ 78 | | Κι αφότου τον εστέψασιν κ᾿ εποίησαν βασιλέαν, | |
| | τα κάστρη του εσωτάρχισε κ᾿ ερρόγεψεν φουσσάτα, | ρογεύω=στρατολογώ (μισθοφόρους) |
| 1215 | Τούρκους, Κουμάνους, Αλαϊνούς, Ζύχους γαρ και Βουλγάρους. | Ζύχοι=Ούζοι (Τουρκική φυλή) |
| | Άρχισε του να μάχεται με προθυμίαν μεγάλην | |
| | τους Φράγκους όπου ηυρέσκονταν εις της Νικαίας τα μέρη, | |
| | εκείσε εις την Ανατολήν όπου ένι η Φιλαδέλφεια, | |
| | όπου ήτον γαρ και αφέντευεν ο μισίρ Ρομπέρτος ντε Φιλάντριας. | |
§ 79 | 1220 | Κ᾿ εδιήρκησεν η μάχη τους χρόνους καν τρεις και πλέον, | |
| | έως ού εσκοτώθη ο βασιλεύς αυτός ο Βαλδουβίνος, | Βαλδουίνος Β’ (Λατίνος αυτοκρ. Κ/Π) |
| | κ᾿ εστέψασιν διά βασιλέαν εκείνον τον Ρομπέρτον. | |
| | ΘΕΟΔΩΡΟΣ Β’ ΛΑΣΚΑΡΙΣ και ΜΙΧ. ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ | |
§ 80 | | Έζησεν γαρ ο βασιλεύς ο Λάσκαρις εκείνος | |
| | χρόνους κ᾿ έτη όσα ηθέλησεν ο Βασιλεύς της Δόξης· | |
| 1225 | κι ωσάν του ήλθεν το κοινό του κόσμου ν᾿ αποθάνη, – | |
| | κ᾿ είχεν υιόν μειράκιον, ανήλικος υπήρχεν, – | Ιωάννης Δ’ Λάσκαρις |
| | ώρισεν και εκράξασιν κυρ Μιχαήλ εκείνον, | Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος |
| | τον Παλαιολόγον, σε λαλώ, τον πρώτον της Ρωμανίας, | |
| | ως τίμιον, φρονιμώτερον εις όλους τους Ρωμαίους· | |
| 1230 | πρώτα του επαράδωκεν εκείνον τον υιόν του, | |
| | και δεύτερον την αφεντίαν όλης της βασιλείας. | |
| | Μεθ᾿ όρκου τα επαράλαβεν όσα του επαρεδώκεν· | |
| | πατέρα γαρ του βασιλέως ώρισε να τον κράζουν. | |
§ 81 | | Κι όσον εμεταστάθηκεν ο βασιλεύς εκείνος, | εμεταστάθηκε=πέθανε |
| 1235 | ο Παλαιολόγος ώρισεν, τα κάστρη εσωταρχίσαν· | |
| | έθεκεν φύλαξες καλές, εις τ᾿ όνομάν του ωμόσαν· | |
| | τον όρκον επαράλαβεν όλων των κεφαλάδων, | κεφαλάδες=άρχοντες, ευγενείς |
| | ωσαύτως γαρ και του κοινού όλης της βασιλείας. | |
| | Κι αφότου επαράλαβεν όλην την αφεντίαν, | |
| 1240 | τους άρχοντας ετίμησεν όλης της βασιλείας· | |
| | τους μεν γαρ ευεργέτησεν, αλλών χώρας εδώκεν· | |
| | κι όσον απεκατέστησεν τες όρεξές τους όλες, | |
| | έπνιξεν κ᾿ εθανάτωσεν τον αφεντόπουλόν του, | |
| | του Λάσκαρη γαρ τον υιόν, του βασιλέως εκείνου. | Ιωάννης Δ’ Λάσκαρις |
| 1245 | Έδε ανομία και αμαρτία, όπου έποικεν ο άθλιος, | |
| | να πνίξη τον αφέντην του, την αφεντίαν να επάρη· | |
| | ποίος να το ακούση και να ειπή ότι εις Θεόν πιστεύουν | |
| | άνθρωποι όπου ουδέν κρατούν αλήθειαν ούτε όρκον; | |
| | τα έθνη γαρ τα αβάφτιστα όρκον αν σε ποιήσουν | |
| 1250 | προς τα συνήθεια όπου έχουσιν, τον νόμον που κρατούσιν, | τα συνήθεια=Εθιμικό Δίκαιο |
| | πρώτα να λάβη θάνατον παρά να σε αφιορκήση. | |
| | Οι δε Ρωμαίοι, όπου λέγουσιν ότι εις Χριστόν πιστεύουν, | |
| | όσον σε ομνύει πλειότερον κι όρκους σε αφιερώνει, | |
| | τόσον σε μηχανεύεται διά να σε απεργώση, | απεργώνω=εξαπατώ |
| 1255 | να επάρη από τα ρούχα σου ή να σε θανανώση. | |
| | Αϊλλοί και τι κερδίζουσιν να σφάλλουν προς τον Θέον; | |
| | και πώς τους απετύφλωσεν η αμαρτία όπου πράττουν, | |
| | ότι τους εξωλόθρεψεν από τα ιγονικά τους, | |
| | κ᾿ εγένονταν αμάλωτα όλης της οικουμένης. | αμάλωτα=αιχμάλωτοι |
| 1260 | Ποίον άλλο γένος σήμερον ευρίσκεται εις τον κόσμον | |
| | να τους πουλούν ως αμάλωτα μόνον και τους Ρωμαίους; | |
| | όμως ως πράττει ο κάτε είς ούτως θέλει απολάβει. | |
| | Την λέξιν γαρ όπου άρχισα να λέγω και να γράφω, | |
| | θέλω να σού αφηγήσωμαι έως ού να την πληρώσω. | |
| | Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΝΙΚΑΙΑΣ | |
§ 82 | 1265 | Αφότου εθανάτωσεν κυρ Μιχαήλ εκείνος, | |
| | ο Παλαιολόγος, σε λαλώ, τον αφεντόπουλόν μου, | |
| | του βασιλέως γαρ τον υιόν, του Λάσκαρη εκείνου, | |
| | και έλαβε την αφεντίαν όλης της βασιλείας, | |
| | φουσσάτα επερισώρεψεν, Τούρκους και άλλες γλώσσες, | |
| 1270 | την μάχην επεχείρησε να μάχεται τους Φράγκους | |
| | εκείσε εις την Ανατολήν όπου είχε το επιδέξιον. | |
| | Εκείνος γαρ ο βασιλεύς ο μισίρε Ρομπέρτος | Ροβέρτος του Κουρτεναί (Λατίνος αυτοκρ.) |
| | ουδέν ήτον εις τον καιρόν ετότε όπου σε λέγω, | |
| | διατό ήτον αποθάνοντα ομπρός ολίγους χρόνους· | |
| 1275 | κι αφέντευεν ο Βαλτουής εκείνος ο υιός του, | Βαλδουίνος Β’ (Λατίνος αυτοκρ. Κ/Π) |
| | όπου έχασεν την βασιλείαν με την κακήν του πράξιν. | |
| | Εν τούτω εσυμβιβάστηκεν αυτός ο Παλαιολόγος | |
| | με το κουμού της Γένοβας, τον Γαλατάν τους δίδει, | κουμού=Ανώτ. Συμβούλιο (Comùn) |
| | όπου ένι εκείθεν της Πολέου απέκει του λιμιώνος· | |
| 1280 | χώραν εποίκασιν εκεί κι αππλίκιν τους μεγάλο· | αππλίκι=κατάλυμα |
| | όρκον, συνθήκας έποικαν μετά τον βασιλέα, | |
| | να είναι ακουμέρκευτοι ᾿ς όλην την Ρωμανίαν, | ακουμέρκευτοι=φοροαπαλλασσόμενοι |
| | να του βοηθούν με κάτεργα εις όλες του τες μάχης, | |
| | να έχουσι την ρόγαν τους και την φιλοτιμίαν τους. | ρόγα=μισθός μισθοφόρου |
§ 83 | 1285 | Κάτεργα εξήντα αρμάτωσε αυτός ο Παλαιολόγος· | |
| | έβαλεν και αρχάσασιν μάχην μετά τους Βενετίκους, | |
| | διανό ήσαν εις βοήθειαν εκεινού του Βαλδουΐνου· | |
| | εκράτησαν τα έμπατα, τες στράτες του πελάγου | |
| | του να μη φέρουσιν ποθέν σωτάρχιον εις την Πόλιν. | σωτάρχιος=εφοδιασμός |
| | ΑΝΑΚΤΗΣΙΣ ΤΗΣ ΚΩΝ/ΠΟΛΕΩΣ ΥΠΟ των ΕΛΛΗΝΩΝ [1261] | |
| 1290 | Κ᾿ εκείνος πάλε επέρασεν εις της Πολέου τα μέρη | |
| | μ᾿ όσα φουσσάτα ημπόρεσεν να έχη περισωρέψει· | |
| | την Πόλιν εκατάκλεισε της γης και της θαλάσσης. | |
§ 84 | | Κ᾿ ιδών ετούτο οι Ρωμαίοι, όπου ήσαν εις την Πόλιν, | |
| | σύντομα εσυμβιβάστησαν μετά τον Παλαιολόγον· | |
| 1295 | όρκον, συνθήκες, έποικαν κ᾿ εμπάσαν τον απέσω. | |
| | Κι ως είδε ετούτο ο βασιλεύς εκείνος ο Βαλδουίνος, | Βαλδουίνος Β’ (Λατίνος αυτοκρ. Κ/Π) |
| | το πώς τον απιστήσασιν το γένος των Ρωμαίων, | |
| | εκείσε εκατέφυγεν μετά τους Φράγκους όλους | |
| | όπου ήσασιν γαρ μετ᾿ αυτόν εις τα παλαιά παλάτια· | |
| 1300 | εκεί επολεμούσαν τον οι Τούρκοι κ᾿ οι Ρωμαίοι. | |
§ 85 | | Ως είδεν γαρ ο βασιλεύς εκείνος ο Βαλδουίνος | |
| | το πώς τον εκατάκλεισαν εις τα παλαιά παλάτια, | |
| | – καράβιν είχε εξαίρετον, μέγα, λαμπρόν υπήρχε, | |
| | εις αύτο εδιέβηκεν εκεί με τρεις χιλιάδες άλλους· | |
| 1305 | από την Πόλη εξέβησαν, την θάλασσαν επλέψαν, | |
| | έσωσαν στην Μονοβασίαν, εκείσε αππλικέψαν· | Μονοβασία=Μονεμβασιά |
| | εξέβησαν έξω εις την γήν κ᾿ εις τον Μορέαν εσώσαν. | |
| | Εκεί ήτον τότε ο πρίγκιπας εκείνος ο Γυλιάμος· | |
| | το μάθει ότι ήλθε ο βασιλεύς ήλθεν εις απαντήν του, | |
| 1310 | πολλά γαρ τον ετίμησεν ως βασιλεύς όπου ήτον. | |
| | Ο βασιλεύς εσπούδαζε ν᾿ απέλθη εις την Δύσιν, | |
| | ελπίζοντα λογίζοντα να του έχουν βοηθήσει | |
| | ο Πάπας με την Εκκλησίαν κι ο Ρήγας της Φραγκίας, | |
| | φουσσάτα να του δώσουσιν και συμμαχίαν μεγάλην, | |
| 1315 | οπίσω πάλε να στραφή εκείσε εις την Πόλιν. | |
| | | |
| | ΟΙ ΦΡΑΓΚΟΙ ΚΩΝ/ΠΟΛΕΩΣ ΚΑΤΑΦΕΥΓΟΥΝ ΕΙΣ ΜΟΡΕΑΝ [1205] | |
§ 87 | | Εν τούτω ενεμείνασιν πολλοί από τον λαόν του | |
| | εκεί γαρ με τον πρίγκιπα εκείνον τον Γυλιάμον, | |
| | εις λογισμόν να τους ευρή εκείσε ο βασιλέας | |
| | στο στρέμμα όπου ήλπιζεν του να στραφή απ᾿ εκείθεν. | στρέμμα=επιστροφή |
| 1320 | Εκείνοι γαρ ενέμειναν όπου τους ονομάζω. | |
| | Ο πρώτος ο μισίρ Ασελής, ντε Ντουθ είχεν το επίκλην, | Ανσελής ντε Τουθ (Ancelin de Toucy) |
| | αυτάδελφος ήτον του Καίσσαρη ετότε της Πολέου, | |
| | την μήτηρ του μισίρ Ντζεφρέ εκείνου ντε Ντουρνάη | |
| | επήρεν εις γυναίκαν του κ᾿ ενέμεινε εις τον τόπον. | |
| 1325 | Απαύτου ήτο ο μισίρ Βηλές, ντε Ανόε είχεν το επίκλην, | Βιλαίν ντ’ Ανοέ (Vilain de Annoi) |
| | όπου ήτον πρωτοστράτορας της Ρωμανίας ετότε· | |
| | ο πρίγκιπας ευεργεσίαν την Αρκαδίαν του εδώκεν. | |
| | Ενέμειναν οι ντε Μπλαθοί κ᾿ εκείνοι οι ντε Βερήθοι. | Μπλαθοί=de Blangy / Βερήθοι=de Versy |
| | Ντε Αμπή ήσαν τέσσαροι αδελφοί, ντε Ανή ήσαν άλλοι δύο. | Αμπή=de Chappes / ντε Ανή=d’ Annoi |
| 1330 | Άλλος ήτον ντε Λεσπηγγάς και πλείστοι άλλοι σιργέντες· | le Sir de Lepinasse |
| | ομοίως και άρχοντες Ρωμαίοι· ενέμειναν κ᾿ εκείνοι, | σιργέντης=υπαξιωματικός, ακόλουθος |
| | τους οποίους ουκ ονομάζω σε διά την πολυγραφίαν. | |
§ 88 | | Ενταύτα θέλω από του νυν να πάψω τα σε λέγω, | |
| | τες πράξες όπου επράξασιν οι βασιλείς εκείνοι, | |
| 1335 | ο Παλαιολόγος αλλά δή κι ο Βαλδουβής εκείνος, | Βαλδουίνος Β’ (Λατίνος αυτοκρ. Κ/Π) |
| | διατί σπουδάζω να στραφώ εις το προκείμενόν μου, | |
| | καθώς το επεχείρησα εις την αρχήν του λόγου, | |
| | διά να πληρώσω της αρχής του πρόλογου το τέλος. | |
| | ΤΟ ΠΩΣ ΟΙ ΦΡΑΓΚΟΙ ΕΚΕΡΔΙΣΑΝ ΤΟΝ ΤΟΠΟΝ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ | |
| 1340 | Επεί αν είσαι γνωστικός κ᾿ εξεύρεις τα σε γράφω, | |
| | και έγροικος εις την γραφήν, τα λέγω να απεικάζης, | |
| | πρέπει να εκατάλαβες τον πρόλογον όπου είπα | |
| | εις του βιβλίου μου την αρχήν το πώς το εκαταλέξα | |
| | ότι δι᾿ αρχήν θεμελίου είπα το της Συρίας, | |
| 1345 | ωσαύτως της Ανατολής, έπειτα της Πολέου, | |
| | το πώς τους τόπους εκεινούς εκέρδισαν οι Φράγκοι | |
| | όπως να έλθω και φέρω σε και να σε καταλέξω, | |
| | το πώς οι Φράγκοι εκέρδισαν ομοίως και τον Μορέαν. | |
| | Κι αν έχης όρεξιν να ακούης πράξες καλών στρατιώτων, | |
| 1350 | να μάθης και παιδεύεσαι, ά λάχη να προκόψης. | |
| | Ει μεν εξεύρεις γράμματα, πιάσε ν᾿ αναγινώσκης· | |
| | εί τε είσαι πάλι αγράμματος, κάθου σιμά μου, αφκράζου· | |
| | κ᾿ ελπίζω, αν είσαι φρόνιμος, ότι να διαφορήσης, | διαφορίζω=βγαίνω κερδισμένος |
| | επεί πολλοί από αφήγησες εκείνων των παλαίων, | |
| 1355 | όπου ήλθασιν μετά εκεινών, επρόκοψαν μεγάλως. | |
| | Εν τούτω άρξομαι απ᾿ εδώ κι αφκράζου τα σε λέγω. | |
| | Η ΦΡΑΓΚΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΙΣ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ | |
§ 89 | | Ο κόντος ο παράξενος εκείνος της Τσαμπάνιας | Γουλιέλμος Σαμπλίτης (Guillaume de Champlitte) |
| | όπου σε είπα εις την αρχήν ετούτου του βιβλίου, | παράξενος=εξαιρετικός |
| | όπου άρχισεν το πέραμα και το πασσάτζο εκείνο | πασσάτζο=πλους |
| 1360 | μετά τους άλλους έτερους ευγενικούς ανθρώπους | |
| | ν᾿ απέλθη εκείσε εις την Συρίαν, εις του Χριστού τον τάφον | |
| | εκλέξαν τον διά κεφαλήν και μέγαν καπετάνον | |
| | εις τα φουσσάτα όπου είχασιν ετότε οι πελεγρίνοι, | πελεγρίνος=προσκυνητής, σταυροφόρος |
| | και έπεσεν κι απέθανεν, καθώς σε το αφηγήθην. | |
| 1365 | Είχεν κι άλλους δύο αδελφούς δευτέρους από αύτον. | |
§ 90 | | Κι ωσάν ακούσουν κ᾿ έμαθαν το πώς οι Φράγκοι εκείνοι, | |
| | όπου υπαγαίναν στην Συρίαν με θέλημα του Πάπα, | |
| | αφήκαν το ταξείδιν τους κι απήλθαν εις την Πόλιν | |
| | κ᾿ εκέρδισαν την Ρωμανίαν κ᾿ εγίνησαν αφέντες, | |
| 1370 | βουλήν απήρασιν ομού εκείνοι οι δύο αυταδέλφοι· | |
| | να μείνη ένας από αυτούς εκεί εις το ιγονικόν τους, | |
| | κι ο άλλος να απέλθη εις Ρωμανίαν διά να κερδίση τόπον. | |
| | Λοιπόν ως το έχει εριζικόν η χάρις των ανθρώπων, | |
| | κι ουδέν ομοιάζουν οι αδελφοί εις πρόσοψιν και χάριν, | |
| 1375 | ήτον ο υστερνότερος από τους δύο αυταδέλφους, | |
| | οκάτι επιδεξιώτερος και φρονιμώτερός τους. | |
| | Κ᾿ ισιάστησαν οι δύο αδελφοί, ο πρώτος ν᾿ ενεμείνη | |
| | εκείσε εις το κοντάτο του εκείνο της Τσαμπάνιας, | Τσαμπάνια=>Καμπανία (Γαλλίας) |
| | κι ο δεύτερος από τους δύο μισίρ Γουλιάμος άκω, | |
| 1380 | είχεν και επίκλην ο λόγου του, τον ελέγαν ντε Σαλούθε | ντε Σαλούθε = Γουλιέλμος Σαμπλίτης |
| | να εύρη φουσσάτα όσα ημπορεί να επάρη μετά εκείνον, | |
| | κ᾿ εκείνος να έλθη εις Ρωμανίαν του να έχη κουγκεστήσει | |
| | κάστρη και χώρας τίποτε να τα έχη ιγονικά του. | |
| | Ο κόντος γαρ του εξέδωκεν όσον λογάριν είχε, | Γοδεφρείδος Βιλλεαρδουίνος (ιστορικός) |
| 1385 | και είπεν του· «Αδελφούτσικε, αφών εγώ ενεμένω | |
| | αφέντης εις τα κάστρη μας κ᾿ εις το ιγονικόν μας, | |
| | έπαρε το λογάριν μας και τα κοινά μας όλα | |
| | κι άμε με την ευχίτσα μου ομοίως και του πατρός μας, | |
| | κ᾿ ελπίζω εις το έλεος του Θεού ότι να ευτυχήσης». | |
| 1390 | Εν τούτω επεριεσώρεψεν κ᾿ ερρόγεψεν φουσσάτα· | |
| | εις την Μπουργούνιαν έστειλεν, ήλθαν πολλοί μετ᾿ αύτον, | Μπουργούνια=>Βουργουνδία |
| | οι μεν την ρόγαν έπαιρναν κ᾿ ερχόντησαν μετ᾿ αύτον, | |
| | άλλοι τινές, όπου ήσασι κ᾿ εκείνοι φλαμουριάροι, | φλαμουράριος=βαθμοφόρος |
| | όπου ήσαν πλούσιοι άνθρωποι, ήλθασιν μετ᾿ εκείνον, | |
| 1395 | ο κατά είς διά λόγου του του να έχη κουγκεστήσει. | κουγκεστήσει=κατακτήσει |
| | Στην Βενετίαν απόστειλεν τα πλευτικά να ορμώσουν, | πλευτικά=καράβια |
| | κ᾿ ευθέως τα οικονόμησαν όσα ηθέλαν κ᾿ εχρήζαν. | |
| | | |
| | ΑΦΙΞΙΣ ΤΩΝ ΦΡΑΓΚΩΝ ΕΙΣ ΜΟΡΕΑΝ [1205] | |
§ 91 | | Τον μάρτιον μήναν ήλθασιν κι απέρασαν απέκει, | |
| | κ᾿ εις τον Μορέαν εφτάσασιν εις του μαΐου την πρώτην· | |
| 1400 | εκείσε αποσκάλωσαν στην Αχαΐαν το λέγουν, | αποσκαλώνω=αποβιβάζομαι |
| | όπου ένι εδώθεν της Πατρού καν δεκαπέντε μίλια· | |
| | ευθέως καστέλλιν έχτισαν όλον με τα πλιθάρια. | |
| | Ετότε γαρ όπου λαλώ κ᾿ εις τον καιρόν εκείνον | |
| | ο τόπος όλος του Μορέως, όσος και περιέχει | |
| 1405 | το λέγουν Πελοπόννεσον, ούτως τον ονομάζουν, | |
| | ουδέν είχεν καταπαντού, μόνον δώδεκα κάστρη. | |
| | Λοιπόν αφότου επέζεψαν εκεί εις την Αχαΐαν, | |
| | εξέβησαν τα άλογα απ᾿ έσω εκ τα καράβια, | |
| | καν δύο ημέρες ενέμειναν έως ού να τα αναπάψουν. | |
| 1410 | Κ᾿ ενταύτα εκαβαλλίκεψαν, απήλθαν εις την Πάτραν· | |
| | το κάστρον ετριγύρισαν, ωσαύτως και την χώραν, | |
| | τα τριπουτσέτα εστήσασιν γύρω καταπαντόθεν, | τριπουτσέτο=καταπέλτης |
| | τους τζαγρατόρους έβαλαν, τον πόλεμον αρχάσαν· | τζαγρατόροι=φέροντες βαλλίστρα |
| | κι από του πλήθους του λαού και του θαρσέου πολέμου, | |
| 1415 | από του πρώτου εσέβησαν στην χώραν την απ᾿ έξω. | |
| | Κι᾿ αφών την χώραν απήρασιν, εκείνοι γαρ του κάστρου | |
| | και ευθέως εσυμβιβάστησαν, το κάστρον επαρεδώκαν | |
| | μετά συνθήκας κι αφορμήν να έχουσιν τα εδικά τους, | |
| | ο κατά είς το οσπίτι του ομοίως και το εδικόν του. | |
| 1420 | Κι αφών την Πάτραν απήρασι, τες φύλαξες εβάλαν, | |
| | το κάστρον εσωτάρχισαν, είθ᾿ ούτως και την χώραν | |
| | από λαόν και άρματα, ως έπρεπεν κι αρμόζει· | |
| | κι απαύτου οπίσω εστράφησαν εκεί εις την Αχαΐαν. | |
| | ΑΦΙΞΙΣ ΤΩΝ ΦΡΑΓΚΩΝ ΕΙΣ ΑΝΔΡΑΒΙΔΑΝ | |
§ 92 | | Βουλήν απήραν μ᾿ εκεινούς τους τοπικούς Ρωμαίους, | |
| 1425 | όπου τους τόπους έξευραν, του καθενός την πράξιν, | |
| | κ᾿ είπαν κ᾿ εσυμβουλέψαν τους το πώς ένι η Ανδραβίδα, | |
| | η χώρα η λαμπρότερη στον κάμπον του Μορέως· | |
| | ως χώρα γαρ απολυτή κοίτεται εις τον κάμπον, | απολυτή=ατείχιστη |
| | ούτε πύργους, ούτε τειχέα έχει κανόλως ᾿ς αύτην. | |
§ 93 | 1430 | Εν τούτω ωρμήσασιν εκεί, ολόρθα υπαγαίνουν, | |
| | εξάπλωσαν τα φλάμπουρα του καθενός φουσσάτου· | |
| | κι αφότου επλησιάσασιν εκεί στην Ανδραβίδα, | |
| | κ᾿ εμάθασιν οι Ανδραβισαίοι ότι έρχονται οι Φράγκοι, | |
| | εξέβησαν με τους σταυρούς ομοίως με τας εικόνας | |
| 1435 | οι άρχοντες και το κοινό της χώρας Ανβραβίδου, | |
| | και ήλθαν κ᾿ επροσκύνησαν τον Καμπανέση εκείνον. | Καμπανέσης = Γ. Σαμπλίτης (le Champenois) |
| | Κ᾿ εκείνος, ως παμφρόνιμος, καλά τους αποδέχτη, | |
| | ώμοσεν κ᾿ υπισκήθη τους να μη τους αδικήση, | |
| | ούτε ζημία να λάβουσιν από τα ιγονικά τους, | |
| 1440 | τιμήν, δωρεάς να έχουσιν κ᾿ ευεργεσίας μεγάλας· | |
| | όλοι του υπωμόσασιν δούλοι του ν᾿ αποθάνουν. | |
§ 94 | | Κι όσον απεκατέστησεν την χώραν Ανδραβίδας, | |
| | βουλήν επήρεν μετ᾿ αυτούς το πού να φουσσατέψη. | |
| | Εν τούτω εδόθη η βουλή στην Κόρινθον να απέλθουν, | |
| 1445 | διατό ένι κάστρον φοβερόν, το κάλλιον της Ρωμανίας, | |
| | και ένι το κεφάλαιον όπερ γαρ αφεντεύει | |
| | όλην την Πελοπόννεσον όσον κρατεί ο Μορέας. | |
| | Επεί, αν προστάξη ο Θεός και προσκυνήση η Κόρινθος, | |
| | όλα τα κάστρη τα έτερα του τόπου του Μορέως | |
| 1450 | άνευ σπαθίου και πόλεμου θέλουσιν προσκυνήσει. | |
§ 95 | | Κι αφότου εδόθη η βουλή εκείνη όπου σε λέγω, | |
| | ώρθωσεν κι άφηκε λαόν εκεί στην Ανδραβίδα, | |
| | και άλλον εις την Αχαΐαν, και τρίτον εις την Πάτραν, | |
| | και ώρισεν τα πλευτικά να υπάγουν της θαλάσσου, | |
| 1455 | κ᾿ εκείνος με τον έτερον λαόν γαρ του φουσσάτου | |
| | εκ την Βοστίτσαν έδραμεν κ᾿ εδιάβη εις την Κόρινθον. | Βοστίτσα=>Αίγιο |
| | Κι αφότου απεσώσασιν εκείσε εις την χώραν, | |
| | τον γύρον τέντας έστησαν, επιάσαν τες κατούνες. | |
| | Το κάστρον γαρ της Κόρινθος κείται απάνω εις όρος· | |
| 1460 | βουνίν υπάρχει θεόχτιστον και ποίος να το εγκωμιάση; | |
| | η χώρα γαρ ευρίσκετον κάτωθεν εις τον κάμπον, | |
| | με πύργους γαρ και με τειχέα καλά περικλεισμένη. | |
§ 96 | | Λοιπόν ευρίσκετον εκεί ετότε όπου σε γράφω | |
| | οκάποιος μέγας άνθρωπος και φοβερός στρατιώτης, | |
| 1465 | κ᾿ είχεν την Κόρινθο αλλά δή το Άργος και Ανάπλι· | |
| | ως κεφαλή και φυσικός αφέντης τα υποκράτει | |
| | εκ μέρους γαρ του βασιλέως εκείνου των Ρωμαίων, | |
| | Σγουρόν τον ωνομάζασιν, ούτως είχεν το επίκλην· | |
| | κι ως επληροφορέθηκεν ότι έρχονται οι Φράγκοι, | |
| 1470 | από την χώρα εξήβαλεν γυναίκες και παιδία, | |
| | ωσαύτως και τον λίον λαόν όπου άρματα εβαστούσαν, | |
| | κι απάνω τους ανέβασεν στο κάστρον της Κορίνθου· | |
| | κ᾿ εκείνος γαρ ενέμεινεν εκείσε εις την χώραν | |
| | με όσοι εβαστούσαν άρματα διά να την διαφεντέψη. | |
| | ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ | |
§ 97 | 1475 | Αφότου γαρ απέσωσεν εκείσε ο Καμπανέσης, | |
| | ωσάν σε το αφηγήσομαι, στης Κόρινθος την χώραν, | |
| | κ᾿ έβαλεν τα φουσσάτα του και περιεγύρισέ την. | |
| | Αφήκεν κι αναπαύτησαν εκείνην την ημέραν· | |
| | επί της αυρίου γαρ το πρωΐ, ωσάν εξημερώσεν, | |
| 1480 | εδώκαν τα σαλπίγγια τους, τον πόλεμον αρχάσαν. | |
| | Τα τριπουτσέτα εσύρνασιν γύρωθεν εις τους πύργους, | |
| | κ᾿ οι τζάγρες ουκ αφήνασιν άνθρωπον να προσκύψη | τζάγρα=βαλλίστρα |
| | έξω εκ τα δόντια του τειχίου να ιδούν το ποίος τοξεύει. | |
| | Τες σκάλες όπου είχασιν εστήσαν εις τους τοίχους, | |
| 1485 | κ᾿ ευθέως απέσω εσέβησαν, επιάσασιν την χώραν. | |
| | Όσοι επαρεδόθησαν ελεημοσύνην ηύραν· | |
| | οι δε που εις πόλεμο έστηκαν από σπαθίου αποθάναν. | |
| | Ο Σγουρός γαρ ως φρόνιμος και βέβηλος όπου ήτον, | Λέων Σγουρός (ηγεμών Ναυπλίου, Κορινθίας) |
| | έφυγεν και ανέβηκεν εκεί απάνω εις το κάστρον. | |
§ 98 | 1490 | Κι αφότου οι Φράγκοι επιάσασιν την χώραν της Κορίνθου | |
| | ο Καμπανέσης ώρισεν, διαλαλημόν εποιήσαν, | |
| | ότι όσοι εκ τα περίγυρα των χώρων της Κορίνθου | |
| | θέλουν να προσκυνήσουσιν, να τον δεχτούν δι᾿ αφέντην, | |
| | να έχουν τιμήν και ευεργεσίαν, αναδοχήν μεγάλην· | |
| 1495 | οι δε πιαστούν εις πόλεμον ελεημοσύνη ου μη εύρουν. | |
| | Ακούσων ταύτα οι άρχοντες και το κοινόν ομοίως, | |
| | αρχίσασιν να έρχωνται, μικροί τε και μεγάλοι, | |
| | από το μέρος Δαμαλά και μέχρι εις το Άγιον Όρος· | Άγιον Όρος=> Αγιονόρι Κορινθίας |
| | όσοι το ακούσαν ήλθασιν με προθυμίαν μεγάλην, | |
| 1500 | του Καμπανέση ωμόσασιν δούλοι του ν᾿ αποθάνουν· | |
| | κ᾿ εκείνος τους εδέχετον μετά περιχαρίας. | |
| | Καταπαντόθε επλάτυνεν ετότε το μαντάτο | |
| | το πώς οι Φράγκοι απήρασιν το κάστρον της Κορίνθου | |
| | κ᾿ έχουν αφέντη εξάκουστον, τον λέγουν Καμπανέσην. | |
§ 99 | 1505 | Τον χρόνον εκείνον και καιρόν όπου ήλθε ο Καμπανέσης | |
| | κ᾿ επέζεψεν στην Αχαΐαν, καθώς σε το επροείπα, | |
| | εις του βιβλίου τον πρόλογον, φαίνει με, σε το γράφω, | |
| | το πώς γαρ με του πιασμού της Κωνσταντίνου πόλης | |
| | χρόνον έναν και μοναχόν ήλθεν ο Καμπανέσης | |
| 1510 | να κουγκεστήση τον Μορέαν, ωσάν το αφηγούμαι | κουγκεστήσει=κατακτήσει |
| | λοιπόν, καθώς επλάτυνεν κι ακούστη το μαντάτο, | |
| | ευρέθηκεν εις την Βλαχίαν αυτός ο Μπονιφάτσος, | Βλαχία=> Θεσσαλία (κυρίως) |
| | ο ρήγας του Σαλονικίου, με τα φουσσάτα όπου είχεν· | Βονιφάτιος Μομφερρατικός (Monferrato) |
| | ομοίως ευρέθη μετ᾿ αυτόν ο επαινετός εκείνος, | |
| 1515 | τον έλεγαν μισίρ Ντζεφρέ, Βιλαρτουή το επίκλη. | Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | Εν τούτω εσυμβιβάστησαν το ακούσει το μαντάτον | |
| | ν᾿ απελθούν εις την Κόρινθον, να ιδούν τον Καμπανέσην· | |
| | καθώς το απήρασιν βουλήν, ούτως και το επληρώσαν, | |
| | και ήλθαν εις την Κόρινθον κ᾿ ηύραν τον Καμπανέσην. | |
§ 100 | 1520 | Χαράν μεγάλην έποικαν, όταν εκείσε εσμίξαν, | |
| | διατί επεθυμούσαν πολλά του να ενωθούν αλλήλως. | |
§ 101 | | Ενταύτα απήρασιν βουλήν ν᾿ απέλθουν εις το Άργος | |
| | απήραν τα φουσσάτα τους κ᾿ εδιάβησαν εκείσε. | |
| | Το κάστρον κοίτεται εις βουνί, πολλά ένι αφιρωμένον, | |
| 1525 | η δε του Άργου της πόλεως η χώρα η μεγάλη | |
| | μέσα εις τον κάμπον κοίτεται ως τέντα απλωμένη· | |
| | το σώσει εδώκαν πόλεμον κ᾿ εσέβησαν απ᾿ έσω. | |
| | Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΒΟΝΙΦΑΤΙΟΣ ΕΙΣ ΜΟΡΕΑΝ | |
| | Ο Σγούρος γαρ ο επαινετός εκείνος ο στρατιώτης, | |
| | όπου εις το κάστρο ευρίσκετον εκείνον της Κορίνθου, | |
| 1530 | το ιδεί το πώς εμίσσεψαν τα φράγκικα φουσσάτα, | |
| | την νύχταν εκατέβηκεν κ᾿ εσέβην εις την χώραν | |
| | μ᾿ όσον λαόν ημπόρεσεν να επάρη μετ᾿ εκείνον. | |
| | Ζημίαν μεγάλην έποικεν, φονοκοπείο στους Φράγκους, | φονοκοπείο=σφαγή |
| | όπου εις την χώρα ευρέθησαν πολλ᾿ αποθαρρεμένοι· | |
| 1535 | όσοι γαρ ευρέθησαν υγιείς εις τα κορμιά τους | |
| | και έφτασαν κι αρματώθησαν, πόλεμον τους εδώκαν, | |
| | οι δε όπου ήσαν αστενείς κ᾿ εκοίτονταν εις ζάλην, | |
| | όλους εσφάξασιν ευτύς, ουδ᾿ έναν ελεήσαν. | |
§ 102 | | Τη νύχτα εκείνη παρευτύς έσωσεν το μαντάτο | |
| 1540 | στον Καμπανέσην, σε λαλώ, εκεί όπου ήτον στο Άργος· | |
| | πολλά το εθλίβη λυπηρά διά τους αρρωστημένους | |
| | όπου τους εκατέσφαξαν απ᾿ έσω εις τα κρεββάτια· | |
| | την χώραν του Άργου άφηκεν καλά σωταρχισμένην· | σωταρχίζω=εφοδιάζω |
| | καλοί στρατιώτες έμειναν διά να την φυλάττουν, | |
| 1545 | κ᾿ εκείνος στρέμμαν έποικεν εκείσε εις την Κόρινθον. | στρέμμα=επιστροφή |
| | Κι αφότου εστράφηκεν εκεί, άργησε με τον ρήγαν, | |
| | εκείνον του Σαλονικίου, τον μισίρ Μπονιφάτσον. | |
§ 103 | | Ημέρας γαρ καν έξι, οχτώ ενέμεινεν εκείσε. | |
| | Ο ρήγας τότε εζήτησεν απηλογία να επάρη. | |
| 1550 | Ενταύτα του εζήτησεν ο Καμπανέσης χάριν, | |
| | βοήθειαν γαρ και πρόβλεψιν να ποιήση εις εκείνον, | πρόβλεψις [εδώ]=περιποίηση |
| | να του βοηθήση τίποτε από την βασιλείαν του. | |
| | Κι εκείνος γαρ ως ευγενής και ρήγας όπου ήτον, | |
| | του έδωκεν κ᾿ εχάρισεν της Αθηνού το ομάντζο· | ομάντζο=φεουδαρχικό δικαίωμα |
| 1555 | Μέγαν Κύρην τον έλεγαν, ούτως τον ωνομάζαν | Όθων Α’ Ντελαρός |
| | εκείνον όπου αφέντευεν ετότε την Αθήναν· | |
| | εκ των Ἑλλήνων το είχασιν το όνομα γαρ εκείνο· | |
| | ωσαύτως γαρ του έδωκε τα τρία ομάτζια του Ευρίπου, | |
| | της Ποντενίτσας αλλά δή το εκράτει ο μαρκέσης, | Ποντενίτσα=>Μενδενίτσα |
| 1560 | να τα κρατούσιν από αυτόν κι᾿ αφέντη να τον έχουν. | |
| | Ο αφέντης γαρ της Αθηνού εκ την Μπουργούνιαν ήτον· | Μπουργούνια=>Βουργουνδία |
| | οι δε του Ευρίπου, όπου λαλώ, εκείνοι οι τρεις αφέντες | |
| | εκ την Βερούναν ήσασιν, από την Λουμπαρδίαν. | Βερούνα=>Βερόνα |
| | Ώρισε ο ρήγας κ᾿ έγραψαν να ελθούσιν προς εκείνον· | |
| 1565 | κι αφότου ήλθασιν εκεί όπου ήτο ο Καμπανέσης, | |
| | ατός του τους επαράδωκεν να τον έχουν αφέντη· | |
| | κι απαύτου απεχαιρέτησεν κ᾿ εδιάβη την οδόν του. | |
| | ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΜΠΑΝΕΣΗ και ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΪΝΟΥ | |
| | Εκείνος γαρ ο μισίρ Ντζεφρές, όπου ήλθεν μετ᾿ εκείνον | Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | τον ρήγαν του Σαλονικίου, ως ήλθε να μισσέψη, | |
| 1570 | είπε ούτως προς αυτόν κ᾿ επαρακάλεσέ τον | |
| | να έχη συμπάθειον από αυτόν, κ᾿ εκείσε να ενεμείνη | |
| | μ᾿ εκείνον τον αφέντην του, τον είχε φυσικόν του, | |
| | τον Καμπανέσην, σε λαλώ, όπου πολλά επεθύμα | |
| | να τον ιδή και ενωθή και μείνη μετ᾿ εκείνον. | |
§ 104 | 1575 | Κι αφότου γαρ εμίσσεψεν του Σαλονίκη ο ρήγας | |
| | κ᾿ ενέμεινε ο μισίρ Ντζεφρές, ως φρόνιμος όπου ήτον, | |
| | τους άρχοντες ερώτησεν, τους τοπικούς Ρωμαίους, | |
| | όπου τους τόπους έξευραν τα κάστρη και τας χώρας | |
| | όλης της Πελοπόννησος όσον κρατεί ο Μορέας, | |
| 1580 | του να του διερμηνέψωσιν του καθενός την πράξιν· | |
| | κι όσον ερώτησεν καλά κ᾿ επληροφόρεσάν τον, | |
| | τον Καμπανέσην έκραξεν και λέγει προς εκείνον· | |
| | «Αφέντη, εγώ ως ξενοτικός άνθρωπος γαρ του τόπου, | |
| | ερώτησα τους άρχοντες, όπου είναι μετά σένα· | |
| 1585 | κι ως επληροφορέθηκα από αύτους την αλήθειαν, | |
| | είδα με τα ομμάτια μου το κάστρον της Κορίνθου, | |
| | του Άργου και του Αναπλίου, την δύναμιν όπου έχουν. | |
| | Αν θέλης να καθέζεσαι να τα παρακαθίσης, | παρακαθίζω=πολιορκώ |
| | εχάσες το επεχείρησες, απεργωμένος είσαι· | απεργώνω=εξαπατώ |
| 1590 | διατό είν᾿ τα κάστρη δυνατά, καλά σωταρχισμένα, | σωταρχίζω=εφοδιάζω |
| | κι ουδέν τα δύνεσαι ποσώς με πόλεμον επάρει· | |
| | αλλά ως επληροφορέθηκα από καλούς ανθρώπους, | |
| | από την Πάτραν κ᾿ έμπροστεν μέχρι εις την Κορώνην | |
| | οι χώρες είναι απλώτερες, κάμποι γαρ και δρυμώνες, | |
| 1595 | ν᾿ απέρχεσαι ελεύτερα με όλα σου τα φουσσάτα. | |
| | Κι αφών κερδίσης τα χωρία και να σε προσκυνήσουν, | |
| | τα κάστρη αν ενεμείνουσιν, έως πότε να βαστάζουν; | |
| | Όρισε γαρ τα πλευτικά να υπάγουν της θαλάσσου, | πλευτικά=καράβια |
| | κ᾿ ημείς ας υπαγαίνωμεν όλοι από της στερέας· | |
| 1600 | κι αφότου σώσωμεν εκεί όπου έχεις τον λαόν σου, | |
| | τον τόπον όπου εκέρδισες, στον εριζικόν σου ελπίζω | |
| | κ᾿ εις του Θεού το έλεος του να έχης διαφορήσει». | διαφορίζω=βγαίνω κερδισμένος |
| | ΥΠΟΤΑΓΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΡΧΟΝΤΩΝ | |
§ 105 | | Ακούσων ταύτα ο ευγενικός εκείνος ο Καμπανέσης, | |
| | μεγάλως ευχαρίστησεν τον πρωτοστράτοράν του· | |
| 1605 | ώρισεν κ᾿ εσωτάρχισαν την χώραν της Κορίνθου· | |
| | φουσσάτα άφηκε καλά τον τόπον να φυλάττουν· | |
| | κι ως τον είπε ο μισίρ Ντζεφρές κ᾿ εκαθοδήγησέ τον, | |
| | ούτως και επληρώθηκεν κ᾿ εις τον Μορέαν απήλθαν. | |
| | Από την Πάτραν ήλθασιν, στην Ανδραβίδα εσώσαν, | |
| 1610 | εκεί όπου ήσαν οι άρχοντες, του κάμπου του Μορέως. | |
| | Και τότε ο μισίρ Ντζεφρές, ως φρόνιμος όπου ήτον, | |
| | εσώρεψεν τους άρχοντες και λέγει προς εκείνους· | |
| | «Άρχοντες, φίλοι κι αδελφοί, απάρτε και συντρόφοι, | |
| | εσείς θεωρείτε, εβλέπετε τον αφέντην ετούτον, | |
| 1615 | όπου ήλθε εδώ εις τους τόπους σας όπως να τους κερδίση· | |
| | μηδέν σκοπήσετε, άρχοντες, ότι διά κούρσον ήλθεν, | κούρσο=λάφυρα |
| | να επάρη ρούχα και ζώα και να μισέψη απέδω· | |
| | ως φρόνιμους που σας θεωρώ πληροφορίαν σας λέγω· | |
| | θεωρείτε τα φουσσάτα του, την παρρησίαν όπου έχει. | |
| 1620 | αφέντης ένι, βασιλέας, και ήλθε να κερδίση. | |
| | Εσείς αφέντη ουκ έχετε του να σας συμμαχήση· | |
| | κι αν δράμουν τα φουσσάτα μας, τον τόπον σας κουρσέψειν, | |
| | να αιχμαλωτίσουν τα χωρία και να σφαγούν οι ανθρώποι | |
| | ύστερον τι να ποιήσετε, όταν σας μετανοήση; | |
| 1625 | λοιπόν εμέναν φαίνεται διά καλλιώτερόν σας | |
| | να ποιήσωμεν συμβίβασιν, να λείψουν και οι φόνοι, | |
| | τα κούρση κ᾿ η αιχμαλωσία από τα ιγονικά σας, | |
| | κ᾿ εσείς όπου είστε φρόνιμοι κ᾿ εξεύρετε τους άλλους, | |
| | όπου είναι, λέγω, συγγενείς, φίλοι σας και συντρόφοι, | |
| 1630 | πράξιν να ποιήσετε εις αυτούς του να έχουν προσκυνήσειν». | |
§ 106 | | Ακούσων ταύτα οι άρχοντες, όλοι το επροσκυνήσαν | |
| | απόστειλαν καναπαντού τους αποκρισαρίους τους, | |
| | ένθα έξευραν ότι ήσασιν φίλοι και συγγενείς τους· | |
| | το πράγμα τους εδήλωσαν κ᾿ επληροφόρησάν τους· | |
| 1635 | αφροντισίαν τους έστειλαν από τον Καμπανέσην· | αφροντισία=απαλλαγή υποχρεώσεων |
| | όσοι βούλονται απελθείν του να έχουν προσκυνήσει, | |
| | τα ιγονικά τους να έχουσιν κι άλλα πλείον να τους δώση· | |
| | όσοι το αξιάζουν κι ωφελούν τιμήν μεγάλην να έχουν. | |
| | Κι ως το ήκουσαν οι άρχοντες και το κοινόν ομοίως, | |
| 1640 | αρχίσαν και ερχόντησαν κ᾿ επροσκυνούσαν όλοι· | |
| | κι αφότου εσωρεύτησαν εκεί εις την Ανδραβίδα, | |
| | το αρχοντολόγι του Μορέως, όλης της Μεσαρέας, | |
| | εποίκασιν συμβίβασιν μετά τον Καμπανέσην, | |
| | ότι όλα τα αρχοντόπουλα, όπου είχασιν προνοίες, | |
| 1645 | να έχουσιν ο κατά είς, προς την ουσίαν όπου είχεν, | |
| | την ανθρωπέαν και την στρατείαν, τόσον να του ενεμείνη, | |
| | και τ᾿ άλλο το περσότερον να μερίζουν οι Φράγκοι· | |
| | και οι χωριάτες των χωριών να στέκουν ωσάν τους ηύραν. | |
§ 107 | | Άρχοντες έξι εβάλασιν και άλλους έξι Φράγκους, | |
| 1650 | όπερ εμοιράσασιν τους τόπους και προνοίες. | πρόνοια=φέουδο |
§ 108 | | Κι όσον απεκατέστησεν ετούτο όπου σε λέγω, | |
| | ήλθεν ο πρωτοστράτορας μισίρ Ντζεφρές εκείνος | Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | εις την βουλήν όπου ήσασιν, λέγει του Καμπανέση· | |
| | «Αφέντη, πρέπει να σκοπάς και να έχης καταλάβει, | |
| 1655 | το πώς ευρίσκεσαι μακρέα από τα ιγονικά σου· | |
| | φουσσάτα έχεις εδώ πολλά όπου είναι εις έξοδόν σου· | |
| | τα πλευτικά κουστίζουσιν πλειότερον των φουσσάτων· | πλευτικά=καράβια |
| | διά τούτο λέγω προς εσέν και συμβουλεύω σε το· | |
| | του να μη χάνης τον καιρόν και τον λαόν όπου έχεις. | |
| 1660 | Εγώ επληροφορέθηκα από τους άρχοντές σου· | |
| | εδώ σιμά μας ευρίσκεται του Πονδικού το κάστρον, | Πονδικόν=>Ποντικόκαστρο |
| | που ένι απάνω στον αιγιαλόν, εκεί ας απελθούμεν, | |
| | απαύτου ένι η Αρκαδία και απέκει η Κορώνη, | |
| | κι οκάτι ολίγον προς εκεί ένι η Καλαμάτα. | |
| 1665 | Αυτά τα κάστρη τέσσαρα, όπου είπα κι ονομάζω, | |
| | που είναι απάνω στον αιγιαλόν και λέγω ετούτο, αφέντη· | |
| | έως ού έχομεν τα πλευτικά, ας απελθούμε εκείσε, | |
| | τα κάστρη αυτά να επάρωμε, όπου έχουν τους λιμιώνες, | |
| | εις το μέρος που μας βολεί και μας ένι επιδέξιον». | |
| | ΑΛΩΣΙΣ ΚΑΣΤΡΟΥ ΠΟΝΤΙΚΟΥ | |
§ 109 | 1670 | Ακούσων ταύτα ο ευγενικός εκείνος ο Καμπανέσης | |
| | και όλ᾿ οι άλλοι οι έτεροι οι πρώτοι της βουλής του, | |
| | επαίνεσαν τον μισίρ Ντζεφρέ, τον λόγον του εστέρξαν· | |
| | ώρθωσαν τα φουσσάτα τους, ομοίως τα πλευτικά τους· | |
| | στον Πονδικόν εσώσασιν κ᾿ επολεμήσανέ τον. | Πονδικόν=>Ποντικόκαστρο |
| 1675 | Το κάστρον ήτον αχαμνόν, από σπαθίου, το απήραν | |
| | και φύλαξιν εβάλασιν καλόν λαόν απέσω. | |
§ 110 | | Κι αφότου εσωτάρχισαν του Πονδικού το κάστρον, | |
| | τα πλευτικά του εκίνησαν και της θαλάσσου υπάουν· | |
| | κ᾿ εκείνος γαρ εκ την στερέαν στην Αρκαδίαν εσώσεν· | Αρκαδία=>Κυπαρισσία |
| 1680 | ηύραν το πέλαγος κακόν, ουδέν είχεν λιμιώναν | |
| | να πιάσουσιν τα πλευτικά κι ανάπαψιν να έχουν. | |
| | Ενταύθα απήρασιν βουλήν το κάστρο μη πολεμήσουν | |
| | ετότε, εκείνην την φοράν όπου ήλθασιν εκείσε, | |
| | αλλ᾿ έως ού έχουν τα πλευτικά, να απέλθουν εις τα κάστρη, | |
| 1685 | πού είναι απάνω στον αιγιαλόν, να έχουσι λιμιώνες. | λιμιώνες=λιμάνια |
| | Όμως τινές εκ τον λαόν από τα πεζικά τους | |
| | εδράξασιν, με πόλεμον εσέβησαν στον μπούρκον· | μπούρκος=οικισμός έξω από κάστρο |
| | κι όσους έφτασαν με το σπαθί απέθαναν ευθέως· | |
| | κι όσοι ημπόρεσαν και έφυγαν εσέβησαν στο κάστρον. | |
| 1690 | Ενταύτα ωρμώσασιν κ᾿ υπάουν ολόρθα εις την Μεθώνην· | |
| | το κάστρον ηύραν έρημον, όλο ήτον χαλασμένο· | |
| | το είχασιν χαλάσασειν ομπρός οι Βενετίκοι, | |
| | διατό εκρατούσαν οι Ρωμαίοι εκεί τα πλευτικά τους, | |
| | κ᾿ εμπόδιζαν κ᾿ εκούρσευαν τα ξύλα των Βενετίκων. | |
§ 111 | 1695 | Και απαύτου εκίνησαν κ᾿ υπάουν στο κάστρο της Κορώνης, | |
| | κ᾿ ηύραν το κάστρον αχαμνόν από τειχέα και πύργους· | |
| | εις βράχον σπηλαίου εκείτετον, αφιρωμένο ήτον· | |
| | το σώσει δε τα πλευτικά τον γύρον το εγυρίσαν. | |
| | Οι καβαλλάροι και πεζοί τον πόλεμον αρχάσαν· | |
| 1700 | τα τριπουτσέτα εστήσασιν κ᾿ εκεί τους εσυχνάσαν· | τριπουτσέτο=καταπέλτης |
| | απάδεια ουκ είχασιν ποσώς εις τα τειχέα να στήκουν | συχνάζω=χτυπάω |
| | εκείνοι γαρ οι Κορωναίοι όπου ήσαν εις το κάστρον· | |
| | το ιδεί το πλήθος του λαού, του πολέμου το θάρσος, | |
| | ελάλησαν κ᾿ εζήτησαν συμπάθειον να τους ποιήσουν, | |
| 1705 | το κάστρον να τους δώσουσιν, μόνον να τους ομόσουν | |
| | να έχουσιν τα οσπίτια τους ομοίως τα ιγονικά τους. | |
| | Ο πρωτοστράτωρ το ήκουσεν μισίρ Ντζεφρές εκείνος· | |
| | ευθέως τους υπωμόσατο, ο πόλεμος επάψεν· | |
| | οι Φράγκοι απέσω εσέβησαν, το κάστρο επαραλάβαν· | |
| 1710 | σωτάρχισιν εβάλασιν απ᾿ έσω και λαόν τους. | |
| | ΑΛΩΣΙΣ του ΚΑΣΤΡΟΥ της ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ | |
§ 112 | | Επί της αυρίου εμίσσεψαν, στην Καλομάταν ήλθαν. | |
| | Το κάστρον ηύραν αχαμνόν, ως μοναστήριν το είχαν· | |
| | το σώσει το επολέμησαν, από σπαθίου το απήραν. | |
§ 113 | | Με συμφωνίες το έδωκαν κ᾿ εκείνοι ωσάν κ᾿ οι άλλοι. | |
| 1715 | Ως το έμαθαν γαρ οι Ρωμαίοι απ᾿ έσω από το Νίκλι, | Νίκλι=>Τεγέα |
| | εκείνοι της Βελίγοστης, της Λακοδαιμονίας, | |
| | όλοι ομού εσωρεύτησαν, πεζοί και καβαλλάροι· | |
| | εκ των ζυγών των Μελιγών ήλθαν τα πεζικά τους· | |
| | ήλθαν του Λάκκου τα χωρία, στον Χρυσορέαν εσώσαν, | |
| 1720 | ακούσασιν κ᾿ εμάθασιν το πώς ήλθαν οι Φράγκοι, | |
| | και περπατούν εκ τα χωρία κ᾿ επαίρνουσιν τα κούρση, | κούρση=λεία,λάφυρα |
| | και είπαν κ᾿ ελογίσαντο να τους έχουν ζημιώσει. | |
| | Εκείσε επαρεσύρθησαν, το λέγουν Κηπησκιάνους, | |
| | όπου το κράζουν όνομα στον Κούντουραν ελαιώνα. | ελαιώνας Κούνδουρα=>στη Μεσσηνία |
| 1725 | Ήσαν χιλιάδες τέσσαρες, πεζοί και καβαλλάροι. | |
| | Οι Φράγκοι γαρ ως το εμάθασιν πάλε από τους Ρωμαίους, | |
| | όπου ήσασιν γαρ μετ᾿ αυτούς κ᾿ εξεύρασιν τους τόπους, | |
| | εκεί τους επαρέσυραν, ήλθαν και ηύρανέ τους | |
| | και πόλεμον εδώκασιν οι Φράγκοι κ᾿ οι Ρωμαίοι. | |
| 1730 | Κ᾿ οι Φράγκοι γαρ ουκ ήσασιν, πεζοί και καβαλλάροι, | |
| | μόνοι εφτακόσιοι μοναχοί, τόσους τους εγνωμιάσαν. | |
| | Με προθυμίαν αρχάσασιν τον πόλεμο οι Ρωμαίοι, | |
| | διατί ολίγους τους έβλεπαν, ύστερα εμετενοήσαν. | |
| | Τι να σε λέγω τα πολλά και τι το διάφορόν μου; | |
| 1735 | τον πόλεμον εκέρδισαν ετότε εκείν᾿ οι Φράγκοι· | |
| | όλους εκατασφάξασιν, ολίγοι τους εφύγαν. | |
| | Αυτόν και μόνον τον πόλεμον εποίκαν οι Ρωμαίοι | |
| | εις τον καιρόν που εκέρδισαν οι Φράγκοι τον Μορέαν. | |
| | ΗΤΤΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΝ ΜΕΣΣΗΝΙΑ | |
§ 114 | | Κι αφότου εκερδίσασιν την Καλομμάτα οι Φράγκοι | |
| 1740 | κ᾿ είδαν τον τόπον έμνοστον, απλήν, χαριτωμένον, | απλής=ευρύχωρος (με άπλα) |
| | τους κάμπους γαρ και τα νερά, το πλήθος των λιβαδίων. | |
| | Ο Καμπανέσης ώρισεν ολών των πλευτικών του | |
| | ο κατά είς να απέρχεται εκείθεν, όπου ήτον· | |
| | διό τον επληροφόρεσαν οι άρχοντες οι Ρωμαίοι, | |
| 1745 | ότι ουδέν του εκάμασιν τίποτε χρεία απάρτι. | απάρτι=από τούδε |
| | Ώρισεν γαρ κ᾿ εβγάλασιν απ᾿ έσω εκ τα καράβια | |
| | σωτάρχιον, άρματα πολλά, ομοίως και τζαγρατόρους. | τζάγρα=βαλλίστρα |
| | Κι᾿ όσον επαραδιάβασεν τα μέρη Καλλομάτας | σωτάρχιος=εφοδιασμός |
| | κι ανάπαψεν τα άλογα, ομοίως και τον λαόν του, | |
| 1750 | βουλήν απήρεν πού να υπάη, πού να καβαλλικέψη. | |
| | Εις τούτο είπαν οι Ρωμαίοι, οι πρώτοι της βουλής του, | |
| | να απέλθουν στην Βελίγοστην κι απέκει εις το Νίκλι, | |
| | διατό είναι χώρες προεστές εις όλον τον Μορέαν· | |
| | στον κάμπον κοίτονται κ᾿ οι δύο, ευθέως τες θέλουν πάρει· | |
| 1755 | κι απαύτου πάλε ν᾿ απελθούν στην Λακκοδαιμονίαν. | |
| | Και τότε ο πρωτοστράτορας, μισίρ Ντζεφρές εκείνος, | |
| | είπεν και εσυμβούλεψεν στην Αρκαδία να απέλθουν, | |
| | το κάστρον γαρ να επάρουσιν, ο τόπος να πλαταίνη, | |
| | να στείλουν κ᾿ εις το Αράκλοβον όπου κρατεί τον δρόγγον, | |
| 1760 | όπου τα λέγουν τα Σκορτά, μικρόν καστέλιν ένι, | Σκορτά=> ορεινή δυτ. Αρκαδία |
| | αλλά εις τραχώνιν κάθεται, πολλά ένι αφιρωμένον· | τραχώνι=απόκρημνος βράχος |
| | λέγουν οκάποιος το κρατεί από τους Βουτζαράδες, | |
| | Δοξαπατρήν τον λέγουσιν, μέγας στρατιώτης ένι· | |
| | «κι αφών επάρωμεν κι αυτό και να πλατύνη ο τόπος, | |
| 1765 | ενταύτα ας απερχώμεθα εκεί εις τους άλλους τόπους». | |
| | Ούτως ως το εσυμβούλεψεν μισίρ Ντζεφρές εκείνος, | Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | το έστερξεν του να γενή ατός του ο Καμπανέσης. | |
| | Ώρισεν κ᾿ ελάλησασιν όλα τους τα σαλπίγγια, | |
| | κ᾿ ευθέως εκαβαλλίκεψαν, εκίνησαν κ᾿ υπάγουν. | |
§ 115 | 1770 | Στην Αρκαδίαν εσώσασιν ώραν μεσημερίου· | |
| | επιάσαν τες κατούνες τους στον κάμπον ετεντώσαν, | κατούνα=στρατόπεδο |
| | το κάστρον εζητήσασιν, κ᾿ εκείνοι ουδέν το δίδουν, | |
| | διατί το κάστρον κοίτεται απάνω γαρ στο σπήλαιον | |
| | κ᾿ είχαν και πύργον δυνατόν από γαρ των Ἑλλήνων· | |
| 1775 | σωτάρχειον είχαν δυνατήν, ήλπιζαν να βαστάξουν | σωτάρχειον [εδώ]=αποθήκη τροφίμων |
| | την μάχην και τον πόλεμον, να μη παραδοθούσιν. | |
| | Η μέρα εκείνη επέρασεν, η άλλη εξημερώνει. | |
| | ΠΑΡΑΔΟΣΙΣ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΤΗΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ | |
§ 116 | | Ο Καμπανέσης ώρισεν, τα τριπουτσέτα εστήσαν | Αρκαδιά=>Κυπαρισσία |
| | και άρχισαν να πολεμούν εκεί απάνω εις το κάστρον. | |
| 1780 | Εκ το ένα μέρος έδερναν μετά των τριπουτσέτων, | τριπουτσέτο=καταπέλτης |
| | κι από την ράχην κ᾿ έμπροστεν ήσαν οι τζαγρατόροι. | τζαγρατόροι=φέροντες βαλλίστρα |
| | Κι ως είδασιν οι Αρκαδινοί όπου ήσαν εις το κάστρον, | |
| | τον πόλεμον τον δυνατόν ότι ουκ ημπορούν βαστάζει, | |
| | στριγγήν φωνήν ελάλησαν, ο πόλεμος να πάψη· | |
| 1785 | συμβίβασιν εποιήσασιν το κάστρον να παραδώσουν· | |
| | κ᾿ ευθέως ο πρωτοστράτορας μισίρ Ντζεφρές εκείνος | |
| | ώρισεν των αρχηγών τον πόλεμον να πάψουν. | |
| | Οι Αρκαδινοί εζητήσασιν συμπάθειον να τους ποιήση, | |
| | αφροντισίαν να έχουσιν με τα υποστατικά τους· | αφροντισία=απαλλαγή υποχρεώσεων |
| 1790 | όρκον εδώκασιν ευτύς κ᾿ εδώκασιν το κάστρον. | |
§ 117 | | Κι αφότου επαράλαβεν το κάστρο ο Καμπανέσης, | |
| | ουδέν αργήσασιν εκεί μόνι και δύο ημέρας· | |
| | κι᾿ ούτως εσώσασιν εκεί οκάποι αποκρισάροι· | αποκρισάρης=απεσταλμένος |
| | πιττάκια εβασταίνασιν, εκ την Φραγκίαν τα ηφέρναν, | πιττάκιον=επιστολή |
| 1795 | του Καμπανέση τα έδωκαν κ᾿ επροσκυνήσανέ τον· | |
| | εκ στόματος τους ερωτά· «λέγετε τα μαντάτα». | |
| | Κ᾿ εκείνοι ως ήσαν λυπηροί μετά δακρύων του λέγουν· | |
| | «Αφέντη μας, εγνώριζε, απέθανε ο αδελφός σου, | |
| | όπου ήτον πρώτος αδελφός, ο κόντος της Τσαμπάνιας. | |
| 1800 | Οι άρχοντες του τόπου σου, όλοι οι φλαμουριάροι, | φλαμουράριος=βαθμοφόρος |
| | ωσαύτως όλον το κοινόν όπου ένι ιγονικόν σου, | |
| | παρακαλούν και προσκυνούν σύντομα εκεί να απέλθης· | |
| | ουκ έχουσι γαρ φυσικόν αφέντη, μόνον εσέναν. | |
| | «Αυτός ο ρήγας της Φραγκίας, όπου κρατείς απ᾿ αύτον, | |
| 1805 | πολλά αγαπά και βιάζεται γοργόν να καταλάβης· | |
| | οι συγγενείς σου κ᾿ οι άπαντες ευγενικοί της Δύσεως, | |
| | όλοι σε γράφουν και ζητούν σύντομα εκεί να απέλθης». | |
§ 118 | | Ακούσων ταύτα ο ευγενικός εκείνος ο Καμπανέσης, | Γουλιέλμος Σαμπλίτης (Guillaume de Champlitte) |
| | ως φρόνιμος νεούτσικος μεγάλως ελυπήθη, | |
| 1810 | έκλαψε εις σφόδρα, σε λαλώ, εις θλίψιν μεγάλην εμπήκεν, | |
| | ώρισεν γαρ κ᾿ εκράξασιν τους πρώτους του φουσσάτου, | |
| | εκείνον τον μισίρ Ντζεφρέ τον πρωτοσύμβουλόν του, | Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | κ᾿ ελάλησεν ως φρόνιμος και λέγει προς εκείνους. | |
§ 119 | | «Άρχοντες, φίλοι κι αδελφοί, συντρόφοι, στρατιώται, | |
| 1815 | τον Θεόν εβγάνω μάρτυρα στην θλίψιν όπου έχω | |
| | διά την θανήν γαρ εκεινού του αφέντη κι αδερφού μου. | |
| | Δεύτερον πάλιν θλίβομαι, έχω μεγάλην έννοιαν | |
| | ετούτο όπου εκατάπιασα κ᾿ ήλθα στην Ρωμανίαν, | |
| | να λάβω δόξαν και τιμήν και τόπον να κερδίσω· | |
| 1820 | κι όσον το εκατάπιασα κ᾿ έτρεχα εις το τέλος, | |
| | εχάσα την ελπίδα μου κ᾿ εγκρεμνοβόλισά την | |
| | και ήλθε με το ενάντιον εν γαρ δισσοίς τοίς τρόποις. | |
| | Όμως ως ήκουσα από αρχής εκ τους παλαιούς ανθρώπους, | |
| | και λέγουν και διατάσσουν μας – όσοι γαρ δυστυχούμε – | |
| 1825 | υπομονήν να έχωμεν κι ούτως να διαφορούμεν· | |
| | διά τούτο λέγω προς εσάς, όλους παρακαλώ σας | |
| | του να με συμβουλέψετε ως πρέπει και τυχαίνει, | |
| | να ποιήσω πράγμαν εύπρεπον να πρέπη της τιμής σας, | |
| | κ᾿ εσάς όπου είστε μετ᾿ εμέν να μην κατηγορήσουν». | |
§ 110 | 1830 | Ενταύτα εδόθη η βουλή κ᾿ εγίνετον ετούτο· | |
| | να ένι ο πρωτοστράτορας μισίρ Ντζεφρές εκείνος, | |
| | να έχη μετ᾿ αύτον δύο αρχιερείς και δύο φλαμουριαρίους | |
| | και άλλους πέντε άρχοντες, τους τόπους να ιμερίσουν, | |
| | να δώσουσιν του καθενός προς την ουσίαν όπου έχει, | |
| 1835 | προς τον λαόν και τα άρματα όπου είχεν στο φουσσάτο. | |
| | | |
| | ΤΑ ΠΡΟ ΤΗΣ ΑΝΑΧΩΡΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΚΑΜΠΑΝΕΣΗ | |
§ 121 | | Εν τούτω εκάτσαν ενομού εκείνοι οι δέκα μόνοι | |
| | κ᾿ εκατέγραψαν τον λαόν, τους πρώτους του φουσσάτου. | |
| | Λοιπόν αφότου εγράψασιν τους τόπους κ᾿ ημερίσαν, | |
| | εκείνοι οι δέκα όπου λαλώ, ηφέρασιν τα εγράφου, | |
| 1840 | του Καμπανέση τα έδωκαν κ᾿ επροσκομίσανέ τα. | |
§ 122 | | Κι αφότου τα αναγνώσασιν κ᾿ εφανερώσανέ τα, | |
| | όλοι τους επαινέσασι και ατός του ο Καμπανέσης· | |
| | διότι γαρ ουκ έγραφεν στην μερισίαν εκείνην | |
| | τίποτε διά τον μισίρ Ντζεφρέ τον πρωτοστράτοράν του, | |
| 1845 | μεγάλως το εθαυμάστηκεν, είπεν κ επαίνεσέ τον, | |
| | τες τάξες και την φρόνεσιν, τες χάριτες όπου είχεν. | |
§ 123 | | Εν τούτω τον ελάλησεν· «μισίρ Ντζεφρέ», τον λέγει, | Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | – εις τον εμφανές τον έκραξεν και φανερά τον είπεν – | |
| | «εγώ εξεύρω εις πληροφορίαν, με αλήθειον σε το λέγω, | |
| 1850 | «εσύ επεχείρησες αρχήν και την βουλήν εδώκες | |
| | ετότε εκείνον τον καιρόν του αφέντη κι αδελφού μου | |
| | διά το πασσάτζο της Συρίας κ᾿ ετέθη καπετάνος. | πασσάτζο=πλους |
| | Κι ως ήλθεν από αμαρτίας κι απέθανε ο αδελφός μου | |
| | ουδέν υπόμεινες ποσώς να μείνη το πασσάτζο, | |
| 1855 | κι απήλθετε εις την Ρωμανίαν κι απήρατε την Πόλη· | |
| | όλα γαρ τα καμώματα κ᾿ οι πράξες οι μεγάλες, | |
| | εσύ τες εσυμβούλεψες κι αποκατέστησές τες, | |
| | κι ως έμαθες ότι ήλθα εγώ εδώ εις τον Μορέαν, | |
| | την μοίραν όπου σε έρχετον να επάρης της κουγκέστας, | κουγκέστα=κατάκτηση |
| 1860 | τον βασιλέα τον Βαλδουβή και τους συντρόφους όλους, | Βαλδουίνος Β’ (Λατίνος αυτοκρ. Κ/Π) |
| | όλους τους ελευτέρωσες και ήλθες εις εμέναν. | ελευτερώνω [εδώ]=εγκαταλείπω |
§ 124 | | Κ᾿ ήθελεν είσταιν αμαρτία, κατηγορία μεγάλη | |
| | εάν ου σε ευεργέτησα ως πρέπει και λαχαίνει. | |
| | Εν τούτω θέλω, δίδω σε να έχης διά ιγονικόν σου | |
| 1865 | την Καλομμάτα κι Αρκαδίαν μετά την περιοχήν τους». | |
§ 125 | | Με δαχτυλίδιον γαρ χρυσόν ευθέως τον ρεβεστίζει· | ρεβεστίζω=απονέμω τίτλο φέουδου |
| | κι αφότου ερεβεστήθηκεν κ᾿ έποικέν του το ομάντζιο, | ομάντζιο=φεουδαρχικό δικαίωμα |
| | τότε τον εμετάκραξε και λέγει προς εκείνον. | |
| | «Μισίρ Ντζεφρέ, από του νυν άνθρωπος μου είσαι λίζιος, | λίζιος=υποτελής |
| 1870 | αφών κρατείς τον τόπον σου από την αφεντία μου | |
| | κι αρμόζει να είσαι προς εμέν αληθινός εις πάντα, | |
| | κ᾿ εγώ πάλε να αποθαρρώ τα πάντα μου εις εσένα. | |
| | Λοιπόν αφότου οφείλω υπάει εκείσε εις την Φραγκίαν, | |
| | παρακαλώ κι ορίζω σε διά την εμήν αγάπην, | |
| 1875 | τον τόπον, όπου εκέρδισα εδώ εις τον Μορέαν, | |
| | να παραλάβης και κρατής διά εμέν να τον φυλάττης· | |
| | εις τέτοιον τρόπον κι αφορμήν δίκαιός μου να είσαι μπάϊλος, | |
| | του να κρατής την αφεντίαν, ώσπερ εγώ ατός μου. | |
| | Κ᾿ ει μεν με αρέσει και φανή να στείλω άλλον δίκαιόν μου | |
| 1880 | εκ τους εμούς τους συγγενείς απ᾿ έσω εις χρόνον ένα, | |
| | τον τόπον και την αφεντίαν να του την παραδώσης, | |
| | κ᾿ εσύ τότες γαρ να κρατής τον τόπον σου απ᾿ εκείνον. | |
| | Ει δε περάση ο καιρός, το τέρμενο του χρόνου, | |
| | κι ουδέν απέλθη εδώ κανείς την αφεντίαν να επάρη, | |
| 1885 | θέλω γαρ και ορέγομαι κ᾿ εδώ σε το στερεώνω, | |
| | να μείνης κύριος απ᾿ εμού, αφέντης κληρονόμος». | |
| | ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΚΑΜΠΑΝΕΣΗ ΕΙΣ ΓΑΛΛΙΑΝ | |
§ 126 | | Ενταύτα γαρ και ο μισίρ Ντζεφρές, ως φρόνιμος όπου ήτον, | Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | τον Καμπανέση προσκυνά, είπεν κ᾿ ευχαριστά τον | Γουλιέλμος Σαμπλίτης (Guillaume de Champlitte) |
| | διά την τιμήν και έπαινος, άπερ του εμαρτύρα, | |
| 1890 | και δεύτερον διά την δωρεάν όπου έποικεν εις αύτον· | |
| | το γαρ παλιάτζο του Μορέως, την αφεντίαν του τόπου, | |
| | αυτός τα επαράλαβεν, ως το είπε ο Καμπανέσης· | |
| | ώρισε, έγραψαν τα χαρτία, τες συμφωνίες εκείνες· | |
| | μεθ᾿ όρκου γαρ τα έποικαν κ᾿ ενταύτα τα εβουλλώσαν | |
| 1895 | οι φλαμουριάροι κ᾿ οι αρχιερείς, οι πρώτοι του φουσσάτου. | |
§ 127 | | Κι όσον τες εκατέστησαν τες συμφωνίες εκείνες, | |
| | ο Καμπανέσης ώρθωσε κ᾿ εμίσσεψε κ᾿ εδιάβη· | |
| | ουδέν ηθέλησε ποσώς να επάρη μετ᾿ εκείνον | |
| | μόνον και δύο καβαλλαρίους και δώδεκα σιργέντες· | σιργέντης=υπαξιωματικός, ακόλουθος |
| 1900 | με κάτεργον απέρασεν, της Βενετίας απήλθεν | |
| | κι εδιάβη ολόρθα εις την Φραγκίαν εκείσε εις την Τσαμπάνιαν, | Τσαμπάνια=>Καμπανία (Γαλλίας) |
| | κ᾿ ενέμεινε ο μισίρ Ντζεφρές αφέντης εις τον τόπον. | |
| | Ο ΓΟΔΟΦΡ. Α’ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΪΝΟΣ ΒΑΙΛΟΣ ΜΟΡΕΩΣ | |
§ 128 | | Αφότου γαρ ενέμεινεν μισίρ Ντζεφρές εκείνος | Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | μπάϊλος κι αφέντης του Μορέως, καθώς σε αφηγούμαι, | |
| 1905 | στην Ανδραβίδα ώρισε να σωρευτή ο λαός του, | |
| | όπου ήτο ετότε εις το σκαμνί της αφεντίας όπου ήτον· | σκαμνί [εδώ]= έδρα |
| | και όσον εγίνη η ένωσις μικρών γαρ και μεγάλων, | |
| | είπεν κ᾿ ηφέραν το βιβλίον, όπου ήτο η μερισία | |
| | εγράφως γαρ του καθενός, το τι του επαρεδόθη | |
| 1910 | να έχη και νομεύεται παρά του Καμπανέση. | |
| | Εν τούτω ηυρέθησαν εκεί όπου ήσαν προνοιασμένοι. | |
| | Ο πρώτος όπου έγραφεν ήτο ο μισίρ Γαρτιέρης, | Γκωτιέ ντε Ροζιέρ (Gauthier de Rosières) |
| | ντε Ροζήερες ήτον το επίκλην του, ούτως τον ωνομάζαν· | |
| | είχεν εικοσιτέσσαρα καβαλλαρίων τα φίε, | φίε=φέουδα, φέουδο |
| 1915 | στην Μεσαρέαν του εδόθησαν· κάστρον εποίκε εκείσε, | |
| | κι ωνόμασε την Άκοβαν· ούτως την ονομάζουν. | |
| | Απαύτου εδόθησαν ομοίως του μισίρ Ούγκου εκείνου | |
| | ντε Μπρίερες ήτον το επίκλην του εις των Σκορτών τον δρόγγον· | Ούγος ντε Μπρυγέρ (Hugues de Briel/Bruyères) |
| | εικοσιδύο καβαλλαρίων τα φίε τον εδώκαν. | |
| 1920 | Το παραλάβει τες προνοίες έχτισε κάστρο εκείσε, | |
| | Καρύταιναν τ᾿ ωνόμασαν, ούτως το λέγουν πάλε. | |
| | Εκείνος υιόν εγέννησε, μισίρ Ντζεφρέ εκείνον | Γοδεφρείδος ντε Μπρυγέρ (Geoffroy de Bruyères) |
| | αφέντην της Καρύταινας, ούτως τον ωνομάζαν, | |
| | όπου ήτον εις την Ρωμανίαν εξάκουστος στρατιώτης. | |
| 1925 | Απαύτου πάλε έγραφεν τρίτος μπαρούς εκείνος | μπαρούς=βαρώνος |
| | μισίρ Γυλιάμο τον έλεγαν, το επίκλη είχε Αλλαμάνος· | Γουλιέλμος Αλαμάνος (Guillaume Alamane) |
| | η Πάτρα γαρ του έγραφεν να έχη και αφεντεύη | |
| | με όλην της την διακράτησιν του εδόθη να την έχη. | |
| | ΔΙΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΦΡΑΓΚΙΚΩΝ ΦΕΟΥΔΩΝ [1209] | |
| | Απαύτου εδόθη η μπαρουνία μισίρ Μαΐου εκείνου· | Ματθαίος ντε Μον (Mathieu de Mons) |
| 1930 | ντε Μούς είχεν το επίκλην του, ούτως τον ωνομάζαν· | |
| | το κάστρον της Βελίγοστης καβαλλαρίων τεσσάρων | |
| | τα φίε να τα υποκρατούν και φλάμουρον βαστάζη. | φλάμουρο=σημαία |
| | Απαύτου πάλε έγραφεν άλλος μισίρ Γουλιάμος | Γουλιέλμος ντε Μορλαί (Guillaume de Morlay) |
| | να έχη το κάστρον του Νικλίου κι αυτό με έξι φίε. | |
| 1935 | Άλλος πάλε από αυτού έγραφεν στο βιβλίον· | |
| | μισίρ Γγιούν τον έλεγαν ντε Νιβηλέ το επίκλην· | Γκυ ντε Νιβελέ (Guy de Nivelet) |
| | έξι φίε του εδόθησαν να έχη εις την Τσακωνίαν· | |
| | κάστρον έχτισεν εκεί, το ωνόμασεν Γεράκι. | |
| | Τον μισέρ Ότον ντε Ντουρνά επρόνοιασεν ωσαύτως | Όθων ντε Τουρνέ (Othon de Turnay ή Durnay), |
| 1940 | να έχη τα Καλάβρυτα και φίε δέκα και δύο. | |
| | Απαύτου έγραφεν ομοίως ο μισίρ Ούγκος ντε Λέλε | Ούγος Α΄ ντε Σαρπινύ (Charpigny) ή ντε Λιλ |
| | να έχη οχτώ καβαλλαρίων φίε εις την Βοστίτσαν· | Βοστίτσα=>Αίγιο |
| | αφήκεν το επίκλην του, ντε Τσερπηνή ωνομάστη. | |
| | Του μισίρ Λούκα εδόθησαν τέσσαρα φίε και μόνον, | |
| 1945 | των Λάκκων την περιοχήν να έχη των Γριτσένων. | Γρίτσενα=> [ίσως] κοντά στην Καλαμάτα |
| | Του μισίρ Ντζά γαρ ντε Νουηλή ο Πασαβάς του εδόθη | Ζαν ντε Νεϊγύ (Jean de Neuilly ή Nully) |
| | και τέσσαρα φίε να κρατή, φλάμουρον να βασταίνη, | |
| | να ένι πρωτοστράτορας, να το έχη ιγονικόν του. | |
| | Του μισίρ Ρουμπέρτου ντε Τρεμουλά τέσσαρα φίε του εδώκαν· | Ρομπέρ ντε Λα Τρεμουάιγ (de la Trémoille ή Demolay) |
| 1950 | την Χαλανδρίτσαν έχτισεν κ᾿ ελέγαν τον αφέντην. | |
| | Του Αγίου Ιωάννου του Οσπιταλίου τέσσαρα φίε του εδώκαν· | Οσπιταλίου=τάγμα Αγίου Ιωάννη Ιεροσολύμων |
| | του Τέμπλου άλλα τέσσαρα φλάμουρον να σηκώνη· | Τέμπλο=τάγμα Ναϊτών |
| | είθ᾿ ούτως γαρ εδόθησαν κι αυτών των Αλλαμάνων | Αλλαμάνοι [εδώ]=Τεύτονες Ιππότες |
| | τέσσαρα φίε του να κρατούν στα μέρη Καλομμάτας. | |
| 1955 | Του μητροπολίτη της Πατρού μετά τους κανονίκους | κανονίκος=ιερωμένος |
| | οχτώ φίε καβαλλαρίων του έδωκαν να έχη· | |
| | ο επίσκοπος της Ώλενας τέσσαρα φίε του εδώκαν, | |
| | και της Μεθώνης αλλά δή κ᾿ εκείνου της Κορώνης | |
| | προς τέσσαρα τους έδωκαν μετά τους κανονίκους· | |
| 1960 | είθ᾿ ούτως της Βελίγοστης κ᾿ εκείνος του Αμυκλίου | Αμύκλι=>Νικλί (Τεγέα) |
| | όλοι προς τέσσαρα είχασιν συν της Λακοδαιμονίας. | |
| | Ετούτοι όλοι, όπου με ακούεις και λέγω κι ονομάζω, | |
| | ευρέθησαν εις τον καιρόν του Καμπανέση εκείνου | |
| | εγράφου εις το ρουντζέστρο του, όπου ήσαν προνοιασμένοι. | ρουντζέστρο=κατάστιχο, κτηματολόγιο |
| 1965 | Οι καβαλλάριοι, όπου είχασιν προς ένα φίε ο καθένας, | |
| | και οι σιργέντες αλλά δή, όπου ήσαν προνοιασμένοι, | σιργέντης=υπαξιωματικός, ακόλουθος |
| | ουδέν τους ονομάζομεν διά την πολυγραφίαν. | |
§ 129 | | Κι αφότου αναγνώσασιν εκείνο το ροντζένστρο, | |
| | εζήτησε ο μισίρ Ντζεφρές βουλήν των κεφαλάδων, | |
| 1970 | ωσαύτως και των αρχιερέων, εκείνων των επισκόπων, | |
| | το πώς να καταστήσουσιν και πώς να κατορθώσουν | |
| | την πράξιν και την αφορμήν, το πώς θέλουν δουλεύει | |
| | εκείνοι, όπου είχαν τες προνοίες, όπερ τους επρονοιάσαν, | |
| | διά να βασταίνουν άρματα, τον τόπον να φυλάττουν· | |
| 1975 | επεί αν ουδέν φυλάγεται ο τόπος, που εκερδίσαν | |
| | με τα άρματα και την στρατείαν, πάλιν τον θέλουν αχάσει. | |
| | ΑΙ ΦΕΟΥΔΑΛΙΚΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΤΙΜΑΡΙΟΥΧΩΝ | |
| | Εν τούτω με κοινής βουλής και διάκρισης μεγάλης | |
| | είπασιν κ᾿ εδιόρθωσαν και περιεστήσανέ το· | |
| | ότι όσοι γαρ και είχασιν προς τέσσαρα τα φίε, | φίε=φέουδα |
| 1980 | φλάμουρα να βασταίνουσιν και φλαμουριάροι να είναι, | |
| | να οφείλη έχει ο κατά είς μετά το φλάμουρόν του | φλάμουρο=σημαία |
| | καβαλλάρη ένα μετ᾿ αυτόν και δώδεκα σιργέντες, | |
| | κι όσοι κρατούσιν κ᾿ έχουσιν απάνω των φίε τεσσάρων, | |
| | να δίδουν κ᾿ εκπληρώσουσιν διά το καθένα φίε | |
| 1985 | σιργέντες δύο εις άλογα ή έναν καβαλλάρην. | |
| | Κ᾿ οι καβαλλάροι όπου κρατούν προς ένα φίε ο καθένας, | |
| | ατός του οφείλει και χρεωστεί δουλεύει διά το χρέο του· | |
| | ωσαύτως και τους λέγουσιν σιργέντες της κουγκέστας, | σιργέντες κουγκέστας=οι πρώτοι κατακητές Μ. |
| | ο κατά είς να εκπληρή δουλείαν με το κορμί του. | |
§ 130 | 1990 | Είπασιν δε κ᾿ εδιώρθωσαν διά το ήσαν εις την μάχην, | |
| | το μεν διά να φυλάττουσιν εκείνα όπου εκερδίσαν, | |
| | και το άλλο να κερδέζουσιν εκείνα γαρ τα ουκ έχουν, | |
| | ότι να στήκεται η δουλεία τον χρόνον όλον λέγω, | |
| | εις τέτοιον τρόπον κι αφορμήν ωσάν το καταλέγω. | |
| 1995 | Ότι εκ τους μήνας δώδεκα, όπου έχει ο χρόνος όλος, | |
| | να εκπληρώνη ο κατά είς τους τέσσαρους γαρ μήνας | |
| | εις γαρνιζούν καθολικήν, ένθα αρέσει του αφέντη· | γαρνιζού=συνοριακή φρουρά |
| | τους δε τους άλλους τέσσαρους να απέρχεται εις φουσσάτο, | |
| | ένθα χρήζει και βούλεται του προνοιατόρου ο αφέντης· | προινιατόρος=φεουδάρχης |
| 2000 | το δε το τρίτον του χρονού, τους τέσσαρους γαρ μήνας, | |
| | οφείλει ο προνοιάτορας να ένι όπου θέλει. | |
| | Διά τούτο γαρ όπου είπασιν, να δουλεύη όλον τον χρόνον, | |
| | ένι διά την προτίμησιν του αφέντη, όπερ ένι, | |
| | από τους μήνας δώδεκα να επαίρνη όποιους θέλει. | |
§ 131 | 2005 | Οι δε επίσκοποι κ᾿ η Εκκλησία, το Τέμπλο κι Οσπιτάλια, | Οσπιτάλι=τάγμα Αγίου Ιωάννη |
| | ουδέν οφείλουσιν εκπληρείν εις γαρνιζούν δουλείας· | Τέμπλο=τάγμα Ναϊτών |
| | το δε εις αρμάτων συμμαχίας κ᾿ εις κούρση κ᾿ εις πολέμους, | |
| | ένθα ο αφέντης του χρειαστή και χρείαν του τόπου, κάμνει, | |
| | οφείλουν είσται πανταχού ωσάν κ᾿ οι προνοιατόροι. | |
| 2010 | Ωσαύτως επερίστησαν κ᾿ ετούτο το κεφάλαιον· | |
| | ότι οι προεστοί κ᾿ οι επίσκοποι όλων των εκκλησίων | |
| | φλάμουρα να βαστάζουσιν εις αφορμήν της μάχης· | |
| | το δε εις βουλήν της αφεντίας κ᾿ εις κρίσεις γαρ του τόπου | |
| | οφείλουν είσται γαρ αυτοί ωσάν κ᾿ οι φλαμουριάροι, | |
| 2015 | άνευ γαρ των φονικών κρίσεών τε κ᾿ υποθέσεων, | |
| | όπου ουκ έπρεπεν καν ποσώς να κρένουν οι επισκόποι. | |
§ 132 | | Κι αφότου απεκατέστησαν τα όσα σε αφηγούμαι, | |
| | ώρισεν ο μισίρ Ντζεφρές μικρούς τε και μεγάλους, | |
| | όλοι να οικονομηθούν του να έχουν φουσσατέψει, | |
| 2020 | τους τόπους όπου επρονοιάστησαν να τους έχουν κερδίσει, | |
| | κ᾿ εκείνους όπου ουκ είχασιν να θέλουν κουγκεστήσει. | κουγκεστήσει=κατακτήσει |
| | Και όσον εφουσσάτεψαν, ωρθώσαν και υπαγαίναν | |
| | με την βουλήν γαρ των Ρωμαίων, όπου εξεύραν τους τόπους, | |
| | ολόρθα εις την Βελίγοστην εκεί τους απεσώσαν· | |
| 2025 | εις χαμοβούνι εκοίτετον το κάστρο εκείνο ετότε· | |
| | με πόλεμον το επήρασιν, ολίγοι επροσκυνήσαν. | |
| | ΠΑΡΑΔΟΣΙΣ ΤΟΥ ΝΙΚΛΙΟΥ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΦΡΑΓΚΟΥΣ | |
| | Απαύτου ολόρθα εδιάβησαν εκείσε εις το Νίκλι· | Νίκλι=>Τεγέα |
| | εκείνο εις κάμπο εκοίτετον· το ιδεί γαρ τα φουσσάτα, | |
| | τα φράγκικα και των Ρωμαίων, όπου ήσαν μετ᾿ εκείνους, | |
| 2030 | οι άρχοντες γαρ του Αμυκλίου τους πύργους αφιρώσαν | Αμύκλι=>Νικλί (Τεγέα) |
| | με τον λαόν και άρματα όπου είχασιν μετ᾿ αύτους. | |
| | Οι τοίχοι ήσαν υψηλοί, όλοι με το χορήγι· | με χορήγι=ασβεστωμένοι |
| | εστάθησαν εις πόλεμον με προθυμίαν μεγάλην, | |
| | ημέρας τρεις εκράτησαν τον πόλεμον του κάστρου | |
| 2035 | κι ουδέν ηθέλησαν ποσώς του να παραδοθούσι. | |
| | Ιδών τούτο ο μισίρ Ντζεφρές, ώρισε και ηφέραν ξύλα, | |
| | να ποιήσουν σκρόφες αλλά δή ομοίως και τριπουτσέτα· | σκρόφα= είδος πολεμικής μηχανής |
| | ώμοσεν γαρ στον όρκον του απέκει ου μη μισσέψη | |
| | έως ού να επάρη από σπαθίου το κάστρον του Νικλίου, | |
| 2040 | κ᾿ ει μεν το επάρη από σπαθίου, ψυχήν μη ελεημονήση. | |
| | Ακούσων ταύτα οι Ρωμαίοι όπου ήσαν με τους Φράγκους, | |
| | όπου είχασιν γαρ συγγενούς εκεί απέσω εις το κάστρον, | |
| | σύντομα τους εμήνυσαν κ᾿ επληροφόρεσάν τους, | |
| | ότι εάν το κάστρο ου δώσουσιν και να παραδοθούσιν, | |
| 2045 | και πιάσουν το από σπαθίου, όλοι είναι αποθαμένοι. | |
| | Κι ως το ήκουσαν οι άπαντες εκείνοι οι Νικλιώτες, | |
| | βουλήν απήρασιν ομού, το κάστρο επαραδώκαν, | |
| | με συμφωνίες το έδωκαν να έχουν τα ιγονικά τους. | |
| | Και όσον επαράλαβεν ο μισίρ Ντζεφρές το Νίκλι, | |
| 2050 | ώρισεν κ᾿ εσωταρχίσαν το, ως έπρεπεν κι αρμόζει· | σωταρχίζω=εφοδιάζω |
| | κ᾿ εν τούτω εμίσσεψε απ᾿ εκεί κ᾿ εδιάβηκεν ολόρθα | |
| | εκείσε εις την Λακοδαιμονία, χώρα ήτον μεγάλη, | |
| | με πύργους και καλά τειχέα, όλα με το χορήγι· | |
| | πολλά γαρ αφιρώσασιν να μη παραδοθούσι. | |
| 2055 | Ημέρες πέντε εποιήσασιν οι Φράγκοι εκεί τον γύρον | |
| | με πόλεμον αδιάλειπτον, ημέραν γαρ και νύχταν, | |
| | τα τριπουτσέτα εστήσασιν, τα ήφεραν εκ το Νίκλι· | τριπουτσέτο=καταπέλτης |
| | κι ωσάν τους απεκτείνασιν κ᾿ εχάλασαν τους πύργους, | |
| | με βίαν επαραδόθησαν, με συμφωνίες και όρκον, | |
| 2060 | να έχουσιν τα οσπίτια τους και τες προνοίες όπου είχαν. | |
| | Κι αφότου επαρεδόθησαν οι Λακοδαιμονίτες, | |
| | εκείσε απέσω αππλίκεψεν μισίρ Ντζεφρές ατός του· | αππλικεύω=εγκαθίσταμαι, καταλύω |
| | ώρισεν τα φουσσάτα του κι αρχάσαν να κουρσεύουν | |
| | το μέρος γαρ της Τσακωνίας και μέχρι εις το Έλεος, | |
| 2065 | κ᾿ εκείσε εις τα Βάτικα κ᾿ εις την Μονοβασίαν. | |
| | Ενταύτα ήλθαν οι άρχοντες της Λακοδαιμονίας, | |
| | ωσαύτως γαρ του Αμυκλίου, όπου είχαν τες προνοιές τους, | |
| | εκείσε εις την Τσακωνίαν κ᾿ εις τους ετέρους τόπους, | |
| | όπου τους εκούρσευαν εκείνα τα φουσσάτα. | |
| 2070 | Και λέγουν του μισίρ Ντζεφρέ, είπαν, παρακαλούν τον, | Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | να ορίση τα φουσσάτα του, να πάψουσιν τα κούρση, | κούρση=λεηλασίες |
| | να προσκυνήσουν τα χωρία, αφέντην να τον έχουν. | |
| | Κ᾿ εκείνος, ως παμφρόνιμος, άκουσε των αρχόντων, | |
| | και ώρισεν κ᾿ εστράφησαν οπίσω τα φουσσάτα. | |
| 2075 | Εν τούτω ορίζει, κ᾿ ήλθασιν οι πρώτοι της βουλής του, | |
| | εκείνοι όπου επρονοιάζασιν τες χώρες των στρατιώτων· | |
| | εγράφως γαρ τα εβάλασιν απέσω εις το ριτζένστρο | |
| | τα όσα εκερδίσασιν κι όσα εκουγκεστήσαν, | |
| | αφότου γαρ εμίσσεψεν εκείνος ο Καμπανέσης. | |
| | ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΣ ΦΡΑΓΚΩΝ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΩΝ | |
| 2080 | Έκραξεν γαρ τους άρχοντας, τους πρώτους του Μορέως, | |
| | κ᾿ ερώτησέ τους ακριβώς να τον πληροφορέσουν | |
| | το τι κάστρη ενεμένουσιν όπου ουκ επροσκυνήσαν. | |
| | Κ᾿ εκείνοι του απεκρίθησαν κ᾿ επληροφόρεσάν τον· | |
| | «Τέσσαρα κάστρη αφέντη μας, σε λείπουσιν ακόμη· | |
| 2085 | το πρώτον ένι η Κόρινθος, το δεύτερον το Ανάπλι, | |
| | το τρίτο ένι η Μονοβασία, το τέταρτον το Άργος· | |
| | πολλά είν᾿ τα κάστρη δυνατά, καλά σωναρχισμένα· | |
| | με πόλεμον ουκ ημπορείς ποτέ σου να τα επάρης. | |
| | Λοιπόν αν θέλη ο αφέντης μας, τα κάστρη να τα επάρη, | |
| 2090 | κ᾿ ημείς, το γένος των Ρωμαίων, δούλοι σου να αποθάνουν, | |
| | τούτο ζητούμεν, λέγομεν, μεθ᾿ όρκου να μας το ποιήσης | |
| | εγγράφως, να νό έχωμεν ημείς και τα παιδιά μας· | |
| | από του νυν και έμπροστεν, Φράγκος να μη μας βιάση | |
| | ν᾿ αλλάξωμεν την πίστιν μας διά των Φραγκών την πίστιν, | |
| 2095 | μήτε από τα συνήθειά μας, τον νόμον των Ρωμαίων». | |
§ 133 | | Ακούσων ταύτα ο μισίρ Ντζεφρές καλώς το αποδέχτη, | Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | μεθ᾿ όρκου τους το εστερέωσεν, εγράφως τους το εποίκεν. | |
§ 134 | | Κι αφότου απεκατέστησεν μισίρ Ντζεφρές εκείνος | |
| | τα πάντα όλα πράγματα Φραγκών τε και Ρωμαίων, | |
| 2100 | του καθενός την όρεξιν και τα προνοιάσματά τους, | προνοιάσματα=φέουδα |
| | τόσα τον αγαπήσασιν μικροί τε και μεγάλοι | |
| | διατό ήτον καλοϋπόληπτος, εις όλους δικαιοκρίτης, | |
§ 135 | | Ότι βουλήν απήρασιν οι φρονιμώτεροί τους, | |
| | το πώς να του έμεινε η αφεντία του τόπου του Μορέως, | |
| 2105 | διατό ήτον άνθρωπος καλός, φρόνιμος εις τους πάντας | |
| | «περί να έλθη εκ την Φραγκίαν οκάποιος ρουχολόγος | ρουχολόγος=κλέφτης |
| | απαίδευτος κι αδιάκριτος και να μας σκανταλίζη». | |
| | Εν τούτω ήλθαν εις αυτόν, τους λόγους του απεσώσαν· | |
| | εκείνος γαρ εδειλίασε πολλά την αμαρτίαν | |
| 2110 | κι ουκ ήθελεν ουδέ ποσώς αυτό να το ποιήση· | |
| | όμως τόσα τον είπασιν, τόσα τον εβιάσαν, | |
| | ότι τον εξηλώσασιν από την διάκρισίν του· | |
| | εσυγκατέβη να γενή, το πράγμα να πληρώση. | |
| | ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΝΑ ΣΦΕΤΕΡΙΣΘΗ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ | |
§ 136 | | Εν τούτω εσκοπήσασιν το πώς να διορθώσουν, | |
| 2115 | με ποταπήν υπόθεσιν να έχουν εμποδίσει | |
| | εκείνον, όπου ετύχαινεν να έλθη εκ την Φραγκίαν, | |
| | να εμποδιστή με τίποτε τρόπον να μη αποσώση | |
| | εντός του τέρμενου εκεινού που έστησε ο Καμπανέσης. | Γουλιέλμος Σαμπλίτης (Guillaume de Champlitte) |
| | Ενταύτα ο μισίρ Ντζεφρές, ως γνωστικός όπου ήτον, | Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| 2120 | καβαλλάριν απέστειλεν όπου είχε ισόψυχόν του, | |
| | κ᾿ εδιάβηκεν στην Βενετίαν ολόρθα εις τον Δούκαν. | |
| | Φιλίαν κι αγάπην είχασιν κ᾿ εγνωριμίαν μεγάλην, | |
| | δωρήματα του απέστειλεν, αξιοπαρακαλεί τον | |
| | να ποιήση πράξιν τίποτε και έμποδος να γένη | |
| 2125 | ᾿ς εκείνον όπου ετύχαινεν να στείλη ο Καμπανέσης. | |
| | Ωσαύτως γαρ απέστειλεν κι άλλον εις την Φραγκίαν | |
| | εις φίλους γαρ και συγγενείς όπου είχεν στην Τσαμπάνιαν. | Τσαμπάνια=>Καμπανία (Γαλλίας) |
§ 137 | | Ενταύτα γαρ αφήνω εδώ να γράφω και να λέγω | |
| | διά εκείνον τον μισίρ Ντζεφρέ διά να σε καταλεξω | |
| 2130 | περί εκείνου του ευγενικού του κόντου της Τσαμπάνιας, | |
| | το πώς εκατευόδωσεν, αφότου απήλθε εκείθεν, | |
| | όταν εδιάβη εις την Φραγκίαν εκεί εις το ιγονικόν του. | |
§ 138 | | Αφότου γαρ εμίσσεψεν εκείνος ο Καμπανέσης | Γουλιέλμος Σαμπλίτης (Guillaume de Champlitte) |
| | από τον τόπον του Μορέως κ᾿ εδιάβη εις την Φραγκίαν, | |
| 2135 | ᾿ς την Τσαμπάνιαν απέσωσε, όπου πολλά επεθύμα. | |
| | Καλά τον αποδέχτησαν εκείνοι οι εδικοί του | |
| | κι αφότου αναπαύτηκεν καν δεκαπέντε ημέρες, | |
| | εμίσσεψεν κ᾿ εδιάβηκεν στον ρήγαν της Φραγκίας. | |
| | Εις το Παρίς τον ηύρηκεν μετά τους άρχοντές του· | |
| 2140 | εωρτίαζαν την Πεντηκοστήν, καθώς το έχουν οι Φράγκοι· | |
| | χαράν μεγάλην έποικεν ο ρήγας γαρ του κόντου, | |
| | διατί τον είδε κ᾿ έποικεν στρέμμα εκ την Ρωμανίαν, | Ρωμανία=δυτική Βυζαντινή επικράτεια |
| | ωσαύτως κι όλοι οι ευγενικοί δουκάδες και κοντάδες, | |
| | όπου ήσασιν συντρόφοι του ομοίως και συγγενείς του. | |
§ 139 | 2145 | Κι όσον εκαταχάρησαν εκείσε γαρ αλλήλως, | |
| | το ομάντζιο εποίησεν του ρηγός ως διά το ιγονικόν του, | ομάντζο=φεουδαρχικό δικαίωμα |
| | κι᾿ απηλογίαν εζήτησεν, εις την Τσαμπάνια εστράφη. | Τσαμπάνια=>Καμπανία (Γαλλίας) |
| | Κι όσον ήλθεν στον τόπον του κ᾿ εσέβηκεν αφέντης, | |
| | διορθώνοντα τον τόπον του και τες υπόθεσές του, | |
| 2150 | μήνες οχτώ επεράσασιν, τόσους τους εγνωμιάσαν. | |
| | Κ᾿ ενταύτα εθυμήθηκεν τες συμφωνίες όπου είχεν | |
| | με εκείνον τον μισίρ Ντζεφρέ διά του Μορέως τον τόπον· | |
| | ελπίδαν είχεν δυνατήν και θάρρος μέγα εις αύτον, | |
| | ότι του στείλει του κανείν από τους εδικούς του | |
| 2155 | να τον δεχτή ως αφέντη του τον τόπον να του παραδώση. | |
§ 140 | | Εν τούτω απήρε την βουλήν μετά τους εδικούς του | |
| | το ποίον να στείλη εις τον Μορέαν διά αφέντη και δίκαιόν του. | |
| | Οκάποιον είχε εξάδελφον, τον έλεγαν Ρομπέρτον· | |
| | άνθρωπος ήτον νεούτσικος, εξαίρετος εις πάντα. | |
| 2160 | Κράζει και ρεβεστίζει τον ο κόντος της Τσαμπάνιας· | ρεβεστίζω=απονέμω τίτλο φέουδου |
| | από τον τόπον του Μορέως την αφεντίαν του εδώκεν. | |
§ 141 | | Ώρισεν και εγράψασιν όλα τα προβελέγκια, | προβελέντζι (προβελέγγιο)=τίτλος φέουδου |
| | ωσαύτως τα παραδοτικά, τα ετύχαινεν να επάρη· | |
| | λογάριν του έδωκεν πολύ και φαμελίαν μετ᾿ αύτον, | λογάρι=χρήμα |
| 2165 | καβαλλαρίους γαρ τέσσαρους κ᾿ είκοσι δύο σιργέντες. | σιργέντης=υπαξιωματικός, ακόλουθος |
| | Εκ την Τσαμπάνια εξέβηκε εις το έβγα του νοεβρίου. | |
§ 142 | | Κι όταν ήλθε εις του Σαβώε τα όρη να απεράση, | Σαβώε όρη=βουνά Σαβοΐας (Άλπεις) |
| | τα χιόνια ηύρεν δυνατά, πολλά πηχτά εις τα όρη | |
| | όπου χωρίζουν την Φραγκίαν από την Λουμπαρδίαν, | Λουμπαρδία=>Λομβαρδία |
| 2170 | κι ουδέν ημπόρεσεν ποσώς του να έχη απεράσει. | |
| | Εν τούτω άργησεν εκεί έναν μήναν και πλέον, | |
| | κι όταν ημπόρεσε να ελθή τα όρη να απεράση, | |
| | εξήλθεν εκ την Λουμπαρδίαν, ωδήγεψεν και ήλθεν, | |
| | στην Βενετίαν απέσωσεν εις το έβγα του ιανουαρίου, | |
| 2175 | ελπίζοντα του να εύρη κάτεργον να απεράση. | |
| | ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑΙ ΤΟΥ ΡΟΒΕΡΤΟΥ | |
§ 145 | | Ο δούκας γαρ της Βενετίας ως το επληροφορέθη | |
| | ότι ο Ρουμπέρτος ήλθε εκεί, ο εξάδελφος του κόντου – | |
| | εκ την Τσαμπάνιαν έρχεται να απέλθη εις τον Μορέαν – | |
| | κράζει τον αμιράλην του και μυστικώς του είπεν | αμιράλης=ναύαρχος |
| 2180 | το πράγμα, την υπόθεσιν να τον έχη εμποδίσει, | |
| | να μη του δώση πλευτικόν εις τον Μορέαν ν᾿ απέλθη. | πλευτικά=καράβια |
| | Ο δούκας γαρ τον έκραξε εκείνον τον Ρουμπέρτον, | |
| | τιμήν μεγάλην του έποικεν και φιλοπροσωπίαν | |
| | να αποθαρρέση εις αυτόν, να τον έχη απεργώσει, | απεργώνω=εξαπατώ |
| 2185 | και τόσα τον εκράτησε με τα καλά του λόγια, | |
| | με τρόπους γαρ και αφορμές και πρόφασες ομοίως, | |
| | ότι άργησε εις την Βενετίαν καν δύο μήνες και πλέον. | |
| | Απαύτου δε του έδωκεν κάτεργο αρματωμένον, | |
| | το ετύχαινεν να απελθή εκείσε εις την Κρήτην. | |
§ 144 | 2190 | Και ώρισε τον κόμιτα, του κατέργου τον κύρην, | κόμιτας [εδώ]=πλοίαρχος |
| | εις τους Κορφούς διαβαίνοντα εκεί να τον αφήκουν. | Κορφούς=>Κέρκυρα |
| | Λοιπόν ωσάν σε το λαλώ εγένετον το πράγμα. | |
§ 145 | | Κι ως το ήφερεν το κάτεργον εις του Κορφού το κάστρον, | |
| | ο κόμιτας τον έκραξεν εκείνον τον Ρομπέρτον | |
| 2195 | και λέγει του· «τό κάτεργον έσπασεν απέ κάτω, | |
| | και χρήζομαι να ευτειαστή να το καλαφατίσω· | |
| | λοιπόν, καλέ μου αδελφέ, τα ρούχα σου ας εβγάλουν | |
| | να ελαφρωθή το κάτεργον, να το καλαφατίσω». | |
| | Και εκείνος λογιζόμενος ᾿ς αλήθειαν του το λέγει, | |
| 2200 | ώρισεν και εξέβαλαν τα ρούχα του εις το κάστρον, | |
| | κ᾿ εκείνος γαρ αππλίκεψεν εις το ξενοδοχείον. | αππλικεύω=εγκαθίσταμαι, καταλύω |
§ 146 | | Κι όταν επέρασε ο καιρός της νύχτας γαρ το πλείον, | |
| | κ᾿ ελάλησεν ο πετεινός, εκείνοι του κατέργου | |
| | εδώκαν την συρίστρα τους κ᾿ ευθέως πάντα υπαγαίνουν. | |
§ 148 | 2205 | Και όταν εξημέρωσεν κ᾿ εννόησεν ο Ρομπέρτος, | |
| | εξύπνησεν και είπαν του το κάτεργον εδιάβη. | |
| | Κι ως το έμαθε εις πληροφορία άρχισε να λυπάται· | |
| | ενταύτα εγνώρισεν καλά δημηγερσίαν του εποίκαν, | δημηγερσία=ανταρσία, ξεσηκωμός |
| | κι όσο το επληροφορέθηκεν κι απείκασε τον δόλον, | |
| 2210 | εγύρεψεν και ηύρηκεν βάρκαν του να ναυλώση· | |
| | κι ο καπενάνιος των Κορφών, διατό ήτον ξενιασμένος | |
| | απ᾿ τον αφέντη του Μορέως τον μισίρ Ντζεφρέ εκείνον, | |
| | ώρισε και εκράξασιν της βάρκας τον αφέντην. | |
| | Ορίζει, επροφωνέθη τον απάνω εις το κορμί του | |
| 2215 | να μην περάση κάμποσως εκείνον τον Ρομπέρτον. | |
| | Εκείνο γαρ το κάτεργο, όπου εις την Κρήτη εδιάβη, | |
| | έρριξεν έναν άνθρωπον στον άγιον Ζαχαρίαν | |
| | εκεί όπου ένι σήμερον η χώρα της Κλαρέντζας· | |
| | από τον δούκα εβάσταζεν εκείνον της Βενετίας | |
| 2220 | πιττάκια εις τον μισίρ Ντζεφρέ τον αφέντην του Μορέως, | πιττάκιον=επιστολή |
| | δηλοποιούντα, γράφοντα δι᾿ εκείνον τον Ρομπέρτον, | |
| | το πότε εκατέλαβεν εκεί εις την Βενετίαν | |
| | και πώς τον εμποδίσασιν μήνας δύο και πλείον, | |
| | και πώς πάλε τον έρριξεν εις των Κορφών την νήσον | |
| 2225 | το κάτεργο της Βενετίας, όπου εις την Κρήτη εδιάβη. | |
§ 147 | | Στην Ανδραβίδα ευρέθηκεν ο μισίρ Ντζεφρές ετότε· | Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | κι ως του ήφερε ο Βενέτικος εκείνα τα πιττάκια, | |
| | τιμήν μεγάλην του έδωκεν κ᾿ εφιλοδώρησέ τον, | |
| | κράζει τον κιβιτάνον του εκείνον της Ανδραβίδας· | κιβιτάνος=φρούραρχος (chevetain) |
| 2230 | λεπτώς του επαρήγγειλεν το πώς οφείλει ποιήσει | |
| | όταν περάση γαρ και ελθή εκείσε ο Ρομπέρτος. | |
| | Κ᾿ εκείνος γαρ εξέβηκεν από την Ανδραβίδα· | |
| | εις το Βλιζίρι εδιέβηκεν διά να περιαναμένη | Βλιζίρι (Le Glisiere)=>Περιστέρι Ηλείας [ίσως] |
| | έως ου να μάθη τίποτε περί γαρ του Ρουμπέρτου. | |
§ 149 | 2235 | Αφότου γαρ εγνώρισεν εκείνος ο Ρουμπέρτος | |
| | τον τρόπον της δημηγερσίας, οπού τον απεργώσαν | απεργώνω=εξαπατώ |
| | οι Βενετίκοι, σε λαλώ, ωσάν σε το αφηγούμαι, | |
| | εβιάστηκεν πολλά να ευρή βάρκαν του να απεράση, | |
| | να καταλάβη εις τον Μορέαν στο τέρμενον όπου είχεν, | |
| 2240 | που κατά τύχη απέρχετον βάρκα από την Πούλιαν. | |
| | Επραγματεύτη, εσέβηκεν εκεί απέσω στην βάρκαν, | |
| | και ήφερέν τον έως εκεί στον άγιον Ζαχαρίαν. | |
§ 150 | | Ερώτησε να του ειπούν πού ευρίσκεται ο μπάϊλος, | |
| | κι οκάποιος του αποκρίθηκεν, στην Ανδραβίδα ένι. | |
| 2245 | Σιργέντην ένα απέστειλε άλογα να του φέρη· | σιργέντης=υπαξιωματικός, ακόλουθος |
| | το πεζοδρόμι εδιάβηκεν έως ου να σώση εκείσε· | πεζοδρόμι=πεζοπορεία |
| | ουκ ηύρεν τον μισίρ Ντζεφρέ, αλλού ήτον διαβασμένος. | |
§ 151 | | Τον κιβιτάνιον ηύρηκεν της χώρας Ανδραβίδας. | |
| | Ενταύτα τον ελάλησεν κ᾿ είπεν του τα μαντάτα, | |
| 2250 | το πώς στον άγιον Ζαχαρίαν ευρίσκεται ο Ρομπέρτος, | |
| | ο εξάδελφος και συγγενής του κόντου της Τσαμπάνιας, | |
| | «όπου ήλθε να ένι αφέντης σας, εσάς των Μοραΐτων· | |
| | άλογα να του στείλετε, να αποσώση ενταύτα». | |
§ 152 | | Κι ο κιβιτάνος παρευτύς, το ακούσει το μαντάτο, | |
| 2255 | απήρεν όλον τον λαόν όπου είχεν μετ᾿ εκείνον, | |
| | τους άρχοντας και βουργησέους όλης της Ανδραβίδας· | βουργήσης=αστός |
| | άλογα απήρεν μετ᾿ αυτόν όσα του έκαμναν χρεία | |
| | κ᾿ εκείσε ολόρθα εδιάβηκεν στον άγιον Ζαχαρίαν· | |
| | χαράν μεγάλη εποίκασιν ως είδαν τον Ρομπέρτον | |
| 2260 | και πρόβλεψιν του εδείξασιν ότι πολλά αγαπούσαν | πρόβλεψις [εδώ]=περιποίηση |
| | να έλθη, να ένι αφέντης τους, να ζήσουν μετ᾿ εκείνον. | |
| | Εν τούτω τον επήρασιν μετά χαράς μεγάλης· | |
| | στην Ανδραβίδα ήλθασιν, εκεί τον αππλικέψαν. | |
§ 153 | | Εκείνος γαρ περιχαρίαν, σπλάγχνος έδειξε μέγα, | |
| 2265 | και όλους απεδέχετον κ᾿ εκαλολόγιζέ τους, | |
| | σκοπώντα και λογίζοντα, του να τους έχη δούλους, | |
| | κ᾿ εκείνοι πάλε αφέντην τους να έχουσιν εκείνον. | |
§ 154 | | Ενταύτα ευρέθη οκάποιος κ᾿ επληροφόρεσέ τον | |
| | τον τρόπον και τες συμφωνίες, όπου είχε ο Καμπανέσης | Γουλιέλμος Σαμπλίτης (Guillaume de Champlitte) |
| 2270 | μ᾿ εκείνον τον μισίρ Ντζεφρέ, τον μπάϊλον του Μορέως· | Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | επεί αν περάση ο καιρός το τέρμενον του χρόνου, | |
| | να εσμίξη τον μισίρ Ντζεφρέ, την αφεντίαν να επάρη, | |
| | εχάσε γαρ τον κόπον του και τα ήλθεν να γυρεύη. | |
| | Ακούσων ταύτα ο ευγενικός εκείνος ο Ρομπέρτος, | |
| 2275 | του κιβιτάνου εζήτησεν άλογα να του δώση, | |
| | όπως ν᾿ απέλθη σύντομα εκείσε εις τον μπάϊλον, | |
| | ωσαύτως να έχη κι οδηγόν διά να τον οδηγέψη. | |
§ 155 | | Κι ο κιβιτάνος ήτον χρεία να κάμη το θέλημάν του. | |
| | Άλογα του ηύρε όσα ήθελεν και συντροφίαν ομοίως· | |
| 2280 | ατός του εδιέβη μετ᾿ αυτόν έως εις το Βλιζίρι, | Βλιζίρι (Le Glisiere)=>Περιστέρι Ηλείας [ίσως] |
| | λέγοντα και λογίζοντα να εύρουν εκεί τον μπάϊλον. | |
| | Εκείνος γαρ ο μισίρ Ντζεφρές, το ακούσει το μαντάτο, | |
| | ότι ο Ρουμπέρτος έσωσεν στον άγιον Ζαχαρίαν, | |
| | ευθέως εξέβη απ᾿ εκεί, στην Καλομμάτα εδιάβη· | |
| 2285 | και πάλε απέκει, ως έμαθεν ότι έρχεται ο Ρομπέρτος, | |
| | εμίσσεψεν κ᾿ εδιάβηκεν μετά την φαμελίαν του | |
| | ολόρθα στην Βελίγοστην, το μεσημέρι εσώσαν. | |
§ 156 | | Εκείνοι γαρ όπου ήσασιν μ᾿ εκείνον τον Ρουμπέρτον, | |
| | ολόρθα τον εδιάβασαν εκεί στην Καλομάτα, | |
| 2290 | κι απέκει απήραν τα άλογα κ᾿ εστράφησαν οπίσω. | |
§ 157 | | Ο δε Ρουμπέρτος έμεινεν εκείσε μοναχός του· | |
| | τον κιβιτάνον έκραξεν του κάστρου της Καλομάτας, | |
| | παρακαλεί και λέγει του άλογα να του δώση, | |
| | να απέλθη στον μισίρ Ντζεφρέ, τον μπάϊλον του Μορέως. | |
| 2295 | Κ᾿ εκείνος, ως ημπόρεσεν, άλογα του εδώκεν, | |
| | ομοίως του έδωκεν οδηγούς όπου τον ωδηγέψαν. | |
§ 158 | | Κ᾿ εδιέβη εις την Βελίγοστην, ουκ ηύρε εκεί τον μπάϊλον· | |
| | στο Νίκλι γαρ του είπασιν ότι ένι διαβασμένος. | Νίκλι=>Τεγέα |
| | Οι δε οι Καλαματιανοί εστράφησαν οπίσω, | |
| 2300 | εγύρισαν στα σπίτια τους εκεί στην Καλομάταν. | |
| | Ο δε Ρουμπέρτος έμεινεν ωσάν απορημένος, | |
| | διατί άλογα ουκ ηύρεσκεν να επάρη μέτ᾿ εκείνον. | |
§ 159 | | Όμως, ως ημπόρεσεν, εκείνος ο κιβιτάνος | |
| | ηύρεν κ᾿ έδωκέν του άλογα, κ᾿ εδιάβη εις το Νίκλιν. | |
| 2305 | Κι αφότου γαρ απέσωσεν στο Νίκλιν ο Ρουμπέρτος, | |
| | μαντατοφόροι απήλθασιν στην Λακκοδαιμονίαν, | |
| | όπου ήτον ο μισίρ Ντζεφρές κ᾿ επληροφόρεσάν τον, | |
| | το πώς στο Νίκλι απέσωσεν του κόντου της Τσαμπάνιας | |
| | ο εξάδελφος, τον λέγουσιν Ρομπέρτον τον ονομάζουν. | |
§ 160 | 2310 | Και ο μισίρ Ντζεφρές, ως φρόνιμος, το ακούσει το μαντάτο, | |
| | ευθέως απήρε μετ᾿ αυτόν μικρούς τε και μεγάλους, | |
| | όσοι γαρ ευρέθησαν εκεί εις την συντροφίαν του, | |
| | και ήλθεν εις συναπαντήν εκείνου του Ρουμπέρτου· | |
| | μετά τιμής και πρόβλεψης εσυναπάντησέ τον, | πρόβλεψις [εδώ]=περιποίηση |
| 2315 | χαράν μεγάλην του έδειξεν εις το εμφανές των πάντων. | |
| | Κι αφότου απεσώσασιν στην Λακκοδαιμονίαν, | |
| | ώρισεν κι αππλικέψαν τον στης αφεντίας τα οσπίτια. | αππλικεύω=εγκαθίσταμαι, καταλύω |
§ 161 | | Εκείνος γαρ ο εξάδελφος του κόντου της Τσαμπάνιας, | |
| | ως έχοντα τον λογισμόν την αφεντίαν να έχη, | |
| 2320 | επί της αυρίου το πρωΐ, ως έλαμψεν η ημέρα, | |
| | ώρισε και εκράξασιν μισίρ Ντζεφρέ τον μπάϊλον, | |
| | και είπεν ούτως προς αυτόν· να ποιήση και έλθουν εκείνοι, | |
| | οι πρώτοι και καλλιώτεροι, όπου ήσαν μετ᾿ εκείνον, | |
| | να ιδούσιν τα προστάγματα του κόντου της Τσαμπάνιας | |
| 2325 | τους ορισμούς, όπου ήφερεν μετ᾿ αύτον απ᾿ εκείνον. | |
| | Η ΚΟΥΡΤΗ ΣΥΝΕΡΧΕΤΑΙ ΔΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΙΝ ΡΟΒΕΡΤΟΥ | |
§ 162 | | Εντούτω ο μισίρ Ντζεφρές τον ορισμόν του εποίκεν· | Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | και όσον εσωρεύτησαν εκείσε πάντες, όλοι, | |
| | κ᾿ εκάθισαν διά ν᾿ αφκραστούν, τα έγραφεν ο κόντος. | |
§ 163 | | Έναν κλέρην εσήκωσεν, όπου ήφερεν μετ᾿ αύτον | κλέρης=γραμματικός |
| 2330 | τα προβελέγγια, όπου ήφερεν, ώρισε ν᾿ αναγνώση. | προβελέντζι (προβελέγγιο)=τίτλος φέουδου |
| | Κι αφότου γαρ τα ανάγνωσε κ᾿ ενεφάνισε τους λόγους, | |
| | το πώς ο κόντος του έδωκεν την αφεντίαν του τόπου, | |
| | όλης της Πολυπόνεσσος, όσον κρατεί ο Μορέας. | |
§ 164 | | Κι απαύτου πάλιν έδειξεν κι ανάγνωσέν τα ομοίως, | |
| 2335 | προστάγματα και ορισμούς ᾿ς όλους τους κεφαλάδες, | κεφαλάδες=άρχοντες, ευγενείς |
| | του να δεχτούν δι᾿ αφέντην τους εκείνον τον Ρομπέρτον. | |
§ 165 | | Κι όσον επαναγνώστησαν τα έγγραφα εκείνα, | |
| | σηκώνεται ο μισίρ Ντζεφρές εις το εμφανές των πάντων, | |
| | και χαμηλά επροσκύνησεν τους ορισμούς του κόντου· | |
| 2340 | κ᾿ ευθέως ορίζει κ᾿ ήφεραν τα προβελέγγια όπου είχαν, | |
| | τες συμφωνίες και έγγραφα, όπου είχε από τον κόντον, | |
| | το πώς τον επαράδιδεν τον τόπον του Μορέως, | |
| | να τον φυλάττη και κρατή, δίκαιός του να ένι μπάϊλος· | |
| | κι απέσω εις το τέρμενον χρόνου και μίας ημέρας, | |
| 2345 | αν έλθη ο κόντος ή άλλος τις από τους συγγενούς του, | |
| | τον τόπον και την αφεντίαν να του την παραδώση. | |
| | Εί τε περάση ο καιρός, το τέρμενον του χρόνου, | |
| | κι ουδέν απέλθη από εκεινούς, ωσάν σε το αφηγούμαι, | |
| | να μείνη ο τόπος κ᾿ η αφεντία, να ένι κληρονόμος | |
| 2350 | εκείνος ο μισίρ Ντζεφρές, άνευ καμμίας προφάσης. | |
§ 166 | | Κι αφότου αναγνώστησαν τα έγγραφα εκείνα, | |
| | οι συμφωνίες όπου έποικεν ο κόντος της Τσαμπάνιας, | |
| | ενταύτα εσηκώθηκεν μισίρ Ντζεφρές εκείνος | |
| | και λέγει προς τους αρχιερείς και τους φλαμουραρίους· | φλαμουράριος=βαθμοφόρος |
| 2355 | «Άρχοντες, εσείς ακούσετε του αφέντου μου του κόντου | |
| | τες συμφωνίες και ορισμούς, όπου μ᾿ επαρεδώκεν. | |
| | Εν τούτω λέγω προς εσάς, παρακαλώ κι ορκίζω | |
| | στον όρκον, όπου εποίκετε στον κόντον κ᾿ εις εμέναν, | |
| | ως χριστιανοί φοβούμενοι τον Θεόν και την αλήθειαν, | |
| 2360 | να ειπήτε και να κρίνετε έσω στο δίκαιο απάνω. | |
| | Ωσαύτως γαρ παρακαλώ κ᾿ ετούτον τον Ρουμπέρτον, | |
| | ως ευγενήν κι αφέντην μου, στο δίκαιον να σταθούμε. | |
| | να κρίνετε το δίκαιον, ως πρέπει και αρμόζει. | |
| | Μηδέν θελήση ο αφέντης μου, άδικον να ποιήση, | |
| 2365 | αλλά με φόβον του Θεού μας κρίνετε τους δύο». | |
| | Ακούσων ταύτα ο ευγενής εκείνος ο Ρουμπέρτος, | |
| | ευθέως εσυγκατέβηκεν κ᾿ είπε να το τηρήσουν· | |
| | κι ως το διακρίνουν και ειπούν με του Θεού τον φόβον, | |
| | εκείνος γαρ να νό δεχτή και να το προσκυνήση. | |
§ 167 | 2370 | Ακούσων ταύτα οι αρχιερείς κι όλοι οι καβαλλάροι, | |
| | επιάσαν κι αναγνώσασιν τα έγγραφα εκείνα, | |
| | εξ αρχής γαρ λεπτομερώς, με προσοχής μεγάλης. | |
| | Εν τούτω ελογαρίασαν το τέρμενον του χρόνου | |
| | και ηύραν, ότι επέρασεν ημέρας δεκαπέντε | |
| 2375 | το τέρμενον, που ετύχαινεν να σώση ο Ρουμπέρτος, | |
| | να παραδώση το έγραφα του κόντου της Τσαμπάνιας, | |
| | του μπάϊλου του, μισίρ Ντζεφρέ, τον τόπον να του δώση. | |
| | Η ΚΟΥΡΤΗ ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΙ ΤΗΝ ΑΠΑΙΤΗΣΙΝ ΤΟΥ ΡΟΒΕΡΤΟΥ | |
| | Ενταύτα εκράξασιν τους δύο και λέγουν προς εκείνους· | |
| | «Άρχοντες, ημείς ευρίσκομεν στα έγραφα του κόντου, | |
| 2380 | όπου έποικε τες συμφωνίες, όπου είδαμεν ενταύτα· | |
| | στες όποιες ένι η βούλλα του και εμάς ολών μετ᾿ αύτου· | |
| | το πώς με τρόπον κι αφορμήν και συμφωνίες μεγάλες | |
| | άφηκεν τον μισίρ Ντζεφρέ δίκαιόν του εδώ εις τον τόπον, | Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | Λοιπόν, αφών με συμφωνίες του άφηκεν την τόπον, | |
| 2385 | κ᾿ επέρασε το τέρμενον, εσύ δίκαιον ουκ έχεις· | |
| | επεί ένθα είναι οι χριστιανοί ᾿ς όλην την οικουμένην, | |
| | τον νόμον και τες αγωγές, οι συμφωνίες τες κλειούσιν». | |
§ 168 | | Ενταύτα γάρ, ως το ήκουσεν εκείνος ο Ρουμπέρτος, | |
| | από της θλίψεως και πικρίας, όπου είχεν η καρδία του, | |
| 2390 | ουδέν ημπόρεσε ποσώς απόκρισιν να στρέψη. | |
| | Εκείνος δε ο μισίρ Ντζεφρές ολόρθα εσηκώθη· | |
| | με πρσοχήν, πραότητα όλους ευχαριστά τους, | |
| | ως το έχουν γαρ το σύνηθος των αφεντών οι κούρτες, | κούρτη=συνέλευση αρχόντων |
| | κ᾿ ευχαριστούσιν εκεινούς όπου το δίκαιον κρένουν. | |
| 2395 | Αφών κρίσις εδόθηκεν κ᾿ απόφασις ομοίως, | |
| | να μείνη του μισίρ Ντζεφρε η αφεντία του τόπου | |
| | όλης της Πολυπόνεσος, τον λέγουσιν Μορέαν, | |
| | τιμήν μεγάλην έποικεν εκείνου του Ρουμπέρτου, | |
| | και είπεν ούτως προς αυτόν· «Αφέντη κι αδελφέ μου, | |
| 2400 | πρόσεχε, μη το βαρυνθής, το έδωκεν η κρίσις· | |
| | ότι το δίκαιον το απαιτεί, ούτως το έχει ο κόσμος. | |
| | Αν θέλης γαρ και προθυμάς μετ᾿ έμου να ενεμείνης | |
| | εδώ εις τον τόπον του Μορέως, να σ᾿ έχω ως αδελφόν μου, | |
| | κι όσον κερδίσωμε ενομού, να επαίρνης το σε πρέπει». | |
| 2405 | Κ᾿ εκείνος από θλίψεως του ουδέν το εκαταδέχτη. | |
§ 169 | | Ενταύτα ο μισίρ Ντζεφρές κάλεσμα μέγα εποίκεν, | |
| | κ᾿ εκάλεσεν τους άπαντας, μικρούς τε και μεγάλους, | |
| | και χαμοτσούκιν έποικεν, το λέγουν οι Ρωμαίοι· | χαμοτσούκιν=συμπόσιον |
| | κ᾿ εφάγασιν κ᾿ εχάρησαν, κ᾿ εξυλοκονταρίσαν· | |
| 2410 | χορούς, παιγνίδια έποικαν, αριφνισμόν ουκ είχαν. | |
§ 170 | | Εκείνος γαρ όπου λαλώ Ρομπέρτο ντε Τσαμπάνια, | |
| | έκραξε τον μισίρ Ντζεφρέ και λέγει προς εκείνον· | |
| | «Αφότου εγώ αποείδα το την αφεντίαν ουκ έχω, | |
| | δος μου άλογα και συντροφίαν του να έχω υπαγαίνει». | |
| | | |
| | Ο ΓΟΔ. Α´ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΪΝΟΣ ΑΠΟΜΕΝΕΙ ΜΟΝΟΣ ΑΥΘΕΝΤΗΣ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ | |
| 2415 | Ωσαύτως γαρ εζήτησεν ολών των κεφαλάδων, | |
| | των αρχιερέων και χρήσιμων ανθρώπων όπου ήσαν | |
| | εις την βουλήν, κι απόφασιν και κρίσιν όπου εποίκαν, | |
| | χαρτί να του ποιήσουσιν, να το έχουσιν βουλλώσει, | |
| | το πώς εκρίναν κ᾿ είπασιν την κρίσιν όπου εδώκάν, | |
| 2420 | είθ᾿ ούτως και το αντίγραμμα της συμφωνίας εκείνης, | |
| | όπου ήτον ποιήσοντα ενομού ο κόντος της Τσαμπάνιας | |
| | μετά τον ευγενέστατον μισίρ Ντζεφρέν εκείνον, | Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | να τα βασταίνη μετ᾿ αυτόν εκείσε εις την Φραγκίαν, | |
| | διά να το δείξη του ρηγός κι ολών των κεφαλάδων, | |
| 2425 | όπου ήσαν τότε εις την Φραγκίαν, του κόντου της Τσαμπάνιας, | |
| | διά να μηδέν τον δέξωνται χωρικόν της υποθέσεως. | χωρικόν [εδώ]=αφελές, παράλογο |
| | Μετά χαράς τα εποίκασιν κι όλοι τα εβουλλώσαν. | |
§ 171 | | Απαύτου γαρ του έδωκεν μισίρ Ντζεφρές εκείνος | |
| | δωρήματα, χαρίσματα, διαφορικά και πλείστα· | διαφορικός=πολύτιμος |
| 2430 | δουλωτικά και φρόνιμα υπόσχεσες του εποίκεν, | |
| | να τον ορίζη πάντοτε να ένι εδικός του. | |
| | Κ᾿ εκ τούτου τον ωδήγεψεν και συντροφίαν του εποίκεν· | |
| | ατός του εδιάβη μετ᾿ αυτόν μέχρι εις την Ανδραβίδα. | |
§ 172 | | Κι απέκει εβάλθη εις κάτεργον κ᾿ εδιάβη εις την Φραγκίαν. | |
| 2435 | Κι αφότου γαρ εμίσσεψεν εκείνος ο Ρουμπέρτος | |
| | εκ τον Μορέαν, κ᾿ ενέμεινε ο μισίρ Ντζεφρές αφέντης, | Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | ώρισε να τον κράζουσιν αφέντην του Μορέως. | |
| | Τους τόπους του κ᾿ υπόθεσες, όπου είχεν να διορθώνη, | |
| | αλλέως τες εκατάσταινεν ως φυσικός αφέντης· | φυσικός [εδώ]=νόμιμος |
| 2440 | εκόπιαζεν κ᾿ εβιάζετον πάντοτε να τες αυξαίνη. | |
| | ΘΑΝΑΤΟΣ ΓΟΔΟΦΡ. ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙΝΟΥ [1218] | |
§ 173 | | Λοιπόν, ως ένι φυσικόν οι πάντες ν᾿ αποθνήσκουν, | |
| | ήλθεν κ᾿ εκείνου ο καιρός ν᾿ απέλθη εκ τον κόσμον. | |
| | Κράζει τους κεφαλάδες του, τους επισκόπους όλους, | |
| | εποίησε διάταν φοβερήν ως φρόνιμος όπου ήτον· | |
| 2445 | τα πάντα του όλα εδιόρθωσεν, έγραψεν και εβούλλωσέ τα. | |
| | Και είχεν γαρ δύο υιούς· τον πρώτον ωνομάζαν, | |
| | μισίρ Ντζεφρέ τον έλεγαν, τ᾿ όνομα του πατρός του· | Γοδεφρείδος Β’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | τον δεύτερον εκράζασιν, Γυλιάμον τον ελέγαν, | |
| | ελέγασιν το επίκλη του Γυλιάμο ντε Καλομάτα· | Γουλιέλμος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| 2450 | αφέντην γαρ τον άφηκεν κάστρου της Καλομάτας | |
| | μετά της άλλης περιοχής του καστελλανικίου, | |
| | διατί ήτο εκείνο το ίδιον του της γονικής κουγκέστας. | κουγκέστα=κατάκτηση Μοριά |
§ 174 | | Ώρισε με προφώνεσιν γλυκέα τους παραγγέλλει | |
| | τους κεφαλάδες κι αρχιερείς κι όλους τους καβαλλαρίους, | |
| 2455 | να έχουσιν τον μισίρ Ντζεφρέ αφέντην κληρονόμον, | Γοδεφρείδος Β’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | και να θυμούνται πάντοτε την πολιτείαν όπου είχεν, | |
| | τον κόπον όπου εκόπιασεν να κερδεθή ο Μορέας, | |
| | το σπλάγχνος κι ανθρωποφιλίαν όπου είχεν εις τους πάντας. | |
| | Κι όσον απεκατέστησεν ετούτα κι άλλα πλείστα, | |
| 2460 | εμεταστάθη, ως χριστιανός· ο Θεός να τον συγχωρήση. | εμεταστάθη=πέθανε |
§ 175 | | Κι ωσάν εμεταστάθηκεν, καθώς σας το αφηγούμαι, | |
| | θρήνος εγένετον πολύς εις όλον τον Μορέαν, | |
| | διατί τον είχαν ακριβόν, πολλά τον αγαπούσαν | |
| | διά την καλήν του αφεντίαν, την φρόνεσιν όπου είχεν. | |
§ 176 | 2465 | Κι αφότου τον εκήδεψαν κ᾿ επράϋνεν η θλίψις, | |
| | όλοι βουλήν απήρασιν, μικροί τε και μεγάλοι, | |
| | κ᾿ εστέψασιν δι᾿ αφέντην τους μισίρ Ντζεφρέ τον νέον, | Γοδεφρείδος Β’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | Και όσον επαράλαβεν της αφεντίας την δόξαν, | |
| | άρξετον να πορεύεται ως φρόνιμος στρατιώτης· | |
| 2470 | πολλά ήτον προθυμότατος, φιλάνθρωπος εις όλους, | |
| | εις σφόδρα γαρ εσπούδαζεν ν᾿ αυξαίνη την τιμήν του. | |
| | Ο ΓΟΔΟΦΡ. Β´ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΪΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕΩΣ [1218] | |
§ 177 | | Εν τούτω ήλθε υπόθεσις, αφκράζου να σε λέγω, | |
| | ότι ο Ρομπέρτος βασιλεύς της Κωνσταντίνου πόλης, | Ροβέρτος του Κουρτεναί (Λατίνος αυτοκρ.) |
| | που ήτον τότε εις την Ρωμανίαν αφέντης βασιλέας, | |
| 2475 | συνθήκες και συμβίβασες, τρόπον συμπεθερίας, | |
| | έποικε με τον ρόϊ Ραγκού, ρήγαν της Κατελώνιας, | ρόις Ραγκού=βασιλιάς Αραγωνίας |
| | να επάρη εις γυναίκαν του τού βασιλέως θυγάτηρ· | |
| | εις κάτεργα δύο την έθεκεν μετά τιμής μεγάλης, | |
| | καβαλλαροί κι αρχόντισσες μετ᾿ αύτην υπαγαίναν. | |
§ 178 | 2480 | Εκεί ήλθαν κι αποσκάλωσαν στου Ποντικού το κάστρον, | |
| | όπου ένι γαρ εις τον Μορέαν, σιμά στην Ανδραβίδα. | |
| | Κι ωσάν ήτον το εριζικόν κ᾿ εμέλλετον το πράγμα, | |
| | ευρέθη ο μισίρ Ντζεφρές, ο αφέντης του Μορέως, | |
| | εκεί πλησίον το λέγουσιν χώρα του Βλιζιρίου. | |
| 2485 | Σπουδαίως μαντάτα του ήφεραν εκείσε εις το κάστρον, | σπουδαίως=ταχέως, επειγόντως |
| | του Ποντικού το λέγουσιν, ούτω γαρ το ονομάζουν, | |
| | το πώς αποσκαλώσασιν κάτεργα δύο εκείσε | αποσκαλώνω=αποβιβάζομαι |
| | εις τον λιμένα Ποντικού, καθώς το αφηγούμαι, | |
| | όπου βαστούν του βασιλέως εκείνου του Ρουμπέρτου | |
| 2490 | την θυγάτηρ, κ᾿ υπάγαιναν στον ρήγαν Κατελώνιας. | Κατελώνια=Καταλονία |
| | το ακούσει το ο μισίρ Ντζεφρές σπουδαίως εκείσε απήλθε· | |
| | πεζεύγει από το άλογον, στο κάτεργον εσέβην, | |
| | και χαιρετά του βασιλέως εκείνου την θυγάτηρ, | |
| | παρακαλεί κι αξιώνει την στην γήν να έχη πεζέψει, | |
| 2495 | και να σεβή εις το κάστρον του του να παραδιαβάση, | |
| | να αναπαυτή ημέρες δύο, κι απέκει να υπαγαίνη. | |
| | Κ᾿ εκείνη, ως ευγενική, με την βουλήν όπου είχεν | |
| | επέζεψεν μετά χαράς, εσέβην εις το κάστρον. | |
§ 179 | | Εκείνη η μέρα απέρασεν κι άλλη εξημερώνει· | |
| 2500 | τινές από τους ίδιους του και συμβουλάτορές του | |
| | λέγουσιν τον μισίρ Ντζεφρέ και συμβουλεύουνέ τον· | |
| | «Αφέντη, εσύ ευρίσκεσαι εδώ εις την Ρωμανίαν | |
| | κ᾿ έχεις τον τόπον του Μορέως οπου τον αφεντεύεις· | |
| | κι αν ου ποιήσης τέκνον σου να τον κληρονομήση, | |
| 2505 | τι σε ωφελούν τα πράγματα και τι τα αγωνιέσαι; | |
| | εδώ πούπετε ου βρίσκεται γυναίκα ως διά εσένα· | |
| | κι αφότου επρόσταξε ο Θεός κι απέστειλέν την ώδε, | |
| | ετούτη όπου ηυρέσκεται του βασιλεως θυγάτηρ, | |
| | έπαρε κ᾿ ευλογήσου την, και ποίησε την κυρά μας. | ευλογούμαι=παντρεύομαι |
| 2510 | Κι ο βασιλεύς ο κύρης της πολλάκις κι αν χολιάση | |
| | και βαρεθή το τίποτε, πάλε να το αγαπήση». | |
| | Τόσα τον αναγκάσασιν και τόσα τον εβίασαν· | |
| | κράζει τους φρονιμώτερους όπου είχεν μετ᾿ εκείνον, | |
| | βουλήν εζήτησε ολονών να του την έχουν δώσει, | |
| 2515 | κι όλοι αμφοτέρως είπασιν κ᾿ εσυμβουλέψανέ τον· | αμφότεροι=άπαντες [εδώ] |
| | «Αφέντη, εμάς αρέσει μας, και ποίσε το ακωλύτως». | |
| | Ο ΓΟΔΟΦΡ. Β´ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΪΝΟΣ ΝΥΜΦΕΥΕΤΑΙ ΤΗΝ ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΑΝ ΑΓΝΗΝ ΚΟΥΡΤΕΝΑΙΗ | |
§ 180 | | Ο επίσκοπος της Ώλενας εβάσταξε τον λόγον, | |
| | κ᾿ εσύντυχεν του βασιλέως εκείνου την θυγάτηρ, | |
| | να επάρη τον μισίρ Ντζεφρέ ανήρ και σύμβιόν της· | |
| 2520 | πολλούς τρόπους της έδειξεν φρόνιμους, επιδέξιους, | |
| | το πώς εβόλει να γενή η συμθερία εκείνη | εβόλει=βόλευε |
| | καλλίον εις τον αφέντην τους παρά στον ρήγα εκείνον | |
| | όπου την υπαγαίνασιν εκεί στην Κανελώνιαν. | |
| | Τι να σε λέγω τα πολλά ά λάχη να βαρειέσαι; | |
| 2525 | τόσα της είπασιν πολλά, τόσα την αναγκάσαν, | |
| | ότι εσυγκατέβηκεν κ᾿ εγένετον ο γάμος· | |
| | κι αφότου ευλογήθησαν κ᾿ εποίησαν την χαράν τους, | |
| | τα κάτεργα του βασιλέως εστράφησαν στην Πόλιν. | |
| | Λεπτομερώς του είπασιν οι καβαλλάροι εκείνοι, | |
| 2530 | όπου ήσαν μέσα εις αυτό το πράγμα όπου εγίνη. | |
§ 181 | | Κι ο βασιλεύς το ακούσει το μεγάλως το εβαρύνθη· | |
| | αν είχεν γαρ την δύναμιν, να του έπεφτε επιδέξιον, | |
| | δείξει το ήθελεν καλά του μισίρ Ντζεφρέ εκείνου, | |
| | το πώς το έποικε άσκημον και χωριατίαν μεγάλην | |
| 2535 | την θυγατέρα του να ευλογηθή άνευ θελήματός του· | |
| | επεί γαρ τον εμπόδισεν ᾿ς εκείνο όπου εσκόπα, | |
| | να ποιήση την συμπεθερίαν και τες συμβίβασές του | |
| | μετά τον ρόϊ ντε Ραγού διά να έχη πάλε απ᾿ αύτον | |
| | λαόν, φουσσάτα, συμμαχίαν στην μάχην των Ρωμαίων, | |
| 2540 | κ᾿ εδάρτε τον εμπόδισε κ᾿ ηυρέθη απεργωμένος. | απεργώνω=εξαπατώ |
§ 182 | | Εκείνος γαρ ο μισίρ Ντζεφρές ο αφέντης του Μορέως, | |
| | ως φρόνιμος, διακριτικός, παιδευτικός όπου ήτον, | παιδευτικός=έμπειρος |
| | ουδέν εποίκεν άργητα διά να πολυμερήση· | |
| | σπουδαίως πιττάκια έγραψεν, μαντατοφόρους στέλνει | σπουδαίως=ταχέως, επειγόντως |
| 2545 | εκείσε εις τον βασιλέαν όπου ήτον εις την Πόλιν, | |
| | παρακαλεί κι αξιώνει τον να του έχη συμπαθήσει | |
| | εις εκείνο όπου έποικεν κ᾿ εγίνετον παιδί του· | |
| | ουδέν το έποικε εις κακόν, ούτε εις αλαζονείαν, | |
| | αλλά έποικέ το εις όρεξιν και καλλονήν μεγάλην, | |
| 2550 | ως άνθρωπος που ευρίσκεται εντός της Ρωμανίας | |
| | μακρέα εκ το γενολόγιν του κ᾿ εκ το ιγονικόν του, | |
| | κι ουκ ηύρεσκεν ουδέ ποσώς γυναίκαν να έχη επάρει, | |
| | ως του έπρεπεν κ᾿ ετύχαινεν προς την ουσίαν όπου είχεν· | |
| | θεωρώντα γαρ κ᾿ εβλέποντα το πως κ᾿ εκείνος ήτον | |
| 2555 | απέσω εις την Ρωμανίαν κ᾿ είχε μεγάλες μάχες | |
| | μετά το γένος των Ρωμαίων ωσάν κι ο βασιλέας· | |
| | κι ουκ είχε αφέντην προεστόν απάνω του να ορίζη· | |
| | με το σπαθί του εκέρδισε τον τόπον όπου εκράτει. | |
| | Λοιπόν αν θέλη ο βασιλέας τούτο να του έχη ποιήσει | |
| 2560 | εις τρόπον της ανταμοιβής, το πράγμα όπου εποίκεν | |
| | κι απήρεν την θυγάτηρ του ομόζυγον γυναίκα· | |
| | λίζιος του γαρ να δουλωθή και να κρατή από εκείνον | λίζιος=υποτελής |
| | τον τόπον και την αφεντίαν όπου είχεν του Μορέως, | |
| | κι αν χρήζη τα φουσσάτα του ομοίως και το κορμί του, | |
| 2565 | όταν ορίζη και χρειαστή, να ένι εις ορισμόν του, | |
| | να ένι μετ᾿ αύτον ενομού και να κρατούν την μάχην, | |
| | να κουγκεστίζουν τους Ρωμαίους με τα φουσσάτα όπου έχουν. | |
§ 183 | | Ακούσων ταύτα ο βασιλεύς εκείνος ο Ρομπέρτος, | |
| | ουδέν ηθέλησε ποσώς απόκρισιν να στρέψη | |
| 2570 | έως ου να επάρη γαρ βουλήν μετά τους εδικούς του. | |
| | Κράζει τους κεφαλάδες του τους πρώτους της βουλής του. | κεφαλάδες=άρχοντες, ευγενείς |
| | λεπτώς τους αφηγήσατο και τας γραφάς τους δείχνει, | |
| | το ότι του εμήνα ο μισίρ Ντζεφρές εκείνος του Μορέως. | |
| | Πολλά γαρ εσυντύχασι, την πράξιν εσιδήραν | |
| 2575 | οι κεφαλάδες ενομού μετά τον βασιλέα. | |
| | Ενταύτα οι φρονιμώτεροι είπαν κ᾿ εσυμβουλέψαν, | |
| | ότι, αφότου λέγει υπόσχεται ο αφέντης του Μορέως | |
| | να γένη λίζιος άνθρωπος του βασιλέως της Πόλης, | |
| | τον τόπον του να υποκρατή από τον βασιλέα, | |
| 2580 | να εσμίξουν με τον βασιλέα, ομού να πολεμήσουν | |
| | όλους τους αντιδίκους τους ένθα κι αν τους ευρούσιν, | |
| | αρκεί και σώζει να γενή ειρήνη και φιλία | |
| | ανάμεσα γαρ εις τους δύο αφέντες της Ρωμανίας· | |
| | επεί ήτο επιδεξιώτερον αυτή η συμπεθερία, | |
| 2585 | παρά εις τον ρήγαν ντε Ραγγιούν όπου ένι ούτως μακρέα· | |
| | αφότου γαρ δουλώνεται και προς τον βασιλέα, | |
| | τον τόπον, όπου εκέρδισεν, να τον κρατή απ᾿ αύτον. | |
| | Ο ΓΟΔΟΦΡ. Β´ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΪΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕΩΣ – ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΙΓΚΙΠΟΣ | |
§ 184 | | Ενταύτα εγίνη απόκρισις προς τον μισίρ Ντζεφρόε | Γοδεφρείδος Β’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | ότι να εσμίξουν στην Βλαχίαν, ένωσιν να ποιήσουν, | Βλαχία=> Θεσσαλία (κυρίως) |
| 2590 | κ᾿ εκεί να κατορθώσουσιν να έχουν να διορθώσουν. | |
| | Ενταύτα ήλθεν ο βασιλεύς στο κάστρον της Λαρίσσου, | |
| | κ᾿ εκείνος ο μισίρ Ντζεφρές ο αφέντης του Μορέως, | |
| | από την Θήβα εδιάβηκεν κ᾿ επήρε και μετ᾿ αύτον | |
| | εκείνον, όπου αφέντευεν ετότε την Αθήναν, | |
| 2595 | μέγαν κύρην τον έλεγαν, απ᾿ αύτον γαρ εκράτει | |
| | τον τόπον και την αφεντίαν που είχε στην Ρωμανίαν, | |
| | κι όλους τους φλαμουραρίους, όπου ήσαν στον Μορέαν. | |
| | Όλοι με αυτόν εδιάβησαν εκείσε στην Βλαχίαν, | |
| | στην Λάρισσον ενώθησαν μετά τον βασιλέα. | |
§ 185 | 2600 | Χαρές μεγάλες έποικαν αφότου γαρ εσμίξαν, | |
| | και μετ᾿ εκείνες τες χαρές αμφότεροι εσυντύχαν | |
| | και είπαν κ᾿ εδιόρθωσαν ετούτα όπου σε γράφω. | |
| | Πρώτα του έδωκε ο βασιλεύς διά δωρεάν και προίκιον | |
| | όλην την Δωδεκάνησον, να την κρατή απ᾿ αύτον· | Δωδεκάνησα [τότε]= Κυκλάδες |
| 2605 | δεύτερον τον ετίμησε πρίγκιπα να τον λέγουν· | |
| | τρίτον μέγαν δεμέστικον όλης της Ρωμανίας· | |
| | και τέταρτον να πολεμή στον τόπον, όπου εκράτει, | |
| | το χαραγείο των τορνεσίων, ομοίως των δηνερίων. | χαραγείο τορνεσίων=(νομισματοκοπείο) |
| | Άνθρωπος λίζιος εγίνετον του βασιλέως ενταύτα, | λίζιος=υποτελής |
| 2610 | τον τόπον όπου αφέντευεν να τον κρατή από εκείνον. | |
| | Κι απαύτου γαρ του έδωκεν εγράφου τα συνήθεια, | συνήθεια=σύνολο νομ. Διατάξεων |
| | τα εκράτει ετότε ο βασιλέας ᾿ς όλον του το βασίλειον, | |
| | ενώ τα ήτον επάροντα εκείνος ο αδελφός του, | |
| | ο Βαλδουίνος ο βασιλεύς τα των Ιεροσολύμων. | |
§ 186 | 2615 | Κι αφότου απεκατέστησεν ετούτα όπου σε λέγω, | |
| | απηλογίαν απήρασιν ο είς από τον άλλον· | |
| | ο βασιλεύς εδιάβηκεν ολόρθα εις την Πόλιν, | |
| | κι ο μισίρ Ντζεφρές εστράφηκεν οπίσω εις τον Μορέαν | |
| | με δόξαν και περιχαρίαν διά το έποικεν αγάπην, | |
| 2620 | την ήθελεν κι ωρέγετον και την πολλά επεθύμα. | |
§ 187 | | Κι αφότου ήλθε εις τον Μορέαν ο πρίγκιπα Ντζεφρόες | |
| | κ᾿ έμαθεν η εξαίρετος εκείνη η γυνή του | |
| | η πριγκίπισσα της Αχαΐας, του βασιλέως θυγάτηρ, | |
| | – το πώς ισιάστη ο πρίγκιπας μετά τον βασιλέα, | |
| 2625 | πρώτα Θεόν εδόξασε χαράν μεγάλη εποίκεν. | |
| | Ενταύτα γαρ ο πρίγκιπας μισίρ Ντζεφρές εκείνος | |
| | κράζει τους κεφαλάδες του βουλήν να του έχουν δώσει | |
| | το πώς να διάξη και γενή από τα κάστρη εκείνα | |
| | όπου εκρατούσαν οι Ρωμαίοι στο πριγκιπάτο ακόμη, | |
| 2630 | την Κόρινθον, Μονοβασίαν, το Άργος και τ᾿ Ανάπλι. | |
| | Εν τούτω του απεκρίθησαν οι πρώτοι της βουλής του· | |
| | «Εσύ εξεύρεις, αφέντη μου, ότ᾿ οι εκκλησίες κρατούσιν | |
| | σιμά το τρίτον του Μορέως, όλου του πριγκιπάτου· | |
| | κάθονται κι αναπεύονται, τίποτε ου ψηφούσιν | ου ψηφούσιν=δεν λογαριάζουν |
| 2635 | την μάχην, όπου έχομεν ημείς με τους Ρωμαίους. | |
| | Λοιπόν, αφέντη, λέγομεν και συμβουλεύομέ σε, | |
| | να τους καλέσης, με άρματα να έλθουν να μας βοηθήσουν, | |
| | Τα κάστρη όπου μας μάχονται να θέλωμεν τα πάρει· | |
| | εί τε κι ουδέν το ποιήσουσιν, κράτησον τες προνοίες τους». | |
| 2640 | Κι ο πρίγκιπας, ως το ήκουσεν, μεγάλως το αποδέχτη· | |
| | ώρισε κ᾿ εκαλέσαν τους κι απήλθασιν ενταύτα. | |
| | Εζήτησέν τους συμμαχίαν, όλοι να του βοηθήσουν, | |
| | λαόν, φουσσάτα με άρματα, τον τόπον να φυλάξη, | |
| | το κάστρον της Μονοβασίας να το έχη πολεμήσει. | |
| 2645 | Κ᾿ εκείνοι του απεκρίθησαν ότι ουδέν του εχρεωστούσαν, | |
| | μόνον τιμήν, προσκύνησιν, ως πρίγκιπας όπου ήτον, | |
| | επείν τα είχαν και κρατούν από τον Πάπαν τα είχαν. | |
| | Ο πρίγκιπας εχόλιασεν, ώρισε κ᾿ εκρατήσαν | |
| | όλους τους τόπους και προνοίες ένθα τες εκρατούσαν. | |
| 2650 | Κι ουδέν ηθέλησεν ποσώς τίποτε γαρ να επάρη | |
| | από τα δίκαια των προνοίων ολών των εκκλησίων, | |
| | αλλά ώρισε κι αρχάσασι να χτίζουν το Χλουμούτσι· | |
| | κ᾿ οι επισκόποι αφώριζαν τον πρίγκιπα αεννάως. | |
| | Ο ΓΟΔΟΦΡ. Β´ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΪΝΟΣ ΚΤΙΖΕΙ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟΝ ΤΟΥ ΧΛΟΥΜΟΥΤΣΙΟΥ [1221-1223] | |
| | Τρεις χρόνους γαρ εκράτησεν ο πρίγκιπας τους τόπους | |
| 2655 | του πριγκιπάτου, σε λαλώ, ολών των εκκλησίων, | |
| | έως ου και αποπλήρωσε το κάστρον Χλουμουτσίου· | |
| | κι αεννάως τον αφωρίζασιν και πάντας τους πριγκιπάτους. | |
| | Κι αφότου το αποπλήρωσεν, ως ήθελεν κι αγάπα, | |
| | φρεμενουρίους απέστειλεν και δύο καβαλλαρίους | φρεμενούριος=Φραγκισκανός μοναχός |
| 2660 | στον Πάπαν τον αγιώτατον, εκείσε εις την Ρώμην, | |
| | παραδηλώντα, λέγοντα, το πώς ένι εις την μάχην, | |
| | και μάχεται με τους Ρωμαίους εκεί εις την Ρωμάνιαν. | |
| | Εις τούτο επαρακάλεσε τες εκκλησίες όπου είναι | |
| | μητροπολίτες κι αρχιερείς, το Τέμπλο κι Οσπιτάλιν | Τέμπλο=τάγμα Ναϊτών |
| 2665 | να του βοηθήσουν καν ποσώς στην μάχην όπου είχεν | Οσπιτάλι=τάγμα Αγίου Ιωάννη |
| | Κ᾿ εκείνοι ουκ ηθελήσασιν ποσώς να του βοηθήσουν· | |
| | έβαλεν και εκράτησαν τους τόπους και προνοίες, | |
| | όπου είχαν κ᾿ εκρατούσασιν ᾿ς όλον το πριγκιπάτο, | |
| | κι ουδέν ηθέλησε τριχός τίποτε να έχη επάρει | |
| 2670 | από τα τέλη και δουλείες ολών των εκκλησίων, | |
| | αλλά έβαλεν κ᾿ εχτίσασιν κάστρον αφιρωμένον, | |
| | όπου φυλάττει τον γιαλόν και του Μορέως λιμιώνα. | |
| | Πολλάκις, αν εχάσασιν οι Φράγκοι τον Μορέαν, | |
| | μετά του κάστρου εκεινού τον ήθελαν κερδίσει. | |
| 2675 | Διά τούτο σε παρακαλεί, ως αγιώτατον Πάπαν, | |
| | του να έχη την αγάπην σου και να του συμπαθήσης, | |
| | επεί αν επήραν οι Ρωμαίοι τον τόπον του Μορέως, | |
| | ουδέν αφήναν καν ποσώς τες εκκλησίες των Φράγκων». | |
| | Κι ο Πάπας ο αγιώτατος, ως το επληροφορέθη, | |
| 2680 | συμπάθειον έστειλεν ευθέως τον πρίγκιπα Ντζεφρόε. | |
| | Αφότου είδε ο πρίγκιπας του Πάπα την συμπάθειον, | |
| | χαράς μεγάλας έποικεν και τον Θεόν δοξάζει. | |
| | Απαύτου γαρ εμήνυσε να έλθη ο μητροπολίτης, | |
| | εκείνος όπου λέγουσι ο της Παλαίας Πάτρας, | σκαμνί [εδώ]= έδρα |
| 2685 | ωσαύτως και οι επίσκοποι όπου είναι του σκαμνίου του, | Οσπιταλίου=τάγματος Αγ.Ιωάννη |
| | ο κομεντούρης του Τεμπλίου, αυτός του Οσπιταλίου. | κομεντούρης=διοικητής |
| | Τον ορισμόν τους έδειξεν, του Πάπα την συμπάθειον· | Τεμπλίου=τάγματος Ναϊτών |
| | κ᾿ ενταύθα ώρισε κ᾿ έστρεψαν τους τόπους όπου εκράτει, | |
| | και μετά τούτο τους καλεί φρόνιμα, μετ᾿ ειρήνης· | |
| 2690 | «Πατέρες, ετούτο όπου έποικα κι απήρα τες προνοίες σας, | |
| | ουδέν σας φταίω, μά τον Χριστόν, εσείς το φταίτε πλέον, | |
| | επεί έπρεπε να το εξεύρετε και να το εγροικάτε, | |
| | ότι αν επήραν οι Ρωμαίοι –ο Θεός να μη το δώση,– | |
| | τους τόπους όπου έχομεν εδώ εις την Ρωμανίαν, | Ρωμανία=δυτική Βυζαντινή επικράτεια |
| 2695 | ουδέν αφήναν γαρ εσάς διατί είστε της εκκλησίας | |
| | του να κρατήτε εδώ προνοίες και να έχετε προβέντες· | προβέντα=πρόοδος |
| | αλλ᾿ ούτως σας ηθέλασιν φονέψει κι ακληρήσει, | |
| | ωσάν κ᾿ εμάς τους κοσμικούς όπου είμεθα στρατιώτες. | |
| | Λοιπόν εγώ ουδέν ζητώ, ουδέ με δίκαιον πρέπει | |
| 2700 | να πολεμήτε γαρνιζούν ωσάν οι προνοιατόροι | γαρνιζούν=συνοριακή φρουρά |
| | ει δε εις άλλες αφορμές, διά φύλαξιν του τόπου, | προνοιατόροι=φεουδάρχες |
| | διά συμμαχίαν κάστρου τινός όπου ένι ασεντζισμένο, | ασεντζίζω=πολιορκώ |
| | από τους αντιδίκους μας, πρέπει να μας βοηθάτε, | |
| | ωσαύτως εις φουσσάτεμα ν᾿ απέλθωμεν διά κούρσο. | |
| 2705 | Κ᾿ εις άλλες γαρ υπόθεσες διά συμμαχίαν του τόπου, | |
| | πρέπει να είμεθε ενομού τον τόπον μας φυλάττειν, | |
| | επείν εσείς δίχως εμάς τίποτε ου χρηματείτε. | χρηματείτε=αξίζετε |
| | Εγώ γαρ αν εκράτησα της εκκλησίας τους τόπους, | |
| | ουδέν επήρα τίποτε να λάβω εις διάφορόν μου· | |
| 2710 | κάστρον, θεωρείτε, έποικα διά σωτηρίαν του τόπου, | |
| | διά εσάς κ᾿ εμάς το έποικα να ένι κλειδίν του τόπου. | |
| | Πολλάκις αν εχάσαμεν τον τόπον του Μορέως, | |
| | από το κάστρον Χλουμουτσίου τον θέλομεν κερδίσει. | |
| | Εν τούτω σας παρακαλώ ως εκκλησίας πατέρες, | |
| 2715 | ας έχω την συμπάθειον σας ωσάν κι από τον Πάπαν, | |
| | κι από του νυν και έμπροσθεν ας έχωμεν ομοτόνιον· | ομοτόνιο=ομόνοια |
| | συντρέχετέ με εις άρματα, ως πρέπει και αρμόζει, | |
| | κ᾿ εγώ πάλε να σας βοηθώ απ᾿ όσον κάμνει χρείαν». | |
| | Ενταύτα εσυμπαθήστησαν κ᾿ εποίησαν αγάπην, | |
| 2720 | κ᾿ ετάξασιν από του νυν να είναι εις θέλημά του, | |
| | ΘΑΝΑΤΟΣ ΓΟΔΟΦΡΕΙΔΟΥ Β´ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΪΝΟΥ [1246] | |
§ 188 | | Αφότου γαρ εγένετον ετούτο όπου σας είπα, | |
| | αυτός ο πρίγκιπας Ντζεφρές ουδέν είχεν την χάριν, | |
| | να ποιήση τέκνον τίποτε ν᾿ αφήκη κληρονόμον. | |
| | Ωσάν ένι το φυσικόν στο γένος των ανθρώπων, | |
| 2725 | κι όσοι γεννούνται οφείλουσιν θάνατον ν᾿ αποθάνουν, | |
| | έπεσεν γαρ ο πρίγκιπας εις ζάλην του θανάτου. | |
| | Κι ως το είδε γαρ κ᾿ εννοήσε το ότι αποθάνει θέλει, | |
| | τον αδελφόν του έκραξε, εκείνον τον Γυλιάμο, | |
| | και λέγει ούτως προς αυτόν, φιλοπαρακαλεί τον· | |
| 2730 | «Αδέλφι μου γλυκύτατον, αδέλφι μου ηγαπημένο, | |
| | εγώ αποδάρτε επλήρωσα τα έτη της ζωής μου | |
| | κ᾿ εσύ απομένεις απ᾿ εμού αφέντης κληρονόμος | |
| | εις όσα γαρ εκέρδισε ο αφέντης και πατήρ μας, | |
| | με βίαν και μόχθον δυνατόν, το ξεύρουσιν οι πάντες. | |
| 2735 | Λοιπόν, αδελφέ μου αγαπητέ, εγώ είχα εις τον νουν μου | |
| | να οικοδομήσω εκκλησίαν, να ποιήσω μοναστήρι, | |
| | να βάλω το άγιον λείψανον του αφέντου του πατρός μας, | |
| | κι ουδέν το εκατευόδωσα από τες αμαρτίες μου. | |
| | Διά τούτο σε παρακαλώ, αξιώνω και φορτώνω, | |
| 2740 | αφών ουδέν ημπόρεσα να το κατευοδώσω, | |
| | ποίησέ το, αδελφούτσικε, να έχης την ευχήν του, | |
| | εκείνου του πολυπαθή του αφέντη και πατρός μας· | |
| | κι ας βάλουσιν το λείψανον εκείσε εις το κιβούριν | κιβούρι=τάφος |
| | κι απαύτου πάλε ας βάλουσιν πλησίον το εδικόν μου. | |
| 2745 | Και διόρθωσε, καλέ αδελφέ, να έχη το μοναστήρι, | |
| | ψάλτες γαρ και λειτουργούς, να έχουν την ζωήν τους, | |
| | διά να μας μνημονεύουσιν εις αιώνας αιώνων. | |
| | Και μετά τούτο αδελφέ, λέγω και συμβουλεύω, | |
| | να επάρης γαρ γυναίκα σου να ένι ομόζυγή σου, | |
| 2750 | όπως να ποίσης μετ᾿ αυτήν τέκνα και κληρονόμους | |
| | διά να κληρονομήσουσιν τον κόπον του πατρός μας». | |
| | Αφότου γαρ εδιόρθωσεν ο πρίγκιπας Ντζεφρόης | Γοδεφρείδος Β’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | τα πάντα όλα όπου έπρεπεν ως φρόνιμος διορθώσει, | |
| | το πνεύμα του επαρέδωκεν, κι απήραν το οι αγγέλοι· | |
| 2755 | κι όσοι το ακούετε, λέγετε· Θεός του συμπαθήση. | |
| | | |
| | Ο ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΣ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΪΝΟΣ ΑΝΑΚΗΡΥΣΣΕΤΑΙ ΠΡΙΓΚΙΨ [1246] | |
§ 189 | | Ενταύτα γαρ οι αρχιερείς κ᾿ οι φλαμουριάροι όλοι | |
| | εστέψασιν διά πρίγκιπα εκείνον τον Γυλιάμο, | Γουλιέλμος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | τον αδελφόν του πρίγκιπος εκείνου του Ντζεφρόη. | |
| | όστις και γαρ εξέβηκεν άνθρωπος επιδέξιος, | |
| 2760 | φρόνιμος και κοπιαστής εις όλους τους ανθρώπους, | |
| | όπου να εγεννήθησαν εις μέρη Ρωμανίας· | |
| | και ήτον και φιλάνθρωπος, οι πάντες τον αγαπούσαν. | |
| | Κι αφότου επαράλαβε την αφεντίαν του τόπου, | |
| | ηύρεν ότι εκρατούσασιν ακόμη οι Ρωμαίοι | |
| 2765 | το κάστρον της Μονοβασίας κ᾿ εκείνο της Κορίνθου, | |
| | ωσαύτως γαρ του Αναπλίου που ένι πλησίον του Άργου, | |
| | τα όποια κάστρη είχασιν τους πρώτους γαρ λιμιώνες, | |
| | όπου έρχονταν τα πλευτικά του βασιλέως Ρωμαίων, | πλευτικά=καράβια |
| | κ᾿ ηφέρνασιν σωτάρχισιν κι ανθρώπους των αρμάτων. | |
| | ΕΠΙΖΗΤΕΙ ΤΗΝ ΟΛΟΣΧΕΡΗ ΚΑΤΟΧΗΝ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ | |
§ 190 | 2770 | Ιδών ετούτο ο πρίγκιπας μεγάλως το εβαρύνθη, | |
| | λέγας γαρ ότι εάν ουδέν έχη τα κάστρη εκείνα, | |
| | ουδέν πρέπει να τον λαλούν πρίγκιπα του Μορέως. | |
| | Εν τούτω ατός του εσκόπησεν ως φρόνιμος όπου ήτον, | |
| | κ᾿ εζήτησεν κι αλλών βουλήν κ᾿ ισιάστησαν μετ᾿ αύτον· | |
| 2775 | ότι αν ουκ έχη πλευτικά την θάλασσαν κρατήσει, | |
| | να μη έρχεται σωτάρχισις εις τα ειρημένα κάστρη, | |
| | ποτέ ου κυριεύσει τα ουδέ κερδίσει τα έχει. | |
| | Μαντατοφόρους έστειλεν στον δούκαν Βενετίας | |
| | κ᾿ ισιάστησαν με το Κουμού εις τέτοιες συμφωνίες· | κουμού=Ανώτ. Συμβούλιο (Comùn) |
| 2780 | του να του δώση το Κουμού έως ότου να κερδίση | |
| | το κάστρον της Μονοβασίας κ᾿ εκείνο το Ανάπλι, | |
| | τέσσαρα κάτεργα καλά με την αρμάτωσίν τους· | |
| | κ᾿ εκείνος να δώση του Κουμού το κάστρον της Κορώνης | |
| | με τα χωρία, περιοχήν ομού με την Μεθώνην, | |
| 2785 | να τα έχη εις κληρονομίαν το Κουμού της Βενετίας· | |
| | κι απαύτου γαρ και έμπροστεν κερδίζοντα τα κάστρη, | |
| | να δίδη πάντα η Βενετία διά φύλαξιν του τόπου | |
| | κάτεργα δύο και μοναχά, να έχουσι τον λαόν τους· | |
| | κι ο πρίγκιπας να εκπληρή την έξοδόν τους όλην, | |
| 2790 | το λέγουσιν πανάτικα, άνευ της ρόγας μόνης. | πανάτικα=έξοδα διατροφής πληρωμάτων |
§ 191 | | Και ούτως ωσάν εδιόρθωσεν ο πρίγκιπας ετούτο, | ρόγα=μισθός μισθοφόρου |
| | εδιόρθωσε του να γενή το σέντζιον της Κορίνθου. | σέντζιο=πολιορκία |
| | Ενταύτα ορίζει, γράφουσιν των Αθηνών του αφέντου, | |
| | Μέγαν Κύρην τον έλεγαν εκείνον τον αφέντην, | |
| 2795 | ν᾿ απέρχεται εις βοήθειαν στο σέντζο της Κορίνθου. | |
| | Απαύτου γαρ απέστειλεν στον δούκα της Νηξίας, | |
| | στους τρεις αφέντες του Εύριπου κ᾿ εις όλους των νησίων, | |
| | να έλθουν μετά δύναμης αρμάτων και φουσσάτων· | |
| | κι αφότου απεσώσασιν εκείσε εις τα φουσσάτα, | |
| 2800 | εδιόρθωσεν, ο πρίγκιπας τον παρακαθισμόν τους. | παρακαθισμός=πολιορκία |
§ 192 | | Λοιπόν, διατί ένι το βουνί του κάστρου της Κορίνθου | |
| | πλατύ και μέγα, φοβερόν, κι απάνω ένι το κάστρον, | |
| | ευρίσκεται προς μεσημβρίαν του εκεινού του κάστρου | |
| | οκάτι ένα βουνόπουλον, τραχώνι γαρ με σπήλαιον. | τραχώνι=απόκρημνος βράχος |
| 2805 | Κι ορίζει ενταύτα ο πρίγκιπας κι απάνω έχτισε κάστρον, | |
| | Μούντ᾿ Εσκουβέ το ωνόμασαν, ούτως το κράζουν πάλε· | [λάθος Χρονικού-είχε κτιστεί νωρίτερα] |
| | κι από την άλλην γαρ μερέαν, το λέγουσιν προς άρκτον, | |
| | ο Μέγας Κύρης έποικεν κάστρο εδικό του εκείσε. | |
| | Εβάλασιν σωτάρχισιν, σκουταροτζαγρατόρους. | |
§ 193 | 2810 | Και τόσα τους εστένεψαν τους Κορινθαίους ενταύτα, | |
| | ότι ποσώς ουκ είχαν απάδειαν ξύλο κανέν να εμπάσουν, | |
| | ουδέ σωτάρχιση καμμία να τους εμπή ποθόθεν· | |
| | μόνι το ύδωρ το πολύ των βρύσων και πηγάδων, | |
| | όπου είναι απάνω στο βουνί απέσω εις το κάστρον, | |
| 2815 | αυτόνο είχασι πολύ, και ποίος να τους το επάρη. | |
§ 194 | | Λοιπόν, αν ήθελα λεπτώς να σε τα έγραψα όλα | |
| | όσα και γαρ εγίνησαν στο σέντζο της Κορίνθου, | σέντζιο=πολιορκία |
| | πολλά ηθέλαν βαρεθή εκείνοι όπου το ακούσιν. | |
| | Αλλά εκ την στένεψιν την πολλήν που είδαν εκείνοι οι απέσω, | |
| 2820 | ότι ποθέν ουκ ημπορούν να έχουσι βοήθειαν, | |
| | έπεσαν εις συμβίβασιν κ᾿ εδώκασιν το κάστρον, | |
| | μεθ᾿ όρκου γαρ και συμφωνίες, να έχουν τες προνοίες τους, | |
| | καθώς κ᾿ οι έτεροι Ρωμαίοι του πριγκιπάτου όλου. | |
§ 195 | | Αφότου γαρ εκέρδισεν ο πρίγκιπας Γυλιάμος | |
| 2825 | το κάστρον το βασιλικόν, εκείνο της Κορίνθου, | |
| | ώρισε και εβάλασιν σωτάρχισιν μεγάλην | |
| | από λαού και άρματα, ως έπρεπεν κι αρμόζει. | |
| | Κ᾿ ενταύτα κράζει πρότερον αρχή του Μέγαν Κύρην, | |
| | και μετά ταύτα άπαντας, όλους τους κεφαλάδες, | κεφαλάδες=άρχοντες, ευγενείς |
| 2830 | και ούτως είπε προς αυτούς μετά μεγάλης γνώμης. | |
| | «Συντρόφοι, φίλοι κι αδελφοί, πρέπει να ευχαριστούμεν | |
| | πρώτα την δόξαν του Θεού, δεύτερον της Θεοτόκου, | |
| | την χάριν, την μας έδωκε κ᾿ έχομεν κερδεμένον | |
| | το κάλλιον μέρος του Μορέως, ολίγον γαρ μας λείπει· | |
| 2835 | το κάστρον γαρ του Αναπλίου και της Μονοβασίας, | |
| | αυτά τα δύο μας λείπουσιν και λέγω, ότι, αν σας φαίνη, | |
| | εδώ που ευρίσκεστε ενομού, ας έχωμεν συντύχει, | |
| | βουλή ας έχωμε αμφότεροι με τι τρόπον και στράταν | |
| | να πολεμήσωμεν και αυτά να τα έχωμεν κερδίσει». | |
§ 196 | 2840 | Εν τούτω οι φρονιμώτεροι είπαν και αφιρώσαν· | |
| | «Ότι αφότου ευρίσκονται αμφότερα τα κάστρη | |
| | εις ακρωτήριν του γιαλού και έχουσιν λιμιώνα, | |
| | πρέπει να τα σεντζίσωμεν της γης και της θαλάσσης». | σεντζίζω=πολιορκώ |
§ 197 | | Ενταύτα καθεζόμενοι εις την βουλήν εκείνην, | |
| 2845 | μαντάτα ηφέρασιν εκεί του πρίγκιπα Γυλιάμου, | |
| | οι αποκρισάροι εστράφησαν από την Βενετίαν | αποκρισάρης=απεσταλμένος |
| | κ᾿ ηφέρασιν τες συμφωνίες, ούτως ωσάν εζήτει | |
| | ο πρίγκιπας ολοστινώς, ως ήθελεν κι αγάπα· | ολοστινός=ολόκληρος |
| | τα κάτεργα τα τέσσαρα ήλθαν εις την Κορώνην. | |
| 2850 | Το ακούσει το ο πρίγκιπας, μεγάλως γαρ το εχάρη, | |
| | ωσαύτως το αποδέχτησαν κ᾿ οι κεφαλάδες όλοι. | |
| | Με την βουλήν ο πρίγκιπας κράζει τους Βενετίκους | |
| | εκείνους όπου ηφέρασιν τες συμφωνίες εκείνες. | |
| | Καβαλλάριν απέστειλεν εκείσε εις την Κορώνην· | |
| 2855 | το κάστρον επαράδωκεν να το έχουν οι Βενετίκοι | |
| | με όλην την διακράτησιν μέχρι κρατεί η Μεθώνη· | |
| | όσα χωρία κι αν ήσασιν τα εκράτει ετότε η κούρτη, | |
| | να τα έχη και νομεύεται της Βενετίας ο δούκας, | |
| | άνευ των τόπων και προνοιών, τα έχουν οι προνοιατόροι. | |
§ 198 | 2860 | Κι αφότου επαράλαβαν ετότε οι Βενετίκοι | |
| | το κάστρον, την περιοχήν, τα μέρη της Κορώνης, | |
| | απήλθασιν τα κάτεργα ολόρθα εις το Ανάπλι· | |
| | το κάστρον εσεντζίσασιν εκ μέρους της θαλάσσης, | σεντζίζω=πολιορκώ |
| | κι ο πρίγκιπας εκ την στερεάν με τα φουσσάτα του όλα. | |
| 2865 | Το καλοκαίρι επέρασεν, ο χειμώνας εισήλθεν, | |
| | κακείσε εξεχειμάσασιν της γης και της θαλάσσης. | |
| | Κι ως ήλθε ο δεύτερος καιρός, ήλθε το καλοκαίριν, | |
| | κ᾿ είδαν το κάστρον του Αναπλίου το πώς ένι κλεισμένον | |
| | κι ουκ είχαν τίποτε ποσώς καμμίαν βοήθειαν να έλθη, | |
| 2870 | εποίησαν συμβίβασιν κ᾿ εδώκασιν το κάστρον. | [λάθος Χρονικού-είχε συμβεί νωρίτερα] |
| | Το Ανάπλι γαρ ευρίσκετον κάστρον εις δύο τραχώνια· | |
§ 199 | | Εν τούτω εσυμβιβάστησαν να δώσουσιν το πρώτον. | |
| | και το άλλο το αχαμνότερον να το κρατούν οι Ρωμαίοι· | |
| | μεθ᾿ όρκου και προστάγματα τες συμφωνίες εποίκαν. | |
§ 200 | 2875 | Κι αφότου επαράλαβεν ο πρίγκιπας το Ανάπλι, | |
| | με προθυμίαν το εχάρισεν τότε τον Μέγαν Κύρην, | |
| | να το έχη εις κληρονομίαν εκείνο και το Άργος. | |
| | Την χάριν, όπου εχάρισεν ο πρίγκιπας, το Ανάπλι | |
| | κ᾿ είθ᾿ ούτως το Άργος ενομού τότε τον Μέγαν Κύρην, | |
| 2880 | ήτον διά την συνδρομήν όπου έποικεν ετότε | |
| | ο Μέγας Κύρης, σε λαλώ, στο πιάσμα της Κορίνθου, | |
| | ωσαύτως διατό απάντεχεν ο πρίγκιπας μετ᾿ αύτον | |
| | να του βοηθήση εις τον πιασμόν κάστρου Μονοβασίας. | |
§ 201 | | Λοιπόν, αφότου επιάσασιν το κάστρον του Αναπλίου, | |
| 2885 | ο πρίγκιπας εδιάβηκεν μετά τον Μέγαν Κύρην· | |
| | κι απέκει απεχωρίστησαν, κ᾿ εδιάβη ο Μέγας Κύρης | |
| | ολόρθα εκεί στην χώραν του, την λέγουσιν γαρ Θήβαν, | |
| | κι ο πρίγκιπας εδιάβηκεν στα μέρη του Μορέως. | |
§ 202 | | Κι αφότου επέρασε ο καιρός, τον λέγουσιν χειμώνα, | |
| 2890 | μαντατοφόρους έστειλεν ο πρίγκιπα Γυλιάμος· | |
| | και γράφει και παρακαλεί πρώτα τον Μέγαν Κύρην, | |
| | τους τρεις αφέντες του Εύριπου, τον δούκαν της Νηξίας, | |
| | και όλους γαρ τους έτερους αφέντες των νησίων, | |
| | τον κόντον της Κεφαλλονίας κι όλους τους κεφαλάδες | |
| 2895 | του πριγκιπάτου του Μορέως, μικρούς τε και μεγάλους, | |
| | να έρχωνται με άρματα, με σωταρχία μεγάλην· | σωταρχία=εφόδια |
| | στο κάστρον της Μονοβασίας βούλεται να απέλθη· | |
| | διατό ένι απολέμητον, παρακαθίσει το έχει | παρακαθίζω=πολιορκώ |
| | της γης γαρ και της θάλασσας, βούλεται να έχη βάλλει | |
| 2900 | φύλαξιν, παρακαθισμόν έως ου να το έχη επάρει. | |
| | Κι αφότου άνοιξε ο καιρός από τον μάρτιον μήναν, | |
| | καταπαντόθεν ήλθασιν εκείνα τα φουσσάτα· | |
| | εις τα λιβάδια του Νικλίου, εκείσε εις τους κάμπους | |
| | εγίνετον η σώρεψις εκείνων των φουσσάτων, | |
| 2905 | κι απέκει ολόρθα εδιάβησαν εις την Μονοβασίαν. | Μονοβασία=Μονεμβασιά |
| | ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑΣ | |
§ 203 | | Τα κάτεργα τα τέσσαρα ήλθαν των Βενετίκων | |
| | κ᾿ εστήκαν από τον αιγιαλόν, την θάλασσαν επιάσαν· | |
| | εδιόρθωσεν ο πρίγκιπας τον παρακαθισμόν του· | |
| | με τέτοιον τρόπον κι αφορμήν την επαρακαθίσαν | |
| 2910 | ετότε την Μονοβασίαν, ως το κλουβί το αηδόνι. | |
| | Εκείνοι της Μονοβασίας όπου έξευραν το κάστρον, | |
| | ότι έρχετον ο πρίγκιπας να τους παρακαθίση, | |
| | εποίκαν την σωτάρχειον τους προς την ουσίαν όπου είχαν, | σωτάρχειον=εφοδιασμός |
| | και εις ψήφον ουκ είχασιν τα φράγκικα φουσσάτα, | εις ψήφον ουκ είχασι=δεν λογάριαζαν |
| 2915 | έχοντα γαρ τον λογισμόν μικρόν, να έχουσιν αργήσει | |
| | εκεί εις τον παρακαθισμόν όπου τους εποιήσαν. | |
§ 204 | | Ο πρίγκιπας γαρ εβλέποντας την τόση αλαζονείαν, | |
| | από χολής του και θυμού ώμοσε εις το σπαθί του, | |
| | ποτέ του απέκει μη διαβή έως ου το κάστρο επάρη. | |
| 2920 | Τα τριπουτσέτα ώρισεν κ᾿ εστήσασιν καν τρία. | τριπουτσέτο=καταπέλτης |
| | κ᾿ ερρίχτασιν αδιάλειπα, ημέραν γαρ και νύχτα· | |
| | τα οσπίτια εχαλάσασιν κι ανθρώπους εφονέψαν. | |
| | Τι να σε λέγω τα πολλά και πότε να τα γράφω, | |
| | τα όσα εποίησε ο πρίγκιπας εις την Μονοβασίαν, | |
| 2925 | και πάλε πώς εδιάγασιν οι Μονοβασιώτες; | |
| | αλλά διά συντομώτερον και να σας το κοντέψω, | |
| | καθώς τον όρκον έποικεν ο πρίγκιπας ετότε, | |
| | ότι ποτέ του ου μη απελθούν εκ την Μονοβασίαν | Μονοβασία=Μονεμβασιά |
| | έως ου να επάρη το βουνί, ωσαύτως και το κάστρον. | |
§ 205 | 2930 | Εν τούτω αργήσασιν εκεί τρεις χρόνους γαρ και πλέον· | |
| | εκείνοι της Μονοβασίας, ουκ είχαν τι να φάγουν, | |
| | εφάγασιν τους ποντικούς ομοίως και τα κατσία· | |
| | ουκ είχαν πλέον το τι να φάουν, μόνον και τα κορμιά τους. | |
| | Κι ως είδαν την στενοχωρίαν, τον θάνατον εμπρός τους, | |
| 2935 | βουλήν απήραν ενομού του να έχουν προσκυνήσει. | |
| | Συμβίβασιν εζήτησαν του πρίγκιπα Γυλιάμου· | |
| | να είναι πάντοτες αυτού με την κληρονομίαν τους | |
| | Φράγκοι εγκουσάτοι ενομού μετά τα πράγματά τους, | |
| | να μη χρεωστούσιν δούλεψιν άνευ τα πλευτικά τους, | |
| 2940 | έχοντα γαρ την ρόγαν τους και την φιλοτιμίαν τους. | φιλοτιμία=μπόνους |
| | Ο πρίγκιπας τους έποικεν εγράφως βουλλωμένες | |
| | τες συμφωνίες κ᾿ υπόθεσες όπου του εζητήσαν· | |
| | και όσον επαράλαβαν τα ορκωμοτικά τους, | |
| | τρεις άρχοντες απ᾿ εκεινούς απήραν τα κλειδία | |
| 2945 | του κάστρου της Μονοβασίας, του πρίγκιπος τα ηφέραν· | |
| | ο ένας ήτον Μαμωνάς, ο άλλος Δαιμονογιάννης, | |
| | ο τρίτος ήτον Σοφιανός, ούτως τον ωνομάζαν. | |
| | Αυτές ήσαν οι τρεις γενεές κ᾿ οι ευγενικώτεροί τους | |
| | όπου ήσαν στην Μονοβασίαν κ᾿ είναι ακόμη εκείσε· | |
| 2950 | τον πρίγκιπαν επροσκύνησαν, καλά τους αποδέχτη | |
| | ως φρόνιμος, διακριτικός όπου ήτον εις τους πάντας· | |
| | γλυκία τους αναδέχτηκεν, μετά τιμής μεγάλης, | |
| | ευεργεσίαν τους έποικεν άλογα και φαρία, | φαρία=πολεμικά άλογα |
| | και ρούχα γαρ ολόχρυσα, σκαρελέτα μετά εκείνα, | |
| 2955 | επρόνοιασέ τους αλλά δή στα μέρη των Βατίκων. | πρόνοιασε=έδωσε φέουδα |
| | Κι αφότου επαράλαβεν ο πρίγκιπας Γυλιάμος | |
| | το κάστρον της Μονοβασίας, το εξάκουστον εκείνο, | |
| | σωτάρχειον έβαλεν πολλήν, ανθρώπους των αρμάτων, | σωτάρχειον=εφοδιασμός |
| | και άρματα και διοίκησες, ως έπρεπε να έχη. | |
| 2960 | Ακούσων γαρ τα εξέχωρα, τα μέρη των Βατίκων, | |
| | κ᾿ εκείνοι από την Τσακωνίαν που ήσαν ροβολεμένοι, | ροβολεμένοι=επαναστατημένοι |
| | ότι αυτή επροσκύνησε τον πρίγκιπα Γυλιάμον, | |
| | ολοδρομαίως ερχόντησαν κ᾿ επροσκυνούσανέ τον· | |
| | κι ο πρίγκιπας, ως φρόνιμος, όλους τους εχαιρέτα, | |
| 2965 | γλυκία τους αναδέχετον προς την ουσίαν όπου είχαν. | |
| | Και όσον εκατέστησεν ο πρίγκιπας Γυλιάμος | |
| | το κάστρον της Μονοβασίας και τα των περιχώρων, | |
| | ώρισεν κι απηλόγιασαν όλα του τα φουσσάτα, | απηλογιάζω=απολύω |
| | ωσαύτως και τα κάτεργα που ήσαν της Βενετίας, | |
| 2970 | και μετά ταύτα εστράφηκεν στην Λακοδαιμονίαν. | |
| | Τους κεφαλάδες έκραξε βουλήν να του έχουν δώσει, | |
| | κ᾿ εκείνοι του απεκρίθησαν κ᾿ εσυμβουλέψανέ τον, | |
| | διατί εκοπίασαν πολλά της γης και της θαλάσσης, | |
| | – χρόνους τρεις όπου εστάθησαν εις την Μονοβασίαν – | |
| 2975 | να έχουσιν απηλογίαν μικροί τε και μεγάλοι, | |
| | να απέρχωνται εις τα οσπίτια τους διά να καλοπαθήσουν· | |
| | κι ο πρίγκιπας μετ᾿ εκεινούς όπου ήσαν φαμελία του, | |
| | να είναι στην Λακοδαιμονίαν, να έχη εξεχειμάσει. | |
| | Ενταύτα εμισσέψασιν μικροί τε και μεγάλοι | |
| 2980 | κ᾿ ενέμεινεν ο πρίγκηπας, ωσάν σε το αφηγούμαι, | |
| | κι ούτως εκαβαλλίκευεν μετά την φαμελίαν του, | |
| | και επερπάτει εκ τα χωρία του μέρου της Μονοβασίας, | |
| | στο Έλεος κ᾿ εις τον Πασσαβάν κ᾿ εις τους εκείσε τόπους· | Έλεος=>Έλος Λακωνίας |
| | μετά χαράς απέρχετον κι απέρνα τον καιρόν του. | |
| 2985 | Κι όσον εγύρεψεν καλά τα μέρη εκείνα όλα, | |
| | ηύρεν βουνί παράξενον, απόκομμα εις όρος, | παράξενο=εξαιρετικό |
| | απάνω της Λακοδαιμονίας κανένα μίλιν πλέον. | |
| | ΚΤΙΖΕΙ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟΝ ΤΟΥ ΜΥΣΤΡΑ | |
| | Διατί του άρεσεν πολλά να ποιήση δυναμάριν, | δυναμάρι=κάστρο, οχυρό |
| | ώρισε απέξω στο βουνί κ᾿ εχτίσαν ένα κάστρον, | |
| 2990 | και Μυζηθράν τ᾿ ωνόμασεν, διατί το εκράζαν ούτως· | Μυζηθράς=>Μυστράς |
| | λαμπρόν κάστρον το έποικεν και μέγα δυναμάριν. | |
| | Λοιπόν, διατί τον είπασιν οι άνθρωποι του τόπου, | |
| | ότι ο ζυγός των Μελιγών ένι γαρ δρόγγος μέγας | |
| | κ᾿ έχει κλεισούρες δυνατές και χώρες γαρ μεγάλες, | |
| 2995 | ανθρώπους αλαζονικούς κι ου σέβονται αφέντην· | |
| | εκατασκόπησεν πολλά το πώς να τους κυριέψη. | |
| | Εν τούτω είπεν προς αυτόν και η βουλή όπου είχεν, | |
| | ότι, αφότου εγένετον του Μυζηθρά το κάστρον, | |
| | και ένι απάνω εις τον ζυγόν, του Μελιγού τον δρόγγον, | |
| 3000 | να ποιήση κι άλλον γύρωθεν εκείνων των βουνίων, | |
| | όπως να κυριέψουσιν εκείνους γαρ τους τόπους. | |
| | ΚΤΙΖΕΙ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟΝ ΤΗΣ ΜΑΪΝΗΣ | |
| | Εν τούτω εκαβαλλίκεψεν ο πρίγκιπας ατός του, | |
| | καθώς τον εσυμβούλεψαν οι άνθρωποι του τόπου, | |
| | κ᾿ επέρασε τον Πασσαβάν κ᾿ εδιάβη εις την Μάϊνην· | |
| 3005 | εκεί ηύρεν σπήλαιον φοβερόν εις ακριοτήρι απάνω. | |
| | Διατί του άρεσεν πολλά, εποίησεν ένα κάστρον | |
| | και Μάϊνην το ωνόμασε, ούτως το λέγουν πάλιν. | |
| | Κι ωσάν είδαν οι άρχοντες κ᾿ οι αρχηγοί του δρόγγου | |
| | το πώς οι Φράγκοι εποιήσασιν εκείνα τα δύο κάστρη, | |
| 3010 | βουλήν επήραν ενομού το πώς να θέλουν διάξει. | |
| | Εν τούτω ελέγαν οι αρχηγοί όπου είχαν και το πλούτος, | |
| | ότι να στήκουν αφιρά παρά να δουλωθούσιν. | |
| | Οι δε, το πλήθος του λαού και το κοινόν το όλον, | |
| | είπαν κι εδώκασιν βουλήν του να έχουν προσκυνήσει, | |
| 3015 | μόνι να έχουσιν τιμήν, δεσποτικά μη κάμουν, | δεσποτικά=υποχρεωτική εργασία |
| | ωσάν να κάμνουν τα χωρία όπου είναι εις τους κάμπους· | |
| | «επείν αφών εγίνησαν αυτά τα δύο κάστρη, | |
| | κι ουδέν απάδειαν έχομεν, ωσάν μας αποκλείσουν, | απάδεια=ευχέρεια |
| | εις κάμπους κατεβαίνωμεν, να κάμνωμεν να ζούμεν, | |
| 3020 | ουδέν έχομε δύναμιν να ζούμε εις τα όρη». | |
| | Ιδόντα γαρ οι άρχοντες κι᾿ οι αρχηγοί του δρόγγου | |
| | πώς το κοινόν ηθέλασιν του να έχουν προσκυνήσει, | |
| | ουκ είχασι το ποιήσει αλλέως, κ᾿ επέσασιν εις δρόμον. | |
§ 205 | | Μαντατοφόρους έστειλαν στον πρίγκιπα Γυλιάμον, | |
| 3025 | συμβίβασιν εζήτησαν του να έχουσιν εγκούσιον, | εγκούσιον=προνόμιο, απαλλαγή |
| | τέλος ούτε δεσποτικόν να ποιήσουσι ποτέ τους, | |
| | καθώς ουδέν το έποικαν ποτέ τους οι γονείς τους· | |
| | προσκύνημα να δίδουσιν, δουλείαν των αρμάτων, | |
| | ώσπερ το επολεμούσασιν ομοίως του βασιλέως. | |
| 3030 | Τες συμφωνίες εστερέωσεν ο πρίγκιπα Γυλιάμος, | |
| | εγράφως τους τες έποικεν με κρεμαστές τες βούλες. | |
| | ΚΤΙΖΕΙ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΟΥ ΛΕΥΤΡΟΥ | |
§ 207 | | Κι αφότου επροσκύνησεν του Μελιγού ο δρόγγος, | |
| | τινές απ᾿ αύτους είπασιν του πρίγκιπα Γυλιάμου, | |
| | ότι αν θέλη να έχη τον ζυγόν όλον στο θέλημάν του, | |
| 3035 | να ποιήση κάστρο εις τον αιγιαλόν πλησίον της Γιστέρνας. | => το «περί την Kινστέρναν θέμα» |
| | Κι ο πρίγκιπας του επίστεψεν εκεινού όπου το είπεν· | |
| | ώρισε γαρ κ᾿ εχτίσαν το και Λεύτρο το ωνομάσαν. | Λεύτρο=> στη Στούπα Μεσσηνίας |
| | Κι αφότου γαρ εχτίστησαν τα κάστρη όπου σε είπα, | |
| | το Λεύτρον γαρ κι ο Μυζηθράς και της παλαίας Μαΐνης, | Μυζηθράς=>Μυστράς |
| 3040 | εδούλωσε τα Σκλάβικα κ᾿ είχεν τα εις θέλημάν του, | Σκλάβικα=περιοχή Μελιγγών (Σλάβοι) |
| | και περιεπάτει, εχαίρετον από όλον το πριγκιπάτο, | |
| | ωσάν το εκατακύριεψεν και αφεντέψε το όλον. | |
§ 208 | | Εν τούτω θέλω από του νυν να πάψω και να λέγω | |
| | περί του πρίγκιπα Αχαΐας εκείνου του Γυλιάμου, | |
| 3045 | και θέλω να σε αφηγηθώ περί του βασιλέως | |
| | κυρ Θεοδώρου του Λάσκαρη, του βασιλέως Ρωμαίων, | Θεόδωρος Β΄ Λάσκαρης |
| | όπου ήτον στην Ανατολήν τους χρόνους γαρ εκείνους, | |
| | διατί στην Πόλην ευρίσκετον φράγκος γαρ βασιλέας | |
| | και Παντουήν τον έλεγαν, ούτως τον ωνομάζαν. | Βαλδουίνος Β’ (Λατίνος αυτοκρ. Κ/Π) |
§ 209 | 3050 | Καθώς ακούσετε εδώ οπίσω εις το βιβλίον, | |
| | το πώς εκείνους τους καιρούς όπου ήτον βασιλέας | |
| | κυρ Θεόδωρος ο Λάσκαρης εις τους Ρωμαίους απάνω· | |
| | και ήλθε τον ο θάνατος κι αφήκεν τον υιόν του, | Ιωάννης Δ’ Βατάτζης |
| | όπου ήτο ανήλικον παιδί, να το αναθρέφη εκείνος, | |
| 3055 | κυρ Μιχαήλ τον έλεγαν, ο μέγας Παλαιολόγος, | Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος |
| | διατί ήτον ο πρωτότερος άρχων της Ρωμανίας. | |
| | Κ᾿ εκείνος, ως ηθέλησεν να ποιήση αμαρτίαν, | |
| | έπνιξεν κ᾿ εθανάτωσε τον αφεντόπουλόν του | |
| | κ᾿ εκράτησεν την βασιλείαν όλης της Ρωμανίας. | |
| | | |
| | ΠΡΟΣΤΡΙΒΑΙ ΔΕΣΠΟΤΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ ΚΑΙ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ | |
§ 210 | 3060 | Ακούσων τούτο ο Άγγελος εκείνος Καλοϊωάννης, | [λάθος Χρονικού - ανύπαρκτο πρόσωπο] |
| | Κουτρούλης είχεν το επίκλην του, δεσπότης της Ἑλλάδος, | |
| | το πώς εποίησεν κ᾿ έπραξεν εκείνος ο Παλαιολόγος, | |
| | κ᾿ εφόνεψε τον βασιλέαν, την βασιλείαν του απήρεν, | |
| | εθλίβη γαρ και εχόλιασε, μεγάλως το εβαρύνθη· | |
| 3065 | όρκον εποίησεν αφιρόν, ποτέ τον Παλαιολόγον | |
| | να μη τον τάξη βασιλέα, αφέντη μη τον έχη· | |
| | αφότου με τυραννικήν υπόθεσιν απήρεν | |
| | την βασιλείαν γαρ των Ρωμαίων, ου πρέπει να τον έχη | |
| | αφέντην ουδέ φίλον του, αλλά ουδέ συγγενήν του. | |
§ 211 | 3070 | Ακούσων ταύτα ο βασιλέας εκείνος ο Παλαιολόγος, | |
| | μεγάλως το εβαρύνθηκε, εθλίβην κ᾿ εχολιάσεν, | |
| | κ᾿ είπεν ότι, αν είχεν οδόν να απέρασεν στην Δύσιν, | |
| | γουργόν πολλά τον ήθελεν χολιάσει γαρ και θλίψει· | |
| | αλλά διατό ευρίσκετον ετότε εις την Πόλιν | |
| 3075 | ο Βαλδουβίνος ο βασιλέας κ᾿ είχεν την αφεντίαν, | Βαλδουίνος Β’ (Λατίνος αυτοκρ. Κ/Π) |
| | ουδέν είχε την δύναμιν στην Δύσιν να απεράση. | |
| | Αφότου γαρ εκέρδισεν την Κωνσταντίνου Πόλιν | |
| | κ᾿ επέρασε στον Γαλατάν κ᾿ είχεν την βασιλείαν, | |
| | εποίησεν κ᾿ εφουσσάτεψε της γης και της θαλάσσης | |
| 3080 | κι άρχισε μάχην φοβερήν εις τον δεσπότην Άρτας. | |
| | Κ᾿ εκείνος, ως ήτον φρόνιμος, καλά εμετεχερίστη· | |
| | τους Φράγκους γαρ ερρόγεψε, τον πρίγκιπα Γυλιάμον | ρογεύω=στρατολογώ (μισθοφόρους) |
| | και τον αφέντην Αθηνών, ομοίως τους Ευριπιώτες· | |
| | με εκείνους εβοήθηκεν κι απέρασε την μάχην. | |
| | ΝΥΜΦΕΥΕΤΑΙ ΘΥΓΑΤΕΡΑ ΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΟΥ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ | |
§ 212 | | Ενταύτα ήλθε ο θάνατος κυρ Ιωάννου του δεσπότου | Δεσπότης Ηπείρου Μιχαήλ [λάθος Χρονικού] |
| 3085 | κι αφήκεν κληρονόμον του κυρ Νικηφόρον τον υιόν του· | |
| | εκείνου επαράδωκεν το δεσποτάτον όλον. | |
| | Είχεν και έτερον υιόν όπου γαρ ήτον νόθος, | |
| | του όποιου άφηκεν στην Βλαχίαν ένα καλό ιμερίδι, | Βλαχία=> Θεσσαλία (κυρίως) |
| | χώρες και κάστρη δυνατά διά να τα αφεντεύη· | |
| 3090 | Θεόδωρον τον έλεγαν, Δούκαν το παρανόμι. | Ιωάννης Α’ Δούκας [λάθος Χρονικού] |
| | Εκείνος γαρ εξέβηκεν στ᾿ άρματα αντρειωμένος· | |
| | στρατιώτης ήτον φοβερός, φρόνιμος κ᾿ επιδέξιος. | |
§ 213 / 214 | | Κι ως είδεν ότι απέθανεν ο πατήρ του ο Καλοϊωάννης, | |
| | κ᾿ ενέμεινε ο αδελφός αυτού εκείνος ο Νικηφόρος, | |
| 3095 | όστις ουκ ήτον φρόνιμος ως ήτον ο πατήρ του, | |
| | ηθέλησεν κι ωρέχτηκε να επάρη την Βλαχίαν, | |
| | να επάρη γαρ και το ἥμισον όλου του Δεσποτάτου. | |
| | Εποίησε κάστρον αφιρόν, το λέγουν η Νέα Πάτρα, | Νέα Πάτρα=>Υπάτη |
| | κι άρχισε μάχην δυνατήν μετά τον αδελφόν του, | |
| 3100 | τον κυρ Νικηφόρον, σε λαλώ, εκείνον τον Δεσπότην. | |
§ 215 | | Και διά το εβοηθούσασιν οι Φράγκοι του Δεσπότου, | |
| | εδιάβη ο κυρ Θεόδωρος εκεί εις τον βασιλέαν, | |
| | στον κυρ Μιχάλην, σε λαλώ, τον μέγαν Παλαιολόγον. | |
| | Πολλά τον υποσχήθηκεν κ᾿ έταξεν να ποιήση, | |
| 3105 | τον αδελφόν του έταξεν να δώση, τον Δεσπότην, | |
| | δεμένον ως πανάπιστον, και να τον προσκυνήση. | |
| | Σεβαστοκράτορα τον έποικε όλης της Ρωμανίας | Ρωμανία=δυτική Βυζαντινή επικράτεια |
| | και τα φουσσάτα του του έδωκεν να τα έχη εις εξουσίαν του, | |
| | να μάχεται, δικάζεται Δεσπότην τον αδελφόν του· | |
| 3110 | μεγάλως τον ετίμησεν κ᾿ ευεργεσίες του εδώκεν. | |
§ 216 | | Κι ως είδεν την πληροφορίαν ετότε ο Δεσπότης | Μιχαήλ Β’ Δεσπότης Ηπείρου |
| | το πώς τον ερροβόλεψεν κυρ Θεόδωρος ο αδελφός του, | |
| | κ᾿ εδιάβη εις τον βασιλέα όπου ήτον γαρ εχτρός του, | |
| | μεγάλως το ελυπήθηκεν κ᾿ εις σφόδρα το εδειλιάσεν. | |
| 3115 | Τους άρχοντές του έκραξε βουλήν να του έχουν δώσει· | |
| | κι όλοι τον εσυμβούλεψαν την αδελφήν να δώση | |
| | γυναίκαν γαρ ομόζυγον του πρίγκιπος Γυλιάμου· | |
| | επεί αν έχη τον πρίγκιπα βοήθειαν κι αδελφόν του, | |
| | ουδέν ψηφά του βασιλέως, την μάχην, οία κι αν ένι. | |
| 3120 | Κι αφών επήρε την βουλήν μετά τους άρχοντές του, | |
| | μαντατοφόρους έστειλεν στον πρίγκιπα Γουλιάμον. | |
| | Άνθρωποι ήσαν φρόνιμοι, γοργόν τον εσυμβιβάσαν· | |
| | τες συμφωνίες εποίκασιν της προίκας και του γάμου. | |
| | Γοργόν στρέμμαν εποίκασιν εκείσε εις τον Δεσπότην· | στρέμμα=επιστροφή |
| 3125 | όλα του ν᾿ αφηγήθησαν, εκ στόματος τον είπαν, | |
| | το πώς εκαταστήσασιν την υπαντρείαν εκείνην. | |
| | Χιλιάδες εξήντα υπέρπυρα ήτον γαρ το προικίον, | |
| | όπου έδωκεν του πρίγκιπος ετότε ο Δεσπότης | |
| | δι᾿ εκείνην την παράξενον την αδελφήν του, λέγω, | παράξενος=εξαιρετικός |
| 3130 | άνευ γαρ τα στολίσματα και τα χαρίσματά της. | |
| | Ουδέν γαρ άργησαν ουδέ ποσώς τον γάμον να ποιήσουν· | |
| | εκεί εις την Πάτραν την παλαιάν εγίνετον ο γάμος. | |
| | Κι αφών εσυμπεθέρεψεν ο πρίγκιπας κι ο Δεσπότης, | |
| | πολλά γαρ ηγαπήθησαν και ήσασιν το ένα, | |
| 3135 | και όταν ήθελεν συμβή να έχη ο Δεσπότης χρείαν, | |
| | φουσσάτα εκ τον πρίγκιπα κι ανθρώπους των αρμάτων, | |
| | όσα έχρηζεν και ήθελεν είχεν τα εις θέλημά του. | |
§ 217 | | Εν τούτω θέλω από του νυν να πάψω εδώ ολίγον, | |
| | να συντυχαίνω και λαλώ εκ τον Δεσπότην Άρτας, | συντυχαίνω=ομιλώ, συνομιλώ |
| 3140 | και θέλω να σας έχω ειπεί και να σας αφηγήσω | |
| | περί του πρίγκιπος Μορέως, εκείνου του Γυλιάμου. | |
| | ΟΙ ΦΕΟΥΔΑΡΧΑΙ ΚΤΙΖΟΥΝ ΚΑΣΤΡΑ ΑΝΑ ΤΟΝ ΜΟΡΕΑΝ | |
§ 218 | | Αφότου γαρ εκέρδισεν ο πρίγκιπας Γυλιάμος | |
| | το κάστρον της Μονοβασίας, επλάτυνε η αφεντία του· | |
| | ουκ είχεν γαρ να μάχεται με άνθρωπον του κόσμου. | |
| 3145 | Οι φλαμουριάροι του Μορέως ομοίως κ᾿ οι καβαλλάροι | φλαμουράριος=βαθμοφόρος |
| | αρχίσασιν να πολεμούν κάστρη και δυναμάρια, | δυναμάρι=κάστρο, οχυρό |
| | ο κατά είς στον τόπον του να κάμνη το εδικόν του· | |
| | κι ωσάν τα εκατασταίνασι τα δυναμάρια εκείνα, | |
| | αφήναν τα υπονόμια τους, τα είχαν εκ την Φραγκίαν, | υπονόμι=επώνυμο |
| 3150 | κ᾿ επαίρνασιν του τόπου τους τ᾿ όνομα όπου εβάναν. | |
§ 219 | | Εν τούτω άρχισεν εμπρός οκάποιος μέγας αφέντης, | |
| | μισίρ Ντζεφρέ τον έλεγαν, το επίκλην του ντε Μπριέρες, | Γοδεφρείδος ντε Μπρυγέρ (Geoffroy de Bruyères) |
| | όπου ήτο αφέντης των Σκορτών, του δρόγγου και του τόπου. | Σκορτά=> ορεινή δυτ. Αρκαδία |
| | κάστρον εποίησε αφιρόν, όμορφον δυναμάριν, | |
| 3155 | Καρύταινα το ωνόμασεν κ᾿ εκείνος ωνομάστην | |
| | αφέντης της Καρύταινας, ο εξάκουστος στρατιώτης. | |
| | Απαύτου γαρ ο δεύτερος, μισίρ Γαρτιέρης άκουε, | Γκωτιέ ντε Ροζιέρ (Gauthier de Rosières) |
| | ντε Ροζιέρες τον έλεγαν, ούτως είχεν το επίκλην· | |
| | κάστρον εποίησε φοβερόν εκεί εις την Μεσαρέαν | |
| 3160 | και Άκωβαν το ωνόμασεν, κι εκείνος ήτο αφέντης. | |
| | Οκάποιον άλλον έλεγαν το όνομα μισίρ Ιωάννης, | |
| | ντε Νουιλή το επίκλη του, όπου ήτον και πρωτοστράτωρ | |
| | του πριγκιπάτου του Μορέως κ᾿ είχεν το εις γονικόν του· | |
| | κάστρον εποίησε ο λόγου του και Πασσαβάν το εκράξε. | |
| 3165 | Άλλος ήτον ντε Νιβηλέτ και άκουε μισίρ Ιωάννης· | Γκυ ντε Νιβελέ (Guy de Nivelet) |
| | έποικεν κάστρο ο λόγου του κ᾿ έκραξέ το Γεράκιν, | |
| | όπου ένι εις την Τσακωνίαν εδώθεν γαρ του Ἑλέου. | |
| | Ωσαύτως και οι έτεροι όπου είχαν αφεντίες, | |
| | οι καβαλλάροι κι αρχιερείς κι όλοι οι φλαμουριάροι, | |
| 3170 | ο κατά είς στον τόπον του εποίησεν δυναμάριν· | |
| | του κόσμου γαρ την ηδονήν ηθέλαν κι αγαπούσαν, | |
| | κ᾿ εχαίρονταν αμφότεροι προς τον καιρόν όπου είχαν. | αμφότεροι [εδώ]=άπαντες |
§ 220 | | Εν τούτω θέλω πάψει εδώ να λέγω απ᾿ εκείνους | |
| | και στρέφομαι να σας ειπώ το πώς άρχασε η μάχη | |
| 3175 | από τον πρίγκιπα Μορέως, εκείνον τον Γυλιάμον, | Γουλιέλμος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | με τον αφέντην Αθηνών, μισίρ Γυλιάμον άκω, | Γουίδων ή Γκυ Α’ Ντελαρός (De La Roche) |
| | ντε λα Ρότζε το επίκλην του, ούτως τον ωνομάζαν. | |
| | ΠΡΟΣΤΡΙΒΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟΥ ΜΕΓ. ΚΥΡΗ ΑΘΗΝΩΝ | |
§ 221 | | Τον χρόνον γαρ και τον καιρόν, εκείνες τες ημέρες | |
| | όπου άκουσες και είπα σε οπίσω εις το βιβλίον μου, | |
| 3180 | το πώς ήλθεν στην Κόρινθον εκείνος ο Μπονιφάτσος, | Βονιφάτιος ο Μομφερρατικός (Monferrato) |
| | ο μαρκέσης ντε Μουφαρά, ο ρήγας του Σαλονικίου | |
| | εις τον αφέντην του Μορέως, τον Καμπανέση εκείνον· | Γουλιέλμος Σαμπλίτης (Guillaume de Champlitte) |
| | κ᾿ εκ την αγάπην την πολλήν όπου είχασιν αλλήλως, | |
| | ο Καμπανέσης εζήτησεν βοήθειαν του μαρκέση. | |
| 3185 | Κ᾿ εκείνος γαρ του εχάρισεν το ομάτζιο και λιζίαν· | ομάτζιο=φεουδαρχικό δικαίωμα |
| | πρώτα του αφέντου των Αθηνών, τα τρία τερτσέρια του Ευρίπου, | τερτσέρια=τριτημόρια (βαρωνίες Ευβοίας) |
| | κι απαύτου δε το τέταρτον του μαρκέση της Μποντενίτσας. | Μοντενίτσα=>Μενδενίτσα |
| | Και διά την μάχην όπου είχεν ο πρίγκιπας Γυλιάμος | |
| | ωσαύτως κι ο πατέρας του μισίρ Ντζεφρές εκείνος, | |
| 3190 | είθ᾿ ούτως κι ο μισίρ Ντζεφρές, εκείνος ο αδελφός του, | |
| | κουρτέσικα εδιαβάζασιν όλοι γαρ τον καιρόν τους. | |
§ 222 | | Λοιπόν, ωσάν αφέντεψεν ο πρίγκιπας Γυλιάμος | |
| | το πριγκιπάτον Αχαΐας κ᾿ είχεν το εις εξουσίαν του, | |
| | τον Μέγα Κύρη εζήτησεν το ομάντζιο να του ποιήση, | Γουίδων ή Γκυ Α’ Ντελαρός (De La Roche) |
| 3195 | ωσαύτως και των αφεντών της νήσου γαρ και του Ευρίπου | |
| | και του μαρκέση αλλά δή, του αφέντου Μπουτενίτσας. | Μπουτενίτσα=>Μενδενίτσα |
§ 223 | | Κ᾿ εκείνοι γαρ ενώθησαν κι οι πέντε αμφοτέρως· | |
| | βουλήν απήραν ενομού κι απόκρισιν του εποιήσαν, | |
| | ότι ουδέν τον γνωρίζουσιν μόνι και σύντροφόν τους· | |
| 3200 | ως δε ομάντζιο όπου λαλεί, τίποτε ου χρεωστούν του, | ομάντζιο=φεουδαρχικό δικαίωμα |
| | αλλά ουδέ καταδέχονται ομάντζιο να του ποιήσουν, | |
§ 224 | | Ακούσων ταύτα ο πρίγκιπας μεγάλως το εχολιάσεν, | |
| | εφάνη τον ανόρεχτον· επήρε την βουλήν του, | |
| | και η βουλή του του έδωκεν του να έχη φουσσατέψει, | |
| 3205 | απάνω εις αύτους να απελθή διά να τους πολεμήση | |
| | ως αντιστάτες, κι άπιστους όπου ήσαν προς εκείνον. | |
§ 225 | | Εις τούτο ορίζει, εγράψασιν του πριγκιπάτου απάντων, | |
| | φλαμουραρίων, καβαλλαρίων, ολών των επισκόπων, | |
| | του Τέμπλου και Οσπιταλίου κι ολών των βουργεσίων, | βουργήσης=αστός |
| 3210 | στο Νίκλι τους εμήνυσε να είναι σωρεμένοι | Νίκλι=>Τεγέα |
| | στες είκοσι γαρ του Μαΐου, άνευ καμμίας προφάσης. | |
| | ΠΟΛΕΜΟΣ ΠΡΙΓΚΗΠΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑ ΚΥΡΗ ΑΘΗΝΩΝ | |
§ 226 | | Κι ως το ήκουσεν και έμαθεν ετούτο ο Μέγας Κύρης, | Γουίδων ή Γκυ Α’ Ντελαρός (De La Roche) |
| | το πώς ο πρίγκιπας Μορέως οικονομάται να έλθη | |
| | απάνω του διά πόλεμον με τα φουσσάτα του όλα, | |
| 3215 | καταπαντούθε εμήνυσεν, ένθα κι αν είχε φίλον, | |
| | παρακαλώντα, αξιώνοντα να έλθουν να του βοηθήσουν | |
| | στον πρίγκιπαν όπου έρχετον του να τον πολεμήση. | |
| | Ο κάλλιος φίλος όπου είχεν και συγγενής ετότε | |
| | ήτον ο αντρικώτατος, ο αφέντης της Καρυταίνου, | Γοδεφρείδος ντε Μπρυγέρ (Geoffroy de Bruyères) |
| 3220 | όπου γαρ τον ετρέμασιν ᾿ς όλην την Ρωμανίαν· | |
| | την αδελφήν του είχεν γαρ ομόζυγον γυναίκαν. | |
§ 227 | | Ο Μέγας Κύρης του έγραφεν, μηνά, παρακαλώντα | |
| | ως αδελφόν και γνήσιον του, όπως να μη του λείψη | |
| | εις ταύτην γαρ την αφορμήν κ᾿ εις τούτην του την χρείαν | |
| 3225 | επεί εις εκείνον ήλπιζεν κ᾿ είχεν το θάρρος του όλον. | |
| | Ακούσων ταύτα ο αντρικώτατος, ο εξάκουστος εκείνος, | |
| | ο αφέντης της Καρύταινας το τι του μηνά ο αδελφός του, | |
| | εκάτσε, εσκόπισεν καλά το πώς να έχη διάξει, | |
| | το τίνος πρώτα ν᾿ απελθή διά να του έχη βοηθήσει, | |
| 3230 | του πρίγκιπος, που ευρίσκετον αφέντης του γαρ λίζιος | |
| | και συγγενής του σαρκικός – θείος του γαρ υπήρχε – | |
| | καν του Μεγάλου του Κυρού, του γυναικαδελφού του. | |
§ 228 | | Κι όσον εκατεσκόπισεν, εις εκλογήν απήρεν | |
| | εκείνο το χειρότερον, το ουκ ήτον της τιμής του. | |
| 3235 | Είπεν ότι καλλίον έχει να αχάση την τιμήν του, | |
| | παρά να λείψη εκεινού του γυναικαδελφού του. | |
| | Ετούτο δε εσκόπισεν στον λογισμόν του ετότε· | |
| | ότι, αν λείψη του πρίγκιπος – διατό ήτον τάχα θείος του – | |
| | να έχη την συμπάθειον του, λαφρά να το απεράση. | |
| 3240 | Εν τούτω εβιάστη δυνατά φουσσάτα να σωρέψη, | |
| | κι ακούστηκεν καταπαντού και όλοι το εθαυμάζαν. | |
§ 229 | | Κι ο πρίγκιπας, ως το ήκουσεν μεγάλως γαρ το εχάρη | |
| | θαρρώντα και ελπίζοντα να έλθη εκεί μετ᾿ αύτον. | |
| | Εκείνος γαρ εβιάστηκε να υπάγη στον Μέγαν Κύρην | |
| 3245 | κι απήρεν το φουσσάτο του κ᾿ εδιέβη εις την Θήβαν· | |
| | τον Μέγαν Κύρην ηύρηκε φουσσάτα να σωρεύη. | |
| | Κι ωσάν τον είδε ότι ήλθε εκεί εκείνος ο γαβρός του, | |
| | εφάνη του ότι εκέρδισε το ἥμισον του κόσμου· | |
| | χαράν μεγάλη εποίκασιν· ύστερο εμετανόησαν. | |
§ 230 | 3250 | Κι ο πρίγκιπας, ως ήκουσεν την πράξιν και τον βίον | |
| | του ανεψίου του του κακού, του αφέντου της Καρυταίνου, | |
| | πολλά του εφάνη βαρετόν, εθλίβη το μεγάλως· | |
| | το πρώτον διά την ακοήν όπου είχεν εις τον κόσμον, | |
| | ότι ήτον καλλιώτερος εις όλους τους στρατιώτες, | |
| 3255 | όπου ήσαν εις την Ρωμανίαν τους χρόνους γαρ εκείνους, | |
| | και πάλε, διατό εμέτεχεν και ήτον ανεψίος του | |
| | κι απίστησεν τον αφέντη του κ᾿ εδιάβη στον εχτρόν του. | |
§ 231 | | Όμως, ως ήτον φρόνιμος, επαρηγορήθη μόνος | |
| | κι ώρθωσεν τα φουσσάτα του, στην Κόρινθον απήλθεν· | |
| 3260 | με δύναμιν απέρασε την σκάλαν των Μεγάρων, | σκάλα=>Κακιά Σκάλα Μεγάρων |
| | με πόλεμον εκέρδισεν εκείνην την κλεισούραν. | |
| | ΗΤΤΑ ΤΟΥ ΜΕΓ. ΚΥΡΗ ΑΘΗΝΩΝ ΠΑΡΑ ΤΟ ΚΑΡΥΔΙ [1258] | |
§ 232 | | Ο Μέγας Κύρης το έμαθεν κ᾿ εθλίβη το μεγάλως, | Γουίδων ή Γκυ Α’ Ντελαρός (De La Roche) |
| | διατί έμαθε ότι επέρασεν ο πρίγκιπας την σκάλαν | |
| | κ᾿ εσέβην εις τον τόπον του κ᾿ υπάει γυρεύοντά τον. | |
| 3265 | Απήρεν τα φουσσάτα του κ᾿ ήλθεν εις απαντήν του, | απαντή=συνάντηση |
| | εκεί εσυναπαντήθησαν εις του Καρύδη το όρος. | Καρύδι=>ΝΔ από τα Βίλια Αττικής |
§ 233 | | Με πόλεμον αρχάσασιν εις το βουνίν απάνω· | |
| | ως ένι γαρ ο Θεός κριτής και κρένει εις το δίκαιον, | |
| | έδωκεν του πρίγκιπος, τον πόλεμο εκερδίσεν. | |
| 3270 | Εκεί εσκοτώθη εις πόλεμον ο ένας φλαμουριάρης | |
| | μισίρ Γγιπέρ τον έλεγαν, ντε Κoρ είχεν το επίκλην, | Γιβέρτος ντε Κορ (Gilbert de Cor) |
| | όστις είχεν του μισίρ Ντζιάν ντε Πασσαβά θυγάτηρ | Μαργαρίτα του Νεϊγύ |
| | γυναίκαν του ευλογητικήν· και μετά εκείνον απήρεν | ευλογητική=στεφανωμένη |
| | εις άντρα ευλογητικόν τον μισίρ Ντζά εκείνον | Ιωάννης Σαιντ-Ομέρ (Jean de Saint-Οmer) |
| 3275 | ντε Σαίντ-Ομέρ τον έλεγαν, ούτως είχεν το επίκλην· | |
| | κ᾿ εποίκασιν αμφότεροι το αντρόγυνον εκείνο | |
| | έναν υιόν εξαίρετον, τον θαυμαστον εκείνον | |
| | τον μισίρ Νικόλαον ντε Σαίντ-Ομέρ αφέντη γαρ της Θήβας, | Νικόλαος Γ’ Σαιντ-Ομέρ (Nicolas de Saint-Omer) |
| | και μέγαν πρωτοστράτορα του πριγκιπάτου Αχαΐας. | |
| 3280 | Ωσαύτως εσκοτώθησαν στον πόλεμον εκείνον | |
| | σιργέντες και καβαλλαροί, αριφνισμός ουκ ήτον. | σιργέντης=υπαξιωματικός, ακόλουθος |
§ 234 | | Ο Μέγας Κύρης έφυγεν εδιάβη εις την Θήβαν | |
| | με όσους του ακολούθησαν κ᾿ εδιάβησαν μ᾿ εκείνον· | |
| | ο αφέντης της Καρύταινας εκεί με αυτόν εδιάβη. | |
| 3285 | Αφότου γαρ εκέρδισεν ο πρίγκιπα Γυλιάμος | |
| | τον Μέγαν Κύρη εις πόλεμον που εγίνη στου Καρύδη, | |
| | ο Μέγας Κύρης έφυγεν εσέβην εις την Θήβαν· | Γουίδων ή Γκυ Α’ Ντελαρός (De La Roche) |
| | ο αφέντης της Καρύταινας ήτον εκεί μετ᾿ αύτον, | |
| | ο μισίρ Νικόλας ντε Σαίντ-Ομέρ μετά τους αδελφούς του, | |
| 3290 | τον μισίρ Ντζία ντε Σαίντ-Ομέρ και με τον μισέρ Ότον, | |
| | ωσαύτως και οι τρεις αδελφοί όπου είχε ο Μέγας Κύρης | |
| | όπου ήσαν όλοι επαινετοί στρατιώτες, καβαλλάροι, | |
| | ο κατά είς εβάσταινεν φλάμουρον εδικόν του· | φλάμουρο=σημαία |
| | ο αφέντης γαρ του Σάλωνος μισίρ Τομάς εκείνος, | Θωμάς Β’ Στρομανκούρ |
| 3295 | οι τρεις αφέντες του Εύριπου κ᾿ εκείνος ο μαρκέσης, | |
| | αυτοί εβαστούσαν φλάμουρα, οι δ᾿ άλλοι οι καβαλλάροι, | |
| | όπου ήσαν εις τον πόλεμον μετά τον Μέγαν Κύρην, | |
| | ουδέν τους γράφω, γαρ εδώ διά την πολυγραφίαν. | |
| | ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΣ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΪΝΟΣ ΥΠΟΤΑΣΣΕΙ ΤΟΝ ΜΕΓΑΝ ΚΥΡΗΝ ΑΘΗΝΩΝ | |
§ 235 | | Κι ο πρίγκιπας, ως φρόνιμος με τα φουσσάτα όπου είχεν, | |
| 3300 | το ιδεί το πώς εκέρδισε τον πόλεμον εκείνον | |
| | εδιώχνοντα και σφάζοντα ετότε τους εχτρούς του, | |
| | στην Θήβαν τους απέσωσεν και κατησφάλισέν τους. | |
| | Ώρισεν κ᾿ ενεντώσασιν το γύρον τα φουσσάτα· | |
| | τες χώρες εκουρσεύασιν κ᾿ αιχμαλωτίζανέ τες. | |
§ 236 | 3305 | Ιδόντας γαρ οι προεστοί ετότε του φουσσάτου, | |
| | όπου αγαπούσαν κ᾿ είχασιν εκεί τους συγγενούς τους, | |
| | τον Μέγαν Κύρην αλλά δη ωσαύτως και τους άλλους, | |
| | που ήσαν εκείσε μετ᾿ αυτόν κ᾿ εχάναν τα χωριά τους, | |
| | ο μητροπολίτης της Θηβού κι άλλοι τινές απέκει | |
| 3310 | εβάλθηκαν εις μεσιτείαν όπως να συμβιβάσουν | |
| | τον Μέγαν Κύρην αλλά δή κι όπου ήσασιν μετ᾿ αύτον, | |
| | και τόσα εβιάστησαν πολλά, εσυμβιβάσανέ τους. | |
| | Ο Μέγας Κύρης ώμοσεν του πρίγκιπος ετότε | |
| | να πάψουσιν τα κούρση του κι ο εξαλειμός εκείνος· | εξαλειμός=αφανισμός |
| 3315 | κ᾿ εκείνος εις τον όρκον του στην Κόρινθον ν᾿ απέλθη, | |
| | θέλει στην χώραν του Νικλίου να του έχη ποιήσει ομάντζιον, | ομάντζιο=φεουδαρχικό δικαίωμα |
| | κ᾿ εις όσον γαρ του έφταισεν και έσφαλεν προς αύτον, | |
| | διά τα άρματα που εβάσταξεν στον πρίγκιπα απάνω, | |
| | να ποιήση την ανταμοιβήν ως απαιτεί το δίκαιον. | |
| 3320 | Οι φλαμουριάροι εσέβησαν ετότε εγγυητάδες, | |
| | ώσπερ γαρ τον εγγυώθησαν τότε τον Μέγαν Κύρην, | |
| | να έλθη στο Νίκλι εις τέρμενον που εστήσασιν ετότε. | |
§ 237 | | Κι όσον εκαταστήσασιν ετούτο όπου σε λέγω, | |
| | εμίσσεψεν ο πρίγκιπας και ήλθεν εις την Κόρινθον | |
| 3325 | κι απέκει γαρ εδιέβηκεν ολόρθα εις το Νίκλι. | |
§ 238 | | Κι ο Μέγας Κύρης παρευτύς εδιόρθωσεν κι απήρεν | |
| | μεν᾿ αύτον τους ευγενικούς φλαμουριαρίους όπου είχε, | |
| | και όλους τους καβαλλαρίους όπου είχεν μετ᾿ εκείνον· | |
| | τιμητικά κ᾿ ευγενικά απήλθεν γαρ ετότε, | |
| 3330 | ολόρθα εδιάβηκεν εκεί στην χώραν του Αμυκλίου, | Αμύκλι=>Νικλί (Τεγέα) |
| | όπου τον ανάμενε ο πρίγκιπα Γυλιάμος. | Γουλιέλμος Α’ Βιλλεαρδουΐνος |
| | ΔΕΧΕΤΑΙ ΩΣ ΥΠΟΤΕΛΗ ΤΟΝ Μ. ΚΥΡΗ ΕΙΣ ΝΙΚΛΗ | |
§ 239 | | Κι όσον απέσωσεν εκεί στο Νίκλι ο Μέγας Κύρης | Γουίδων ή Γκυ Α’ Ντελαρός (De La Roche) |
| | κι ενώθη με τους άρχοντες όλους του πριγκιπάτου, | |
| | ομού με αυτόν εδιάβησαν στον πρίγκιπαν ενταύτα. | |
| 3335 | Στα γόνατά του έπεσαν, όλοι παρακαλούν τον | |
| | να συμπαθήση το έποικεν ετότε ο Μέγας Κύρης, | |
| | διατί εβάσταξε άρματα εις πόλεμον μετ᾿ αύτον. | |
| | Κ᾿ εκείνος, ως ευγενικός και φρόνιμος όπου ήτον, | |
| | κουρτέσικα εσυμπάθησεν τότε τον Μέγαν Κύρην· | |
| 3340 | κ᾿ ενταύτα γαρ του έποικεν το ομάντζιον που εχρεώστει, | |
| | στο στόμα τον εφίλησεν κ᾿ εποιήσασιν αγάπην. | |
| | Μετά ταύτα γαρ τον ώρισεν ενώπιον των κεφαλάδων | κεφαλάδες=άρχοντες, ευγενείς |
| | ότι διά την ανταμοιβήν του φταίσματος που εποίκεν | |
| | εβάσταξεν τα άρματα εις πόλεμον κατ᾿ αύτου, | |
| 3345 | να απέλθη στον ρήγαν της Φραγκίας κ᾿ εκείνος να τον κρίνη. | |
| | Κι ο Μέγας Κύρης παρευτύς υπόσχεσιν του εποίκεν | |
| | ως το ώρισεν ο πρίγκιπας, να το εκπληρώση εκείνος. | |
§ 240 | | Κι᾿ αφότου εκαταστήσασιν ετούτα όπου σε λέγω, | |
| | οι αρχιερείς κ᾿ οι άπαντες ομοίως, κι ο Μέγας Κύρης, | |
| 3350 | επήραν τον μισίρ Ντζεφρέ τον αφέντην της Καρυταίνου | Γοδεφρείδος ντε Μπρυγέρ (Geoffroy de Bruyères) |
| | με το καπίστρι εις τον λαιμόν, στον πρίγκιπα απήλθαν. | |
| | Γονατιστά δεόμενοι όλοι παρακαλούν τον | |
| | ελεημοσύνη να γενή να του έχη συμπαθήσει. | |
§ 241 | | Κι ο πρίγκιπας ουκ ήθελεν, πολλά τους αντιστάθη, | |
| 3355 | διατί τους έδειχνε αφορμήν, ως ήτον γαρ και η αλήθεια, | |
| | το σφάλμα όπου έποικεν κ᾿ εμίσσεψεν κ᾿ εδιάβη | |
| | εις τον εχτρόν του, σε λαλώ, εκείνον τον Μέγαν Κύρην, | |
| | κ᾿ εκείνον ελευτέρωσεν, τον φυσικόν του αφέντην. | ελευτερώνω [εδώ]=εγκαταλείπω |
| | Όμως τόσον εβιάστησαν κ᾿ επαρακάλεσάν τον | |
| 3360 | οι αρχιερείς κ᾿ οι άρχοντες, όλοι οι κεφαλάδες, | |
| | ότι ήφεραν τον πρίγκιπα κ᾿ ήλθεν ᾿ς ελεημοσύνην | |
| | του αφέντη της Καρύταινας εκείνου του ανεψίου του. | |
| | Ενταύτα τον εσυμπάθησεν μ᾿ ετούτον γαρ τον τρόπον· | |
| | τον τόπον του του έστρεψεν να τον κρατή από τότε | |
| 3365 | εις του κορμίου του μοναχά, κληρονομίαν αν ποιήση, | |
| | εις νέον δόμα του τον έδωκεν να τον κρατή από τότε. | |
§ 242 | | Αφότου γαρ εγίνησαν συμβίβασες εκείνες, | |
| | χαράν μεγάλην έποικαν οι νέοι καβαλλάροι· | |
| | ντζούστρες, κοντάρια ετσάκισαν, χαρές μεγάλες είχαν· | ντζούστρες=κονταρομαχίες |
§ 243 | 3370 | Κι όσον εχάρησαν καλά, εμίσσεψαν απέκει· | |
| | ο Μέγας Κύρης εζήτησεν κ᾿ οι αφέντες του Ευρίπου | |
| | απολογίαν του πρίγκιπος κ᾿ εδιάβησαν εκείθεν. | απολογία=άδεια, έγκριση |
| | Και διατό έρχετο ο καιρός ετότε του χειμώνος, | |
| | ο Μέγας Κύρης έμεινεν του να έχη εξεχειμάσει, | |
| | ΓΟΥΛ. ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΪΝΟΣ ΥΠΟΧΡΕΩΝΕΙ ΤΟΝ ΜΕΓΑ ΚΥΡΗ ΝΑ ΜΕΤΑΒΗ ΕΙΣ ΠΑΡΙΣΙΟΥΣ | |
§ 244 | 3375 | Κι ως ήλθεν γαρ ο νέος καιρός από τον μάρτιον μήναν, | |
| | κάτεργα δύο αρμάτωσεν κ᾿ εσέβηκεν εις αύτα | |
| | εις το Βροντήσι εδιάβηκεν κ᾿ επέζεψεν εκείσε. | Βροντήσι=> Μπρίντεζι |
| | Άλογα αγόρασεν του δάου κ᾿ εβάλθη εις την στράταν | δάου=[ίσως] ταξιδιωτικά άλογα |
| | και τόσα ωδήγεψεν καλά εις το Παρίς εσώσεν· | |
| 3380 | τον ρήγαν ηύρηκεν εκεί, εορτήν μεγάλην είχε, | |
| | την λέγουσιν Πεντηκοστήν ο ρήγας εωρτιάζεν. | |
§ 245 | | Δουλωτικά τον προσκυνά τον ρήγα ο Μέγας Κύρης, | |
| | κ᾿ εκείνος τον εδέξατο μετά τιμής μεγάλης, | |
| | διατί έμαθεν ότι έρχετον από την Ρωμανίαν. | |
| 3385 | Ο πρίγκιπας απόστελνε μ᾿ έναν του καβαλλάρην | |
| | εγράφως την υπόθεσιν, την έποικε ο Μέγας Κύρης. | |
| | Τον ρήγαν επροσκύνησεν κείνος ο καβαλλάρης | |
| | και το πιττάκιν του έδωκεν του πρίγκιπα Γυλιάμο. | πιττάκιον=επιστολή |
| | Κι ο ρήγας γαρ το εδέξετον, ώρισε κι αναγνώστην· | |
| 3390 | κι αφότου εγνώρισεν καλά ο ρήγας γαρ την πράξιν, | |
| | όπου έποικεν του πρίγκιπος ετότε ο Μέγας Κύρης. | |
§ 246 | | Ο ρήγας γάρ, ως φρόνιμος, εγνώρισεν ενταύτα | |
| | το πώς ο πρίγκιπας Μορέως διά την τιμήν του κόσμου, | |
| | τον Μέγαν Κύρη απέστειλεν εκείσε γαρ εις αύτον. | |
| 3395 | Διά τούτο ενταύτα ώρισεν κ᾿ ήλθαν οι κεφαλάδες, | |
| | όπου ήσαν τότε στο Παρίς στην εορτήν εκείνην. | |
§ 247 | | Ολών βουλήν εζήτησεν να τον έχουν συμβουλέψει. | |
| | Πολλά εσυντύχασιν λεπτώς το φταίσιμον που εποίκε | |
| | ο Μέγας Κύρης, σε λαλώ, του πρίγκιπος Γυλιάμου. | |
§ 248 | 3400 | Κι όσον ελάλησαν πολλά κ᾿ ηύρασιν την αλήθειαν, | |
| | τον Μέγαν Κύρην έκραξεν, ομοίως τον καβαλλάρην, | |
| | απόκρισιν τους έδωκεν αμφοτέρων των δύο. | |
| | Εκ στόματος τους το είπασιν κ᾿ εγράφως τους τα εδώκαν, | |
| | κι ο Μέγας Κύρης έστεκεν κι αφκράζετον τα λόγια. | |
| 3405 | Ένας μπαρούς εβάσταξε τους λόγους γαρ της κούρτης, | κούρτη=συνέλευση αρχόντων |
| | τον καβαλλάρην έκραξε και λέγει προς εκείνον· | μπαρούς=βαρώνος |
| | «Άκουσον, φίλε μου κι αδελφέ, κατάλαβε τους λόγους | |
| | το τι σε αποκρένεται η κούρτη της Φραγκίας. | |
| | Ει μεν ήτον ποιήσοντα εδώ ο Μέγας Κύρης | |
| 3410 | το ομάντζιον του αφέντη του, του πρίγκιπα Γυλιάμο, | ομάντζιο=φεουδαρχικό δικαίωμα |
| | και μετά τούτο εβάσταξεν άρματα προς εκείνον | |
| | κ᾿ εις κάμπον επολέμησεν εις πρόσωπον μετ᾿ αύτον, | |
| | ο νόμος γαρ ορίζει το κ᾿ η κρίσις απαιτεί το | |
| | να ήτον ακληρονόμητος εκείνος κ᾿ η γενεά του | |
| 3415 | από όσον τόπον κι αφεντίαν εκράτει από εκείνον. | |
| | Ως δε το λέγει το έγραφον, όπου ήφερες ενταύτα | |
| | και είπες μας κ᾿ εκ στόματος εις το εμφανές της κούρτης, | |
| | ότι ποτέ ουκ έποικεν ομάντζιο ο Μέγας Κύρης | |
| | του αφέντη σου του πρίγκιπος εκείνου του Μορέως, | |
| 3420 | ουδέν φέρνει το φταίσιμον εις ακληρίαν το πράγμα. | |
§ 249 | | Όμως διατό έξευρεν κ᾿ εγνώριζεν ατός του ο Μέγας Κύρης, | |
| | καθώς είχε τον ορισμόν κ᾿ τον πρώην αυτού αφέντην, | |
| | τον ρήγαν του Σαλονικίου, να του ποιήση ομάντζιο, | |
| | ουδέν ετύχαινεν ποσώς άρματα να βαστάξη, | |
| 3425 | αλλά ούτε μάχην να μαχιστή με τον αφέντη εκείνον. | |
| | Λοιπόν αφότου απέστειλεν ο πρίγκιπα Γυλιάμος | |
| | τον Μέγαν Κύρην κ᾿ ήλθε εδώ στου αφέντη μας την κούρτην, | Γουίδων ή Γκυ Α’ Ντελαρός (De La Roche) |
| | ήλθεν ατός του πρόθυμα ανταμοιβήν να ποιήση, | |
| | κ᾿ ήλθεν με έξοδον πολλήν, με κόπον και με μόχθον, | |
| 3430 | και το ταξείδι του, μακρέα, ως ένι γαρ κ᾿ η αλήθεια, | |
| | του να έλθη από την Ρωμανίαν εδώ εις την Φραγκίαν· | Ρωμανία=δυτική Βυζαντινή επικράτεια |
| | και πάλε γαρ διά τιμήν τέτοιου μεγάλου αφέντη, | |
| | ως ένι ο αφέντης μας εδώ ο ρήγας της Φραγκίας, | |
| | αρμόζει η ανταμοιβή κι ας έν᾿ συμπαθημένος». | |
§ 251 | 3435 | Κι όσον επλήρωσε ο μπαρούς ετούτο όπου σάς γράφω, | μπαρούς=βαρώνος |
| | ο Μέγας Κύρης στήκοντα ενώπιον γαρ της κούρτης, | |
| | το καπερούνι του έβγαλεν και φρόνιμα απεκρίθη, | καπερούνι=φανταχτερό καπέλο |
| | τον ρήγαν ευχαρίστησεν και μετ᾿ αυτού την κούρτην. | |
| | Και μετά ταύτα δεόμενος τον ρήγαν επαρεκάλει | |
| 3440 | να γράψη προς τον πρίγκιπα την τήρησιν της κούρτης, | |
| | την κρίσιν όπου έποικαν και την απόφασίν της. | |
| | Κι ο ρήγας ως ευγενικός, ώρισεν κ᾿ έποικάν το. | |
§ 252 | | Κι αφότου εποίκαν τα χαρτία κ᾿ εγένετον το τέλος, | |
| | ατός του ο ρήγας έκραξε τότε τον Μέγαν Κύρην | |
| 3445 | και λέγει ούτως προς αυτόν μετά γλυκείας της γνώμης· | |
| | «Εσύ ήλθες εκ τον τόπον σου εδώ εκ την Ρωμανίαν | |
| | με κόπον γαρ και με έξοδον εδώ εις την βασιλείαν μου, | |
| | κι ουκ ήθελε είσται εύπρεπον να εστράφης εξοπίσω | |
| | χωρίς να λάβης απ᾿ εμε ανταμοιβήν και χάριν. | |
| 3450 | Διά τούτο λέγω προς εσέν, απόκοτα με ζήτα· | |
| | εί τι σε φαίνεται απ᾿ εμού να σε το ευεργετήσω». | |
§ 255 | | Ακούσων ταύτα ο φρόνιμος εκείνος ο Μέγας Κύρης, | |
| | τον ρήγαν επροσκύνησεν και μυριοευχαριστά τον· | |
| | εσκόπησε μικρούτσικον κ᾿ ενταύτα απεκρίθη· | |
| 3455 | «Ευχαριστώ το στέμμα σου, την βασιλειάν σου, αφέντη, | |
| | όταν έχεις την όρεξιν του να μ᾿ ευεργετήσης. | |
| | Εν τούτω λέγω, αφέντη μου, του κράτου σου του αγίου, | |
| | ότι η αφεντία των Αθηνών, όπου έχω και κρατώ την, | |
| | εί τις την είχεν έκπαλαι, Δούκαν τον ωνομάζαν· | |
| 3460 | κι αν ένι από του λόγου σου κι από του ορισμού σου, | |
| | απάρτι γαρ και έμπροστεν Δούκαν να με ονομάζουν». | απάρτι=από τούδε |
| | Κι ο ρήγας, ως το ήκουσεν, μεγάλως το αποδέχτη· | |
| | ώρισεν κ᾿ εθρονιάσαν τον εις το παλάτι απέσω. | |
§ 254 | | Εν τούτω θέλω από του νυν να πάψω και να λέγω | |
| 3465 | περί του ρήγα της Φραγκίας, της Αθηνού του Δούκα, | |
| | και θέλω να σε αφηγηθώ και να σε καταλέξω | |
| | το πώς ο πρίγκιπας Μορέως, εκείνος ο Γυλιάμος, | |
| | επιάστη στην Πελαγονίαν εκείνος κι ο λαός του. | |
| | | |
| | ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΣ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΪΝΟΣ ΣΥΜΜΑΧΕΙ ΜΕΤΑ ΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΟΥ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ | |
§ 255 | | Καθώς ακούσετε εδώ οπίσω στο βιβλίον μου | |
| 3470 | το πώς εσυμβιβάστηκεν Δεσπότης ο Κουτρούλης | Μιχαήλ Β’ Δεσπότης Ηπείρου |
| | μετά τον πρίγκιπα Μορέως εκείνον τον Γυλιάμον, | |
| | την αδελφήν του έδωκεν ομόζυγον γυναίκαν. | |
| | Απ᾿ αύτην την συμπεθερίαν επλήθυνε η αγάπη | |
| | ανάμεσον του πρίγκιπος κ᾿ εκεινού του Δεσπότου· | |
| 3475 | ούτως γαρ ηγαπούντησαν εκείνοι κι ο λαός τους, | |
| | ώσπερ να ήσαν ενομού όλοι από μίαν μητέρα. | |
§ 256 | | Λοιπόν ωσάν επλήθυνεν του βασιλέως η μάχη | |
| | όπου αγωνειέτον πάντοτε κυρ Θεόδωρος ο Δούκας, | Ιωάννης Α’ Δούκας [λάθος Χρονικού] |
| | εκείνος ο Σεβαστοκράτορας τότε προς τον Δεσπότην, | |
| 3480 | ο Δεσπότης γαρ εσκόπησε τον βασιλέα να βλάψη. | |
| | Ορίζει, γράφουν γράμματα, μαντατοφόρους στέλνει | |
| | εκείσε γαρ εις τον Μορέαν στον πρίγκιπα Γυλιάμον, | |
| | όπως να γένη ένωσις, να εσμίξουσιν οι δύο, | |
| | βουλήν να επάρουν ενομού διά υπόθεσιν μεγάλην | |
| 3485 | να βλάψουσιν τον βασιλέα και να τον έχουν ζημιώσει. | |
§ 257 | | Κι ως το ήκουσεν ο πρίγκιπας κι ως το επληροφορέθη, | |
| | επήρεν τους καβαλλαρίους και τους φλαμουραρίους του. | φλαμουράριος=βαθμοφόρος |
§ 258 | | Ολόρθα εκείσε εδιάβηκεν εις την παλαίαν την Πάτραν· | |
| | στον Έπακτον απέσωσεν ετότε ο Δεσπότης, | Έπακτος=> Ναύπακτος |
| 3490 | από το Δράπανο περνά και ήλθεν εις την Πάτραν, | |
| | ενώθη με τον πρίγκιπα εκείνον τον γαβρόν του. | |
| | Χαράν μεγάλην έποικαν εκείνοι κι ο λαός τους· | |
| | κι όσον επεριχάρησαν καλά στην όρεξίν τους, | |
| | εκάθισαν αμφότεροι μετά τους κεφαλάδες | |
| 3495 | κι᾿ όλους τους φρονιμώτερους όπου είχασι μετ᾿ αύτους. | |
§ 259 | | Ενταύτα άρχασεν λαλεί εκείνος ο Δεσπότης, | |
| | να λέγη παραπόνεσες εκ τες ζημίες όπου είχεν | |
| | εκ τον Σεβαστοκράτορα, τον αδελφόν του εκείνον. | |
| | Και όσον αποπλήρωσεν τες παραπόνεσές του, | αποπληρώνω=ολοκληρώνω |
| 3500 | όλοι οι φρονιμώτατοι από το Δεσποτάτο | |
| | βουλήν εδώκαν δολερήν, ύστερα εμετενοήσαν, | |
| | όπως να φουσσατέψουσιν οι δύο αυταδέλφοι εκείνοι, | |
| | ο Δεσπότης με τον Πρίγκιπαν με όσα φουσσάτα έχουν, | |
| | και ν᾿ απεράσουν την Βλαχίαν στην Ρωμανίαν να σέβουν, | Βλαχία=> Θεσσαλία (κυρίως) |
| 3505 | να δράμουν και κουρσέψουσιν όλην την Ρωμανίαν· | |
| | κι αν εύρουν εις συναπαντήν του βασιλέως φουσσάτα, | |
| | ατός του ο Σεβαστοκράτορας να του συναπαντήση, | |
| | ᾿ς κάμπον να πολεμήσουσιν, τους θέλουν γαρ νικήσει. | |
§ 260 | | Κι αφότου απήραν την βουλήν, καθώς σε το αφηγούμαι, | |
| 3510 | ο Δεσπότης οπίσω εστράφηκεν εκείσε εις την Άρταν· | Μιχαήλ Β’ Δεσπότης Ηπείρου |
| | καταπαντούθε απέστειλεν φουσσάτα να σωρέψη. | |
§ 261 | | Κι ο πρίγκιπας εστράφηκεν στην χώραν Ανδραβίδας· | |
| | καταπαντούθε απέστειλε να οικονομούνται πάντες, | |
| | μικροί, μεγάλοι με άρματα, πεζοί και καβαλλάροι· | |
| 3515 | εις άνοιξιν γαρ του καιρού διαβόντα του χειμώνος | |
| | αφών πασχάσουσιν ομού εις τον απρίλιον μήναν, | πασχάζω=περνάω το Πάσχα |
| | όλοι ν᾿ απέρχωνται ορθά εκεί στην Ανδραβίδα | |
| | διά ν᾿ απεράσουν, ν᾿ απελθούν στα μέρη Ρωμανίας. | |
| | Ο Δεσπότης γαρ και ο Πρίγκιπας ερρίξασι την ρόγαν· | |
| 3520 | φουσσάτα ερρογέψασι όσα ημπορούσαν να έχουν. | |
§ 263 | | Εν τούτω αφήνω, τα λαλώ κι άλλα να καταπιάσω, | |
| | να σας ειπώ κι αφηγηθώ περί του βασιλέως. | |
| | Καθώς εγίνη η ένωσις, όπου σας αφηγήθην, | |
| | όπου έποικεν ο πρίγκιπας κ᾿ εκείνος ο Δεσπότης | |
| 3525 | εκεί στην Πάτραν που έσμιξαν κι απήραν την βουλήν τους | |
| | διά ν᾿ απεράσωσιν ομού στου βασιλέως τον τόπον, | |
| | να μαχιστούν τον βασιλέα, τον τόπον του κουρσέψουν, | |
| | να επάρουσιν και την Βλαχίαν του Σεβαστοκρατόρου· | |
| | ΣΥΜΜΑΧΕΙ ΜΕΤΑ ΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΟΥ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ | |
§ 264 | | Ακούσων ο Σεβαστοκράτορας ετούτα τα μαντάτα, | |
| 3530 | τα κάστρη του εσωτάρχισε κι αφίρωσέν τα σφόδρα | |
| | από λαόν κι από τροφής, να ζούν να τα φυλάττουν· | |
| | και το κοινόν γαρ του λαού όπου ήτον στα χωρία | |
| | ώρισεν κ᾿ εδιόρθωσε να σέβουν εις τα κάστρη, | |
| | όσοι χωρούνται να σεβούν κι άρματα να βασταίνουν, | |
| 3535 | κ᾿ οι έτεροι ν᾿ απέρχωνται απάνω εις τα βουνία | |
| | με τα ζώα όπου είχασιν να φυλαχτούν εκείσε. | |
§ 265 | | Είχεν γαρ ο κυρ Θεόδωρος, εκείνος που σε λέγω, | Ιωάννης Α’ Δούκας |
| | υιούς τρεις και εξαίρετους όπου άρματα εβαστούσαν· | |
| | ο πρώτος άκω Κομνηνός κι᾿ ο δεύτερος ο Δούκας | |
| 3540 | κι ο τρίτος άκω Άγγελος, ούτως τον ωνομάζαν. | |
| | Τον πρώτον γαρ τον Κομνηνόν εδιόρθωσε να ένι | |
| | αφέντης γαρ και κύβερνος στον τόπον της Βλαχίας, | |
| | και ώρισεν κι ωμόσαν του, μικροί τε και μεγάλοι. | |
§ 265 | | Και όσον εκατόρθωσεν, τα είχεν να διορθώση, | |
| 3545 | απήρεν όσους ήθελεν να απέλθουσι μετ᾿ αύτον | |
| | κ᾿ εδιέβη εις τον βασιλέα όπου ήτον εις την Πόλιν· | |
| | λεπτώς του αφηγήθηκεν την πράξιν και τον βίον | |
| | το πώς οικονομούντησαν με τα φουσσάτα όπου είχαν. | |
| | Ο πρίγκιπας γαρ του Μορέως με τον Δεσπότην Άρτας | |
| 3550 | πάντα ρογεύγουν, βιάζονται φουσσάτα να μαζώξουν | ρογεύω=στρατολογώ (μισθοφόρους) |
| | του να έλθουν εις τον νέον καιρόν στην Ρωμανίαν να σέβουν | |
| | «Βούλονται γάρ, ως λέγουσιν, την βασιλείαν σου επάρει, | |
| | κ᾿ εσέναν να ακληρήσουσιν κ᾿ εμάς τους εδικούς σου». | |
§ 267 | | Ακούσων ταύτα ο βασιλεύς ο γέρων κυρ Μιχάλης, | |
| 3555 | ως ήτον γαρ εις φρόνεσιν κ᾿ εις την ανδρείαν μεγάλος, | |
| | πάλι εφοβήθη, το άκουσε, εδειλίασε εις σφόδρα· | |
| | τον πρίγκιπα εδειλίασεν διά το είχεν γαρ τους Φράγκους. | |
| | Ώρισεν γαρ κ᾿ εκράξασι τους κεφαλάδες όλους | |
| | τους φρόνιμους κ᾿ ευγενικούς που ήσαν της βασιλείας του. | |
| 3560 | Άρχισε να λέη προς αυτούς και να τους αφηγάται, | |
| | το πώς ο πρίγκιπας Μορέως με τον Δεσπότη Ἑλλάδος | |
| | εφουσσατέψαν κ᾿ έρχονταν ολόρθα εις την Ρωμανίαν. | |
| | «Εν τούτω θέλω και ζητώ όλοι βουλήν να δώτε | |
| | ενταύτα τι να ποιήσωμεν και πώς να έχωμεν πράξει». | |
| 3565 | Πολλά ήσαν γαρ τα λόγια τους όπου είπαν κ᾿ ελαλήσαν, | |
| | στο τέλος γαρ ισιάστησαν και μίαν βουλήν εδώκαν. | |
§ 268 | | Ο πρώτος όπου ελάλησεν κ᾿ είπεν του βασιλέως | |
| | ήτον ο Σεβαστοκράτορας, κυρ Θεόδωρος εκείνος· | |
| | και είπεν προς τον βασιλέα και προς τους κεφαλάδες· | |
| 3570 | «Δέσποτα, άγιε βασιλέα, του κράτου σου το έλεος, | |
| | ότι αν παντέχης μοναχά με τον λαόν όπου έχεις, | |
| | τον τόπον γαρ της Ρωμανίας να τον έχης φυλάξει, | |
| | πληροφορώ το κράτος σου, απεργωμένος είσαι, | |
| | την βασιλείαν σου αχάνεις την κ᾿ εμάς ακλήρησές μας. | |
| 3575 | Όρισον γαρ να ανοίξουσιν τον θησαυρόν όπου έχεις | |
| | και ρίξε το λογάρι σου και ρόγεψε Αλαμάννους· | Αλαμάννοι [εδώ]=Γερμανοί μισθοφόροι |
| | στείλε εις τον ρήγαν της Ουγγρίας λαόν να σε βοηθήση, | ρογεύω=στρατολογώ (μισθοφόρους) |
| | ομοίως στον ρήγαν της Σερβίας, όπου ένι γείτονάς σου, | |
| | να έλθη ατός του αν ημπορή, ή τον λαόν του στείλη· | |
| 3580 | απόστειλον ᾿ς Ανατολήν να ελθούσιν τα φουσσάτα | |
| | όπου είναι γαρ παιδευτικοί εις μάχην με τους Τούρκους. | παιδευτικός=έμπειρος |
| | Κι αφών έλθουσιν γαρ αυτοί όπου είπα κι ονομάζω, | |
| | ελπίζω πρώτα εις τον Θεόν κι απαύτου στην ευχήν σου, | |
| | τον τόπον σου φυλάξωμεν από τους αντιδίκους | |
| 3585 | κ᾿ εκείνους γαρ να βλάψωμεν όπου μας φοβερίζουν». | |
§ 269 | | Ακούσων γαρ ο βασιλεύς ο γέρων κυρ Μιχάλης | |
| | τον λόγον γαρ και την βουλήν του Σεβαστοκρατόρου, | |
| | πολλά τον ευχαρίστησεν κ᾿ επαίνεσεν εις σφόδρα, | |
| | επείν του εφάνηκεν καλόν εις τον ετέτοιον τρόπον | |
| 3590 | ο τόπος του να φυλαχτή και τους εχτρούς του βλάψη. | |
| | Εν τούτω ορίζει γράφουσιν εις όλους γαρ τους τόπους, | |
| | όπου είπεν κ᾿ εσυμβούλεψεν κυρ Θεόδωρος ο Δούκας. | Ιωάννης Α’ Δούκας |
| | ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΙ ΜΙΧΑΗΛ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ | |
§ 270 | | Μαντατοφόροι απήλθασιν εκεί εις την Αλαμάννιαν· | |
| | τριακόσιους γαρ ερρόγεψαν όλους καβαλλαρίους | ρογεύω=στρατολογώ (μισθοφόρους) |
| 3595 | όπου ήσαν όλοι εκλεχτοί, όλοι αποδιαλεμένοι. | |
| | Εκ την Ουγγαρίαν ήλθασιν χίλιοι πεντακόσιοι, | |
| | όπου ήσαν όλοι εκλεχτοί δοξιώτες στα άλογά τους. | |
| | Ο Κράλης γαρ του απέστειλεν, ο ρήγας της Σερβίας, | Κράλης=ηγεμών Σερβίας |
| | εξακοσίους εις τα άλογα, όλους καλούς δοξιώτες. | δοξιώτες=τοξότες |
| 3600 | Εκείνοι της Ανατολής αρίφνητοι του ήλθαν | αρίφνητοι=αναρίθμητοι |
| | κ᾿ ηφέρασιν και μετ᾿ αυτούς Τούρκους πεντακοσίους. | |
| | Κι όταν ήλθεν ο νέος καιρός αυτός ο μάρτιος μήνας, | |
| | στα μέρη Ανδριανόπολης εις τους πλατέους τους κάμπους | |
| | εκεί επερισωρέψασιν εκείνα τα φουσσάτα. | |
| 3605 | Κι ο βασιλεύς, ως φρόνιμος, και είχεν γαρ την έννοιαν, | |
| | απόστειλεν και ήλθασιν Κουμάνοι δύο χιλιάδες, | (οι Κουμάνοι ήταν τουρκική φυλή) |
| | δοξιώτες εις τα άλογα πολλά ελαφροί της μάχης. | |
§ 271 | | Κι αφότου εσυνάχτησαν όλα του τα φουσσάτα, | |
| | κράζει τον κυρ Θεόδωρον τον σεβαστοκράτοράν του | Ιωάννης Παλαιολόγος [λάθος Χρονικού] |
| 3610 | και κεφαλήν τον έποικεν εις όλα τα φουσσάτα· | |
| | όλα του τα επαρέδωκεν, τους πάντας επροφωνέθη | |
| | να τον έχουν διά κεφαλήν, δίκαιον του βασιλέως, | |
| | τον ορισμόν του να εκπληρούν ωσάν γαρ τους ορίση. | |
§ 272 | | Εν τούτω αφίνω γαρ εδώ, τα λέγω κι αφηγούμαι | |
| 3615 | και στρέφομαι να σας ειπώ διά εκείνον τον Δεσπότην | |
| | και διά τον πρίγκιπα Μορέως, εκείνον τον Γυλιάμον, | |
| | το πώς εποίκαν κ᾿ έπραξαν στην μάχην όπου αρχάσαν. | |
| | ΕΚΣΤΡΑΤΕΥΕΙ ΩΣ ΣΥΜΜΑΧΟΣ ΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΟΥ | |
§ 273 | | Όταν επέρασε ο καιρός εκείνος ο χειμώνας | |
| | και άρχασεν ο νέος καιρός από τον μάρτιον μήναν, | καιρός [εδώ]=άνοιξη |
| 3620 | όπου αρχινούν και κηλαδούν, τα λέγουσιν αηδόνια, | |
| | και χαίρονται, ευτρεπίζονται τα πάντα γαρ του κόσμου, | |
| | ο πρίγκιπας γαρ του Μορέως, εκείνος ο Γυλιάμος, | |
| | όστις ήτον μακρύτερα παρά γαρ τον Δεσπότην, | |
| | απέστειλεν στον Εύριπον κ᾿ εις όλα τα νησία, | |
| 3625 | καταπαντούθε εσώρεψεν όλα του τα φουσσάτα. | |
| | Επέρασε την θάλασσαν του Πάκτου εις τον Πύργον. | Πάκτος=>Ναύπακτος |
§ 274 | | Ολόρθα εδιάβηκεν εκεί όπου ήτον ο Δεσπότης· | |
| | εκεί στην Άρτα ενώθησαν κ᾿ εσμίξαν τα φουσσάτα, | |
| | ουδέν αργήσασιν ποσώς μόνον και μίαν ημέραν· | |
| 3630 | την δεύτερην εκίνησαν ᾿κ τα Γιάννινα υπαγαίνουν, | |
| | εις την Βλαχίαν εσέβησαν κ᾿ εκεί εκοντοαναμείναν | |
| | έως ου να έλθη ο λαός του Ευρίπου, των νησίων, | |
| | της Θήβας και των Αθηνών κι ο αφέντης της Σαλώνου, | |
| | Από την Σιδερόπορταν εδιάβησαν ολόρθα | Σιδερόπορτα=>στη Φθιώτιδα, στην Οίτη |
| 3635 | και ηύρασιν τον πρίγκιπα απέσω εις την Βλαχίαν· | |
| | στον κάμπον του Θαλασσινού ενώθησαν αλλήλως. | Θαλασσινό=>Ελασσόνα |
§ 275 | | Κι αφότου ενώθησαν ομού όλα γαρ τα φουσσάτα, | |
| | βουλήν απήραν ενομού όλοι οι μεγάλοι αφέντες | |
| | το πώς να πράξουν να υπάουν και πόθεν να αρχινήσουν. | |
| 3640 | Τινές απ᾿ αύτους είπασιν την Πάτραν, το Ζητούνι, | Πάτρα [εδώ, μάλλον]=>Υπάτη |
| | να βάλουν τα φουσσάτα τους να τα παρακαθίσουν, | παρακαθίζω=πολιορκώ |
| | τα κάστρη τα αχαμνότερα να τα έχουν πολεμήσει. | |
| | Οι δε οι φρονιμώτεροι, παιδευτικοί της μάχης | |
| | ουδέν εσυγκατέβησαν εις την βουλήν εκείνην· | |
| 3645 | επεί αν εβάλθη ο λαός να πολεμούν τα κάστρη, | |
| | ουδέν κατευοδώνονται τίποτε διαφορήσει. | |
| | «Το κάλλιον και διαφορικόν, όπου έχομεν ποιήσει, | |
| | ένι γαρ να απέλθωμεν εδώ εις την Ρωμανίαν | |
| | κουρσεύοντα, ζημιώνοντα του βασιλέως τους τόπους, | |
| 3650 | κι αν εύρωμεν τον βασιλέα εις κάμπον ν᾿ αναμένη, | |
| | με του θεού την δύναμιν τον θέλομεν πολεμήσει. | |
| | Κ᾿ ει μεν ευδοκήση ο Θεός να μας δώση το νίκος, | |
| | πολλά ελαφρά να επάρωμεν τα μέρη Σαλονίκης, | |
| | στο στρέμμα μας να επάρωμεν όλην γαρ την Βλαχίαν· | Βλαχία=> Θεσσαλία (κυρίως) |
| 3655 | να εξεχειμάσωμεν εδώ· και πάλε ωσάν ιδούμεν | στρέμμα=επιστροφή |
| | ότι το ακούσει ο λαός των κάστρων της Βλαχίας | |
| | το πώς επολεμήσαμεν κ᾿ επήραμε το νίκος, | |
| | όλα τα κάστρη παρευτύς μας θέλουν προσκυνήσει». | |
§ 276 | | Κ᾿ εις τούτο εσυμβιβάστησαν οι πρώτοι του φουσσάτου. | |
| 3660 | Ενταύτα εχωρίσασιν χιλίους αλογάτους, | |
| | και τρεις χιλιάδες γαρ πεζούς να υπάουν εκεί μετ᾿ αύτους | |
| | διά να υπαγαίνουν έμπροστεν κουρσεύοντα τους τόπους. | |
| | Τρεις σύνταξες τους έποικαν κ᾿ επροφωνεθήσανέ τους· | |
| | όλη μέραν να περπατούν τους τόπους να κουρσεύουν, | |
| 3665 | κι αφών έλθη γαρ το σπερνό, να καταλάβη η νύχτα, | |
| | του να περισωρεύωνται εις έναν τόπον όλοι. | |
§ 277 | | Απαύτου γαρ εχώρισαν τες σύνταξές τους όλες | |
| | κ᾿ εβάλθησαν εις την οδόν κι αρχάσαν να υπαγαίνουν | |
| | κουρσεύοντα, ζημιώνοντα τον τόπον της Βλαχίας, | |
| 3670 | και πάντα οι κουρσατόροι τους ομπρός γαρ υπαγαίναν | |
| | μιάς ημερού το διάστημα, ετόσον τους απείχαν. | |
| | Και όσον εκουρσέψασιν τα μέρη της Βλαχίας, | |
| | επέρασαν το σύνορον όπου χωρίζει ο τόπος | |
| | του βασιλέως εκ την Βλαχίαν, Κατακαλού τον λέγουν, | Κατακαλού=>Κατάκαλη Γρεβενών |
| 3675 | κ᾿ εσέβησαν στου βασιλέως τους τόπους να κουρσεύουν. | |
| | ΕΚΣΤΡΑΤΕΥΕΙ ΩΣ ΣΥΜΜΑΧΟΣ ΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΟΥ | |
§ 278 | | Εκεί έναν κάστρον ηύρασιν, το λέγουσιν τα Σέρβια· | |
| | ανθρώπους γαρ επιάσασιν εκ το καστέλλι εκείνο. | |
| | Ερώτησαν να τους ειπούν το τι μαντάτα εξεύρουν | |
| | κ᾿ εκείνοι απεκρίθησαν κ᾿ επληροφόρησάν τους· | |
| 3680 | «Το πώς ο Σεβαστοκράτορας με τα φουσσάτα όλα | |
| | κυρ Μιχαήλ του βασιλέως, όπου σας αναμένουν | |
| | σιμά εις την Ανδριανόπολιν εις τους μεγάλους κάμπους· | |
| | κ᾿ ετύχαινε να έρχωνται εδώ γυρεύοντάς σας· | |
| | ελπίζομεν να επέρασαν σιμά στο Σαλονίκι». | |
| 3685 | Ακούσων ταύτα ο Πρίγκιπας ομοίως και ο Δεσπότης, | |
| | χαράν μεγάλην έδειξαν ετότε του λαού τους· | |
| | ότι αγαπούν κι ορέγονται του να έχουν πολεμήσει. | |
| | Βουλήν επήραν παρευτύς το τι να έχουν ποιήσει, | |
| | και η βουλή τους έδωκε πάντα να υπαγαίνουν | |
| 3690 | ολόρθα εκεί που ευρέσκονται εκείνα τα φουσσάτα, | |
| | να πολεμήσουν μετ᾿ αυτούς, ελπίζουν να νικήσουν· | |
| | κ᾿ ει μεν τους έλθη το ριζικόν τον πόλεμον κερδίσουν, | |
| | ελπίζουν να ενεμείνουσιν της Ρωμανίας αφέντες. | |
| | Και τόσα εκαβαλλίκεψαν ότι έσωσαν εκείσε | |
| 3695 | στα μέρη της Πελαγονίας τα λέγουν κι ονομάζουν. | Πελαγονία=>βορείως Καστοριάς |
§ 279 | | Εκείνος ο κυρ Θεόδωρος ο Δούκας της Βλαχίας, | Ιωάννης Α’ Δούκας [λάθος Χρονικού] |
| | όστις ήτον Σεβαστοκράτορας όλης της Ρωμανίας, | |
| | ο εξάκουστος εις την στρατείαν και δόκιμος εις όλα, | |
| | ως άκουσε ότι έρχετον ο Πρίγκιπας κι ο Δεσπότης, | |
| 3700 | ώρθωσεν τα φουσσάτα του κ᾿ εχώρισεν τ᾿ αλλάγια | αλλάγι=στρατ. μονάδα |
| | κ᾿ ερμήνεψεν του καθενός από τους κεφαλάδες | |
| | την πράξιν γαρ και την στρατείαν όπου έμελλεν ποιήσουν· | |
| | Κουμάνους είχεν μετ᾿ αυτού όπου ήσαν δύο χιλιάδες· | |
| | διατό ήσαν ελαφρότεροι απ᾿ όλα τα φουσσάτα, | |
| 3705 | ομπρός εκαβαλλίκευαν τον τόπον να αποσκεπάζουν. | |
| | Απαύτους γαρ απέρχονται οι τριακόσιοι Αλλαμάνοι· | |
| | τους Ούγγρους γαρ εδιόρθωσεν και ήσαν το άλλο αλλάγι | |
| | κι απ᾿ εκεινούς ερχόντησαν οι Σέρβοι κ᾿ οι Βουλγάροι· | |
| | κι απέκει εκείνος έρχετον με τους Ρωμαίους και Τούρκους. | |
| 3710 | Και όσον διεχώρισεν όλα του τα αλλάγια, | |
| | είκοσι εφτά ευρέθησαν αλλάγια καβαλλάροι. | |
§ 280 | | Ως φρόνιμος και πονηρός όπου ήτον εις τα πάντα, | |
| | ώρισε εις όλα τα χωρία και ήλθαν οι χωριάτες | |
| | κ᾿ εφέραν τα φοράδια τους, βοΐδια κι αγελάδια | |
| 3715 | κι όσα ονικά κι αν είχασιν εκεί τα ηφέραν όλα· | ονικά=γαϊδούρια |
| | όλα τα εκαβαλλίκευαν απάνω εκ τα βουνία, | |
| | κ᾿ εφαίνονταν από μακρά ότ᾿ ήσαν καβαλλάροι. | |
| | Και πάσα εσπέρα ανάβγασιν ο κατά εις ηστιάν του, | |
| | και φαίνονταί σου τα βουνία κ᾿ οι κάμποι ότι όλοι καιόνται. | |
| 3720 | Κι απαύτου πάλε ώρισεν μικρούς τε και μεγάλους, | |
| | ούτως και τα φουσσάτα του ωσάν και των χωριάτων, | |
| | ομοφώνως και μιάν φωνήν στριγγίτσαν κι εφωνάζαν· | |
| | και φαίνεταί σου ότι βροντές τον κόσμον εταράττων. | |
§ 281 | | Απαύτου πάλε εδιόρθωσεν ανθρώπους εδικούς του | |
| 3725 | κ᾿ επαίρναν ρούχα κι άλογα κ᾿ έφευγαν κ᾿ υπαγαίναν | |
| | εκεί εις τον Πρίγκιπα Μορέως, ομοίως κ᾿ εις τον Δεσπότην, | |
| | κ᾿ ελέγαν τους τα ψέματα, τα ουκ είδαν ούτε ακούσαν. | |
| | Του βασιλέως γαρ τον λαόν σφόδρα τον επαινούσαν | |
| | κι αυξαίνουσι κ᾿ ελέγασι διά το ένα πεντακόσια, | |
| 3730 | και τόσα τους απόσωσαν ψεματικά μαντάτα, | |
| | ότι πολλά εδειλίασαν οι δεσποτάτοι όλοι | |
| | ΤΑ ΠΡΟ ΤΗΣ ΕΝ ΠΕΛΑΓΟΝΙΑ ΜΑΧΗΣ ΔΙΑΤΡΕΞΑΝΤΑ | |
§ 282 | | Απαύτου πάλε έκραξεν άνθρωπον της βουλής του, | |
| | προνοίες και χρήματα πολλά του ετάχθη κ᾿ υπησχήθη | |
| | να φανιστή ότι έφυγεν κ᾿ εδιάβη στον Δεσπότην. | Μιχαήλ Β’ Δεσπότης Ηπείρου |
| 3735 | Γραφήν του έδωκε απόκρυφα να δώση του Δεσπότη, | |
| | ό,τι του ειπή εκ στόματος, όλα να τα πιστέψη. | |
| | Επήρεν τα πιττάκια του κ᾿ εβάλθη εις τον δρόμον· | |
| | σπουδαχτικά επερπάτησεν, ήλθεν εις τον Δεσπότην, | |
| | κρυφώς απήλθεν εις αυτόν και μοναξά τον κράζει. | |
§ 282 | 3740 | Ο κλέφτης ήτον πονηρός και μηχανός εις σφόδρα· | |
| | ωσάν κλαίοντα άρχισεν να λέγη τον Δεσπότην· | |
| | «Αφέντη, εδώ με απέστειλεν ο κύρης μου ο αδελφός σου | |
| | να σε ειπώ το μυστήριον του, το τι σε συμβουλεύει. | |
| | Αλήθεια ένι, αφέντη μου, κ᾿ εκείνος μαρτυρεί το | |
| 3745 | ότι από του φτόνου και ζηλείας κι αναγκασίες ανθρώπων | |
| | εβάλθητε εις σκάνταλα κ᾿ εις την συνερισίαν· | |
| | εσύ εζήτας την Βλαχίαν, κ᾿ εκείνος το Δεσποτάτο. | |
| | Κι από ετούτης της αφορμής επλήθυνεν η μάχη | |
| | μέσα εις εσάς τους αδελφούς όπου ήτον ψέγος μέγα, | ψέγος=ψόγος, επονείδιστο σφάλμα |
| 3750 | να μάχεστε αμφότεροι εσείς οι δύο αυταδέλφοι. | |
§ 283 | | Λοιπόν, αφέντη μου, καλέ, ο κύρης μου ο αδελφός σου, | |
| | ως έδραμες απάνω του να επάρης την Βλαχίαν, | |
| | ουκ είχεν γαρ πού να γενή ουδέ το πού να δώση | |
| | κ᾿ επρόσφυγεν στον βασιλέαν όπου ένι αντίδικός σου. | |
| 3755 | Κι ως έμαθεν ο βασιλέας ότι φουσσάτα κάμνεις, | |
| | τον πρίγκιπα γαρ του Μορέως έποικες αδελφόν σου, | |
| | την αδελφήν σας του έδωκες διά ομόζυγον γυναίκαν | |
| | κ᾿ επήρες εις βοήθειαν σου με όσα φουσσάτα έχει. | |
| | Κακήν βουλήν απήρετε· και ποίος σας την εδώκεν, | |
| 3760 | να αφήστε γαρ τους τόπους σας και την ανάπαψίν σας, | |
| | να έλθητε στην Ρωμανίαν στου βασιλέως τους τόπους; | Ρωμανία=δυτική Βυζαντινή επικράτεια |
| | να μάχεσαι τον βασιλέα, τις είσαι, Δέσποτά μου; | |
| | πόσους τέτοιους ωσάν εσέν έχει στην εξουσίαν του; | |
| | Λοιπόν, αφέντη μου καλέ, άκου, και πίστευέ μου, | |
| 3765 | πολλά φουσσάτα έρχονται εδώ να σε θέλουν απαντήσει· | |
| | έχει Αλλαμάνους εκλεχτούς καλά πεντακοσίους, | |
| | Ούγγρους χιλιάδες δέκα τρεις όλους με τα δοξάρια, | |
| | Βουργάρους, Σέρβους έχει εδώ καν τέσσαρες χιλιάδες, | |
| | Ρωμαίους από την Ρωμανίαν όλους εδώ τους έχει, | |
| 3770 | εκ την Τουρκίαν κι Ανατολήν αριφνισμόν ουκ έχουν· | |
| | διά τον έναν όπου έχετε ο πρίγκιπας μετά σε, | |
| | είναι γαρ του βασιλέως ᾿ς τον έναν σας διακόσιοι. | |
| | Διά τούτο λέγει, Δέσποτα, ο αφέντης μου ο αδελφός σου | |
| | ότι αν εμαχίστητε από φτοράν δαιμόνου, | |
| 3775 | ουδέν έχει καλλιώτερον φίλον του εις τον κόσμον, | |
| | κι ως αγαπώντα σε πολλά, μεγάλως σε λυπάται, | |
| | Κ᾿ εξεύρεις κι άλλο, αφέντη μου, το πόσα σε κακεύει | |
| | ο βασιλέας της Ρωμανίας αυτός ο Παλαιολόγος | Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος |
| | κι αν έλθης γαρ εις πόλεμον εις τοσούτα φουσσάτα, | |
| 3780 | πρώτο ημπορεί απ᾿ αμαρτίας να χάσης το κορμί σου, | |
| | και δεύτερον, χειρότερον, αν πέσης εις τας χείρας | |
| | του Παλαιολόγου βασιλέως εκεί όπου σε κακεύει, | |
| | ποτέ την Άρτα ουδέν θεωρείς ουδέ το Δεσποτάτο, | |
| | ΤΑ ΠΡΟ ΤΗΣ ΕΝ ΠΕΛΑΓΟΝΙΑι ΜΑΧΗΣ ΔΙΑΤΡΕΞΑΝΤΑ | |
§ 284 | | Εν τούτω λέγει, αφέντη μου, ο κύρης μου ο αδελφός σου· | |
| 3785 | σκόπησον με όλην σου την βουλήν να φύγης να γλυτώσης | |
| | εσύ με τα αρχοντόπουλα που είναι του Δεσποτάτου, | |
| | κι άγωμε εις τον τόπον σου, τα κάστρη σου να φυλάξης. | |
| | Και πάλε αν χάσης τίποτε από τα πεζικά σου, | |
| | αφών έχεις την αφεντίαν κ᾿ είσαι στο Δεσποτάτο, | |
| 3790 | πάλε φουσσάτα ου λείπουν σε, να έχης όσα κι αν θέλης». | |
| | Εκείνος γαρ ο ασεβής όπου έλεγεν ετούτα, | |
| | όλως κλαίοντα τα έλεγεν και κλαίοντα τα αφηγάτον, | |
§ 285 | | Και όσον αποπλήρωσεν ετούτα κι άλλα πλέον, | |
| | είδεν καλά κ᾿ εγνώρισεν, εδειλίασε ο Δεσπότης· | |
| 3795 | απολογίαν εζήτησεν ήθελε να υπαγαίνη. | απολογία=άδεια, έγκριση |
| | ως δε ο Δεσπότης τον κρατεί έως ότου να συντύχη | |
| | αλλήλως με τον πρίγκιπα να μάθη τα μαντάτα. | |
| | Κράζει παιδόπουλά του δύο και μοναξά τους λέγει· | παιδόπουλο=υπηρέτης |
| | « Αμέτε εις τον πρίγκιπα κ᾿ ειπέτε του από εμέναν | |
| 3800 | να έλθη συντόμως εδώ, βιαστικά τον χρήζω». | |
| | Κ᾿ εκείνοι εσπούδαξαν, γοργόν στον πρίγκιπα απήλθαν | |
| | το ειπεί του εκ τον αφέντην τους εκείνον τον Δεσπότην, | |
| | το είχαν κι αναγγείλαν του· ευθέως σπουδαίως εδιάβη | σπουδαίως=ταχέως, επειγόντως |
| | εκεί όπου ήτον ο ασεβής στην τένταν του Δεσπότου. | |
| 3805 | Εξάναρχα λεπτομερώς τον πρίγκιπα τα είπεν, | |
| | όλα τα αφηγήσετον, ωσάν και του Δεσπότου· | |
| | κι αφότου τα αφηγήσετον του πρίγκιπος τα λέγει, | |
| | απολογίαν του εδώκασιν, εδιάβη οπόθεν ήλθεν. | απολογία=άδεια, έγκριση |
| | Λεπτώς τα αφηγήσετον του Σεβαστοκρατόρου | |
| 3810 | την πράξιν όπου έποικεν εκείσε εις τον Δεσπότην | |
| | και πώς του υποσχέθηκεν να φύγη την νύχτα εκείνην. | |
| | Το ακούσει το ο κυρ Θεόδωρος μεγάλως γαρ εχάρη, | Ιωάννης Α’ Δούκας |
| | κράζει τους φρονιμώτατους όπου είχε εις τα φουσσάτα· | |
| | όλα τους αφηγήσετον, χαράν μεγάλη εποίκαν. | |
| 3815 | Ως δε ο Δεσπότης σε λαλώ, εκείνος της Ἑλλάδας | |
| | ουκ ήτον γαρ χαιράμενος, μεγάλην θλίψιν είχεν. | |
| | Έκραξε τον πρίγκιπα· οι δύο βουλήν ᾿πήραν | |
| | το πώς να ποιήσουσιν ομού και πώς να έχουν διάξει, | |
§ 286 | | Κράζουν τους κεφαλάδες τους, τους πρώτους του φουσσάτου, | κεφαλάδες=άρχοντες, ευγενείς |
| 3820 | εβάλαν τους κι ωμόσασιν να κρύψουν την βουλή τους. | |
| | Αφότου γαρ εγένετον ο όρκος των κεφαλάδων | |
| | κι ωμόσασιν αμφότεροι να κρύψουσιν το πράγμα, | |
| | όπου ήθελεν να τους ειπή της Άρτας ο Δεσπότης, | |
| | εις τούτο άρξετον να λαλή και να τους αφηγάται, | |
| 3825 | ο Δεσπότης λεπτομερώς εκείνα τα μαντάτα, | |
| | τα είπεν και άφηγήσετον εκείνος ο δημηγέρτης | |
| | τον ήτον αποστείλοντα κυρ Θεόδωρος ο Δούκας | |
| | του Δεσπότου, του αδελφού, όλον με πονηρίαν. | |
| | Ακούσων ταύτα οι άρχοντες οι πρώτοι του φουσσάτου, | |
| 3830 | οι μεν επίστεψαν ευθέως αλήθεια ωσάν το ελέγαν· | |
| | κ᾿ οι άλλοι ελέγαν, ψέματα είπεν ο δημηγέρτης. | |
| | Ο αφέντης της Καρύταινας ο εξάκουστος εκείνος | Γοδεφρείδος ντε Μπρυγέρ (Geoffroy de Bruyères) |
| | εντράπη, το ακούσει το φυγείον, μεγάλως εταραχεύτη | φυγείον=άτακτη φυγή |
| | και είπεν, ότι ψέματα είπεν ο χωριάτης | |
| 3835 | όπου ήλθεν κι αφηγήσετον εκείνα του Δεσπότου· | |
| | όλα όσα ήσαν λόγια εύκαιρα, καύχημα των Ρωμαίων | |
| | όπου επαινούνται ολοστινοί και ψέγουν τους εχτρούς τους. | ολοστινός=ολόκληρος |
| | «Αλλά ας σταματήσωμεν εδώ εις τους κάμπους τούτους | |
| | κι αν έλθουν, να πολεμήσωμεν ημείς ας τους δεχτούμε, | |
| 3840 | Μηδέν σκιαστήτε τίποτε αν είναι πλειότεροί μας· | |
| | ότι λαός πολύπλοκος κι από διαφόρες γλώσσες | |
| | ποτέ καλήν συμβίβασιν ουκ έχουσιν αλλήλως, | |
| | Ημείς γαρ και αν είμεθεν ολίγοι προς εκείνους, | |
| | όλοι είμεθεν ως αδελφοί και γλώσσαν μίαν λαλούμε, | |
| 3845 | κ᾿ εδάρτε θέλομεν φανή αν είμεθεν σγρατιώτες». | |
| | Εκείνοι οι περισσότεροι εκ τον φόβον όπου είχαν | |
| | τίποτε ουδέν αφκράστησαν του αφέντου της Καρυταίνου, | |
| | αλλά εις το τέλος είπασιν κι ούτως το αφιρώσαν· | |
| | ότι το ελθεί το βραδύ, να λάμψη το φεγγάρι, | |
| 3850 | να κοιμηθή ο λίος λαός να μη τους έχουν νοήσει, | |
| | το πλείον κρυφώς και σιγαλά όπου να ημπορέσουν | |
| | να ορμηθούν του φεγγαρίου και να έχουν μισσέψει, | |
| | να φύγουν ωσάν ημπορούν διά να μη κιντυνέψουν. | |
| | Κι όσον επλήρωσε η βουλή ότι να έχουν φύγει, | |
| 3855 | ο κατά είς εδιάβηκεν εις την κατούνα όπου είχεν. | κατούνα=στρατόπεδο |
§ 287 | | Εν τούτω ο αντρικώτατος ο αφέντης της Καρυταίνου, | |
| | εκείνος ο παράξενος ο επαινετός στρατιώτης, | παράξενος=εξαιρετικός |
| | επόνεσε η καρδία του κ᾿ εις σφόδρα ελυπήθη. | |
| | Ο μεν εντράπη το φυγείον, εθλίβη τον λαόν του, | φυγείον=άτακτη φυγή |
| 3860 | εσκόπησεν, ως φρόνιμος, το πώς να τους βοηθήση | |
| | να μη χαθούσιν άδικα κ᾿ έχει αμαρτίαν μεγάλην. | |
| | ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΕΤΑΙ ΜΟΝΟΣ ΕΙΣ ΠΕΛΑΓΟΝΙΑΝ [1259] | |
§ 288 | | Στην τέντα του εστάθηκεν, ραβδί κρατεί στο χέριν, | |
| | τον στύλον κρούει με το ραβδί και λέγει προς εκείνον· | |
| | «Στύλε μου, κράτει δυνατά την τέντα όπου με σκέπει | |
| 3865 | κ᾿ ειπές της εκ το μέρος μου, μηδέν το απιστήση | |
| | ότι πολλά την αγαπώ, ου χρήζω να κιντυνέψη. | |
| | Ημείς βουλήν απήραμεν, ο πρίγκιπας κι ο Δεσπότης, | |
| | να φύγωμεν από σπερού οι πρώτοι του φουσσάτου | |
| | ν᾿ αφήσωμεν τον λίον λαόν να έχουσιν κιντυνέψει. | |
| 3870 | Διά τούτο λέγω προς εσέν, τέντα μου ηγαπημένη, | |
| | μη πιάση κι απιστήσης το ότι ένι αλλέως το πράγμα· | |
| | σκόπησον να σωτερευτής όπως μη κιντυνέψης». | |
§ 289 | | Ακούσων ταύτα ο λαός που ήσαν εκεί μετ᾿ αύτον | |
| | το πράγμα το εξενοχάραγον, το ουκ είδασιν ποτέ τους, | εξενοχάραγο=αλλόκοτο |
| 3875 | όλοι εις φόβον επέσασιν, εταράχτησαν μεγάλως· | |
| | από άνθρωπον εις άνθρωπον επλάτυνεν το πράγμα, | |
| | Ο πρίγκιπας το άκουσεν, εχόλιασεν μεγάλως· | |
| | ώρισε ευθέως κ᾿ εκράξασιν τον αφέντην της Καρυταίνου | |
| | και λέγει τον χολιαστικά· «Ήτον καλόν το εποίκες; | |
| 3880 | τον όρκον όπου εποίκαμεν και την βουλήν ομοίως, | |
| | να το φαυλίσης φανερά, να μας αποσκεπάσης; | |
| | ουδέν το έποικες φρόνιμα, σφάλμα γαρ μέγαν ήτον». | |
| | Ο αφέντης της Καρύταινας τον πρίγκηπα απεκρίθη· | |
| | «Εγώ σφάλμα ουκ έποικα και τίς να με έχη μέψει, | |
| 3885 | έτοιμος να διαφεντευτώ και να τον πολεμήσω | |
| | όποιος να ειπή ότι έσφαλα, άνευ της αφεντίας σου, | |
| | όπου είσαι αφέντης μου λίζιος κι ουδέν σε αντιτείνω. | λίζιος=υποτελής |
| | Όσοι είπασιν να φύγωμεν να αφήσωμεν τον λαόν μας, | |
| | λουλούς τους έχω κι άτυχους, ου πρέπει να είναι αφέντες | |
| 3890 | ή να βαστάνουν άρματα, στρατιώτες να τους κράζουν». | |
| | Ως το ήκουσεν ο πρίγκιπας εννόησε, εντράπηκε το, | |
| | εμετανόησεν σφοδρά εις όσον γαρ εγίνη· | |
| | κράζει τον πρωτοστράτοραν, ορίζει τον και λέγει, | |
| | να βάλη τον διαλαλητήν του να έχη διαλαλήσει· | |
| 3895 | κανείς μη ακούση τίποτε και φοβηθή καν όλως | |
| | τα λόγια όπου ειπήθησαν ενταύτα εις τα φουσσάτα, | |
| | μη τα πιστέψη γαρ κανείς, ψέματα είναι μεγάλα. | |
| | Αλλά ας το κρατούσι αλήθειαν, κανείς μη το απιστήση, | |
| | ότι αύριον, αν θέλη ο Θεός, θέλουσι πολεμήσει. | |
| 3900 | Ως το ήκουσαν οι άπαντες ετότε οι Μοραΐτες | |
| | το πώς εδιαλαλήσασιν κι αφίρωσαν τους λόγους, | |
| | ότι τα λόγια τα είπασιν ψέματα ελαλήσαν, | |
| | ως δε την αύριον το πρωί θέλουσιν πολεμήσει, | |
| | όλοι το ανεχάρησαν, πολλά το επεθυμούσαν. | |
§ 290 | 3905 | Κ᾿ οι Δεσποτάτοι, ως το ήκουσαν, εθλίβησαν εις σφόδρα· | Δεσποτάτοι=οι του Δεσποτάτου |
| | εις τον Δεσπότη εδιάβησαν όλοι του οι μεγιστάνοι, | |
| | κρυφώς του είπαν μοναξά· «Αφέντη, τι έν᾿ το κάμνεις; | |
| | βούλεσαι ν᾿ αποθάνωμεν εδώ αδίκως μετ᾿ έσου; | |
| | ουδέν ακούης τους άτυχους τους Φράγκους του Μορέως, | |
| 3910 | το πώς ουδέν εδείλιασαν τα πλήθη των φουσσάτων | |
| | όπου έρχονται απάνω τους, αυτού του βασιλέως, | |
| | αλλά καλοαφιρώνωνται να τους έχουν πολεμήσει». | |
| | Ο Δεσπότης τους αποκρίθηκεν και λέγει προς εκείνους· | |
| | «Εγώ κρατώ τα είπαμεν και την βουλήν που εδόθη· | |
| 3915 | κ᾿ οι Μοραΐτες ας λαλούν κι ας ποιήσουν ως κελεύουν. | |
| | Βάλετε έναν από εσάς να διάβη εκ το φουσσάτο | |
| | του Δεσποτάτου, σας λαλώ, προφώνεσιν να ποιήση, | |
| | το συσπερώσει, μοναχά να εξέβη το φεγγάρι, | συσπερώσει=βραδιάσει |
| | όλοι ας κινήσουν παρευτύς μετά ησυχίας μεγάλης, | |
| 3920 | ολόρθα ας υπαγαίνωμεν εκεί εις το ιγονικόν μας· | |
| | κι όπου έχει θέλημα καλόν κι όρεξιν του πολέμου | |
| | ας ενεμείνη εδώ και να εύρη τα γυρεύει». | |
| | Ούτως το εποίκαν οι Ρωμαίοι του Δεσποτάτου εκείνοι· | |
| | το συσπερώσει εδιάβησαν εκ το φουσσάτο εκείθεν. | |
| 3925 | Έδε αμαρτίαν όπου έποικεν ετότε ο Δεσπότης | |
| | να έλθη να εβγάλη εκ τον Μορέαν τον πρίγκιπα Γυλιάμον | |
| | με το άνθος των ευγενικών ανθρώπων του Μορέως, | |
| | όπου είχασιν ανάπαψιν και μονοκρατορίαν, | |
| | κι απήγαν εις βοήθειαν του στην μάχην όπου είχεν· | |
| 3930 | τότε τους ελευτέρωσεν στας χείρας των εχτρών του | ελευτερώνω [εδώ]=εγκαταλείπω |
| | κ᾿ έφυγεν και εδιάβηκεν εις την Θεού κατάραν. | |
| | Ποίος ν᾿ ακούση πώποτε Ρωμαίου να έχη πιστέψει | |
| | δι᾿ αγάπην γαρ ή διά φιλίαν ή διά καμμίαν συγγένειον; | |
| | ποτέ Ρωμαίου μη εμπιστευτής διά όσα και σου ομνύει· | |
| 3935 | όταν θέλη και βούλεται του να σε απεργώση, | απεργώνω=εξαπατώ |
| | τότε σε κάμνει σύντεκνον ή αδελφοποιτόν του, | |
| | ή κάμνει σε συμπέθερον διά να σε εξολοθρέψη. | |
| | Ως ένι γαρ το φυσικόν του κόσμου το συνήθειον, | |
| | κακόν μαντάτο ουκ ημπορεί κανείς να το έχη κρύψει. | |
§ 291 | 3940 | Εκείνος ο πανάπιστος ο μέγας δημηγέρτης, | |
| | όπου τα εμαγέρεψεν ετούτα όπου σας λέγω, | |
| | το ιδεί ότι έφυγεν ευθέως εκείνος ο Δεσπότης, | |
| | σπουδαίως εδιάβηκεν γοργόν στου βασιλέως τον στόλον | |
| | κ᾿ είπεν τον Σεβαστοκράτορα· έφυγεν ο Δεσπότης | Ιωάννης Παλαιολόγος (Σεβαστοκράτωρ) |
| 3945 | με τα φουσσάτα όπου ήφερεν από το Δεσποτάτον, | |
| | κ᾿ ενέμεινεν ο πρίγκιπας μόνι με τα εδικά του. | |
§ 292 | | Το ακούσει το ο Σεβαστοκράτορας, εχάρηκεν μεγάλως. | |
| | ευθέως τ᾿ αλλάγια του ώρθωσεν, εκίνησαν ενταύτα, | |
| | ολόρθα στην Πελαγονίαν ωρμήσαν να υπαγαίνουν. | |
§ 293 | 3950 | Σάββατο ημέραν εκίνησαν, τον πρίγκιπα επλησιάσαν. | |
| | Την κυριακήν γαρ το πρωί ωρμήσαν να πολεμήσουν. | |
§ 294 | | Κι αφών είδεν ο πρίγκιπας ότι έφυγε ο Δεσπότης | |
| | κ᾿ εγνώρισε εις πληροφορίαν το έργον το του εποίκεν, | |
| | κ᾿ έμεινεν στην Πελαγονίαν ούτως απεργωμένος, | |
| 3955 | μόνον με τα φουσσάτα του όπου είχε εκ τον Μορέαν, | |
| | κ᾿ έξευρεν ότι έρχετον του βασιλέως ο στόλος | |
| | με τον Σεβαστοκράτοραν διά να τον πολεμήσουν· | |
| | ως φρόνιμος κ᾿ ευγενικός όπου ήτον και στρατιώτης, | |
| | κράζει τους κεφαλάδες του, τους πρώτους του φουσσάτου | |
| 3960 | και όλους τους καβαλλαρίους, Φράγκους τε και Ρωμαίους, | |
| | και άρξετον να τους λαλή και να τους συντυχαίνη, | συντυχαίνω=ομιλώ, συνομιλώ |
| | γλυκία τους ενουθέτευεν κ᾿ επαρηγόρησέ τους· | |
| | «Συντρόφοι, φίλοι κι αδελφοί, ως τέκνα και παιδία μου, | |
| | γινώσκει ο Θεός κ᾿ η δόξα του το πώς είμαι θλιμμένος | |
| 3965 | εις τούτο όπου μας έποικεν Δεσπότης ο αδελφός μου | |
| | κι απέργωσέ με ωσάν παιδί και ήφερέν με ενταύτα. | |
| | Εγώ διά την αγάπην του και πάλε διά την τιμήν μου, | |
| | εβλέποντας τον θάνατον, την ακληρίαν όπου είχεν | |
| | απ᾿ τον Σεβαστοκράτορα αυτόν τον αδελφόν του, | |
| 3970 | όπου του απήρε την Βλαχίαν, το Δεσποτάτο εζήτα, | |
| | επήρα τα φουσσάτα μου, εσάς τους εδικούς μου | |
| | κ᾿ ήλθα εις συμμάχειον εκεινού διά να του έχω βοηθήσει. | |
| | Και όσον μ᾿ επροσήφερεν εδώ εις την Ρωμανίαν, | |
| | ούτως μας επαράδωκεν αυτός του αδελφού του | |
| 3975 | ωσάν ο Ιούδας τον Χριστόν εκεινών των Ιουδαίων. | |
| | Διά τούτο λέγω προς εσάς, όλους παρακαλώ σας· | |
| | αφών μας ήφερε η αμαρτία εδώ εις τους εχτρούς μας | |
| | εξεύρετε ότι μακρέα απέχομεν του Μορέως. | |
| | κι αν θέλομεν να φύγωμε ουδέν κατευοδούμε | |
| 3980 | κ᾿ ήθελεν είσται άσκημον να ειπήθη εις τον κόσμον, | |
| | αφών στρατιώτες είμεθεν να φύγωμεν ως γυναίκες. | |
| | Αλλά ας σταθούμε ως άνθρωποι, στρατιώτες παιδεμένοι· | |
| | το πρώτον ας φυλάξωμεν ως πρέπει την ζωήν μας, | |
| | και δεύτερον πάλε από αυτό το έπαινος του κόσμου, | |
| 3985 | το αγαπούσιν οι άπαντες όπου άρματα βαστούσιν. | |
| | Εκείνοι όπού έρχονται εδώ του να μας πολεμήσουν | |
| | όλοι είναι πολυσώρευτοι από διαφόρες γλώσσες· | |
| | και θέλω να το εξεύρετε, τινάς μη το απιστήση, | |
| | ότι ο λαός πολύπλοκος και πολυσωρεμένος, | |
| 3990 | ποτέ καλήν συμβίβασιν ουκ έχουσιν αλλήλως. | |
| | Ημείς γαρ και αν είμεθα ολίγοι προς εκείνους, | |
| | όλοι είμεθεν γνώριμοι και μίας ουσίας ανθρώποι, | |
| | και πρέπει όλοι ως αδελφοί αλλήλως ν᾿ αγαπάστε. | |
| | Επεί αν έχωμεν ομού αγάπην ως αρμόζει, | |
| 3995 | ο κατά είς γαρ από εμάς ν᾿ αξιάζη διακόσιους | |
| | από όσοι έρχονται εδώ διά να μας πολεμήσουν. | |
| | Ουδέν φροντίζω άλλους τινές μόνον τους Αλλαμάνους· | Αλλαμάνοι [εδώ]=Γερμανοί μισθοφόροι |
| | τριακόσιοι είναι μοναχοί κ᾿ έχουν έναν αφέντην | |
| | Δούκαν ντε Καρεντάνε τον λαλούν, ούτως τον ονομάζουν, | |
| 4000 | Και έχω εις πληροφορίαν το πρώτον τους αλλάγι | αλλάγι=στρατ. μονάδα |
| | τους Αλλαμάνους έχουσιν να έλθουν να πολεμήσουν, | |
| | Λοιπόν αν ποιήσωμεν ορμήν ως φρόνιμοι στρατιώτες | |
| | των Αλλαμάνων την φοράν του πολέμου απαντήσαι, | |
| | να δώση ο Θεός κ᾿ η μοίρα μας κ᾿ η ευχή γαρ των γονέων μας, | |
| 4005 | να τους σπαράξωμεν ποσώς να επάρωμεν το νίκος, | |
| | τους άλλους όλους έχομεν ως φάλκονας περδίκιν. | φάλκονας=γεράκι |
| | Η ΕΝ ΠΕΛΑΓΟΝΙΑ ΜΑΧΗ [1259] | |
§ 296 | | Διά τούτο λέγω προς εσάς το πρώτο μας αλλάγι | |
| | να ποιήσωμεν καλλιώτερον, όλο εκλεχτούς ανθρώπους, | |
| | να εξεύρουσιν να πολεμούν, να εντρέπωνται τον κόσμον· | |
| 4010 | και να ένι απάνω εις αυτούς ως κεφαλή κι αφέντης | |
| | ο αφέντης της Καρύταινας αυτός ο ανεψιός μου, | |
| | Κ᾿ ελπίζω πρώτα στον Θεόν κι απέκει στην στρατιάν του | |
| | ότι να πράξη ως φρόνιμος, ωσάν καλός στρατιώτης». | |
| | Ως το είπεν γαρ ο πρίγκιπας ούτως και το εποιήσαν· | |
| 4015 | εχώρισαν τα αλλάγια τους τες σύνταξες όπου είχαν. | |
| | Στην χώρισιν των αλλαγιών, στες σύνταξες που εποίκεν | |
| | αυτού και όλοι οι Ρωμαίοι έσωσαν εις τον κάμπον. | |
§ 297 | | Το πρώτο αλλάγι όπου είχασιν ήτον των Αλλαμάνων· | |
| | το ιδεί τους γαρ ο εξάκουστος ο αφέντης της Καρυταίνου, | |
| | ολόρθα εις αύτους ώρμησεν, έσκυψαν τα κοντάρια. | |
| 4020 | Τον πρώτον όπου απάντησεν κ᾿ εδώκεν κονταρέαν | |
| | ήτον εκείνος που έλεγαν Δούκα ντε Καρεντάνα· | |
| | στο στήθος τον εβάρεσεν απάνω εις το σκουτάριν, | σκουτάρι=ασπίδα |
| | με το φαρίν τον έρριξεν εις γην αποθαμένον· | φαρί=πολεμικό άλογο |
| | απαύτου έδειρε άλλους δύο όπου ήσαν συγγενείς του. | |
| 4025 | Το κοντάρι όπου εβάσταζεν εκόπη εις τρία κομμάτια· | |
| | κ᾿ ευθέως εγρήγορα έβαλεν το χέριν στο σπαθί του | |
| | και άρξετον να πολεμή εκείνους τους Αλλαμάνους· | |
| | όσοι του ερχόντησαν ομπρός διά να τον πολεμήσουν, | |
| | όλους τους εκατέκοφτεν ως χόρτον εις λιβάδι. | |
§ 298 | 4030 | Κι ως έβλεπαν οι έτεροι όπου ήσαν μετ᾿ εκείνον, | |
| | όλοι αντρειομένα εβάλθησαν και συντροφίαν του κάμνουν, | |
| | τους Αλλαμάνους έσφαξαν κ᾿ εθανατώνανέ τους. | |
§ 299 | | Κι ως είδε ο Σεβαστοκράτορας απέκει όπου εθεώρει | Ιωάννης Παλαιολόγος |
| | ότι οι Αλλαμάνοι εσπάραξαν κι απήρασι το κρότος, | κρότος=άτακτη φυγή |
| 4035 | γοργόν σπουδαίως εκεί έδραμεν όπου ήσασιν οι Ούγγροι, | σπουδαίως=ταχέως, επειγόντως |
| | ορίζει τους να σύρνουσιν όλοι με τας σαγίτας | |
| | στο αλλάγι κείνο που έσμιξε μετά τους Αλλαμάνους, | |
| | και είπεν τους απόκοτα· «Μη παρατηρηθήτε | |
| | τους Αλλαμάνους τίποτε διατί είναι εδικοί μας· | |
| 4040 | επεί, ως εβλέπω και θεωρώ, ο δράκοντας εκείνος | |
| | ο αφέντης της Καρύταινας κακά τους υπαγαίνει. | |
| | Κι αν θέλετε να σύρνετε μόνο απάνω στους Φράγκους, | |
| | ουδέν κατευοδώνετε να τους έχετε δραλήσει· | δραλίζω=τρέπω εις φυγήν |
| | αλλά αμφότεροι σύρνετε μέσα εις τον πόλεμόν τους, | |
| 4045 | να σφάξετε τους ίππους τους όπου καβαλλικεύουν, | |
| | να πέσουν οι καβαλλαροί απάνω εις τα φαριά τους | |
| | όπως να τους πατάξωμε μη πρου μας θανατώσουν. | πρου=προτού |
| | Κι αν αποθάνουν ενομού μ᾿ αυτούς οι Αλλαμάνοι, | |
| | κάλλιο ας χαθούσι μοναχοί παρ᾿ όλα τα φουσσάτα· | |
| 4050 | και ας έχω την αμαρτίαν, και ποιήσετε ως το ορίζω». | |
§ 302 | | Κ᾿ οι Ούγγροι, ως ωρίστησαν, ούτως και το εποιήσαν. | |
| | αρχάσαν κ᾿ εδοξεύασιν τους Φράγκους κι Αλλαμάνους· | |
| | κι από την άλλην γαρ μερέαν ήλθασι κ᾿ οι Κουμάνοι | |
| | κ᾿ εδόξευαν αμφότεροι το γένος γαρ των Φράγκων. | |
| 4055 | Τι να σας λέγω τα πολλά και πώς να τα διαλύσω; | |
| | όλους τους ίππους και φαρία των Φράγκων κι Αλλαμάνων | φαρία=πολεμικά άλογα |
| | όλα τα εκατασφάξασιν κ᾿ οι καβαλλάροι επέσαν. | |
| | Έπεσε γαρ κι ο θαυμαστός, το φούμος των στρατιώτων, | φούμος=φημισμένος |
| | ο αφέντης της Καρύταινας ομού με το φαρίν του. | |
| 4060 | Κ᾿ ετότε ο Σεβαστοκράτορας, ως είδεν κ᾿ εγνώρισέν τον, | |
| | στριγγήν φωνίτσαν έσυρεν, έδραμε εκείσε εις αύτον, | |
| | μη σύρη εις αύτον πλείον κανείς, απάνω εις το κορμί του. | |
| | Και λέγει του· «Μισίρ Ντζεφρέ, αφέντη της Καρυταίνου, | |
| | μη πρου σε σφάξουν, αδελφέ, ᾿ς εμέναν παραδόσου· | |
| 4065 | απάνω εις την ψυχίτσα μου δόλον ου μη να έχης». | |
| | Εις το σπαθί του ώμοσε κ᾿ ενταύτα επαρεδόθη. | |
§ 304 | | Αφότου επαρεδόθηκεν ο θαυμαστός εκείνος, | |
| | ο αφέντης της Καρύταινας, ο εξάκουστος στρατιώτης, | |
| | το φλάμουρόν του έπεσεν εκεί όπου τον επιάσαν· | φλάμουρο=σημαία |
| 4070 | ατός του ο Σεβαστοκράτορας το εσήκωσεν κι απήρεν, | |
| | οκάποιον το επαράδωκεν από την φαμελίαν του | |
| | να το βαστά προσεχτικά και να του το φυλάττη. | |
§ 303 | | Ως είδεν γαρ ο πρίγκιπας την πονηρίαν που εποίκεν, | |
| | ετότε ο Σεβαστοκράτορας εις την αρχήν της μάχης, | |
| 4075 | όταν εσμίξασιν ομού ο αφέντης της Καρυταίνου | |
| | κ᾿ οι Αλλαμάνοι, σε λαλώ, κ᾿ εσφάζονταν αλλήλως· | |
| | το πώς τους Ούγγρους έβαλεν, ομοίως και τους Κουμάνους, | |
| | κ᾿ εις αύτους εδοξεύασιν να σφάξουν τ᾿ άλογά τους· | |
| | απήρε αλλάγιν μετ᾿ αυτόν κ᾿ εδιάβη εκείσε εις αύτον | |
| 4080 | να του βοηθήση, αν ημπορή, να μη τον αποδείρουν. | |
| | Το δε το πλήθος των Ρωμαίων και το σαγιττολάσι | |
| | εσφάξασιν τα άλογα κ᾿ οι καβαλλάροι επέσαν· | |
| | κι αφότου ευρέθησαν πεζοί μέσα εις τα φουσσάτα, | |
| | το τι ποιήσει ουκ είχασιν, ηθέλαν κι ουκ ηθέλαν. | |
| 4085 | Μη πρου αποθάνουν άδικον θάνατον εις τον κόσμον, | |
| | όλοι επαραδόθησαν κι ο πρίγκιπας ατός του. | |
§ 305 | | Ουδέν εγλύτωσαν τινές, μόνη η φτωχολογία· | |
| | όσοι ημπορέσαν κ᾿ έφυγαν κ᾿ ήλθαν εκ την Βλαχίαν, | |
| | οι μεν εγλύτωσαν πεζοί κ᾿ ήλθαν εις τον Μορέαν, | |
| 4090 | άλλους τινές επιάσασιν οι Βλάχοι στην Βλαχίαν, | Βλαχία=> Θεσσαλία (κυρίως) |
| | τους άλλους πάλε εσκότωσαν κ᾿ ερρουχολόγησάν τους. | |
| | ΣΥΛΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΣ ΕΝ ΠΕΛΑΓΟΝΙΑ | |
§ 306 | | Κι όσον έπαψε ο πόλεμος κ᾿ εκέρδισαν τους Φράγκους, | |
| | ώρισε ο Σεβαστοκράτορας κ᾿ εστήσασιν τες τέντες. | |
| | Η τέντα της κατούνας του τέσσαρους στύλους είχεν· | κατούνα=στρατόπεδο |
| 4095 | κι αφότου την εστήσασιν κ᾿ εσέβηκεν απέσω, | |
| | ορίζει κ᾿ ήλθαν οι άρχοντες όλοι του οι κεφαλάδες, | |
| | κι απαύτου ορίζει κ᾿ ήφεραν τον πρίγκιπα Γυλιάμον, | |
| | τον αφέντην της Καρύταινας και όλους τους καβαλλαρίους. | |
| | Τιμητικά τον έπιασε τον πρίγκιπα εκ το χέριν, | |
| 4100 | γλυκέα τον εχαιρέτησε, σιμά του τον καθίζει. | |
§ 307 | | Καλώς ήλθες, αδέλφι μου, καλώς ήλθες γαμπρέ μου, | |
| | πολλά επεθύμουν να σε ιδώ ωσάν σε βλέπω εδάρτε». | |
| | Εκ το άλλο χέριν έπιασε τον αφέντη της Καρυταίνου, | |
| | τιμητικά τον έβαλε κ᾿ εκάτσε στο πλευρόν του. | |
| 4105 | Κι αφών εκάτσαν ενομού κ᾿ εγέμισεν η τέντα | |
| | το πλήθος των καβαλλαρίων κι᾿ όλον το αρχοντολόγι, | |
| | άρξετον ο Σεβαστοκράτορας του πρίγκιπος να λέγη· | |
| | «Μα τον Χριστόν, καλέ αδελφέ, πρίγκιπα και γαβρέ μου, | |
| | πολλά έπρεπε να ευχαριστάς τον Θεόν και τους αγίους, | |
| 4110 | όταν έδωκεν ο Θεός εσέν και των γονέων σου | |
| | να είστε αφέντες του Μορέως, να έχετε τέτοιαν δόξαν, | |
| | κ᾿ έπρεπε να αναπαύεσαι εκεί στην αφεντίαν σου | |
| | και να μηδέν εγύρευες άλλους να ακληρήσης. | |
| | Ειπέ με το σε έφταισα και τι κακόν σ᾿ εποίκα, | |
| 4115 | κ᾿ ήλθες απάνω εις εμέν να επάρης το ιγονικόν μου; | |
| | και πάλε ουδέν σε άρκησε να έλθης εις εμένα, | |
| | που είμαι μετά σε γείτονας κ᾿ έχεις την αδελφή μου, | |
| | αλλά ήλθες στον αφέντη μου τον άγιον βασιλέα | |
| | να επάρης το βασίλειον του, να γένης βασιλέας. | |
| 4120 | Εν τούτω έπρεπε να εγροικάς και να το απεικάσης | |
| | ότι έν᾿ καλλίων σου άνθρωπος και χριστιανός με αλήθειαν. | |
| | Και ο Θεός όπου ένι κριτής και κρένει εις το δίκαιον, απάνω | |
| | κ᾿ ήφερέν σε εις τας χείρας του κ᾿ έχει σε εις θέλημάν του· | |
| | κι ωσάν εγύρευες εσύ εκείνον ν᾿ ακληρήσης, | |
| 4125 | σε θέλει εβγάλει εκ τον Μορέαν, όπου ουδέν έχεις δίκαιον. | |
| | Εκείνος ένι γονικός της Ρωμανίας αφέντης· | |
| | κ᾿ εσύ αν έβγης ᾿κ την φυλακήν, άγωμε εις την Φραγκίαν, | |
| | όπου ένι εκεί το φυσικόν το ιγονικόν όπου έχεις». | |
§ 308 | | Και όσον αποπλήρωσεν ετούτα όπου σας λέγω, | αποπληρώνω=ολοκληρώνω |
| 4130 | ο πρίγκιπας, ως φρόνιμος, ρωμαίϊκα του απεκρίθη· | |
| | «Κύρης μου σεβαστοκράτορα και γυναικάδελφέ μου, | |
| | πολλά έχεις την προτίμησιν μεγάλην από εμέναν | |
| | να λέγης και να πολεμής, διατί είμαι εις φυλακήν σου. | |
| | Επεί διά τόσο αν έμελλε στον τόπον να αποθάνω, | |
| 4135 | ου μη ν᾿ αφήσω να ειπώ μέρος εκ την αλήθειαν. | |
| | Ου πρέπει τον ευγενικόν άνθρωπον να καυχάται, | |
| | ούτε να ψέγη αν έχη εχτρόν και φέρη τον η τύχη | |
| | να τον κρατή εις φυλακήν ωσάν κρατείς εμέναν. | |
| | Και πάλε άλλο χειρότερον, να ψέγη άλλος εις πράγμα, | |
| 4140 | το έχει εκείνος την αιτίαν κ᾿ ένι καταπιασμένος. | |
§ 309 | | «Εγώ, αδελφέ, αν εγύρευα να αυξήσω την τιμήν μου, | |
| | το πλούτος και την δόξαν μου, πρέπει να με επαινάτε, | |
| | διατό πρέπει τον άνθρωπον, όπου άρματα βαστάζει, | |
| | ν᾿ αυξαίνη γαρ το πλούτος του, ομοίως και την τιμήν του, | |
| 4145 | μόνον να μη ένι άδικον, να επαίρνη συγγενών του | |
| | και να ακληρά την σάρκαν του, τους σαρκικούς του φίλους. | |
| | Πάντως εγώ είμαι πρίγκιπας, ένας μικρός στρατιώτης, | |
| | κι ουδέν με εβλέπεις ότι έδραμα απάνω εις συγγενήν μου | |
| | ούτε εις φτωχόν μου γείτοναν να επάρω το εδικόν του· | |
| 4150 | αλλά έδραμα εις βασιλέαν, όπου ένι αφέντης μέγας, | |
| | όπου έχει κράτος κι αφεντίαν μεγάλην εις τον κόσμον | |
| | κ᾿ ένι εις αντρία εξάκουστος απάνω εις τους στρατιώτες | |
| | κ᾿ ένι τιμή μου κ᾿ έπαινος, να πιάνωμαι μετ᾿ αύτον, | |
| | διατί ένι εκείνος βασιλέας κ᾿ εγώ μικρός στρατιώτης. | |
| 4155 | Και πάλιν ένι εκ της φυλής του γένους των Ρωμαίων | |
| | κι ουδέν μετέχω προς αυτόν εις τίποτε συγγένειαν. | |
§ 310 | | Εσύ γαρ όπου ευρίσκεσαι αυτάδελφος Δεσπότου | |
| | με τέτοιον τρόπον κι αφορμήν ωσάν εσύ το εξεύρεις, | |
| | κι ουδέν σε αρκεί το σ᾿ έδωκεν από το ιγονικόν του | |
| 4160 | του να κρατής εις αφεντίαν τον τόπον της Βλαχίας, | |
| | όπου ένι το καλλιώτερον μέλος της βασιλείας του, | |
| | αλλά εβουλήθης παντελώς του να τον ακληρήσης, | |
| | να επάρης εκείνο όπου κρατεί, όλον το Δεσποτάτο, | |
| | κ᾿ εκείνος να ένι τζάγδαρος, έρημος εις τον κόσμον. | τζάγδαρος=κακομοίρης, πεινασμένος |
| 4165 | Κ᾿ έποικες άλλο πλειότερον, μεγάλην αμαρτίαν, | |
| | διατί ουδέν υπόμενες να μάχεσαι μετ᾿ αύτον, | |
| | ως γείτονας και συγγενής, ως το έχει ο κόσμος όλος, | |
| | αλλά έδραμες στον βασιλέαν όπου ένι αφέντης μέγας, | |
| | – διατί τον έχει αντίδικον κ᾿ εχτρεύεται μετ᾿ αύτον – | |
| 4170 | διά να σε δώση συμμαχίαν και δύναμιν φουσσάτου, | |
| | να τον βοθριάσης παντελώς και να τον ακληρήσης. | |
| | Κι ουδέν σε έπρεπε, αδελφέ, ούτε τιμή σου ένι, | |
| | διατί με ήφερε η αμαρτία κ᾿ η τύχη της στρατείας | |
| | κ᾿ έπεσα εις τας χείράς σου κ᾿ είμαι εις φυλακήν σου | |
| 4175 | να με ονειδίζης άσκημα, αδίκως, παρά λόγου, | |
| | εις πράγματα κ᾿ υπόθεσες, το ουδέν ᾿ς εμέ τυχαίνουν, | |
| | εδώ εις τόσα πρόσωπα ευγενικών ανθρώπων, | |
| | κ᾿ εκδύνεσαι τα πράγματα και τες αιτίες όπου έχεις | |
| | και βάνεις τα απάνω μου τα ουδέν με εμέ τυχαίνουν». | |
§ 311 | 4180 | Κι ως ήκουσε ο σεβαστοκράτορας του πρίγκιπος τα λόγια, | |
| | το πώς τον αποκρίθηκεν με αλαζονείαν μεγάλην | |
| | κι ουδέν τον εφροντίσετον διατί ήτο εις φυλακήν του, | |
| | μεγάλως το εβαρύθηκεν, σφόδρα το ελυπήθην. | |
| | Πολλά γαρ εθυμώθηκεν, στον πρίγκιπα Γουλιάμον· | |
| 4185 | κι αν έλειπε διά εντροπήν των ευγενών ανθρώπων | |
| | όπου ευρισκόντησαν εκεί, Φράγκοι τε και Ρωμαίοι, | |
| | ειπείν και ποιήσειν ήθελεν του πρίγκιπος ασκημίαν. | |
| | Ως είδαν γαρ οι ευγενικοί, που ήσαν εκεί μετ᾿ αύτους, | |
| | την πρόσοψιν και τον θυμόν του σεβαστοκρατόρου, | |
| 4190 | εβάλθησαν με συντυχίες, με τρόπους καλωσύνης, | |
| | κ᾿ επράϋναν τα λόγια τους κ᾿ έβαλάν τους ᾿ς αγάπην. | |
§ 312 | | Κι αφότου αναπαύτηκεν εις την Πελαγονίαν | |
| | ο σεβαστοκράτορας με τα φουσσάτα όπου είχεν, | |
| | τότε ημέρας δύο εποιήσασιν να θάψουν τους σκοτωμένους, | |
| 4195 | να θεραπέψουν τας πληγάς όσοι ήσαν λαβωμένοι. | |
| | Ώρθωσεν τα φουσσάτα του κ᾿ εκίνησαν υπαγαίνει | |
| | ολόρθα στην Κωνσταντινόπολιν όπου ήτο ο βασιλέας. | |
| | ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΣ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ | |
| | Επήρε γαρ τον πρίγκιπα τιμητικά μετ᾿ αύτον· | |
| | σιμά του εκαβαλλίκευεν, μετ᾿ αύτον εκοιμάτον· | |
| 4200 | και τόσα ωδηγέψασιν, απόσωσαν στην Πόλιν. | |
| | Κι αφότου απεζέψασιν κ᾿ επιάσαν τες κατούνες, | |
| | επήρε ο σεβαστοκράτορας τον πρίγκιπα Γυλιάμον· | |
| | από το χέρι τον κρατεί κ᾿ εις το παλάτι εσώσαν. | |
| | Ο βασιλεύς εκάθετον ετότε εις το θρονίν του, | |
| 4205 | τον γύρον τα αρχοντόπουλα και μέσα ο βασιλέας. | |
| | Ο πρίγκιπας γονατιστά τον βασιλέα εχαιρέτα, | |
| | κι ο βασιλεύς, ως φρόνιμος κ᾿ ευγενικός όπου ήτον, | |
| | από το χέρι τον κρατεί κι απάνω τον σηκώνει· | |
| | «Καλώς ήλθες ο πρίγκιπας μετά την συντροφίαν σου». | |
| 4210 | Ώρισεν και εκάθισεν μικρόν εκεί μετ᾿ αύτον | |
| | κι απαύτου ορίζει ο βασιλέας κι απήραν τον απέκει· | |
| | εις φυλακήν τον έβαλαν μετά τιμής μεγάλης. | |
| | Ο αφέντης της Καρύταινας κ᾿ οι άλλοι φλαμουριάροι | φλαμουράριος=βαθμοφόρος |
| | εκεί μετά τον πρίγκιπα τους έβαλαν να είναι | |
| 4215 | διά να έχουσιν ομότιμα και παρηγόρημά τους | |
| | την φυλακήν όπου είχασιν διά φούμος του βασιλέως. | |
§ 313 | | Κι όσο εποίησαν εις φυλακήν την εβδομάδα εκείνην, | |
| | ώρισεν γαρ ο βασιλεύς, τον πρίγκιπαν ηφέραν, | |
| | ομοίως και τους καβαλλαρίους όπου ήσαν μετ᾿ εκείνον, | |
| 4220 | εκεί όπου ήτον ο βασιλέας απάνω στα παλάτια· | |
| | και λέγει προς τον πρίγκιπαν ατός του ο βασιλέας· | |
| | «Πρίγκιπα, εσύ θεωρείς κ᾿ εβλέπεις το ατός σου | |
| | το πώς είσαι εις φυλακήν κ᾿ έχω σε εις εξουσίαν μου, | |
| | αν θέλω να ελευτερωθής, αν θέλω να αποθάνης. | |
| 4225 | Και λέγω σε εις πληροφορίαν, και μη το απιστήσης· | |
| | αν ήσουν γαρ εις τον Μορέαν εκεί όπου ήσουν αφέντης, | |
| | και να είχες μάχην μετά εμέν ωσάν να επεχειρίστης, | |
| | ουδέν ημπόρεις στα μακρέα μετ᾿ έμε να υπομένης | |
| | να μη σε εξήβαλα απ᾿ εκεί της γης και της θαλάσσης, | |
| 4230 | να εκέρδισα τον τόπον σου όπου ένι ιγονικός μου. | |
| | Λοιπόν αφότου ευρίσκεσαι εδώ στην φυλακήν μου | |
| | εσύ κι όλος σου ο λαός κ᾿ είναι εδώ μετ᾿ έσου, | |
| | αν θέλω αρτίως να στείλω εκεί φουσσάτα εδικά μου, | |
| | να στείλω με τα κάτεργα να υπάγουν της θαλάσσης | |
| 4235 | κι᾿ απαύτου πάλε από της γης να υπάγουν της στερέας, | |
| | επεί ένι γαρ κι ο τόπος σου γυμνός εκ τα φουσσάτα, | |
| | να τον επάρουν εύκολα και να τον έχης χάσει. | |
| | Εν τούτω λέγω, πρίγκιπα, και συμβουλεύομαί σε· | |
| | διατί οι γονείς σου εκόπιασαν κ᾿ εξώδιασαν λογάρι | λογάρι=χρήμα |
| 4240 | διά να κερδίσουν τον Μορέαν, κ᾿ εσύ πάλε απ᾿ εκείνους, | |
| | περί να χάσης τα κρατείς να μείνης ακληρημένος, | |
| | έπαρε εκ το λογάριν μου – πολύ να σε χαρίσω – | |
| | εσύ κ᾿ οι καβαλλάροι σου όπου είναι εδώ μετ᾿ έσου, | |
| | να σας εβγάλω απ᾿ εδώ, να σας ελευτερώσω· | |
| 4245 | κι αμέτε κι αγοράσετε χώρες εις την Φραγκίαν, | |
| | να έχετε παντοτινά εσείς και τα παιδία σας | |
| | κι αφήτε εμέναν τον Μορέαν όπου ένι ιγονικόν μου. | |
| | Επείν κι αν σας εξήβαλα εδώ εκ την φυλακήν μου, | |
| | και να ήστε πάλε στον Μορέα, καθώς ήστε και πρώτα, | |
| 4250 | ποτέ σας να μη έχετε εσείς και τα παιδιά σας | |
| | ειρήνην ούτε ανάπαψιν να φάτε το ψωμί σας». | |
§ 314 | | Ο πρίγκιπας αφκράζετον του βασιλέως τα λόγια | |
| | κ᾿ εσκόπα πώς ν᾿ αποκριθή όπως να μη έχη σφάλλει. | |
| | Κι όσον είπεν κ᾿ επλήρωσεν τα ελάλει ο βασιλέας, | |
| 4255 | άρξετον πάλε ο πρίγκιπας να λέγη προς εκείνον· | |
| | «Δέσποτα, άγιε βασιλέα, δέομαί σου το κράτος, | |
| | ως άνθρωπος ξενωτικός κι απαίδευτος όπου είμαι, | |
| | να έχω την συμπάθειον σου απόκρισιν ποιήσω. | |
| | Αφών ορίζει, δέσποτα, της βασιλείας το κράτος | |
| 4260 | τον τόπον και την αφεντίαν όπου έχω στον Μορέαν | |
| | να σε τον δώσω, αφέντη μου, λογάριν να με δώσης | |
| | εμέν και των συντρόφων μου όπου είναι μετ᾿ εμέναν, | |
| | κ᾿ υπάμε ημείς εις την Φραγκίαν όπου έν᾿ το ιγονικόν μας | |
| | και τόπους ν᾿ αγοράσωμεν να ημένωμεν εις αύτους, | |
| 4265 | κ᾿ εσέν να μείνη ο Μορέας όπου ένι ιγονικόν σου· | |
| | το δύνομαι ν᾿ αποκριθώ και δύνομαι ποιήσαι, | |
| | σε θέλω ποιήσει απόκρισιν και δέξου το εις αλήθειαν, | |
| | επεί, αν μ᾿ εκράτεις ᾿ς φυλακήν πενήντα πέντε χρόνους, | |
| | ποτέ από εμέν ουκ ημπορείς να έχης άλλο πράγμα, | |
| 4270 | μόνον κ᾿ ετούτο όπου ημπορώ, λέγω την βασιλείαν σου. | |
| | Ο τόπος γάρ, αφέντη μου εκείνος του Μορέως, | |
| | ουδέν τον έχω ως γονικόν ούτε παππουδικόν μου | |
| | διά να τον έχω εις εξουσίαν να δώσω και χαρίσω. | |
| | Τον τόπον που εκερδίσασιν οι ευγενικοί εκείνοι | |
| 4275 | όπου ήλθαν γαρ εκ την Φραγκίαν εδώ εις την Ρωμανίαν | |
| | ομού με τον πατέρα μου, ως φίλοι και συντρόφοι. | |
| | Με το σπαθί εκερδίσασιν τον τόπον του Μορέως, | |
| | αλλήλως τον εμοίρασαν με ψήφους εις το ζύγι· | |
| | του καθενός εδώκασιν προς την ουσίαν όπου είχεν, | ουσία [εδώ]=αξία, καταγωγή |
| 4280 | και μετά ταύτα εκλέξασιν αμφότεροί τους όλοι, | αμφότεροι [εδώ]=άπαντες |
| | ως άνθρωπον τιμιώτερον και φρονιμώτερόν τους, | |
| | κ᾿ εποίκαν τον πατέρα μου ως αρχηγόν εις όλους. | |
| | Με συμφωνίες, στοιχήματα τα εβάλασιν εγγράφως | |
| | να μη έχη δύναμιν καμμίαν να κρένη μοναχός του, | |
| 4285 | ούτε να ποιήση τίποτε πράγμα γαρ εις τον κόσμον | |
| | άνευ βουλής και θέλημα ολών του των συντρόφων. | |
| | Λοιπόν, αφέντη βασιλέα, εγώ εξουσίαν ουκ έχω | |
| | να δώσω πράγμα τίποτε από τον τόπον που έχω | |
| | διατί τον εκερδίσασιν με το σπαθί οι γονείς μας | |
| 4290 | προς τα συνήθεια που έχομεν, τα εποίησαν αμφοτέρως. | τα συνήθεια=Εθιμικό Δίκαιο |
| | Αλλά, ως ένι το σύνηθες όπου έχουν οι στρατιώτες, | |
| | τον πιάσουσιν εις πόλεμον και φυλακέψουνέ τον, | |
| | με υπέρπυρα και χρήματα εξαγοράζουνέ τον. | |
| | Ας το διακρίνη αφέντη μου, της βασιλείας το κράτος, | |
| 4295 | προς την ουσίαν του καθενός όπου είμεθεν ενταύτα | |
| | να δώση να εξαγοραστή να έβγη εκ την φυλακήν σου. | |
| | Κι αν θέλη ετούτο, δέσποτα, της βασιλείας το κράτος, | |
| | να βιαστούμε ο κατά είς το δύνεται και σώνει, | |
| | να δώση κ᾿ εξαγοραστή, να έβγη εκ την φυλακήν σου· | |
| 4300 | είτε σε φαίνη, αφέντη μου, να μη μας το ποιήσης ούτως, | |
| | εδώ μας έχεις ᾿ς φυλακήν και ποίησον ως κελεύεις». | |
§ 315 | | Ακούσων ταύτα ο βασιλέας μεγάλως εθυμώθη | |
| | και λέγει προς τον πρίγκιπα μετά θυμού μεγάλου· | |
| | «Πρίγκιπα, φαίνεται καλά ότι Φράγκος υπάρχεις, | |
| 4305 | διατί έχεις την αλαζονείαν, ως το έχουσιν οι Φράγκοι· | |
| | επεί τους Φράγκους πάντοτε η αλαζονεία τους χάνει | |
| | και φέρνει τους ᾿ς απώλειαν από τους λογισμούς τους, | |
| | ωσάν σε ήφερεν κ᾿ εσέν ενταύτα η αλαζονεία σου, | |
| | και ήλθες εις τας χείρας μου εδώ εις την φυλακήν μου. | |
| 4310 | Και λέγεις και λογίζεσαι εκ την αλαζονείαν σου | |
| | να έβγης από τας χείρας μου κι από την φυλακήν μου. | |
| | Διού σε ομνύω, ως βασιλεύς, και κράτει το εις αλήθειαν, | |
| | ότι ποτέ σου απ᾿ εδώ να μη έβγης διά δηνάρια, | |
| | να πουληθής διά χρήματα, να εξέβης διά λογάριν». | λογάρι=χρήμα |
§ 316 | 4315 | Ώρισε ευθέως ο βασιλέας κι αρπάξαν τον απέκει, | |
| | εκεί τον εδιαβάσασιν στην φυλακήν όπου ήτον, | |
| | καθώς ακούστε τα λαλώ και τα σας αφηγούμαι. | |
| | Το ακούσει γαρ τον βασιλέαν, όσοι έστηκαν εμπρός του | |
| | οι Βάραγγοι γαρ κ᾿ οι Ρωμαίοι, όπου τον εφυλάγαν, | |
| 4320 | αρπάξασιν τον πρίγκιπα ωσάν με αλαζονείαν | |
| | κ᾿ εκεί τον εδιαβάσασιν στην φυλακήν όπου ήτον. | |
| | Τρεις χρόνους έποικεν εκεί με όλους τους εδικούς του | |
| | βιαζόμενος ν᾿ αγοραστή με χρήματα υπερπύρων. | |
| | ΣΥΝΘΗΚΟΛΟΓΕΙ ΜΕΤΑ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ | |
§ 317 | | Κι αφών είδεν κ᾿ εγνώρισεν εκείνος κ᾿ οι εδικοί του | |
| 4325 | ότι ποτέ διά υπέρπυρα, ούτε γαρ διά λογάριν | |
| | ουδέν τον ελευτέρωναν να εβγή κ᾿ την φυλακήν του, | |
| | με την βουλήν και θέλημα του αφέντου της Καρυταίνου | |
| | και των αλλών φλαμουραρίων, εσυμβιβάστην ούτως· | |
| | να δώση γαρ του βασιλέως διά την ελευτερίαν τους, | |
| 4330 | το κάστρον της Μονοβασίας και της μεγάλης Μαΐνης, | |
| | το τρίτον κι ομορφότερον του Μυζηθρά το κάστρον, | Μυζηθράς=>Μυστράς |
| | εις τρόπον γαρ και συμφωνίαν να έβγη με τον λαόν του, | |
| | με όσους κι αν ήσαν μετ᾿ αυτόν, μικρούς τε και μεγάλους. | |
| | Κι όσον απεκατέστησαν τες συμφωνίες εκείνες, | |
| 4335 | εγράφως τες εποίκασιν κι ωμόσασιν εις αύτες. | |
| | Ο βασιλεύς είχεν υιόν μειράκιον να βαφτίση· | |
| | τον πρίγκιπαν εζήτησε κ᾿ εποίκαν συντεκνίαν. | |
| | Στες συμφωνίες όπου έποικαν ήτον κ᾿ ετούτο μέσα· | |
| | ποτέ μάχην να μη έχουσιν, αγάπην να κρατούσιν· | |
| 4340 | κι αν έλθη ενάντιον τίποτε τινός από τους δύο, | |
| | να τον μαδίζη γαρ τινάς και μάχην να του κάμνη, | μαδίζω=μάχομαι, κτυπώ |
| | να του βοηθή ο έτερος με όλην του την ουσίαν. | |
§ 318 | | Κι αφότου απεκατέστησαν ετούτα όπου σας λέγω, | |
| | τον αφέντη της Καρύταινας εδιόρθωσαν αλλήλως | Γοδεφρείδος ντε Μπρυγέρ (Geoffroy de Bruyères) |
| 4345 | ο πρίγκιπας κ᾿ οι έτεροι όπου ήσαν μετ᾿ εκείνον, | |
| | να απέλθη γαρ εις τον Μορέαν σωματικώς ατός του, | |
| | τα κάστρη όπου σας γράφω εδώ να τα έχη παραδώσει | |
| | του βασιλέως παιδόπουλα όπου ήφερεν μετ᾿ αύτον. | παιδόπουλο=υπηρέτης |
§ 319 | | Ετούτες γαρ τες συμφωνίες όπου σας αφηγούμαι | |
| 4350 | εποίησε ετότε ο πρίγπιπας με την βουλήν όπου είχεν, | |
| | εις τέτοιον τρόπον και σκοπόν και λογισμόν το εποίκεν, | |
| | ότι μεθ᾿ ότου θέλει εβγή εκεί εκ την φυλακήν του, | |
| | ήθελεν πράξει τίποτε με τρόπον και με τέχνην, | |
| | τα κάστρη εκείνα όπου έδιδε, πάλε να τα κερδίση· | |
| 4355 | επεί αφότου ουκ ίσχυσεν με τίποτε άλλον τρόπον | |
| | να εξέβη από την φυλακήν εκείνος κ᾿ οι εδικοί του, | |
| | οι όρκοι εκείνοι όπου έποικαν στην φυλακήν όπου ήτον | |
| | τίποτε ουδέν τον έβλαβαν να τον κρατούν διά αφιόρκον, | |
| | καθώς το ορίζει η εκκλησία κ᾿ οι φρόνιμοι το λέγουν. | |
§ 320 | 4360 | Ο αφέντης της Καρύταινας, ο εξάκουστος εκείνος, | |
| | από την Πόλη εξέβηκεν με αυτούς του βασιλέως, | |
| | όπου τους αποστέλνασιν τα κάστρη να παραλάβουν. | |
| | Εκ την στερέαν απήλθασιν από την Ρωμανίαν, | |
| | επέρασαν εκ την Βλαχίαν και ήλθαν εις την Θήβαν, | Βλαχία=> Θεσσαλία (κυρίως) |
| 4365 | κ᾿ ηύραν εκεί ότι είχε ελθεί ετότε ο Μέγας Κύρης | |
| | εκ το ρηγάτο της Φραγκίας – όπου τον είχεν στείλει, | |
| | καθώς το ακούσετε εδώ, ο πρίγκιπας Γυλιάμος – | |
| | με την τιμήν και την αξίαν που του έδωκεν ο ρήγας | |
| | να τον λαλούν και λέγουσιν των Αθηνών ο Δούκας. | |
§ 321 | 4370 | Κι ως είδεν ο Δούκας ότι ήλθε εκεί εκείνος ο γαμπρός του | |
| | ο αφέντης της Καρύταινας όπου πολλά επεθύμα, | |
| | χαράν μεγάλην έποικεν ως αδελφός του που ήτον. | |
| | Κι αφότου τον ερώτησε κ᾿ επληροφόρησέ τον | |
| | το πώς εσυμβιβάστηκεν ο πρίγκιπας Γυλιάμος | |
| 4375 | να εξέβη από την φυλακήν του βασιλέως, να δώση | |
| | το κάστρον της Μονοβασίας και της μεγάλης Μάϊνης, | |
| | ωσαύτως και του Μηζηθρά να τα έχη ο βασιλέας, | |
| | μεγάλως το εβλαστήμησεν, εις σφόδρα το ελυπήθη. | |
| | Στριγγήν φωνήν ελάλησεν και φανερά τον είπεν, | |
| 4380 | ότι διά τρόπον τίποτε ετούτο ουδέν του αρέσει, | |
| | να παραλάβη ο βασιλέας εκείνα τα τρία κάστρη· | |
| | διατί είχεν γαρ ο βασιλέας τότε μεγάλον κράτος | |
| | και της θαλάσσης και στερέας είχεν στείλει φουσσάτα | |
| | κ᾿ εβγάλει μας εκ τον Μορέαν κ᾿ επάρει τον εκείνος. | |
| | ΑΠΟΣΤΕΛΛΕΙ ΤΟΝ ΑΥΘΕΝΤΗΝ ΚΑΡΥΤΑΙΝΗΣ ΕΙΣ ΜΟΡΕΑΝ | |
§ 322 | 4385 | Ο αφέντης της Καρύταινας εστάθη με τον Δούκαν· | |
| | μίαν εβδομάδα έποικαν εκείσε εις την Θήβαν | |
| | όπου επαραδιαβάζασιν, χαράν μεγάλην είχαν | παραδιαβάζω=διασκεδάζω |
| | ως άνθρωποι όπου είχασιν επιθυμίαν μεγάλην | |
| | να ιδή ο είς τον έτερον και να χαρούν αλλήλως. | |
§ 323 | 4390 | Και μετά ταύτα εμίσσεψαν αμφότεροι οι δύο. | |
| | Από την Κόρινθον επέρασαν και ήλθαν εις το Νίκλι· | Νίκλι=>Τεγέα |
| | εκεί ηύραν την πριγκίπισσαν με τες κυράδες όλες | |
| | όλης της Πελοπόνεσσος, τον λέγουσιν Μορέαν, | |
| | όπου είχαν ποιήσει σώρεψιν να επάρουν την βουλήν τους | |
| 4395 | διά τα μαντάτα όπου ήκουσαν των τρίων κάστρων εκείνων, | |
| | όπου έδιδεν ο πρίγκιπας του βασιλέως ετότε | |
| | διά να έβγη από την φυλακήν εκείνος κι᾿ ο λαός του | |
| | οι άπαντες όλοι του Μορέως, οι φλαμουριάροι όλοι | |
| | κ᾿ οι καβαλλάροι μετ᾿ αυτούς που ήσαν εκεί στην Πόλιν. | |
| 4400 | Διά τούτο ήσαν οι αρχόντισσες εκείνων οι γυναίκες | |
| | εκεί με την πριγκίπισσαν στο κάστρο του Αμυκλίου | |
| | κ᾿ εκάμνασιν το παρλαμά κ᾿ επαίρναν την βουλήν τους· | παρλαμάς=συνεδρίαση |
| | κι ουκ είχασιν άλλους τινές άντρες εκεί μετ᾿ αύτες, | |
| | μόνον και τον μισίρ Λινάρτ όπου ήτον λογοθέτης | λογοθέτης=υπουργος (οικονομικών) |
| 4405 | και τον μισίρ Πιέρη ντε Βας τον φρόνιμον εκείνον, | Pierre de Vent |
| | όπου ήτο ο φρονιμώτατος όλου του Πριγκιπάτου. | |
| | Αυτείνοι οι δύο ευρέθησαν στο παρλαμά εκείνο. | |
§ 324 | | Κι αφότου απεσώσασιν εκείνοι οι δύο αφέντες, | |
| | ο δούκας γαρ των Αθηνών κι ο αφέντης της Καρυταίνου, | |
| 4410 | εκεί στην χώραν του Νικλίου ευθέως εκατουνέψαν | |
| | κι απαύτου ολόρθα εδιάβησαν να ιδούσιν τες κυράδες | |
| | που ήσαν με την πριγκίπισσαν όλες εις το παλάτι. | |
| | Το ιδεί τους η πριγκίπισσα γλυκέα τους χαιρετίζει· | |
| | άρξετον του να ερωτά του αφέντη Καρυταίνου | |
| 4415 | το πώς ήτον ο πρίγκιπας μετά τους εδικούς του | |
| | στην φυλακήν γαρ της Πολέου, την πράξιν όπου εποιήσαν | |
| | να εβγούσιν εκ την φυλακήν, να ελθούν στα εδικά τους. | |
| | Ο αφέντης της Καρύταινας άρξετον να αφηγάται | |
| | το πώς εβιάστη ο πρίγκιπας κι όλοι του οι φλαμουριάροι | |
| 4420 | να εξέβουν εκ την φυλακήν να δώσουσιν λογάριν· | |
| | κι ο βασιλέας τους ώμοσεν απάνω εις την ψυχήν του· | |
| | ποτέ να μη έβγουν απ᾿ εκεί διά δώρα λογαρίου. | |
| | Κ᾿ εκείνοι βιαζόμενοι να έβγουν ᾿κ την φυλακήν του | |
| | ισιάστησαν και δίδουν του τα τρία κάστρη και μόνον, | |
| 4425 | το κάστρον της Μονοβασίας και της μεγάλης Μάϊνης, | |
| | ωσαύτως και του Μυζηθρά να τα έχη εδικά του· | |
| | αγάπην εποίησαν δυνατην και συντεκνίαν ομοίως, | |
| | με όρκους αφιρώσασιν ποτέ μάχην μη κάμουν. | |
| | ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ ΤΩΝ ΚΥΡΑΔΩΝ ΕΙΣ ΤΟ ΝΙΚΛΙ | |
§ 325 | | Ενταύτα απεκρίθηκεν ατός του ο Μέγας Κύρης | |
| 4430 | και λέγει της πριγκίπισσας κι ολών των αρχιερέων | |
| | όπου ήσαν εις το παρλαμά εκείνο όπου σας λέγω· | παρλαμάς=συνεδρίαση |
| | «Αλήθεια ένι, ως το εξεύρουσιν μικροί τε και μεγάλοι, | |
| | το πώς εσκανταλίστηκα με τον εμόν αφέντην | |
| | τον πρίγκιπα, διατί έλεγα με άδικον με εζήτει | |
| 4435 | άνθρωπος λίζιος να γενώ και να κρατώ απ᾿ αύτον | λίζιος=υποτελής |
| | τον τόπον και την αφεντίαν όπου έχω ιγονικόν μου. | |
| | Άρματα γαρ εβάσταξα με αυτόν να πολεμήσω. | |
| | Αλλά ύστερον εγνώρισα ότι έσφαλα προς αύτον | |
| | κ᾿ εποίησα την ανταμοιβήν ως το ώρισεν ατός του. | |
| 4440 | Εν τούτω αν τύχη να θαρρούν τινές, ότι κακεύω | |
| | του αφέντου μου του πρίγκιπος διά ετούτο όπου σας λέγω | |
| | αλλά εις αλήθειαν το λαλώ, κρατείτε το από εμέναν· | |
| | ότι αν επάρη ο βασιλέας αυτά τα τρία κάστρη, | |
| | τους όρκους όπου ώμοσεν ουδέν τους θέλει στέρξει· | |
| 4445 | τόσα φουσσάτα και λαόν μας θέλει εδώ αποστείλει | |
| | όπου μας θέλουν απ᾿ εδώ εβγάλει κι ακληρήσει. | |
| | Λοιπόν διά να εγνωρίσετε την πιστοσύνην που έχω, | |
| | λέγω και αφιρώνω το ετούτο να ποιήσω· | |
| | εγώ να εμπώ εις φυλακήν, κι ο πρίγκιπας ας έβγη· | |
| 4450 | είτε ένι διά εξαγόρασιν διά χρήματα υπερπύρων, | |
| | να βάλω εγώ τον τόπον μου σημάδι διά δηνέρια | σημάδι=υποθήκη |
| | κι ας πληρωθή η εξαγόρασις του αφέντου μου του λίζιου». | |
§ 326 | | Ενταύτα εσηκώθηκεν ο αφέντης της Καρυταίνου | |
| | και λέγει της πριγκίπισσας ομπρός στον Μέγαν Κύρην· | |
| 4455 | «Κυρά μου, ετούτο όπου λαλεί εδώ ο Μέγας Κύρης, | |
| | όλα τα ελαλήσαμεν εκεί στην φυλακήν μας, | |
| | τους τρόπους και τους κίντυνους όπου ημπορούν να έλθουν. | |
| | Αλλά διατί είδαμε αφιρόν του βασιλέως το πείσμα, | |
| | είπαμεν ούτως ενομού κ᾿ εσυμβιβάσαμέ το· | |
| 4460 | το κάστρο της Μονοβασίας, το εξεύρουσιν οι πάντες, | |
| | ο αφέντης μας ο πρίγκιπας το εκέρδισεν ατός του· | |
| | την Μάϊνην και τον Μυζηθρά, εκείνος γαρ τα εποιήσεν, | |
| | κ᾿ ήθελεν είσται αμαρτία, κατηγορία μεγάλη, | |
| | ν᾿ απόθανεν εις φυλακήν εκείνος κ᾿ οι εδικοί του | |
| 4465 | διά κάστρη όπου έχτισεν κ᾿ εκέρδισεν ατός του. | |
| | Αλλ᾿ ας έβγη ᾿κ τον πειρασμόν της φυλακής όπου ένι, | |
| | και μετά ταύτα ο Θεός του θέλει γαρ βοηθήσει | |
| | να επάρη γαρ τα κάστρη του, να τα έχη ως εδικά του. | |
| | Εν τούτω λέγω προς εσάς, κρατείτε το από εμέναν· | |
| 4470 | ότι διά άνθρωπον τινάν όπου ένι εις τον κόσμον, | |
| | ούτε διά λόγια κι αφορμήν, τα λέγει πάσα ένας, | |
| | να αφήκω τον αφέντη μου ᾿ς φυλακή να αποθάνη. | |
| | Τον ορισμόν όπου ώρισεν θέλω να τον πληρώσω, | |
| | να δώσω γαρ τα κάστρη του να εβγή ᾿κ το πιλατήριον, | πιλατήριο=βασανιστήριο, ταλαιπωρία |
| 4475 | κι αφών εβγή ᾿κ την φυλακήν ο Θεός ας του βοηθήση». | |
§ 327 | | Κι απαύτου εμετασύντυχεν ατός του ο Μέγας Κύρης | |
| | του αφέντου της Καρύταινας, ούτως του απεκρίθη· | |
| | «Μα τον Χριστόν, καλέ αδελφέ, με αλήθειαν σε το λέγω, | |
| | αν το έμαθεν ο βασιλέας κι αν το επληροφορέθη, | |
| 4480 | το πως ουδέν του δίδομεν τα κάστρη όπου γυρεύει, | |
| | ουδέν χρήζει τον πρίγκιπα με το άλας να τον φάγη, | |
| | αλλά να επάρη υπέρπυρα να τον ελευτερώση. | |
| | Και πάλιν λέγω προς εσέ, και κράτει το, ως το θέλεις, | |
| | ότι, αν εσκόπα ο πρίγκιπας το τι ημπορεί να έλθη, | |
| 4485 | κάλλιον ήτον να απόθανεν εκείνος μοναχός του | |
| | παρά να χάσουν οι λοιποί οι Φράγκοι του Μορέως | |
| | τα ιγονικά που εκέρδισαν με κόπον οι γονείς τους, | |
| | ωσάν το έποικεν ο Χριστός, τον θάνατον εγεύτη | |
| | διά να λυτρώση τας ψυχάς του γένους των ανθρώπων | |
| 4490 | εκ της αιωνίου κολάσεως, όπου υπαγαίναν όλοι. | |
| | Ένας κάλλιον ν᾿ απόθανε παρά χίλιοι διά εκείνον. | |
| | Εγώ εξεφορτώνομαι και λέγω την αλήθειαν, | |
| | κ᾿ εσύ, αδερφέ μου, ποίσε το εκείνο όπου σε ωρίσαν». | |
| | ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΟΥΤΑΙ ΚΑΙ ΦΘΑΝΕΙ ΕΙΣ ΜΟΡΕΑΝ | |
§ 328 | | Αφότου γαρ επλήρωσε το παρλαμάν εκείνο, | παρλαμάς=συνεδρίαση |
| 4495 | ο αφέντης της Καρύταινας που εβάστα τα σημάδια, | |
| | τα έδωκεν ο πρίγκιπας να δώση των καστελλάνων, | |
| | απέ το Νίκλι εκίνησεν και είχε μετ᾿ εκείνον | |
| | του βασιλέως τον άρχοντα, τον έστειλεν μετ᾿ αύτον | |
| | τα κάστρη να του δώσουσιν διά τον βασιλέαν· | |
| 4500 | εδιέβην εις τον Μιζηθρά, αυτόν εδώκεν πρώτον, | |
| | απέκει την Μονοβασίαν και τρίτον δε την Μάνην. | |
| | Και όσον επαρέδωκεν τα κάστρη όπου λέγω, | |
| | επήρε διά όψιδαν του βασιλέως να δώση | όψιδα=η όμηρος |
| | την θυγατέρα εκεινού του Μπάσαβα του αφέντου, | Μαργαρίτα του Νεϊγύ |
| 4505 | όπου ήτον πρωτοστράτορας όλου του πριγκιπάτου, | |
| | μισέρ Τζαν τον ελέγασιν, ντε Νέουλη το επίκλη· | Jean de Neuilly |
| | ωσαύτως και την αδελφήν του Τσάδρου γαρ εκείνου, | |
| | πού ήτον μέγας κοντόσταυλος του πριγκιπάτου όλου· | |
| | αυτές τες δύο εδιάβαζαν οψίδες εις την Πόλιν | |
| 4510 | κ᾿ εξήβαλαν τον πρίγκιπα και τους καβαλλαρίους | |
| | και όλους τους φλαμουριαρίους μικρούς τε και μεγάλους, | |
| | και ήλθασιν εις τον Μορέαν μετά χαρές μεγάλες. | |
§ 329 | | Ως ήλθεν δε ο πρίγκιπας ετότε στον Μορέαν, | |
| | καλά τον αποδέχτησαν μικροί τε και μεγάλοι. | |
| 4515 | Ως είχεν γαρ επεθυμίαν να ιδή και να γυρέψη | |
| | τα κάστρη και τες χώρες του όπου πολλά επεθύμα, | |
| | ουδέν ηθέλησεν ποσώς εκείσε να αργήση· | |
| | επήρε τους καβαλλαρίους, όπου είχεν μετ᾿ εκείνον, | |
| | κ᾿ υπάγαινεν εβλέποντα τα κάστρη και τες χώρες | |
| 4520 | κι ολόρθα εδιάβηκεν στην Λακηδαιμονίαν. | |
| | Ωσάν ηγάπα κ᾿ ήθελεν να ιδή τον Μορέαν, | |
| | ουδέν υπήγεν μοναξός ωσάν φτωχός στρατιώτης, | |
| | αλλ᾿ εδιέβη ως πρίγκιπας, καλά συντροφεμένος, | |
| | εκεί όπου τον αγαπούν κ᾿ επεθυμούσασίν τον. | |
| 4525 | Άλλοι έτρεχαν υπάγαιναν εκεί εις την συντροφίαν, | |
| | άλλοι εβαστούσαν άρματα, άλλοι χωρίς αρμάτων. | |
§ 329 | | Και ως τους είδαν οι Ρωμαίοι, που ήσαν του βασιλέως, | |
| | εκείθεν εκ τον Μηζηθράν απάνω απέ το κάστρο, | |
| | ελόγισαν, εσκόπησαν ότι μάχην γυρεύου | |
| 4530 | οι Φράγκοι γαρ μετ᾿ εκεινούς ήγουν δε τους Ρωμαίους. | |
| | Των αρχηγών εμήνυσαν του Μιλιγγού του δρόγγου, | |
| | συμβίβασιν εποίησαν και όρκους υπωμόσαν | |
| | να στέκουν διά τον βασιλέαν, να αρνήσωνται τους Φράγκους. | |
| | Μαντατοφόρους έστειλαν εις την Μονοβασίαν | |
| 4535 | εις κάποιον Καντακουζηνόν όπου ήτον κεφαλή τους. | Μιχαήλ Καντακουζηνός (παππούς Ιωάννη) |
| | Εγράψαν κι αφιρώσαν τον κ᾿ επληροφόρεσάν τον | |
| | το πώς ήλθεν ο πρίγκιπας με όλα του τα φουσσάτα, | |
| | την μάχην επεχείρησεν κατά του βασιλέως. | |
| | Κ᾿ εκείνος γαρ το επίστεψεν και ξύλον αρματώνει· | |
| 4540 | μαντατοφόρους έστειλεν κι απήλθαν εις την Πόλιν, | |
| | εκείσε εις τον βασιλέαν κ᾿ επληροφόρησάν τον | |
| | το πώς ο πρίγκιπας Μορέως, εκείνος ο Γυλιάμος, | |
| | επάτησε τον όρκον του και άρχισε την μάχην | |
| | εκεί στην Λακοδαιμονίαν, με τα φουσσάτα όλα· | |
| 4545 | τους τόπους γαρ του βασιλέως άρχισε να κουρσεύη. | |
§ 331 | | Ακούσων γαρ ο βασιλέας ο μέγας Παλαιολόγος, | |
| | επίστεψεν τα σε λαλώ, τα του είχεν μηνύσει | |
| | απέκει εκ την Μονοβασίαν η κεφαλή όπου είχεν. | |
| | Μεγάλως το εθαυμάστηκεν κ᾿ εβάρυνέ το σφόδρα | |
| 4550 | το πώς ούτως καταγουργίς ο πρίγκιπας Γυλιάμος | |
| | επάτησε τον όρκον του όπου είχασιν μετ᾿ αύτον· | |
| | την μάχην άρχασε ζεστήν εκείσε εις τον Μορέαν. | |
| | | |
| | ΠΑΡΑΣΠΟΝΔΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΜΟΡΕΑΝ | |
| | Ενταύτα ήλθεν στην Τουρκίαν κ᾿ ερρόγεψε τους Τούρκους· | ρογεύω=στρατολογώ (μισθοφόρους) |
| | χιλίους ερρόγεψε εκλεχτούς κι άλλους πεντεκοσίους, | |
| 4555 | και ήλθαν κι ανατολικοί καν άλλες δύο χιλιάδες. | ανατολικοί [εδώ]=από Μ.Ασία |
| | Εξάδελφόν του εδιόρθωσεν και κεφαλήν τον θέτει | |
| | απάνω εις όλους εκεινούς όπου με ακούεις και λέγω, | |
| | τον Μακρυνόν τον έλεγαν, ούτως τον ωνομάζαν. | |
§ 332 | | Κράζει τον γαρ και ορίζει τον να επάρη τα | |
| 4560 | φουσσάτα εκείνα όπου του έδιδεν, να απέλθη στον Μορέαν | |
| | να πολεμή και μάχεται μετά τον σύντεκνόν του, | |
| | εκείνον όπου ελέγασιν τον πρίγκιπα Γυλιάμον. | |
| | Ορίζει γαρ και είπε τον διά τίποτε λογάριν, | |
| | όπου να χρήζη, μετ᾿ αυτό φουσσάτα να ρογέψη, | |
| 4565 | να ευεργετήση γαρ τινές του να προσφέρη εις αύτον· | |
| | μη ακριβευτή οκνήση το, μη όλως το αμελήση, | ακριβεύομαι=τσιγγουνεύομαι |
| | αλλά ας βιαστή με προθυμίαν τον τόπον να κερδίση· | |
| | «Επείν αφών ο πρίγκιπας άρχισε γαρ την μάχην | |
| | όπου υπωμόσαμεν οι δύο αγάπην να κρατούμεν, | |
| 4570 | εκείνος έχει την αμαρτίαν, εκείνος και το ψέγος». | |
| | Χαρτία άγραφα του εβούλλωσε με το χρυσόβουλλόν του, | |
| | και λέγει του ούτως. «Μακρυνέ, έπαρέ τα μετά σε, | |
| | κι αν κάμη χρεία προνοιάσματα ή ευεργεσίες να ποιήσης, | προνοιάσματα=φέουδα |
| | προς την ουσίαν του καθενός το θέλεις εύρει εις αύτον, | |
| 4575 | όριζε και ας του γράφουσι εις αύτα τα χαρτία». | |
| | Του Δρόγγου, του Γαρδαλεβού, ομοίως της Τσακωνίας | |
| | χρυσόβουλλον τους ήφερεν, όλοι να είναι εγκουσάτοι, | εγκουσάτος=προνομιούχος |
| | άρματα να βασταίνουσιν, δεσποτικά μη ποιήσουν. | δεσποτικά=υποχρεωτική εργασία |
| | Εις κάτεργα εσέβησαν, ᾿ς καράβια και ταρέτες | ταρέτες=είδος πλοίων |
| 4580 | και της θαλάσσης ήλθασιν εις την Μονοβασίαν. | |
§ 333 | | Ούτως ωσάν σε το λαλώ κι ωσάν σε το αφηγούμαι, | |
| | άρχισε η μάχη στον Μορέαν να μάχονται οι δύο, | |
| | ο βασιλέας κι ο πρίγκιπας, όπου ήσαν γαρ συντέκνοι. | |
| | Κι ως έσωσεν ο Μακρυνός εις την Μονοβασίαν, | |
| 4585 | επέζεψεν ᾿ς τα κάτεργα εκείνος κι ο λαός του. | |
| | Ολόρθα εις Λακεδαιμονίαν ήλθεν με τα φουσσάτα· | |
| | ερώτησε τα ονόματα των αρχηγών, όπου ήσαν | |
| | στον δρόγγον γαρ του Μελιγού, ομοίως της Τσακωνίας, | |
| | ολών απόστειλε γραφάς από τον βασιλέαν, | |
| 4590 | άλλους έποικεν σεβαστούς, τους πρώτους γαρ τζαστάδες. | |
| | Τα Βάτικα επροσκύνησαν, ομοίως κ᾿ η Τσακωνία· | |
| | ο δρόγγος γαρ του Μελιγού, το μέρος της Γιστέρνας, | |
| | εκείνοι ερροβόλεψαν μετά τον βασιλέα. | |
| | ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΦΡΑΓΚΩΝ ΕΙΣ ΜΟΡΕΑΝ | |
§ 334 | | Κι ως έμαθεν ο πρίγκιπας ετούτα τα μαντάτα | |
| 4595 | το πώς ήλθεν ο Μακρυνός και άρχασε την μάχην, | |
| | τες χώρες του εκούρσευεν κ᾿ εζήμιωνε μεγάλως, | |
| | μαντατοφόρους έστειλε εκεί στον Μέγαν Κύρην, | |
| | στον Εύριπον κ᾿ εις τα νησία να έλθουν οι φλαμουριάροι | |
| | με τα φουσσάτα όπου είχασιν διά να τον συμμαχήσουν. | |
| 4600 | Κ᾿ εκείνοι του επαρήκουσαν κι ουδέν ήλθαν ενταύτα. | |
| | Ο πρίγκιπας εχόλιασεν μεγάλως προς εκείνους. | |
§ 334 | | Επήρεν τα φουσσάτα του όπου είχεν στον Μορέαν | |
| | κ᾿ ήλθεν στο κάστρον του Νικλίου με τον λαόν όπου είχεν. | |
| | Κι ως ήκουσε και έμαθεν το πώς ερροβολέψαν | ροβολεύω=επαναστατώ |
| 4605 | η Τσακωνία, τα Βάτικα, και των Σκλαβών ο δρόγγος, | |
| | ουδέν του εδόθη γαρ βουλή να υπάγη εκεί προς αύτους, | |
| | διατό ήσασιν πολύς λαός κ᾿ εκείνος είχε ολίγον. | |
| | Αλλά βουλήν του εδώκασιν τα κάστρη να γαρνίση, | γαρνίζω=εξοπλίζω |
| | να σωταρχίση δυνατά, καλά να τα αφιρώση, | σωταρχίζω=εφοδιάζω |
| 4610 | κι ατός του γαρ σωματικώς στην Κόρινθον ν᾿ απέλθη, | |
| | να ποιήση να έρχεται ευθέως ατός του ο Μέγας Κύρης, | |
| | του Ευρίπου οι αφέντες οι τρεις, ωσαύτως κι ο μαρκέσης | |
| | της Ποντενίτσας, σε λαλώ, και των νησίων οι αφέντες. | Ποντενίτσα=>Μενδενίτσα |
| | Κι ωσάν του εδόθη η βουλή στην Κόρινθον εδιάβη· | |
| 4615 | το θάρρος γαρ του πρίγκιπος κι ο λογισμός όπου είχεν | |
| | ήτον να δώση πόλεμον, εις κάμπον αν τον εύρη, | |
| | την κεφαλήν του βασιλέως, τον Μακρυνόν εκείνον. | |
§ 336 | | Εκείνος γαρ ο Μακρυνός ως είδεν από πρώτου | |
| | το πώς τον επροσκύνησαν οι τόποι όπου σας γράφω, | |
| 4620 | καθίζει, γράφει γράμματα, μαντοφόρους στέλνει | |
| | εκείσε εις τον βασιλέα όπου ήτον εις την Πόλιν, | |
| | το πώς ήλθεν εις την Μορέαν με τα φουσσάτα όπου είχεν | |
| | κ᾿ ευδόκησέ τον ο Θεός κ᾿ η ευχή του βασιλέως, | |
| | κ᾿ εκέρδισε δίχα σπαθίου το κρίνον του Μορέως. | |
| 4625 | Λοιπόν, αν θέλη ο βασιλέας φουσσάτα να του στείλη | |
| | άλλα πλείστα και πλειότερα παρά εκείνα όπου του εδώκεν, | |
| | ελπίδας είχεν στον Χριστόν με ευχήν του βασιλέως | |
| | τον τόπον όλον του Μορέως να τον έχη κερδίσει. | |
| | Ακούσων ταύτα ο βασιλέας εχάρηκεν μεγάλως· | |
| 4630 | τον Μέγαν γαρ Δεμέστικον, όπου ήτον αδελφός του, | Κων/νος Παλαιολόγος (αδερφός Μιχαήλ Η’) |
| | κράζει και λέγει του· «Αδελφέ, θέλω να υπάης ενταύτα | |
| | εκείσε γαρ εις τον Μορέαν, πάρε χιλίους μετ᾿ έσου, | |
| | όλους απάνω στα άλογα θέλεις να τους εκλέξης· | |
| | ρίξον ρόγαν κ᾿ υπέρπυρα και δος τους όσον θέλουν. | |
| 4635 | Κι ας έλθη ο Κατακουζηνός να ένι κι αυτός μετ᾿ έσου, | |
| | διατό ένι γαρ εξάκουστος παιδευτικός στρατιώτης· | παιδευτικός=έμπειρος |
| | σπούδαξον το γοργότερον του να έχης συμμαχήσει | |
| | τον Μακρυνόν όπου έστειλα και τον Μορέαν κερδίσει». | |
| | Κι ο Μέγας ο Δεμέστικος το ακούσει το μαντάτο, | |
| 4640 | το του ώρισεν ο βασιλέας ατός του ο αδελφός του, | |
| | εσπούδαξεν κ᾿ ερρόγεψε το άνθος της Ρωμανίας. | ρογεύω=στρατολογώ (μισθοφόρους) |
| | Εσέβησαν στα κάτεργα ομοίως εις τα καράβια, | |
| | και ήλθαν στην Μονοβασίαν εις δεκαπέντε ημέρες. | |
§ 337 | | Αφότου γαρ επέζεψεν Δεμέστικος ο Μέγας, | |
| 4645 | ο αυτάδελφος του βασιλέως, εις την Μονοβασίαν, | |
| | ερώτησεν πού ευρίσκετον ο Μακρυνός εκείνος· | |
| | κ᾿ είπαν του ότι στον Μυζηθρά στέκει με τα φουσσάτα, | |
| | όπου την παρακάθεται την Λακκοδαιμονίαν | |
| | «και καθ᾿ εκάστη εκδέχεται την βασιλείαν σου, αφέντη». | |
| 4650 | Κ᾿ εκείνος ως το ήκουσεν, εσπούδαξεν και ήλθεν | |
| | εκεί στην Λακκοδαιμονίαν, τον Μακρυνόν ενώθη· | |
| | βουλήν επήραν ενομού το πώς να έχουν πράξει. | |
| | Εμάθαν ότι ο πρίγκιπας ευρίσκεται στην Κόρινθον | |
| | κ᾿ εσκόπησαν ότι με αυτόν έχει γαρ τον λαόν του. | |
| 4655 | Εις τούτο εδόθη η βουλή να υπάν εις τον Μορέαν | |
| | να ευρούν τον τόπο απόσκεπον και θέλουσιν κερδίσει. | απόσκεπος=αφύλακτος |
| | Τ᾿ αλλάγια του φουσσάτου τους εχώρισαν ενταύτα· | |
| | έξι χιλιάδες ευρέθησαν όπου ήσαν καβαλλάροι· | |
| | αλλάγια εποίησαν δεκαοχτώ, προς τρία είχε η χιλιάδα. | αλλάγι=στρατ. μονάδα |
| 4660 | Τα πεζικά τους είχασιν αρίφνητα σε λέγω, | αρίφνητα=αναρίθμητα |
| | επεί είχαν του Γαρδαλεβού συν τα της Τσακωνίας, | |
| | του δρόγγου γαρ του Μελιγού και της μεγάλης Μάϊνης. | |
| | ΜΑΧΗ ΠΑΡΑ ΤΗΝ ΠΡΙΝΙΤΣΑΝ [1263] | |
§ 338 | | Οι Σκορτινοί ερροβόλεψαν και ήσαν μετ᾿ εκείνους. | |
| | Εκίνησαν κ᾿ ερχόντησαν εκ του Χελμού τα μέρη· | |
| 4665 | εσώσαν στην Βελίγοστην, επιάσασιν κατούνες, | |
| | εκάψασιν το εμπόριον, το κάστρον μόνι αφήκαν. | εμπόριον [εδώ]=οικισμός, μπούρκο |
| | Την άλλη ημέραν ήλθασιν στον κάμπον Καρυταίνου, | |
| | εκεί στον παραπόταμο εμείναν την εσπέραν· | |
| | επί της αυρίου εκίνησαν κ᾿ ήλθαν στην Λιοδώραν, | |
| 4670 | το παρεπόταμον του Αλφέως ολόρθα εκατεβαίναν· | |
| | στην Ίσοβαν εδιάβηκεν αλλάγι από τους Τούρκους, | Ίσοβα=>Τρυπητή Ανδρίτσαινας |
| | το μοναστήρι εκάψασιν έδε αμαρτία που εγίνη. | |
| | Απαύτου εκατέβησαν ολόρθα εις την Πρινίτσαν· | |
| | εκεί κατούνες έπιασαν, εστήσασιν τες τέντες. | κατούνα=στρατόπεδο |
| 4675 | Ιδόντα γαρ οι Σκορτινοί το πλήθος του φουσσάτου, | |
| | ευθέως όλοι επροσκύνησαν – σφάλμα μέγαν εποίκαν – | |
| | κ᾿ εκείνοι τους ωδήγεψαν κ᾿ επροβεδίζανέ τους. | |
| | Εν τούτω γαρ αφίνω εδώ τα λέγω κι αφηγούμαι | |
| | διά τον Μέγαν Δεμέστικον και τα φουσσάτα όπου είχεν, | Κων/νος Παλαιολόγος (αδερφός Μιχαήλ Η’) |
| 4680 | και θέλω να σε αφηγηθώ και να σε καταλέξω | |
| | τον πόλεμον που εγίνετον ετότε εις την Πρινίτσαν. | |
| | Τριακόσιοι Φράγκοι εκέρδισαν εκείνα τα φουσσάτα, | |
| | το πώς το μέλλω αφηγηθή εμπρός εις το βιβλίον μου. | |
| | Ωσάν εδιάβη ο πρίγκιπας ετότε εις την Κόρινθον | |
| 4685 | (διά να ορθώση και να ελθή των Αθηνών ο δούκας | |
| | κ᾿ οι άλλοι αφέντες των νησίων με τα φουσσάτα όπου είχαν | |
| | εις συμμαχίαν του πρίγκιπος, διά να έχουν πολεμήσει | |
| | τον μέγαν γαρ Δεμέστικον με τα φουσσάτα όπου είχεν), | |
| | ήτον αφήκοντα εις Μορέαν δικαίον του διά μπάϊλον | |
| 4690 | τον μισίρ Ντζά ντε Καταβά, έναν του καβαλλάρην· | Jean de Carabas |
| | άνθρωπος ήτον φρόνιμος, παιδευτικός εις σφόδρα, | |
| | στρατιώτης γαρ απόκοτος κ᾿ εις άρματα τεχνίτης. | |
| | Αστένειον είχε φοβερήν ότι ήτον ρεματιάρης | ρεματιάρης=πάσχων από ρευματισμούς |
| | κι ουδέν ημπόρει να κρατή σπαθίν ούτε κοντάριν· | |
| 4695 | κ᾿ ως έμαθεν πληροφορίαν ότι έρχετον το φουσσάτο | |
| | του βασιλέως, το ωδήγευεν Δεμέστικος ο Μέγας, | |
| | εβιάστη, περιεσώρεψεν ᾿κ τον κάμπον του Μορέως | |
| | όσο φουσσάτο ημπόρεσεν και όσον ηδυνήθη. | |
| | Κι όσον τους περιεσώρεψεν εγνώμιασεν πόσοι ήσαν· | |
| 4700 | τριακόσιοι γαρ και δώδεκα ευρέθησαν και μόνον. | |
| | Απήρεν τους κι ανέβαινεν τα μέρη των Κρεστένων | |
| | γυρεύοντα κατερωτών, το πού είναι τα φουσσάτα | |
| | του βασιλέως, όπου έρχονται στον κάμπον του Μορέως. | |
| | Κι ως έμαθεν ότι έσωσαν εκείσε εις την Πρινίτσαν, | |
| 4705 | στο παραπόταμο του Αλφέως εσέβη διά να οδεύη. | |
| | Κι ως ηύρεν την καρφολασίαν εκείνου του φουσσάτου, | καρφολασία=ίχνη από καρφιά παπουτσιών |
| | εσέβην εξοπίσω τους κ᾿ έρχετο ελάμνοντά τους. | ελάμνοντας= καταδιώκοντας |
| | Κι όταν ήλθε κι απέσωσεν εις οκάτι μικρήν κλεισούραν | |
| | εκεί πλησίον, το λέγουσιν στο Αγρίδι Κουνουπίτσας, | |
| 4710 | κ᾿ είδαν τους κάμπους εκεινούς γεμάτους τα φουσσάτα | |
| | – ταχύτσιν ήτον ακομή, ώρα ανατελμάτου – | |
| | αφνίδια γαρ εξέβησαν εις τα φουσσάτα εκείνα. | |
| | Ο μισίρ Ντζιά ντε Καταβάς, ο φοβερός στρατιώτης, | Jean de Carabas |
| | τίποτε ουδέν εδείλιασεν διά το πολύ φουσσάτο. | |
| 4715 | Περίχαρος εγίνετον, κράζει την συντροφίαν του, | |
| | και λέγει ούτω προς αυτούς με προθυμίαν μεγάλην· | |
| | «Αφέντες φίλοι κι αδελφοί, συντρόφοι ηγαπημένοι, | |
| | όλοι πρέπει να χαίρεστε και τον Θεόν δοξάζειν | |
| | όταν μας ήφερε ο Θεός ᾿ς τόσα επιδέξιον τόπον, | |
| 4720 | τόσα φουσσάτα άφαντα να τα έχωμεν κερδίσει. | |
| | Προσέχετε, καλοί αδελφοί, κανείς μη τους δειλιάση | |
| | διατό ένι πλήθος γαρ λαού· διά τούτο όπου, σας λέγω, | |
| | τούτους να πολεμήσωμεν ότι κάλλιόν μας ένι, | |
| | παρά να ήσα ολιγώτεροι και μιάς φυλής ανθρώποι. | |
| 4725 | Ετούτοι είναι απόξενοι από διαφόρους τόπους, | |
| | απαίδευτοι να πολεμούν μετά Φράγκους ανθρώπους· | |
| | μηδέν οκνήσωμεν ποσώς να μας αποσκεπάσουν, | |
| | αφνίδως ας τους δώσωμεν όλοι με τα κοντάρια. | |
| | Τα άλογα, όπου έχουσιν, όλα υπαρίππια είναι, | υπαρίππιον=άλογο για φορτία (μουλάρι;) |
| 4730 | ενός φαρίου μας η φορά να ρίξη δεκαπέντε. | φαρί=πολεμικό άλογο |
| | Και πάλιν λέγω, αδελφοί, ετούτο κι ενθυμώ σας | |
| | τον κόπον, όπου εβάλασιν οι αφέντες οι γονείς μας, | |
| | τους τόπους, όπου έχομεν, να τους έχουν κερδίσει. | |
| | Κ᾿ εάν ουκ εβάλαμεν βουλήν την σήμερον ημέραν, | |
| 4735 | ο κατά είς το σώμα του να το έχη διαφεντέψει, | |
| | να δείξωμεν εις άρματα ότι είμεθεν στρατιώτες, | |
| | κι απαύτου να φυλάξωμεν ομοίως τα ιγονικά μας· | |
| | κι αν ούτως ουδέν ποιήσωμεν ωσάν εγώ σας λέγω, | |
| | ουδέν πρέπει να μας κρατούν ανθρώπους των αρμάτων, | |
| | ούτε προνοίες να έχωμεν, ούτε τιμήν στον κόσμον. | |
| 4740 | Ιδέτε πάλιν δεύτερον, αφέντες και συντρόφοι, | |
| | ότι, αν μας δώση ο Θεός κ᾿ η τύχη μας ετούτο, | |
| | τον αδελφόν του βασιλέως κ᾿ ετούτα τα φουσσάτα | |
| | με πόλεμον και με σπαθί να τους νικήσωμε ώδε, | |
| | έως ότου στήκει η κιβωτός στο Αραράτ το όρος, | |
| 4745 | μέλλει στήκει το έπαινος της σημερνής ημέρας, | |
| | όπου μας θέλουν επαινεί όσοι το θέλουν ακούσει. | |
| | Εγώ γάρ, ως το εξεύρετε κ᾿ εβλέπετε εις εμέναν, | |
| | ου δύνομαι του να κρατώ σπαθίν ούτε κοντάριν | |
| | του να σταθώ εις πόλεμον, του να έχω πολεμήσει· | |
| 4750 | αλλά να ποιήσω ως διά εσάς τούτην την προθυμίαν, | |
| | του πρίγκιπος το φλάμουρον θέλω να το βασταίνω, | φλάμουρο=σημαία |
| | στο χέριν μου το δέσετε να το κρατώ στερέα. | |
| | Την τένταν του Δεμέστικου θεωρώ την απ᾿ εδώθεν, | |
| | κι ομνύω σας γαρ εις τον Χριστόν ολόρθα εκεί ν᾿ απέλθω. | |
| 4755 | Κι όποιος ιδή ότι να τραπώ ή τίποτε δειλιάσω, | |
| | εχτρόν τον έχω του Χριστού, να μη με σφάξη ευθέως». | |
| | Ο Μέγας γαρ Δεμέστικος στην τένταν εκαθέτον, | |
| | όπου ήτον ανάβολον εις το χωριόν Πρινίτσας. | |
| | Κι ωσάν εφανερώθησαν εκείνοι οι Φράγκοι αφνίδια, | |
| 4760 | τούτον τον λόγο ελάλησεν, ατός του γαρ τον είπεν· | |
| | «προγεματίνσιν γαρ μικρόν εβλέπω ότι μας ήλθεν». | |
| | Ορίζει, εκαβαλλίκεψαν αλλάγια τρία και μόνον, | |
| | χιλίους απάνω εις τ᾿ άλογα τους Φράγκους ν᾿ απαντήσουν· | |
| | ευθέως εκαβαλλίκεψαν κι απήλθαν εις τους Φράγκους, | |
| 4765 | σταματικά τους έσμιξαν όλοι με τα κοντάρια. | |
| | Στο πρώτον που εβαρέσασιν επέσαν εκ τους Φράγκους | |
| | καλά το τρίτον απ᾿ αυτούς όλοι από τα φαριά τους· | |
| | διά ένα Φράγκον ήσασιν Ρωμαίων δέκα κοντάρια. | |
| | Ακούσατε, χάριν του Χριστού, κανείς από τους Φράγκους | |
| 4770 | κοντάρι ουδέν επίασεν, κανείς ουκ ελαβώθη· | |
| | εκείνοι γαρ όπου έπεσαν ευθέως καβαλλικεύουν | |
| | και τα σπαθία εξήβαλαν και τους Ρωμαίους εσφάξαν. | |
| | Ώρα εδιάβηκε πολλή που εκάθησαν οι Φράγκοι | |
| | κι ουδέν εφαίνονταν ποσώς μέσα εις τους Ρωμαίους | |
| 4775 | εκείνος γαρ ο μισίρ Ντζάς, ο Καταβάς, σε λέγω. | Jean de Carabas |
| | Αφότου εσηκώθησαν οι Φράγκοι εκεί όπου επέσαν, | |
| | όπου τους απεδείρασιν το πλήθος των Ρωμαίων, | |
| | εβγάλαν τα σπαθίτσια τους, τον πόλεμον αρχάσαν, | |
| | ούτως εσφάξαν τους Ρωμαίους ως φάλκος το λιβάδι. | φάλκος=δρεπάνι |
| 4780 | Από το πλήθος των Ρωμαίων εχάθησαν οι Φράγκοι | |
| | κι ουδέν τους έβλεπεν ποσώς Δεμέστικος ο Μέγας | Κων/νος Παλαιολόγος (αδερφός Μιχαήλ Η’) |
| | εκείθεν, όπου εκάθητον στην τέντα του απέσω. | |
| | Ο δε μακάριος μισίρ Ντζάς ο Καταβάς εκείνος | Jean de Carabas |
| | ουδέν ανάμενεν ποσώς να πολεμούν τους Φράγκους· | |
| 4785 | ολόρθα πάντα εσπούδαζεν να σῴση εις την τένταν, | |
| | όπου εθεώρει από μακρά ότι ήτον του Δεμεστίκου. | |
| | Τινές, όπου ήσασιν εκεί στον πόλεμον εκείνον, | |
| | είδαν και εμαρτύρησαν ότι είδαν καβαλλάρην | |
| | ασπραλογάτον εις φαρί, γυμνόν σπαθίν εβάστα, | φαρί=πολεμικό άλογο |
| 4790 | και πάντα υπήγαινεν ομπρός εκεί που ήσαν οι Φράγκοι. | |
| | Και είπαν κι αφιρώσασιν ότι ο άγιος Γεώργιος ήτον | |
| | κι ωδήγευεν κι αντρείευεν τους Φράγκους να πολεμούσιν. | |
| | Οι μεν είπαν ότι εχόλιασεν η υπεραγία Θεοτόκος, | |
| | όπου ήτον εις την Ίσοβαν στο μοναστήρι εκείνο, | |
| 4795 | το εκάψαν τότε οι Ρωμαίοι εις το ταξείδι εκείνο· | |
| | και άλλοι πάλε ελέγασιν ότι η αφιορκία που εποιήσεν | |
| | ο βασιλεύς – όπου ώμοσεν του πρίγκιπα Γυλιάμου | |
| | και άνευ φταίσματος τινός να ποιήση προς εκείνον, | |
| | διά λόγια γαρ ψεματινά και δωριανά μαντάτα | δωριανός=απατηλός |
| 4800 | απόστειλε τα φουσσάτα του τον πρίγκιπα μαδίζει– | μαδίζω=μάχομαι, κτυπώ |
| | διά τούτο εχόλιασεν ο Θεός κ᾿ η υπεραγία Θεοτόκος | |
| | κ᾿ έδωκε νίκος των Φραγκών και των Ρωμαίων ωργίστη. | |
| | Από ώρας πρώτης άρχισεν ο πόλεμος εκείνος | |
| | κ᾿ οι Φράγκοι απεσώσασιν ώρα μεσημερίου | |
| 4805 | στην τένταν, όπου εκάθητον Δεμέστικος ο Μέγας. | |
| | Ο Μέγας γαρ Δεμέστικος απέκει εκ την τένταν | Κων/νος Παλαιολόγος (αδερφός Μιχαήλ Η’) |
| | το βλέμμα του είχε αδιάλειπα εκεί προς το φουσσάτον | |
| | να ιδή το τι εγίνονταν οι Φράγκοι του Μορέως· | |
| | πούπετε Φράγκον ου θεωρεί, μόνον και τους Ρωμαίους· | |
| 4810 | τας χείρας του εσήκωσε και τον Θεόν δοξάζει, | |
| | σκοπίζοντα, λογιζόμενος, εχάθησαν οι Φράγκοι. | |
| | Και ούτως ωσάν εστήκετον κ᾿ εθεώρει τα φουσσάτα, | |
| | αφνίδια εφάνησαν εκεί τα φλάμουρα των Φράγκων· | φλάμουρο=σημαία |
| | εγνώρισεν τα φλάμουρα του φράγκικου φουσσάτου. | |
| 4815 | Εκεί στην τέντα ερχόντησαν, που εβλέπασιν το σκήπτρον | |
| | του βασιλέως του αδελφού, του Μεγάλου Δεμεστίκου. | |
| | Στριγγήν φωνίτσαν έσυρεν, μεγάλη ως εδυνάστη, | |
| | εκεινών των παιδόπουλων, όπου ήσαν μετ᾿ εκείνον· | παιδόπουλο=υπηρέτης |
| | «Μωρέ, φέρε το ιππάρι μου, μωρέ, τον τουρκομάνον, | |
| 4820 | θεωρείτε φλάμουρα Φραγκών, όπου μας επετρώσαν». | |
| | Κ᾿ εκείνοι ως είδαν τα σπαθία γυμνά εξελαμπρισμένα | |
| | να ερχόντησαν απάνω τους – τα εβασταίναν οι Φράγκοι – | |
| | από το αίμα των Ρωμαίων ήσαν αιματωμένα – | |
| | ο κατά είς εσπούδαζεν να σώση τον ενιαυτόν του· | |
| 4825 | όλοι εις φυγίον εβάλθησαν ένθα ημπόρει ο καθένας. | |
| | Οκάποιος ήτον φρόνιμος που αγάπα την τιμήν του, | |
| | έδραμε, ήφερεν άλογον όπου έστηκεν στρωμένον, | |
| | όπου ήτον το καλλιώτερον του Μεγάλου Δεμεστίκου· | |
| | εβοήθησε του αφέντου του, πηδά καβαλλικεύει. | |
| 4830 | Οκάποιον ηύρεν εκεί άνθρωπον γαρ του τόπου, | |
| | όπου έξευρε κι απείκαζεν το μέρος της Πρινίτσας. | |
| | Εκείνος τον ωδήγεσεν και συντροφίαν του εποίκεν· | |
| | εκείθεν εκ την Λέβιτσαν στην Κάπελην ανέβη, | |
| | αγρίους τόπους εδιάβησαν να μη τους εγνωρίσουν, | |
| 4835 | και τόσα απήλθαν φρόνιμα μετά επιδεξιωσύνης, | |
| | στον Μυζηθρά τον έσωσεν όπου πολλά επεθύμα. | Μυζηθράς=>Μυστράς |
| | Τα δε φουσσάτα των Ρωμαίων, όπου ήσαν στην Πρινίτσαν, | |
| | το ιδεί τους Φράγκους ότι έσωσαν στην τέντα του Δεμεστίκου | |
| | κι απέδειραν κ᾿ ερρίξασιν του βασιλέως το σκήπτρον, | |
| 4840 | όλοι αποκεφαλίστησαν, εβάλθησαν να φεύγουν· | αποκεφαλίζομαι=πανικοβάλλομαι |
| | ο είς τον άλλον ουκ έβλεπεν το πόθεν υπαγαίνει. | |
| | Τι να σας λέγω τα πολλά και ποίος να σας τα γράφη; | |
| | Οι Φράγκοι αποστάθησαν σφάζοντα τους Ρωμαίους· | |
| | έμποδον μέγαν ηύρασιν τα δάση της Πρινίτσας, | |
| 4845 | τους τόπους εκείνους τους σκληρούς και πολλά δασωμένους. | |
| | Εκεί εγλύτωσαν οι Ρωμαίοι, όσοι εδράμαν κ᾿ εμπήκαν· | |
| | επεί, αν έλειπαν οι σκληροί οι τόποι όπου σας λέγω, | |
| | λογίζομαι εις πληροφορίαν ένας μόνος απ᾿ αύτους | |
| | ου μη να εγλύτωσε απ᾿ εκεί, αν είχασιν οι Φράγκοι | |
| 4850 | την δύναμιν να εσφάζασιν το γένος των Ρωμαίων. | |
| | Οι Φράγκοι αποστάθησαν σκοτώνων τους εχτρούς τους, | |
| | κι ως είδαν πάλε ότι έφυγαν κ᾿ επιάσαν τα βουνία, | |
| | εις τους δρυμώνες έφυγαν εκεί προς τον στρατέαν | |
| | άφηκαν να τους διώχνουσιν, εστράφησαν οπίσω. | |
| 4855 | Χίλια άλογα εκέρδισαν ετότες ὢν οι Φράγκοι. | |
| | Ως το έμαθαν οι άνθρωποι εκείθε εκ τα χωρία, | |
| | μικροί μεγάλοι έδραμαν να έχουσιν κερδίσει, | |
| | εκ των Ρωμαίων τα πράγματα να έχουν διαφορήσει. | |
| | Οι Φράγκοι γαρ εμείνασιν ετότε εις τα Σέρβια· | |
| 4860 | επεί αν ήθελαν να ελθούν, να μείνουν παρακάτου, | |
| | ουδέν εδύνονταν να υπάν ότ᾿ ήσαν κοπιασμένοι, | |
| | και διά το κέρδος το πολύ το είχασιν κερδίσει | |
| | επί την αύριον υπάν ορθά εις το Βλιζίρι. | Βλιζίρι (Le Glisiere)=>Περιστέρι Ηλείας [ίσως] |
| | Ο μισέρ Τζαν δε Καταβάς, ο ποδαγρός στρατιώτης, | Jean de Carabas |
| 4865 | πιττάκια ορίζει, γράφουσιν, μαντατοφόρους στέλνει | πιττάκιον=επιστολή |
| | εκείσε εις τον πρίγκιπα στο κάστρον της Κορίνθου. | |
| | Λεπτομερώς εδήλωσε την πράξιν και το πράγμα, | |
| | το πώς εγίνη ο πόλεμος εκείνος της Πρινίτσας, | |
| | την πράξιν όπου έπραξεν, το νίκος όπου ελάβαν. | |
| 4870 | Ο πρίγκιπας, ως το ήκουσεν, εσήκωσεν τας χείρας | |
| | και τον Θεόν εδόξασεν, την πάναγνον Θεοτόκον. | |
| | Εκ το έν μέρος εχάρηκεν, εκ το άλλο ελυπήθη· | |
| | εχάρη, διού ενίκησεν ετότε ο λαός του, | |
| | και πάλιν ελυπήθηκεν διού ουδέν ευρέθην... | |
| | Ο ΜΕΓΑΣ ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ ΥΠΟΧΩΡΕΙ ΕΙΣ ΜΥΣΤΡΑΝ | |
| 4875 | ...όσον τον μαστιχώνει πλέον πρέπει να τον προσέχη. | μαστιχώνω=διερευνώ |
| | Αν είχε επάρει ο πρίγκιπας τότε τον Μέγαν Κύρην | |
| | και τα φουσσάτα των νησίων κ᾿ εκείνα του Ευρίπου | |
| | και να είχε υπάγει σπουδαχτικά ολόρθα εις το Νίκλι | |
| | και να είχε εμπή στην Τσακωνίαν, κουρσέψει όλον τον τόπον, | |
| 4880 | ο Μέγας ο Δεμέστικος αργά να εφουσσατέψεν· | Κων/νος Παλαιολόγος (αδερφός Μιχαήλ Η’) |
| | όμως ως πράξει ο κατά είς, ομπρός του και το ηυρίσκει. | |
| | Αφίνω γαρ τον πρίγκιπα να λέγω περί εκείνου, | |
| | θέλω να σε αφηγήσωμαι την πράξιν όπου εποίκεν | |
| | ο Μέγας γαρ Δεμέστικος στον Μυζηθρά όπου ήτον. | |
| 4885 | Καθώς σε το αφηγήσομαι οπίσω στο βιβλίον μου | |
| | την πράξιν όπου έποικεν εκείσε στην Πρινίτσαν | |
| | ο Μέγας ο Δεμέστικος με τα φουσσάτα όπου είχεν· | |
| | όταν ημπόρεσε να ελθεί στου Μυζηθρά το κάστρον, | |
| | εκάθητον κ᾿ εθλίβετον, ημέραν νύχταν έκλαιεν· | |
| 4890 | το πρώτον διά την εντροπήν όπου είχεν των ανθρώπων, | |
| | και το άλλο διά τον βασιλέαν όπου είχεν μέγαν φόβον | |
| | μη πιάση και τυφλώση τον, εις φυλακήν τον βάλη | |
| | και λάβη άδικον θάνατον και χάση το κορμί του. | |
| | Ο βασιλέας τον έστελνεν με τα φουσσάτα όπου είχεν, | |
| 4895 | τον τόπον όλον του Μορέως να τον έχη κερδίσει, | |
| | κι αν μάθη ότι εκέρδισαν τον πόλεμον οι Φράγκοι | |
| | μόνοι τριακόσιοι μοναχοί καν είκοσι χιλιάδες, | |
| | πώς να τον αποδέξεται, πώς να τον χαιρετήση, | |
| | ειμή να λέγη ότι άπιστος και να τον θανατώση; | |
| 4900 | Οκάποιος Φράγκος ευγενής, άνθρωπος παιδεμένος, | |
| | από την Πόλιν είχε ελθεί από τον βασιλέαν | |
| | μαντατοφόρος εις αυτόν, επαρηγόριζέ τον· | |
| | «Δέσποτά μου, διά τον Χριστόν, τι θλίβεσαι τοσούτως; | |
| | ου ξεύρεις εις εριζικόν κοίτεται η στρατεία; | |
| 4905 | κι όποιος εξεύρει μηχανίαν και πράττει με πονηρίαν | |
| | τους αντρειωμένους καταλυεί κ᾿ επαίρνει την αντρίαν τους· | |
| | η μηχανία κ᾿ η πονηρία κερδίζει την αντρίαν. | |
| | Είδες εις την Πελαγονίαν την μηχανίαν που εποίκεν | |
| | τότε ο σεβαστοκράτορας κ᾿ εκέρδισε τον κάμπον· | |
| 4910 | ουδέν ετήρησε να ειπή πολλά φουσσάτα είχεν, | |
| | αλλά έβαλε την μηχανίαν κι άφηκεν την αντρίαν. | |
| | Οι πάντες όλοι εξεύρουν το ᾿ς όλην την οικουμένην, | |
| | εις το κοντάρι και σπαθί οι Φράγκοι είναι αντρειωμένοι. | |
| | Διά τούτο ο σεβαστοκράτορας, ως φρόνιμος όπου ήτον, | |
| 4915 | τους Αλλαμάνους έβαλεν κ᾿ εσμίξαν με τους Φράγκους | |
| | διά ν᾿ απαντήσουν τον θυμόν, τες κονταρές των Φράγκων | |
| | τους Ούγγρους έβαλε απ᾿ αυτού, τους Τούρκους και Κουμάνους, | |
| | όλους εκατεδόξευαν, Φράγκους τε και Αλλαμάνους, | |
| | και τα φαρία τους έσφαξαν τον πόλεμο εκερδίσαν. | φαρία=πολεμικά άλογα |
| 4920 | Εάν έλειπαν οι σαγιττές που εσφάξαν τα φαρία, | |
| | ποτέ του ουδέν εκέρδαιναν τον πόλεμον εκείνον. | |
| | Είδες, δέσποτα, αφέντη μου, πώς έσφαλες εις τούτο, | |
| | εκεί όπου σ᾿ επολέμησαν οι Φράγκοι στην Πρινίτσαν. | |
| | Καθώς με το αφηγήθησαν οι πρώτοι του φουσσάτου, | |
| 4925 | όπου μετά σου ήσασιν στον πόλεμον εκείνον, | |
| | η δεσποτεία σου εθάρρησεν στο πλήθος του φουσσάτου, | |
| | όπου έβλεπες ότι ήσασιν μετά την βασιλείαν σου, | |
| | τους Φράγκους εκαταφρόνησες, διατό έβλεπες ολίγους, | |
| | κι ουδέν εψήφησες ποσώς πώς να τους πολεμήσης, | |
| 4930 | το όποιον πράγμα ου πολεμούν οι φρόνιμοι στρατιώται· | |
| | επεί, όσον ένι ο άνθρωπος στρατιώτης κι᾿ αντρειωμένος, | |
| | αρμόζει να έχη μηχανίαν και φρόνεσιν εις αύτον | |
| | να πολεμή προσεχτικά απάνω εις τον εχθρόν του, | |
| | διατί λέγουν οι φρόνιμοι, ως ένι γαρ κ᾿ η αλήθεια· | |
| 4935 | η τέχνη γαρ και η πονηρία νικούσι την αντρίαν. | |
| | Ας είχες βάλει, δέσποτα, ετότε τους δοξιώτες, | |
| | να ιδεί τους Φράγκους ότι έρχονται εκείσε προς εσέναν, | |
| | να είχασιν σφάξει τα φαρία όπου εκαβαλλικεύαν, | |
| | εκέρδαινές τους παρευτύς, είχες τους νικημένους· | |
| 4940 | αλλά ώρισες κ᾿ εδιάβησαν κοντάρια χίλια ᾿ς αύτους, | |
| | σκοπώντα, λογιζόμενος να τους έχουν κερδίσει· | |
| | το όποιον πράγμαν έποικες στο θέλημά σου, αφέντη. | |
| | Ως είπα πάλιν λέγω το, ως ένι γαρ κ᾿ η αλήθεια, | |
| | αξιάζει Φράγκος εις φαρί διά είκοσι Ρωμαίους. | |
| 4945 | Είδες, αφέντη, τι έποικαν οι Φράγκοι στην Πρινίτσαν· | |
| | ως φρόνιμοι, παιδευτικοί όπου ήσαν εις στρατείαν, | παιδευτικός=έμπειρος |
| | το ιδεί το πλήθος του λαού και τα φουσσάτα όπου είχες, | |
| | ευθέως στην μέση εσέβησαν με τα κοντάρια εδώκαν | |
| | κ᾿ έβγαλαν τα σπαθίτσια τους κι εσφάξαν τς εδικούς σου, | |
| 4950 | κ᾿ οι εδικοί σου ουκ είχασιν δύναμιν να σπαράξουν. | σπαράσσω [εδώ]=υποχωρώ |
| | Ούτως το εποίκασιν αυτοί, ως πολεμούν οι λύκοι | |
| | όπου σεβαίνουν εις μαντρί, τα πρόβατα σκορπίζουν. | |
| | Λοιπόν μηδέ το θλίβεσαι ετούτο όπου εγίνη, | |
| | διατό ένι, εδές, το σύνηθες πάντοτε της στρατείας· | |
| 4955 | ώρα κερδίζει διαφορά κι άλλη πάλιν να χάνη. | |
| | Παρηγορήσου, αφέντη μου, και πιάσε άλλην στράταν· | |
| | και όρισον να σωρευτούν όλα σου τα φουσσάτα | |
| | και σκόπησον να τιμηθής και να έχης διαφορήσει, | |
| | το πράγμα όπου εγίνενον να το έχης αμαντίσει. | αμαντίζω=βελτιώνω |
| 4960 | Εγώ έμαθα ότι ο πρίγκιπας στην Ανδραβίδα εστράφη | |
| | και τα φουσσάτα όπου ήφερνεν εστράφησαν οπίσω· | |
| | άγωμε ολόρθα εις αυτόν εκεί στην Ανδραβίδα· | |
| | κι αν έχη τόσην αμαρτία εις πόλεμον να εξέβη, | |
| | μηδέν βαλθής με αλαζονείαν του να τον πολεμήσης, | |
| 4965 | μόνον με τέχνην, μηχανίας πολέμησε μετ᾿ αύτον. | |
| | Μηδέν του ποιήσης πόλεμον ποσώς με τα κοντάρια, | |
| | αλλά τους Τούρκους όρισε, όπου βαστούν δοξάρια, | |
| | να τους δοξέψουν τα φαρία να πέσουν οι καβαλλάροι. | |
| | Κι αν λάχη από του εριζικού τον πρίγκιπα να πιάσης, | |
| 4970 | κι αφών τον πιάνης, έχε τον, κερδαίνεις και τον τόπον». | |
| | Ο Μέγας ο Δεμέστικος επίστεψεν του Φράγκου· | |
| | κράζει τους πρώτους άρχοντας όπου είχε εκεί μετ᾿ αύτον, | |
| | λεπτώς τους αφηγήσετον το τι του είπεν ο Φράγκος· | |
| | όλοι το επαινέσασιν, καλήν βουλήν του εδώκεν. | |
| 4975 | Ορίζει κ᾿ ήλθαν οι αρχηγοί οι πρώτοι του φουσσάτου· | |
| | λέγει τους· «Άρχοντες γοργόν σπουδάξετε να υπάμε | |
| | εκεί όπου ένι ο πρίγκηπας στην χώρα Ανδραβίδας». | |
| | Κράζει τον Κατακουζηνόν, τον Μακρυνόν ομοίως, | |
| | όλους τους αφηγήσετον του Φράγκου γαρ τους λόγους | |
| 4980 | και των αρχόντων την βουλήν, των αρχηγών ωσαύτως. | |
| | Κ᾿ εκείνοι του απεκρίθησαν και λέγουν προς εκείνον· | |
| | «Τι ραθυμάς, ω δέσποτα, Μεγάλε Δεμεστίκε; | ραθυμώ=θυμώνω |
| | ουδέν σε φαίνει ότ᾿ η εντροπή που οι Φράγκοι μας εποίκαν, | |
| | ούτως εγένετον ᾿ς εμάς ωσάν στην δεσποτείαν σου; | |
| 4985 | κ᾿ ηθέλαμεν να εποιήσαμεν πράγμα γαρ της τιμής μας, | |
| | να μη μας κράζη ο βασιλέας απίστους δημηγέρτες; | |
| | αλλά θεωρούμεν τον καιρόν, το ασύστατον του χρόνου, | |
| | και κάμνει χρεία να πράξωμεν ως φρόνιμοι στρατιώτες. | |
| | Ημείς ακόμη ου ξεύρομεν το ποί᾿ είναι σκοτωμένοι, | |
| 4990 | το ποί᾿ εγλυτώσαν ζωντανοί, το ποί᾿ έχουν άλογά τους. | |
| | Απάρτι το καλοκαιρίον επλήρωσεν κ᾿ εδιάβη, | απάρτι=από τούδε |
| | χειμώνας εκατάλαβεν, σκολάζουν τα φουσσάτα· | |
| | ας αποϊδούμε τον καιρόν να ιδούμε τον λαόν μας, | |
| | το ποί᾿ μας ενεμείνασεν εκ τον λαόν μας όλον· | |
| 4995 | κι αν θέλη ο Θεός κ᾿ η τύχη μας να ζούμεν έως στον μάρτιον, | |
| | εις άνοιξιν γαρ του καιρού, που αρμόζει των φουσσάτων | |
| | να οικονομούνται εις άρματα, να τρέχουν εις την μάχην, | |
| | ετότε γάρ, αφέντη μου, ας οικονομηθούμεν, | |
| | όπου εύρωμεν τον πρίγκιπαν, εις αύτον ας υπάμε, | |
| 5000 | ας αποθάνωμε ενομού ή ας εκδικηθούμεν». | |
| | ΕΠΑΝΑΛΗΨΙΣ ΤΩΝ ΕΧΘΡΟΠΡΑΞΙΩΝ | |
| | Ο Μέγας ο Δεμέστικος ενταύτα απεκρίθη· | |
| | «Ο Θεός το εξεύρει, φίλοι μου, συντρόφοι κι αδελφοί μου, | |
| | τούτο σφάζει τον λογισμόν και την καρδίαν μου τρώγει, | |
| | διατί μας εκατάλυσεν ένας φτωχός στρατιώτης. | |
| 5005 | Αν είχαμεν τον πρίγκιπα μαδίσει ή πολεμήσει, | |
| | όπου ένι μέγας άνθρωπος, εξάκουστος στον κόσμον, | |
| | κ᾿ ενίκησέ με εις πόλεμον, παρηγορίαν να το είχα. | |
| | Το δε να λέουν οκάποιος φτωχός και ρεματιάτης | ρεματιάρης=πάσχων από ρευματισμούς |
| | ενίκησεν του βασιλέως τον αδελφόν εις κάμπον, | |
| 5010 | και πάλε άλλο χειρότερον, χείρον των χειροτέρων, | |
| | με τριακόσιους εκέρδισε χιλιάδες δεκαπέντε!» | |
| | Καθώς απήραν την βουλήν οι άρχοντες εκείνοι, | |
| | ο Μέγας ο Δεμέστικος κι ο Μακρυνός ομοίως, | |
| | μετ᾿ αυτούς Κατακουζηνός ο εξάκουστος στρατιώτης, | |
| 5015 | ούτως και το εδιορθώσασιν και αφιρώσανέ το. | |
| | Επέρασεν γαρ ο καιρός, εδιάβην ο χειμώνας, | |
| | ήλθεν ο μήνας του μαρτίου, η άνοιξις του χρόνου, | |
| | όπου κινούνται άπαντες εις άρματα και μάχην, | |
| | και της θαλάσσης και της γης ετότε φουσσατεύουν. | |
| 5020 | Ο αδελφός του βασιλέως Δεμέστικος ο Μέγας | Κων/νος Παλαιολόγος (αδερφός Μιχαήλ Η’) |
| | ώρισεν τα φουσσάτα του να σωρευτούσιν όλοι. | |
| | Η ένωσις εγίνετον στου Σαπικού τους κάμπους, | Σαπικού κάμποι=>επαρχ. Μαντινείας |
| | εις τα λιβάδια τα πλατέα, στες έμνοστες τες βρύσες. | |
| | Φουσσάτα εσώρεψεν πολλά από διαφόρους τόπους· | |
| 5025 | τα πεζικά της Τσακωνίας του Μελιγού του δρόγγου | |
| | και μέχρι στην Μονοβασίαν και των Σκορτών τον δρόγγον. | Σκορτά=>ορεινή δυτ. Αρκαδία |
| | Εχώρισαν τα αλλάγια τους, ορθώσαν κ᾿ εκινήσαν, | αλλάγι=στρατ. μονάδα |
| | εκείσε στην Καρύταιναν εμείναν την εσπέραν, | |
| | το παραπόταμον του Αλφέως ολόρθα εκατεβαίναν, | |
| 5030 | την Πρινίτσα απέρασαν και είδασιν τον τόπον, | |
| | ανάμνησαν το επάθασιν εκεί στον τόπο εκείνον. | |
| | Πάντα υπαγαίναν, λέγοντα τους Φράγκους φοβερίζουν· | |
| | το πράγμα όπου απεργώθησαν ου μη το πάθουν πλέον | απεργώνω=εξαπατώ |
| | αν έλθουσιν εις πόλεμον, να δώσουν κονταρέας· | |
| 5035 | με τας σαγίττας βούλονται όλους να θανατώσουν. | |
| | Κατερωτούν το πού να ευρούν τον πρίγκιπα Γυλιάμον, | |
| | στην Ανδραβίδαν έμαθαν ότι τους αναμένει, | |
| | την χώραν ετριγύρισεν όλην με τραφοκόπια | |
| | και στήκει εκεί κ᾿ εκδέχεται με τα φουσσάτα όπου έχει. | |
| 5040 | Ο Μέγας ο Δεμέστικος κράζει τους αρχηγούς του· | |
| | βουλήν εζήτησεν αυτών το πώς οφείλει διάξαι. | |
| | Κ᾿ εκείνοι όπου ήσαν τοπικοί άνθρωποι, όπου εγνωρίζαν | |
| | τους τόπους και τα διάβατα, βουλήν του εδώκαν τέτοιαν· | |
| | μη πιάση γαρ και απελθή εκεί στην Ανδραβίδα, | |
| 5045 | διατί είναι τα έμπατα στενά και διά τους τσαγρατόρους. | |
| | Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΕΣΙΚΛΗ (ΣΕΡΓΙΑΝΑ) [1263] | |
§ 339 | | Ολόρθα τον εδιάβασαν στα Σεργιανά πλησίον· | |
| | απάνω προς ανατολάς εκεί τον αππλικέψαν. | |
| | Κλησίδιν ένι εκεί μικρόν το λέουν Άγιον Νικόλαον, | κλησίδι=εκκλισίδιο |
| | εις το Μεσίσκλιν το λαλούν του τόπου γαρ το επίκλην, | (άγνωστο μέρος στην Ηλεία) |
| 5050 | εκεί έστησαν την τέντα του κ᾿ εκατουνέψανέ τον. | |
| | Τα πλάγια όλα εγέμισαν κι οι κάμποι τα φουσσάτα· | |
| | εκεί εσπερώσαν κ᾿ έμειναν εκείνην την εσπέραν. | |
§ 340 | | Και το αύριο εξημερώνοντα, ώρα ανατελμάτου, | |
| | ήλθεν εκεί ο πρίγκιπας με τα φουσσάτα όπου είχεν. | |
| 5055 | Οι καβαλλάροι και πεζοί όλοι μετ᾿ αύτον ήλθαν· | |
| | εχώρισεν τ᾿ αλλάγια του, τρεις σύνταξες εποίκεν. | |
| | Εξέβην εκ τα Σεργιανά εκεί προς τους Ρωμαίους | |
| | κ᾿ εστήκασιν οι σύνταξες έτοιμες του πολέμου. | |
§ 341 | | Το πρώτο αλλάγιν των Ρωμαίων κ᾿ οι σύνταξες όπου είχεν | |
| 5060 | ήτον του Κανακουζηνού, του επαινετού στρατιώτου. | |
| | Εξέβη από το αλλάγιν του απάνω εις το φαρίν του· | |
| | τα κούκουρά του εβάσταινε, το απελατίκι εκράτει· | κούκουρα=φαρέτρα |
| | ανάμεσα γαρ των Φραγκών και του εδικού του αλλάγι | απελατίκι=σιδερένιο ρόπολο |
| | υπάγαινε και έρχετον φημίζοντα δρομαίως. | |
§ 342 | 5065 | Κι όσον απήλθεν τρεις φοράς με το άλογον εκείνο, | |
| | πεζεύγει, εμετασέλλησε κι ανέβη απάνω εις άλλο, | εμετασέλλησε=άλλαξε άλογο |
| | κι άρξετο να φημίζεται εμπρός από τους Φράγκους. | φημίζομαι=επιδεικνύομαι |
| | Εκείνο γαρ το έκαμνεν Κατακουζηνός εκείνος, | |
| | κ᾿ υπηγαινοέρχετον εκεί φημίζων το φαρίν του, | |
| 5070 | εις καταφρόνησιν των Φραγκών, διατό ήσαν γαρ ολίγοι, | |
| | κ᾿ εις έπαρσιν κι αλαζονείαν, διατό ήσαν οι Ρωμαίοι | |
| | πλήθος λαού και πλειότεροι παρά το ήσαν οι Φράγκοι. | |
§ 343 | | Λοιπόν υπηγαινοέρχετον τρέχοντα το φαρίν του· | φαρί=πολεμικό άλογο |
| | το άλογο θυμώθηκε, τον καβαλλάρη επήρε | |
| 5075 | εκεί σιμά στον πρίγκιπα απέσω εις έναν βάτον· | |
| | επεδουκλώθην το άλογο, επέσασιν κ᾿ οι δύο. | |
| | Το ιδεί ο λαός του πρίγκιπος εδράμασιν εκείσε, | |
| | τον καβαλλάρη εσφάξασιν, το άλογον απήραν. | |
§ 344 | | Το ιδεί ο Μέγας Δεμέστικος κι ο Μακρυνός ομοίως | |
| 5080 | το πώς εχάθη η κεφαλή όπου είχαν στα φουσσάτα, | |
| | εφάνη τους ολοστινοί απέθαναν κ᾿ εκείνοι· | ολοστινός=ολόκληρος |
| | εδράξασιν κι απήραν τον ούτως αποθαμμένον· | |
| | εδώκαν τα σαλπίγγια τους, απήραν κ᾿ υπαγαίνουν. | |
§ 345 | | Ηθέλησεν ο πρίγκιπας να υπάγη στους Ρωμαίους, | |
| 5085 | κι όλοι τον ανασκόψασιν, συνεμποδίσανέ τον, | |
| | λέγας, ότι αν μετασταθούν ετότε οι Ρωμαίοι | |
| | και τριγυρίσουν τα άλογα με το σαγιττολάσι, | σαγιττολάσι=πλήθος τοξοτών |
| | πολλά ελαφρά τους θέλουσιν σκοτώσει τα άλογά τους· | |
| | κι αφών ψοφήσουν τα άλογα και πέσουν οι καβαλλάροι, | |
| 5090 | ωσάν γυναίκες και παιδία τους θέλουσιν κερδίσει | |
| | και θέλει χάσει ο πρίγκιπας πρώτα τον ενιαυτόν του, | |
| | κι απαύτου γαρ τον τόπον του και τον λαόν του όλον. | |
| | Ακούσων ταύτα ο πρίγκιπας υπόμεινεν ενταύτα, | |
| | κ᾿ εστράφη εις το οσπίτι του εκεί στην Ανδραβίδα. | |
| 5095 | Ο Μέγας ο Δεμέστικος με τα φουσσάτα όπου είχεν | |
| | ολόρθα εδιάβη κ᾿ έσωσεν εις του Νικλίου τους κάμπους. | |
| | Το κάστρον ετριγύρισεν κ᾿ επαρακάθισέ το. | |
§ 346 | | Εκεί τον ηύρε εριζικόν, το ουκ ήλπιζε να του έλθη. | |
| | Οι Τούρκοι, όπου ήσαν μετ᾿ αυτόν, όπου ήσαν μία χιλιάδα, | |
| 5100 | εζήτησαν την ρόγαν τους, έξι μηνών ελέγαν. | |
§ 347 | | Κι ο Μέγας ο Δεμέστικος – ωσάν ήτον θλιμμένος | |
| | να λάβη νίκος και τιμήν απάνω εις τους Φράγκους | |
| | κ᾿ εδιάβη κ᾿ έλαβε ζημίαν κ᾿ εστράφη με ατιμίαν – | |
| | των Τούρκων αλαζονικήν απόκρισιν εποίκεν. | |
§ 348 | 5105 | Και λέγει των μετά χολής· «Ουκ είστε γαρ ανθρώποι | |
| | να εντρέπεστε κ᾿ αισχύνεστε ρόγαν να με ζητάτε | |
| | εκεί όπου επλουτύνετε ᾿ς του βασιλέως τον τόπον | |
| | με των Φραγκών τα πράγματα και με του βασιλέως; | |
| | Εσείς γαρ όταν ήλθετε εδώ εις τον Μορέαν, | |
| 5110 | είστε γυμνοί, τετράχηλοι, όλοι εξεγυμνωμένοι· | |
| | κι αφότου ήλθετε εδώ στου βασιλέως τον τόπον, | |
| | εκ της ευχής του βασιλέως κι από της αφεντίας του | |
| | κι από τα κούρση τα πολλά, τα εποίκαμεν στους Φράγκους, | κούρση=λεία, λάφυρα |
| | εσείς γαρ επλουτύνετε κι ο βασιλέας τι έχει; | |
| 5115 | ειπέτε μου το διάφορον κ᾿ επάρετε την ρόγαν, | |
| | είτε ποτέ σας απ᾿ εμού ρόγαν ου μη σας δώσω». | ρόγα=μισθός μισθοφόρου |
§ 349 | | Οι Τούρκοι γαρ ως το ήκουσαν, στριγγήν φωνήν εβάλαν· | |
| | «Τι έν᾿ το μας λέγεις, δέσποτα, τι μας κατονειδίζεις; | |
| | ᾿ς ποίον πόλεμον μας έβαλες κι ουδέν εποιήσαμε έργον; | |
| 5120 | εις την Πρινίτσα υπήγαμεν, εκεί όπου ήλθαν οι Φράγκοι, | |
| | κι ουδέν μας άφηκες εμάς να έχωμεν πολεμήσει, | |
| | αλλά έβαλες τους άρχοντες όπου έχεις, τους Ρωμαίους, | |
| | τους Φράγκους επολέμησαν κ᾿ εδώκαν κονταρέας· | |
| | ιδές το τι εδιαφόρησαν και τι τιμήν σε εποίκαν. | |
| 5125 | Ποίον ακούσετε Ρωμαίον με Φράγκον πολεμήσει, | |
| | με το κοντάρι ή με σπαθί να τον έχη νικήσει; | |
| | Οι πάντες όλοι εξεύρουν το, ως ένι γαρ κ᾿ η αλήθεια· | |
| | εις το κοντάρι κ᾿ εις σπαθί οι Φράγκοι είναι στρατιώτες. | |
| | Όμως ημείς διά τους Ρωμαίους ετράπημαν ετότε, | |
| 5130 | κ᾿ εφύγαμε εκ τον πόλεμον άνευ φταισίματός μας· | |
| | διά συντροφίαν το εποιήσαμεν, τίποτε ουδέν το φταίομεν. | |
| | Και πάλε μας εδιάβασες εκεί στην Ανδραβίδα· | |
| | τον πρίγκιπα εφοβέριζες διά να τον εξαλείψης, | |
| | κι αφότου εδιάβημαν εκεί κ᾿ ήλθαν ᾿ς εμάς οι Φράγκοι | |
| 5135 | ετοιμασμένοι εις πόλεμον όσον σύρει δοξάριν, | |
| | διά σκοτωμόν ανθρώπου ενός όπου εχάθη με φταίσιμόν του, | |
| | ώρισες και εστράφημαν κ᾿ εφύγαμε ως γυναίκες. | |
| | Πότε μας ώρισες ποσώς να έχωμεν πολεμήσει, | |
| | κ᾿ επαρατρέψαμεν ποσώς κ᾿ επαρακούσαμέν σου; | |
| 5140 | όπου κρατεί του δούλου του την ρόγαν, τον μιστόν του, | |
| | απηλογίαν του δίδει ευθέως να υπάγη όπου θέλει. | |
| | ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΟΥΝ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ | |
| | Κ᾿ ημείς, αφέντη, από του νυν απολογίαν μας δίδεις, | απολογία=άδεια, έγκριση |
| | αφών την ρόγαν μας κρατείς, ημείς σε προσκυνούμεν | |
| | κ᾿ υπάμεν να εύρωμε αλλαχού να ζούμε ωσάν στρατιώτες». | |
| 5145 | Εις την κατούναν ήλθασιν, ευθέως βουλήν απήραν· | κατούνα=στρατόπεδο |
| | ωρθώσαν την κατούναν τους, πηδούν, καβαλλικεύουν. | |
| | Από το Νίκλι εξέβησαν επιάσαν την οδόν τους, | Νίκλι=>Τεγέα |
| | εις τα οπίσω εστρέφονταν εις την Καρύταινα ήλθαν, | |
| | εκείσε εκατουνέψασιν εκείνην την εσπέραν. | |
§ 350 | 5150 | Κι ως το έμαθε ο δεμέστικος κι ως το επληροφορέθη | |
| | ότι εμίσσεψαν απ᾿ εκεί οι Τούρκοι κ᾿ υπαγαίνουν, | |
| | όπου ήσαν οι καλλιώτεροι όλου του του φουσσάτου | |
| | κ᾿ υπήγαιναν στον πρίγκιπα όπου ήτον γαρ εχτρός του, | |
| | μεγάλως το εβλαστήμησεν, ηθέλησεν να απέλθη | |
| 5155 | ατός του εξοπίσω τους διά να τους έχη στρέψει. | |
| | Οι δε οι φρονιμώτεροι, όπου ήσαν μετ᾿ εκείνον, | |
| | τον είπαν κ᾿ εσυμβούλεψαν, ουδέν ήτον τιμή του | |
| | να υπάγη εξοπίσω των Τουρκών αυτάδελφος βασιλέως, | |
| | διατό είναι οι Τούρκοι εις θυμόν μεγάλως χολιασμένοι, | |
| 5160 | «κι αν τύχη να επιμεληθούν και να σε πολεμήσουν, | |
| | πολλάκις κι εις τον πόλεμον να σε έχουν νικήσει | |
| | κ᾿ ήθελεν είσται άπρεπον πράγμα κατηγορίας· | |
| | αλλά ας διορθώσης άρχοντας ανθρώπους γαρ φρονίμους | |
| | να απελθούν να τους σώσουσιν, να τους καλολογήσουν, | |
| 5165 | να τους ειπούν κ᾿ υποσχεθής να τους έχης πληρώσει | |
| | την ρόγαν και φιλοτιμίαν όσην χρεωστεί να έχουν». | φιλοτιμία=μπόνους |
§ 351 | | Δύο άρχοντες εδιόρθωσεν, όπου ήσαν εκ την Πόλιν, | |
| | και συντροφίαν τους έδωκεν κ᾿ εδιάβησαν ενταύτα. | |
| | Εις την Καρύταινα έσωσαν εκείνην την εσπέραν· | |
| 5170 | τους Τούρκους ηύρηκαν εκεί που ήσαν κατουνεμένοι. | |
| | Εις τον Μελίκ εδιάβησαν όπου ήτον κεφαλή τους, | |
| | επέζεψαν κ᾿ εδιάβησαν στην τέντα του ολόρθα. | |
§ 352 | | Χαιρετισμόν του είπασιν εκ μέρους του δεμεστίκου | |
| | του βασιλέως τον αδελφόν κι από το αρχοντολόγι· | |
| 5175 | πολλά θαυμάζονται οι άρχοντες τούτο πώς εγινέτον | |
| | «κι ανηχωρήσετε από εμάς διά λόγια γαρ και μόνον | |
| | κι αφίνετε τον όρκον σας και την δουλότητά σας, | |
| | όπου έχετε εις τον βασιλέα κ᾿ ήλθετε διά εκείνον. | |
| | Στραφάτε οπίσω, οι άρχοντες, στον όρκον σας απάνω, | |
| 5180 | να πληρωθήτε παρευτύς την ρόγαν σας ακέραιαν». | |
§ 353 | | Ενταύτα τους απεκρίθηκεν ατός του ο Μελίκης | |
| | ωσαύτως και οι πρότεροι του τούρκικου φουσσάτου | |
| | και είπαν κι απεκρίθησαν ετέτοιους γαρ τους λόγους· | |
| | «Ου πρέπει αυταδέλφου βασιλέως να εβγαίνη από τον λόγον | |
| 5185 | όπου ειπή κ᾿ επισχεθή ανθρώπου γεννημένου. | |
| | Εν τούτω λέγομεν ημείς, άρχοντες και συντρόφοι, | |
| | ο Μέγας ο Δεμέστικος ατός του γαρ μας είπεν | |
| | κι αφίρωσε τον λόγον του ποτέ μη μας πληρώση. | |
| | Στραφάτε, ειπέτε του από εμάς ποτέ να μη στραφούμε | |
| 5190 | ούτε να τον δουλέψωμεν ημέραν της ζωής του, | |
| | διατί ποτέ του ουκ ηύραμεν καμμίαν αλήθεια εις αύτον. | |
| | Τους Φράγκους γαρ ηκούσαμεν ότι κρατούν αλήθειαν, | |
| | κ᾿ υπάμε να τους εύρωμεν, να ζήσωμεν μετ᾿ αύτους». | |
§ 354 | | Οι άρχοντες ηθέλασιν οπίσω να στραφούσιν· | |
| 5195 | κι οκάποιος Τούρκος φίλος τους είπε, εσυμβούλεψέ τους | |
| | να μείνουν εκείσε με αυτούς εκείνην την εσπέραν, | |
| | κι ά λάχη να μετανοήσουσιν οι Τούρκοι να στραφούσιν. | |
| | ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΑΠΟΣΚΙΡΤΟΥΝ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΦΡΑΓΚΟΥΣ | |
| | Οι Τούρκοι γαρ ως είχασιν επιθυμίαν μεγάλην | |
| | να απέλθουν εις τον πρίγκιπα, να τον έχουν δουλέψει, | |
| 5200 | από ταχέα γαρ το πρωί εδώκαν τα σαλπίγγια, | |
| | τα τούρκικα τα βούκκινα, όπου είχαν μέγα πλήθος, | |
| | σηκώνουν τες κατούνες τους, εβάλθησαν στον δρόμον | |
| | ολόρθα στο παραπόταμον του ποταμού του Αλφέως. | |
§ 355 | | Στο Περιγάρδη ήλθασιν εκεί προς το Βλυζήρη. | Βλιζίρι (Le Glisiere)=>Περιστέρι Ηλείας [ίσως] |
| 5205 | Αφότου γαρ εσώσασιν εκείσε εις τα Σέρβια. | Περιγάρδι=>κοντά στην Αρχ. Ήλιδα |
§ 356 | | Κράζει ο Μελίκ δύο Τούρκους του τους φρονιμώτερούς του, | |
| | όπου έξευραν την λογικήν γλώσσαν γαρ των Ρωμαίων, | |
| | κ᾿ έδωκε αυτών και συντροφίαν άλλους δώδεκα Τούρκους. | |
| | Στον πρίγκιπα τους έστειλεν εκεί στην Ανδραβίδα | |
| 5210 | να τον ειπούν διά τι αφορμήν απέρχονται προς αύτον. | |
| | Κι όταν εσώσασιν εκεί στον πρίγκιπα Γυλιάμον, | |
| | εκείνος τους εδέξατο μετά τιμής μεγάλης. | |
§ 357 | | Ενταύτα του αφηγήθησαν διά τι τρόπον αφήκαν | |
| | τον αδελφόν του βασιλέως και έρχονται προς αύτον | |
| 5215 | διά την καλήν του αφεντίαν, το έπαινος όπου είχεν· | |
| | στην μάχην όπου εμάχετον μετά τον βασιλέαν | |
| | να του βοηθήσουν ως ημπορούν κατά την δύναμίν τους, | |
| | διατί έχουν είδησιν καλήν κ᾿ εξεύρουν με αλήθειαν | |
| | ότι με τρόπον αδικίας τον μάχεται ο βασιλέας, | |
| 5220 | και πρέπει πάσα άνθρωπος όπου άρματα βαστάζει, | |
| | με την αλήθειαν του Θεού να μάχεται τον εχτρόν του. | |
| | «Λοιπόν, αφέντη πρίγκιπα, αν χρήζης την δουλείαν μας, | |
| | ημείς να σε δουλέψωμεν χρόνον έναν σωζάτον. | σωζάτος=γεμάτος |
| | Εί τε κι ου χρήζεις μας ποσώς κι ουδέν σού κάμνει χρεία, | |
| 5225 | ως πρίγκιπας κι αφέντης μας, δέομεν, παρακαλούμεν, | |
| | να ορίσης να μας δώσουσιν στράταν διά να υπάμεν | |
| | εις τόπον που να έχωμεν πέραμα να διαβούμε | |
| | στον τόπον της Ανατολής, να υπάμεν στα εδικά μας». | |
| | Κι ο πρίγκιπας ως φρόνιμος και καλοπαιδεμένος | |
| 5230 | κράζει τον μισίρ Ασελήν, ντε Τουθ είχεν το επίκλην – | Ανσελής ντε Τουθ (Ancelin de Toucy) |
| | του Καίσαρη ήτον αδελφός, μισίρ Φίλιππος άκω, | Cesar de Toucy |
| | στην φυλακήν ευρίσκετον ετότε εις την Πόλιν – | |
| | διατό ήτο ο μισίρ Ανσελέτ άνθρωπος παιδεμένος, | |
| | τες τάξες έξευρε ακριβώς, την γλώσσαν των Ρωμαίων, | |
| 5235 | τον ώρισεν του να απελθή ᾿ς απάντησιν των Τούρκων. | |
| | Απήρεν γαρ καβαλλαρίους μετ᾿ αύτον και σιργέντες | σιργέντης=υπαξιωματικός, ακόλουθος |
| | εις αριθμόν τριακοσίων κ᾿ εδιάβη στο Βλυζήρη. | Βλιζίρι (Le Glisiere)=>Περιστέρι Ηλείας [ίσως] |
§ 358 | | Εκεί ηύρε γαρ τους άρχοντες του τούρκικου φουσσάτου. | |
| | Χαράν μεγάλην έποικεν εκείνος ο Μελίκης· | |
| 5240 | «Πολλά επεθύμουν να σε ιδώ, κύρης μου κι αδελφέ μου, | |
| | διατό είσαι από την Ρωμανίαν άνθρωπος παιδεμένος | Ρωμανία=δυτική Βυζαντινή επικράτεια |
| | κ᾿ εξεύρεις εκ τα τούρκικα να μας τα συντυχαίνης». | συντυχαίνω=ομιλώ, συνομιλώ |
| | Κι απαύτου άρχισε να λαλή και να του αφηγάται | |
| | τον τρόπον και την αφορμήν το πώς ήλθεν ενταύτα. | |
| 5245 | Κ᾿ εκείνος του απεκρίθηκεν μετ᾿ ευσπλαγχνίας μεγάλης· | |
| | «Καλώς ήλθες, ο φίλος μου, καλώς ο αδελφός μου, | |
| | πολλά επεθύμουν να σε ιδώ εδώ στην συντροφίαν μου». | |
§ 359 | | Κι αφότου εκαταχάρησαν εκείσε εις το Βλυζήρι, | |
| | στην Ανδραβίδα εδιάβησαν εκείνην την εσπέραν. | |
| 5250 | Ο πρίγκιπας εξέβηκεν στην απαντήν των Τούρκων, | |
| | όλοι μετ᾿ αύτον ενομού οι καβαλλάροι του όλοι· | |
| | στον ποταμόν τον Ηλειακόν εκεί συναπαντάται. | Ηλειακός=>Πηνειός Ηλείας |
| | Οι Τούρκοι γαρ επέζεψαν, ως το έχουσιν συνήθειαν, | |
| | τον πρίγκιπα επροσκύνησαν μικροί τε και μεγάλοι, | |
| 5255 | άνευ ο Μελίκ κι ο Σαλίκ όπου ήσαν οι προεστοί τους, | |
| | τους όποιους γαρ εκράτησεν μισίρ Ανσελής εκείνος | |
| | κι ουδέν γαρ απεζέψασιν ωσάν οι άλλοι Τούρκοι. | |
| | Τιμητικά τους χαιρετά ο πρίγκιπας ατός του. | |
§ 360 | | Από τας χείρας τους κρατεί κ᾿ εβάλθησαν να οδεύουν. | |
| 5260 | Οι Τούρκοι ουδέν ανάμειναν έως ου να κατουνέψουν, | |
| | αλλά καβαλλικεύοντα αρχάσαν συντυχαίνει | |
| | και λέγειν προς τον πρίγκιπα την παραπόνεσίν τους, | |
| | τον τρόπον και την αφορμήν το πώς ήλθαν εκείσε, | |
| | το πώς γαρ τους εκράτησεν Δεμέστικος ο Μέγας | |
| 5265 | την ρόγαν και οικονομίαν, όπου είχεν εξεδουλέψει, | οικονομίαν [εδώ]=μισθός |
| | κ᾿ εκείνοι ουδέν του εποίκασιν τίποτε πονηρίαν, | |
| | ούτε ανυπολήπτησαν τον βασιλέαν κανόλως· | |
| | «Απολογίαν επήραμεν απ᾿ αύτον ως στρατιώτες· | απολογία=άδεια, έγκριση |
| | ημέραν γαρ και φανερά εξέβημαν απ᾿ αύτον | |
| 5270 | κ᾿ ήλθαμε εδώ, αφέντη μας, να σε έχωμε δουλέψει | |
| | με τ᾿ άρματα, αληθινά, ως το έχουν οι στρατιώτες. | |
| | και όταν σε δουλέψωμεν εις θέλημα εδικόν σου, | |
| | δι᾿ ανταμοιβήν κ᾿ ευεργεσίαν ετούτο σε ζητούμεν, | |
| | να έχωμεν την άδειαν να υπάμεν την οδόν μας. | |
| 5275 | Ημείς, αλήθεια, αφέντη μου, ουκ ήλθαμεν ενταύτα | |
| | διά να σκολάσωμεν ποσώς, να χάνεται ο καιρός μας. | |
| | Σήμερα, αφέντη, όρθωσε όλα σου τα φουσσάτα, | |
| | και το πρωί ας κινήσωμεν να υπάμεν στους Ρωμαίους, | |
| | στου βασιλέως τον αδελφόν τον άπιστον εκείνον· | |
| 5280 | ποτέ αλήθειαν εις αυτόν τον ουκ ηύραμεν ουδόλως· | |
| | με λόγια μας εδιάβαζεν, την ρόγαν μας απήρεν. | |
| | Ετούτο, αφέντη, θέλομεν κ᾿ ετούτο σε ζητούμεν· | |
| | έλα μετ᾿ έμας έως εκεί και στέκε σίγερόν σου, | σίγερος=ασφαλής |
| | κ᾿ ημείς να πολεμήσωμεν το γένος των Ρωμαίων». | |
| 5285 | Ακούσων ταύτα ο πρίγκιπας εχάρηκεν μεγάλως, | |
| | ωσαύτως κ᾿ οι φλαμουριαροί κι όλοι του οι καβαλλάροι. | φλαμουράριος=βαθμοφόρος |
§ 361 | | Κράζει τον μισίρ Ανσελήν τον πρωτοσύμβουλόν του, | |
| | παρακαλεί κι ορίζει τον να ορθώση τα φουσσάτα | |
| | διά να κινήσουν το πρωί να πιάσουν την οδόν τους· | |
| 5290 | ολόρθα να υπαγαίνουσι, εκεί όπου είναι οι Ρωμαίοι, | |
| | ο Μέγας ο Δεμέστικος, στην Λακκοδαιμονίαν. | |
| | Ως το ώρισεν ο πρίγκιπας, ούτως γαρ εγενέτον, | |
| | και το πρωί εκίνησαν από την Ανδραβίδα. | |
| | Οι Τούρκοι επληροφόρησαν τον πρίγκιπα αλήθειον | |
| 5295 | το πώς εμάθασιν αυτοί εις την μαντείαν που εξεύραν, | |
| | ότι εις τον πρώτον πόλεμον που ηθέλαν πολεμήσει | |
| | με τον Μέγαν Δομέστικον, τον ηθέλαν κερδίσει. | |
| | Λοιπόν, ωσάν εξέβησαν από την Ανδραβίδα, | |
| | οι Τούρκοι υπαγαίνασιν πάντα εις την εμπροστέλαν· | |
| 5300 | προβόδους είχαν τοπικούς όπου τους ωδηγεύγαν, | πρόβοδος=οδηγός |
| | και τόσον ωδηγέψασιν μετά ημερών τεσσάρων, | |
| | στην Κοπρονίτσαν έσωσαν πλησίον της Αρκαδίας· | Κοπρονίτσαν=>Κοπάνιτσα Φιγαλείας |
| | οι Τούρκοι γαρ απέσωσαν κ᾿ επιάσασιν κατούνες, | |
| | όπου το λέγουσιν Μουντράν, έχει πανώραιαν βρύσιν. | |
§ 362 | 5305 | Κι αφότου εκατουνέψασιν επιάσαν τες μαντειές τους, | |
| | κ᾿ ηύραν, ως το εφανέρωσαν κ᾿ ήτον γαρ και η αλήθεια, | |
| | ότι το αύριον σάββατον ηθέλαν πολεμήσει | |
| | εκεί πλησίον εις τα βουνά όπου εβλέπουν απέκει. | |
| | Κράζουν τους Φράγκους, πού είχασιν διά πρόβεδους μετ᾿ αύτους, | |
| 5310 | και λέγουσί τους· «Άρχοντες, άμετέ μας εκείσε | |
| | όπου ένι γαρ ο πρίγκιπας, χρήζομεν του συντύχει | |
| | διά όφελές του και τιμήν όπου του μέλλει να έχη». | |
| | Κι ως το ήκουσαν οι πρόβεδοι, πηδούν καβαλλικεύουν, | |
| | απήρασιν τους άρχοντας του τούρκικου φουσσάτου, | |
| 5315 | τον Μελίκ και τον Σαλίκ και άλλους δεκαπέντε | |
| | κ᾿ εδιάβησαν στον πρίγκιπα εκεί στην Κοπρινίτσα. | |
| | Το ιδεί τους γαρ ο πρίγκιπας επροσηκώθηκέν τους· | |
| | «Καλώς ήλθαν οι Τούρκοι μου, καλώς οι αδελφοί μου». | |
| | Κ᾿ εκείνοι γαρ τον προσκυνούν και λέγουν προς εκείνον· | |
| 5320 | «Γίνωσκε, αφέντη βασιλέα, κράτει το απ᾿ εμέναν | |
| | αύριον, σάββατο πρωί θέλομεν πολεμήσει. | |
| | Εις τούτο ήλθαμεν εδώ διά να σε το ειπούμεν». | |
| | Εις τούτο απεχαιρέτησαν, εστράφησαν οπίσω. | |
| | Ο πρίγκιπας, ως το ήκουσεν, λαλεί τους κεφαλάδες. | κεφαλάδες=άρχοντες, ευγενείς |
| 5325 | όλων βουλήν εζήτησεν πώς θέλουσιν ποιήσει. | |
§ 364 | | Εν τούτω ο μισέρ Ασελής έδωκε την βουλήν του | Ανσελής ντε Τουθ (Ancelin de Toucy) |
| | και λέγει προς τον πρίγκιπαν· «Αφέντη, να ηξεύρης, | |
| | εγώ έμαθα από άνθρωπον και καταπατητήν μου, | |
| | ο αδελφός του βασιλέως, Δεμέστικος ο Μέγας, | |
| 5330 | ήλθεν εις την Βελίγοστην με όλα του τα φουσσάτα, | |
| | διού έμαθεν ερχόμεθα να υπάγωμεν εκείσε | |
| | του πιάσειν τα διάβατα και όλες τες κλεισούρες | |
| | εκεί εις την ράχην την ψηλήν, Μακρύ Πλάγι το λέγουν. | |
§ 365 | | Εις τούτο θέλω, αφέντη μου, οι Τούρκοι όπου υπάσιν | |
| 5335 | ομπρός εις τα φουσσάτα μας να υπάγουν εις την μέσην, | |
| | μη τύχη γαρ και κροτιστούν και στο φυγίον βαλθούσιν | |
| | και χάσωμεν τον πόλεμον κι όλον τον λογισμόν μας. | |
| | Εις τούτο λέγω, αφέντη μου, αν ένι ορισμός σου, | |
| | το πρώτο αλλάγι να έχω εγώ απ᾿ όλα τα φουσσάτα, | |
| 5340 | και εις την μέση οι Τούρκοι ας είν᾿ κ᾿ εσύ στην οπιστέλαν, | οπιστέλα=οπισθοφυλλακή |
| | εγώ να υπάγω έμπροστεν απ᾿ όλα τα αλλάγια· | |
| | ολπίζω εις έλεος Χριστού να ποίσω τέτοιαν πράξιν, | |
| | όπου ν᾿ αρέση του Θεού και σύ να το ηγαπήσης». | |
§ 366 | | Ως το ήκουσεν ο πρίγκιπας, μεγάλως το απεδέχτη· | |
| 5345 | «Αρέσει μου, σερ Ασελή, να γένη ως το είπες, | |
| | χώρισον τα αλλάγια κι ας είναι μέσο οι Τούρκοι». | |
| | Εις τούτο ο σερ Ασελής εδιέβη εις τους Τούρκους | |
| | κ᾿ εκαλολόγησεν αυτούς ως φρόνιμος όπου ήτον· | |
| | λέγει τους· «Φίλοι, αδελφοί, ο πρίγκιπας ορίζει, | |
| 5350 | ότι είστεν απόξενοι, τον τόπον ου γροικάτε, | |
| | το πρώτο αλλάγι να έχω εγώ ομπρός να υπαγαίνω, | |
| | εσείς να έρχεστε απ᾿ εμέν κι ο πρίγκιπας απαύτου· | |
| | και όπου και αν κάμη χρεία, εσείς να βοηθήτε». | |
| | Κ᾿ οι Τούρκοι, ως το ήκουσαν εις έπαινον το ηπήραν. | |
| | Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΚΡΥΠΛΑΓΙΟΥ [1264] | |
§ 367 | 5355 | Εν τούτω εκαβαλλίκεψαν, εβάλθησαν κι οδεύουν. | |
| | Εκίνησε ο μισίρ Ανσελής με το εδικόν του αλλάγι, | |
| | εκ το Καλάμι ανέβηκεν κ᾿ υπάει στο Μακρύ Πλάγι. | Μακρυπλάγι=> στον Τουρκολέκα Αρκαδίας |
| | Εστάθην ολιγούτσικον και λέγει του λαού του· | |
| | «Άρχοντες, φίλοι κι αδελφοί, να εξεύρετε ᾿ς αλήθειαν, | |
| 5360 | ότι ο αδελφός του βασιλέως με τα φουσσάτα, όπου έχει, | |
| | εδώ εις τούτα τα βουνία κ᾿ εις τούτες τες κλεισούρες, | |
| | όπου υπαγαίνομεν ημείς, εδώ μας αναμένει. | |
| | Διά τούτο σας παρακαλώ να το έχετε στον νούν σας, | |
| | μη ελθούν αφνίδια απάνω μας, τίποτε κροτιστήτε, | |
| 5365 | αλλά ως άνθρωποι φρόνιμοι όπου είστε και στρατιώτες, | |
| | στερέα σταθήτε εις πόλεμον ως άνθρωποι αντρειωμένοι, | |
| | να επάρετε το έπαινος απ᾿ όλον το φουσσάτο· | |
| | επεί – ο Θεός μη το έποικεν – εάν μας παρατρέψουν, | |
| | εχάναμεν τον πόλεμον κι όλον το πριγκιπάτον». | |
§ 368 | 5370 | Κ᾿ εκείνοι γάρ, ως το ήκουσαν, υπόσχεσιν του εποίκαν | |
| | του ν᾿ αποθάνουν ενομού διά την τιμήν του όλοι. | |
| | Εδώκαν τα σαλπίγγια τους κι αρχίσαν ν᾿ ανεβαίνουν | |
| | το ανήφορον Μακρυπλαγίου κ᾿ ήλθαν στον Φονεμένον. | |
§ 369 | | Κι ως επροσκύψαν κ᾿ έσωσαν απάνω εις την ράχην, | |
| 5375 | επήδησαν τα εγκρύμματα εκείνα των Ρωμαίων, | εγκρύμματα=ενέδρες |
| | με ταραχήν και προθυμίαν εδράμαν γαρ εις αύτα· | |
| | διατί ήσαν εκείνοι πλειότεροι, εσπάραξαν τους Φράγκους, | |
| | έναν δοξόβολον καλόν του κατηφόρου απήλθαν, | |
| | εσφάζαν και εδιώχναν τους το αλλάγι των Ρωμαίων. | |
§ 370 | 5380 | Φωνήν μεγάλην έσυρεν μισίρ Ανσελής εκείνος· | |
| | «Παιδία, συντρόφοι, επάνω τους· μηδέν τους εντραπούμεν». | |
| | Κ᾿ οι Φράγκοι εμεταστάθησαν, στρέφονται εις τους Ρωμαίους, | |
| | με τα κοντάρια και σπαθία εδράμασιν εις αύτους· | |
| | στην ράχην τους ανέβασαν εκεί εις την Φονεμένην. | |
| 5385 | Κι από της τόσης ταραχής, το εκάμναν οι Ρωμαίοι, | |
| | ακούσασιν τον θόρυβον τα άλλα τους αλλάγια | |
| | κ᾿ έδραμεν κι άλλη σύνταξις κ᾿ ήλθεν να τους βοηθήση. | |
| | Κι από του πλήθους των Ρωμαίων όπου έδραμαν στους Φράγκους, | |
| | δεύτερον τους εκρότησαν, του κατηφόρου εστρέψαν, | |
| 5390 | ένα δοξόβολον καλόν, με αλήθειαν σε το λέγω, | |
| | και ούτως τους εσύντριβαν ως φάλκονες κουρούνες. | φάλκονας=γεράκι |
| | Ενταύτα ο μισίρ Ανσελής εστρίγγιζεν μεγάλως | |
| | και λέγει των συντρόφων του· «Άρχοντες, τι ένι ετούτο; | |
| | ουδέν εντρέπεστε ποσώς να παίζωμε ως κοπέλια; | |
| 5395 | ωσάν παιγνίδιν παίζομεν, το λέγουσιν αμπάρες· | |
| | σήμερον ας αποθάνωμεν παρά να εντραπούμεν· | |
| | όλοι μετ᾿ έμου δράμετε απάνω εις τους εχτρούς μας». | |
| | Εν τούτω οι Φράγκοι εντράπησαν από εκεινούς τους λόγους | |
| | κι όλοι ομού επροθύμησαν, εις τους Ρωμαίους εδράμαν· | |
| 5400 | με τα σπαθία τους άρχισαν κ᾿ εκατεκόβανέ τους. | |
| | Κ᾿ ιδών ετούτο οι Ρωμαίοι ετέθησαν εις κρότος, | κρότος=άτακτη φυγή |
| | φεύγοντα γαρ ανέβησαν μέχρι εις την ράχη απάνω. | |
§ 371 | | Κ᾿ οι Τούρκοι όπου έρχονταν στο δεύτερον αλλάγι, | |
| | ως ήκουσαν τον θόρυβον πού εκάμναν οι Ρωμαίοι, | |
| 5405 | σπουδαίως τον ανήφορον έδραμαν κ᾿ εσώσασιν εκείσε· | σπουδαίως=ταχέως |
| | κι ως ηύρασιν ότι οι Ρωμαίοι απήρασιν το κρότος, | |
| | εβάλθησαν με προθυμίαν κ᾿ εσφάξαν, εδιώχνανέ τους. | |
| | Κι ως ήκουσαν τον θόρυβον, το κρότος του φουσσάτου. | |
§ 372 | | Τα έτερα αλλάγια των Ρωμαίων όπου ήσαν χωσιασμένα, | χωσιασμένα=έχουν στήσει ενέδρα |
| 5410 | όλα εις φυγίον εβάλθησαν, εφεύγαν όπου εφτάσαν. | |
§ 373 | | Κ᾿ ετότε ο μισίρ Ανσελής κράζει τους εδικούς του· | |
| | επεί είχεν έναν αδελφόν, Καίσαρην τον ελέγαν, | |
| | στην Πόλιν τον εβάσταξαν στην φυλακήν απέσω | |
| | και λέγει· «Τι έναι η αμαρτία που γένεται εις εμένα, | |
| 5415 | να μη πιαστή απ᾿ τους άρχοντες, από τους κεφαλάδες | |
| | ένας ή δύο διά ν᾿ αλλαχτή ο αφέντης ο αδελφός μου, | |
| | ο Καίσαρης της Ρωμανίας, όπου κρατούν στην Πόλιν | |
| | απέσω εις την φυλακήν, εις τα παλαιά παλάτια;» | |
§ 374 | | Ενταύτα ως το ήκουσεν οκάποιος του σιργέντης, | |
| 5420 | Περήν Κουμάϊν τον έλεγαν, ούτως τον ωνομάζαν· | |
| | «Τι να έχω, αφέντη, από εσέν να σού τους έχω δείξει;» | |
| | και λέγει του ο μισίρ Ανσελής· «Όσον κελεύεις να έχης | |
| | άνευ το σώμα μου κι αυτό και πράγμα της τιμής μου». | |
| | Το ακούσει την υπόθεσιν εκείνος ο σιργέντης, | |
| 5425 | το του είπεν κ᾿ υπησχήθη του μισίρ Ανσελής εκείνος. | |
§ 375 | | Λέγει του· «Έλθεμε τα με και να σε δείξω πού είναι.» | |
| | Επήρε τον κ᾿ εδιέβησαν απάνω εις ένα σπήλαιον, | |
| | όπου ήτον μέσα εις δύο βουνία, εις μίαν λαγκάδα απέσω | |
| | εκεί όπου ένι σήμερον, το κάστρον Γαρδικίου· | |
| 5430 | «Θεωρείς, αφέντη, κάτω εκεί μέσα εις την λαγκάδα | |
| | τον Μέγαν τον Δεμέστικον και τον Καβαλλαρίτσην, | |
| | απαύτου και τον Μακρυνόν εδώθεν του σπηλαίου. | |
| | Οχτώ γαρ Τούρκοι τους κρατούν και συντυχαίνουνέ τους, | συντυχαίνω=ομιλώ, συνομιλώ |
| | πολλά τους ονειδίζουσιν και κατακρένουνέ τους· | |
| 5435 | την ρόγαν τους εκράτησαν, εχτρούς τους τους εποίκαν». | |
§ 376 | | Αφού ήλθε ο μισίρ Ανσελής απένω εις το σπήλαιον, | |
| | κ᾿ ετήρησεν κ᾿ εγνώρισεν τους άρχοντας εκείνους, | |
| | εκ τα άρματα όπου εβάσταζαν, καλά τους εγνωρίζει. | |
| | Στριγγήν φωνήν ελάλησεν και λέγει προς τους Τούρκους· | |
| 5440 | «Και τι ένι αυτό που κάμνετε, συντρόφοι κι αδελφοί μου; | |
| | προσέχετε μη ποιήσετε πράγμα της απιστίας· | |
| | εδώ γουργόν τους φέρετε με φύλαξιν μεγάλην». | |
| | Οι Τούρκοι, ως τον εγνώρισαν εκ τ᾿ άρματα που εβάστα, | |
| | ο μισίρ Ανσελής είπαν· ένι όπου μας κράζει». | |
| | ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΜΑΧΗΝ ΤΟΥ ΜΑΚΡΥΠΛΑΓΙΟΥ | |
| 5445 | Ευτύς εξαρματώσαν τους, εκεί τους ανεβάζουν | εξαμαρτώνω=αφοπλίζω |
| | έμπροστέν του τους ήφεραν κρατώντα τους οι Τούρκοι. | |
§ 377 | | Τας χείρας του εσήκωσεν και τον Θεόν δοξάζει, | |
| | επεί επληροφορέθηκεν κι αληθινόν το εκράτει, | |
| | τον αδελφόν του απ᾿ αυτούς θέλει εξαγοράσει. | |
| 5450 | Ώρισεν κ᾿ ελαλήσασιν το ίδιον του σαλπίγγι, | |
| | επήραν τους κ᾿ εδιάβησαν μετά χαράς μεγάλης· | |
| | εκείσε εις την Βελίγοστην, του πρίγκιπος τους δίδει, | |
| | μέγα κανίσκιν του έδωκεν, πολλά τον ευχαρίστα. | κανίσκι=δώρο |
§ 378 | | Αφού γαρ εσυνάχτησαν το φράγκικον φουσσάτο | |
| 5455 | εκείσε εις την Βελίγοστην αγνώμιασιν εποίκαν | αγνώμιασις=απαρίθμηση |
| | να ιδούν και να εγνωρίσουσιν το τι λαόν επιάσαν. | |
| | Εν τούτω εγνωμιάσασιν και ηύραν την αλήθειαν· | |
| | ότι εκρατούσαν ζωντανούς εκείσε εις φυλακήν τους | |
| | τον Μέγαν γαρ Δεμέστικον, τον Μακρυνόν εκείνον, | |
| 5460 | ωσαύτως εκρατούσασιν και τον Καβαλλαρίτσην· | |
| | ομοίως εκρατούσασιν άρχοντες, σεβαστάδες, | |
| | τριακόσιους γαρ πεντήκοντα και τέσσαρους ωσαύτως, | |
| | ωνομασμένοι άρχοντες ήσαν ετούτοι όλοι | |
| | ηύραν και αρχοντόπουλα κι άλλον λαόν μετ᾿ αύτους, | |
| 5465 | ήσαν πεντάκις χίλιοι τριάκοντα και πλέον. | |
| | Ώρισεν γαρ ο πρίγκιπας να αναπαυτούν εκείσε | |
| | στην χώραν της Βελίγοστης όλα του τα φουσσάτα. | |
| | Αφών γαρ αναπαύτησαν εκείνην την ημέραν. | |
§ 379 | | Επί την αύριον ήλθασιν όλον το αρχοντολόγι, | |
| 5470 | όπου ήσαν από τα Σκορτά, όλοι ροβολεμένοι· | ροβολεμένοι=επαναστατημένοι |
| | ελεημοσύνην του ζητούν συμπάθειον να τους ποιήση. | |
| | Εν τούτω τον παρακαλούν όλοι του οι καβαλλάροι | |
| | όπως ποιήση προς αυτούς συμπάθειον, ελεημοσύνην. | |
| | Κι ο πρίγκιπας, ως φρόνιμος, καλός αφέντης ήτον, | |
| 5475 | γλυκύς, πραΰς, ανάδοχος, εις πάντας τέτοιος ήτον, | ανάδοχος=καταδεκτικός |
| | ευτύς τους εσυμπάθησε, ώρισε να του ομόσουν | |
| | να απέχουν εκ τες πονηρίες, να είναι πιστοί προς αύτον. | |
§ 380 | | Μεθαύριον γαρ το πρωί ο πρίγκιπας Γυλιάμος | |
| | ορίζει να του φέρουσι εμπρός του τους Ρωμαίους | |
| 5480 | να τους ιδή οφθαλμοφανώς και να συντύχη με αύτους | |
| | τον αδελφόν του βασιλέως κι όλους τους κεφαλάδες. | |
| | Ενταύτα ηφέρασιν ομπρός, Δεμέστικον τον Μέγαν, | Μ. Δομέστικος Φίλης |
| | του βασιλέως τον αδελφόν, όπου πολλά επεθύμα | |
| | να τον ιδή, ως έτυχεν να ένι εις φυλακήν του. | |
| 5485 | Το έλθει τον επροσηκώθηκεν, γλυκέα τον εχαιρέτα, | |
| | από το χέρι τον κρατεί, σιμά του τον καθίζει. | |
| | Μετά ταύτα εκάθισαν ομοίως κ᾿ οι κεφαλάδες όλοι | |
| | κ᾿ ενταύτα άρχισε να λαλή, του Δεμεστίκου λέγει· | |
| | το πώς ήτον ομόσοντα μετά τον βασιλέαν | |
| 5490 | να στήκουν πάντοτε ενομού, αγάπην να κρατούσιν, | |
| | την συντεκνίαν όπου έποικαν ποτέ να μη την σφάλουν· | |
| | κ᾿ εκείνος γαρ το έσφαλεν κ᾿ εξέβη από τον όρκον, | |
| | την μάχην επεχείρησεν κι απέστειλεν φουσσάτα, | |
| | τον τόπον του εκατέλυσεν με κούρση και με μάχην, | κούρση [εδώ]=επιδρομή, λεηλασία |
| 5495 | το όποιον πράγμα έσφαλε ως βασιλέας όπου ήτον· | |
| | ενταύτα εβλέποντα ο Θεός, ο εκδικητής των πάντων, | |
| | την αμαρτίαν όπου έποικεν και τα φονοκοπεία, | φονοκοπείο=σφαγή |
| | εχόλιασεν και ωργίστη του. «Ιδές, το τι εγινέτον, | |
| | του βασιλέως η αμαρτία ᾿ς εσέν εκατεστάθη. | |
| 5500 | Ιδές, κύρη μου, αδελφέ, πόσα φουσσάτα είχες, | |
| | καβαλλαρίους γαρ και πεζούς καν δέκα οχτώ χιλιάδες | |
| | εις την Πρινίτσαν, που ήλθες με παρρησίαν μεγάλην, | |
| | με θάρρος γαρ και λογισμόν να επάρης τον Μορέαν· | |
| | τριακόσιοι Φράγκοι ευρέθησαν όπου ήσαν εδικοί μου, | |
| 5505 | τον πόλεμον εκέρδισαν κ᾿ εσάς εκατεσφάξαν. | |
| | Κ᾿ εδάρτε πάλιν, αδελφέ, εις το Μακρύν το Πλάγι | |
| | ίδετε το τι επάθετε με τα φουσσάτα όπου είχες. | |
| | Εγώ γαρ ούτε καυχούμαι το, ούτε επαινούμαι ατός μου, | |
| | αλλά τον Θεόν ευχαριστώ, τον δικαιοκρίτην πάντων, | |
| 5510 | αφότου με εξεδίκησεν, ως το είδετε ατοί σας». | |
§ 381 | | Αφότου αποπλήρωσεν ο πρίγκιπας Γουλιάμος | αποπληρώνω=ολοκληρώνω |
| | τα όσα αφηγήθηκεν κ᾿ είπεν του Δεμεστίκου, | |
| | άρχισε πάλιν να λαλή Δεμέστικος ο Μέγας | |
| | και λέγει προς τον πρίγκιπα απόκρισιν ετέτοιαν· | |
| 5515 | «Ουδέν έχομεν, αδελφέ, πρίγκιπα του Μορέως, | |
| | ισοπορίαν διά να λαλώ όσον διαφέρνει εις τούτο, | |
| | διατί είμαι γαρ εις φυλακήν κ᾿ έχεις με δεσμωμένον. | |
| | Όμως, αν μού ήθελες ευθέως κόψει την κεφαλήν μου, | |
| | ου μη να αφήσω και να ειπώ κι απόκρισιν να δώσω | |
| 5520 | μέρος από όσα ελάλησες, διατί έν᾿ κατηγορία μου. | |
| | Ου πρέπει γαρ ευγενικού ανθρώπου να καυχάται, | |
| | όταν του δώση η τύχη του εις πόλεμον το νίκος | |
| | και φέρη τον στας χείρας του, να έχη εις εξουσίαν του | |
| | εκείνον όπου μάχεται και έχει τον εχτρόν του· | |
| 5525 | της μάχης τα εριζικά κοινά είναι εις τους πάντας. | |
§ 382 | | Κ᾿ ετούτο όπου ελάλησες διά τον εμόν αφέντην, | |
| | τον βασιλέα γαρ των Ρωμαίων, άδικον μέγαν έχεις· | |
| | επεί οι πάντες εξεύρουν το, ως ένι γαρ κ᾿ η αλήθεια, | |
| | ότι ο τόπος του Μορέως ουδέν ένι εδικός σου | |
| 5530 | με δικαίαν κληρονομίαν με δυναστείαν τον έχεις, | |
| | του βασιλέως της Ρωμανίας ένι γονικαρχία· | |
| | και με αμαρτίαν τυραννικήν ήλθασιν οι γονείς σου | |
| | κ᾿ επιάσασιν του βασιλέως τον τόπον και κρατείς τον. | |
| | Ίδες το πού σε ήφερεν ο φτόνος κ᾿ η αμαρτία σου | |
| 5535 | στας χείρας γαρ του βασιλέως του αφέντη μου του αγίου· | |
| | κι αν ήθελεν, ως βασιλέας, είχεν την εξουσίαν | |
| | να ποιήση όσον ήθελεν ετότε εις εσέναν. | |
| | Πολλά ένι ελεήμονας και χριστιανός εις πάντας· | |
| | μετά τιμής σ᾿ εξήβαλεν από την φυλακήν του, | |
| 5540 | με συμφωνίες σε εξήβαλεν και όρκον του εποίκες, | |
| | ποτέ σου με άρματα μη υπάης ᾿ς αύτον και στον λαόν του· | |
| | και σύντεκνον σε έποικεν να στερεωθή η φιλία σας. | |
| | Κι αφότου εξέβης απ᾿ εκεί, από την φυλακήν του, | |
| | κ᾿ ήλθες εδώ εις τον Μορέαν, ποτέ ου και αναπαύτης. | |
| 5545 | Ευθέως φουσσάτα εσώρεψες κι ατός σου αρματώθης, | |
| | εδιάβης στην Λακκοδαιμονίαν διά να φανής εις κόσμον· | |
| | εύκαιρην δόξαν έδειξες διά να φανή η αφεντία σου, | εύκαιρη=επιπόλαια |
| | τον βασιλέαν απίστησες, επάτησες τον όρκον, | |
| | το ενάντιον γαρ του έποικες εις όσον του επισχήθης, | |
| 5550 | την μάχην επεχείρησες αφότου αρματώθης. | |
| | Κατ᾿ αυτού εδιάβης κ᾿ έσφαλες επάτησες τον όρκον. | |
§ 383 | | Κι αν εθυμάσου τα έπαθες εις την Πελαγονίαν, | |
| | ποτέ σου ου μη εκαυχήσεσουν κι άλλον να εκατηγόρας. | |
| | Επεί του κόσμου τα ενάντια και της στρατείας ομοίως | |
| 5555 | ουδέν υπάρχουσιν ομού, ου πρέπει να έχουν καύχος. | |
| | Όμως, αν το ήφερε ο καιρός, της φυλακής μου η θλίψη, | |
| | κ᾿ ελάλησα περισσότερα, τα ουκ έπρεπε να είπω, | |
| | συμπάθειο ας έχω από σού κι από τους κεφαλάδες». | κεφαλάδες=άρχοντες, ευγενείς |
| | ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΜΑΧΗΝ ΤΟΥ ΜΑΚΡΥΠΛΑΓΙΟΥ | |
§ 384 | | Ο πρίγκιπας, ως φρόνιμος, ούτως του απεκρίθη· | |
| 5560 | «Εσύ, αδελφέ Δεμέστικε, γινώσκω, από πικρία σου | |
| | είπες κ᾿ ελάλησες πολλά, κ᾿ εγώ σε τα υπομένω, | |
| | ως άνθρωπος ευγενικός, διατό είσαι εις φυλακήν μου. | |
| | Ει δε και αν ήτον αλλαχού, να είχες ελευτερίαν, | |
| | να είπες, ότι αφιόρκησα στον όρκον όπου εποίκα, | |
| 5565 | αν ήτο ατός του ο βασιλέας, να εσφάγηκα μετ᾿ αύτον. | |
| | Διατό είσαι γαρ εις φυλακήν, είσαι συμπαθημένος· | |
| | οι πάντες γαρ εξεύρουσιν εγώ σφάλμα ουκ εποίκα. | |
| | Ο βασιλέας διά ψέματα, όπου του αποστείλαν | |
| | εδώθεν οι άπιστοι Ρωμαίοι εκ την Μονοβασίαν, | Μονοβασία=Μονεμβασιά |
| 5570 | επίστεψεν τα λόγια τους κι απόστειλεν φουσσάτα, | |
| | και άρχισε να μάχεται κ᾿ εποίησεν αμαρτίαν. | |
| | Κι ο Θεός ο παντοκράτορας να του έχη συμπαθήσει, | |
| | γιατό έχω γαρ πληροφορίαν, άλλοι τον απεργώσαν, | |
| | κ᾿ επίστεψε τα λόγια τους κ᾿ έστειλε εδώ φουσσάτα, | |
| 5575 | και άρχασαν την μάχην μας κ᾿ εγίνετον ζημία μας. | |
| | Απαύτου γαρ εσίγησαν αμφότερα τα μέρη | |
| | κ᾿ ερρίξαν την κατηγορίαν εις τους Μονοβασιώτες. | |
§ 385 | | Μετά ταύτα ο πρίγκιπας εκείνην την εσπέραν | |
| | μετά βουλής εδιόρθωσε τες φυλακές όπου είχεν, | |
| 5580 | το πού να βάλη τον καθέν προς την ουσίαν όπου είχεν. | |
| | Εις το Χλουμούτζι απέστειλεν Δεμέστικον τον Μέγαν | |
| | κ᾿ εις την αυτούνην συντροφίαν και τον Καβαλλαρίτσην· | |
| | τους άλλους γαρ απέστειλεν στα έτερά του κάστρη. | |
| | Κι όσον απέστειλεν αυτούς, ωσάν σε το αφηγούμαι, | |
| 5585 | ώρισεν και εκράξασιν όλους τους κεφαλάδες, | |
| | ομοίως τους φρονιμώτερους όλου του του φουσσάτου. | |
| | Βουλήν απήρεν μετ᾿ αυτούς το πώς θέλουσιν πράξει, | |
| | το πού να απέλθουν, πού να υπάουν, πού να καβαλλικέψουν· | |
| | οι μεν ελέγαν να απελθούν στο σπίτι του ο καθένας, | |
| 5590 | να αναπαούσιν κάμ ποσώς διατί ήσαν κοπιασμένοι· | |
| | οι δε οι φρονιμώτεροι κι όπου ήσαν πονεμένοι, | |
| | ισιάστησαν του να απελθούν στην Λακοδαιμονίαν, | |
| | διατό ήτον χώρα εύκολη διά ανάπαψιν φουσσάτου, | |
| | και είχασιν τα πράγματα πλήθη διά την ζωήν τους, | |
| 5595 | όπως και να διακρατούν του Μιζηθρά το σέντζιο. | σέντζιο=πολιορκία |
| | Κι αν τύχη να εύρουσιν οδόν να πιάσουσιν το κάστρον, | |
| | απ᾿ όσο ημπορέσουσι τον τόπον να κερδέσουν. | |
§ 386 | | Ευτύς τον μισέρ Ασελή ο πρίγκιπας ελάλει, | Ανσελής ντε Τουθ (Ancelin de Toucy) |
| | οπούτον πρώτος αρχηγός εις όλα τα φουσσάτα· | |
| 5600 | τον μισέρ Τζαν ντε Καταβά τον πρωτοστράτοράν του | Jean de Carabas |
| | ορίζει αυτοί να ορθώσουσιν, να εξέβουν τα φουσσάτα | |
| | να πάν στην Λακιδαιμονίαν καθώς το εσυμβουλέψαν. | |
| | Κι αυτοί, ως προθυμότατοι, ωρθώσαν, εκινήσαν· | |
| | επί την αύριον το πρωί εσώσασιν εκείσε. | |
§ 387 | 5605 | Κι αφών γαρ αποσώσασιν, τάδε μαντάτα ηύραν· | |
| | Ρωμαίοι γαρ οι πλεώτεροι της χώρας γαρ εκείνης | |
| | εδιέβησαν συφαμελοί στου Μεζιθρά το κάστρον. | |
| | Κι αφών ηύρε ο πρίγκιπας εύκαιρην δε την χώραν | |
| | από του κάστρου τον λαόν, τους τοπικούς εκείνους, | |
| 5610 | μεγάλως το εβαρέθηκεν, πολύ κακόν του εφάνη. | |
| | Ευθέως εδιόρθωσεν, τα σπίτια τους εδώκεν, | |
| | άλλων τινών που έβαλεν να μένουσιν απέσω, | |
| | που ήσαν Φράγκοι τοπικοί, άνθρωποι της αλήθειας, | |
| | όπου είχε θάρρος εις αυτούς πλέο παρού ᾿ς εκείνους. | |
| 5615 | Απαύτου ορίζει τον λαόν να τρέχουν να κουρσεύουν | |
| | τες χώρες, τα περίχωρα πούσαν ροβελεμένα. | |
| | Την χώραν εσωτάρχισεν της Λακεδομανίας· | |
| | λαόν έθεκεν εις αυτήν, ορίζει να την χτίζουν | |
| | και να την δυναμώνουσιν εξ ό,τι κάμνει χρεία. | |
§ 388 | 5620 | Εδράμαν τα φουσσάτα του τα Βάτικα, το Έλος, | |
| | και μέχρι ώς στην Μονοβασίαν εκούρσεψν τον τόπον· | |
| | απαύτου τον Δραγάλιγον κι όλην την Τσακωνίαν | |
| | εκούρσεψαν κι αφάνισαν, τους τόπους ερημώσαν· | |
| | την χώραν εσωτάρχισαν, επλούτυναν οι ανθρώποι, | |
| 5625 | όπου έβαλεν ο πρίγκιπας να μένουν εις την χώραν, | |
| | επεί και ελογίζετον να ξεχειμάση εκείσε. | |
§ 389 | | Ως δε είναι τα εριζικά κ᾿ η τύχη των ανθρώπων, | |
| | αλλά σκοπούσιν να γενούν και άλλα τους ευρίσκουν, | |
| | πολλά εμποδίζει ο κίντυνος που έρχεται του ανθρώπου· | |
| 5630 | ουδέν επέρασεν ποσώς σώος γαρ ένας μήνας, | |
| | μαντάτα τον ηφέρασιν του πρίγκιπος Γουλιάμου, | |
| | οι Σκορτινοί ερροβόλεψαν κ᾿ υπάν με τους Ρωμαίους, | |
| | έβαλαν παρακαθισμούς στο κάστρο του Αρακλόβου, | παρακαθίζω=πολιορκώ |
| | ομοίως στην Καρύταιναν εβάλασιν φουσσάτα | |
| 5635 | εις λογισμόν να τα κρατούν διά τον βασιλέα. | |
| | Το ακούσει το ο πρίγκιπας και πληροφορεθεί το, | |
| | την χώραν εσωτάρχισεν της Λακοδαιμονίας | |
| | από λαόν και πράγματα να έχουν διά ζωήν τους, | |
| | κι απήρεν τα φουσσάτα του και στην Βελίγοστη ήλθεν. | |
§ 390 | 5640 | Τους κεφαλάδες έκραξεν όλου του του φουσσάτου· | |
| | βουλήν απήρασιν ομού το πόθεν να σεβούσιν | |
| | στον δρόγγο εκείνον των Σκορτών, διατί είν᾿ σκληροί οι τόποι | Σκορτά=> ορεινή δυτ. Αρκαδία |
| | από βουνία και έμπατα κι από σκληρές κλεισούρες. | |
| | Έκραξε τον μισίρ Ανσελήν τον φρόνιμον στρατιώτην | |
| 5645 | και λέγει του ο πρίγκιπας με ειλικρινήν την γνώμην. | |
§ 391 | | «Εσύ, αδελφέ και σύντροφε, πολλά έποικες διά εμέναν· | |
| | με την βουλήν και φρόνεσιν όπου έχω από εσέναν | |
| | μεγάλα κατορθώματα, στρατιωτικές δουλείες, | |
| | εποίησα που ωφελήθηκα, οι πάντες το εγνωρίζουν, | |
| 5650 | στην μάχην όπου έχομεν μετά τον βασιλέαν. | |
| | Διά τούτο πάλιν, αδελφέ, φίλε και συγγενή μου, | |
| | αξιώ σε και παρακαλώ να ποιήσης γαρ ετούτο | |
| | διά το δεσπέττο και χολήν, την με έποικε ο ανεψιός μου, | δεσπέττο=στεναχώρια |
| | ο αφέντης της Καρύταινας, ο μέγας δημηγέρτης, | |
| 5655 | – όπου άφηκεν τον τόπον του κ᾿ εμέν, όπου είμαι θείος του, | |
| | κι όπου κρατεί την αφεντία, όπου έχει από εμέναν, | |
| | κ᾿ εδιάβη, να πομπεύεται εις το ρηγάτο Πούλας– | |
| | ωσαύτως διά την κάκωσιν και την δημηγερσίαν | δημηγερσία=ανταρσία, ξεσηκωμός |
| | των Σκορτινών των άπιστων, αυτών των δημηγέρτων, | |
| 5660 | όπου απιστήσαν εις εμέν υπέρ φορών γαρ δύο. | |
| | Τους Τούρκους, όπου έχομεν αρτίως εδώ μετ᾿ έμας, | |
| | να τους διορθώσης να σεβούν εις των Σκορτών τον δρόγγον, | |
| | να κάψουν κ᾿ εξαλείψουσιν τα οσπίτια και χωρία, | |
| | κι όσους ανθρώπους πιάσουσιν ευθέως να αποθάνουν· | |
| 5665 | κι όσον κερδίσουν απ᾿ αυτούς ένι εδικόν τους». | |
§ 392 | | Ενταύτα ο μισίρ Ανσελής, ως φρόνιμος όπου ήτον, | |
| | εγνώρισε τον πρίγκιπα το πώς ήτον θλιμμένος, | |
| | και είπεν κ᾿ υποσχήθη του το ορίζει να πληρώση, | |
| | γλυκιά τον αποκρίθηκεν· «Αφέντη μη χολιάζης· | |
| 5670 | κ᾿ εγώ να ποιήσω το αγαπάς, όπου σε θέλει αρέσει». | |
| | Τους κεφαλάδες έκραξε, πρώτον γαρ τον Μελίκην, | |
| | του πρίγκιπος τον ορισμόν λεπτώς του αφηγήθην | |
| | το πώς ορίζει να σεβούν εις των Σκορτών τον δρόγγον· | |
| | όσον κούρσον και διάφορον θέλουσιν γαρ κερδίσει, | κούρσο=λάφυρα |
| 5675 | να το έχη με τους Τούρκους του, να ένι εδικόν του. | |
| | ΤΙΜΩΡΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΩΝ ΣΚΟΡΤΩΝ | |
§ 393 | | Κι ο Μελίκ, ως το ήκουσεν, μεγάλως το ανεχάρη, | |
| | απόκρισιν του έδωκεν πρόθυμα να το ποιήση· | |
| | χαιράμενοι εγίνησαν μικροί τε και μεγάλοι. | |
| | Εις τρία αλλάγια τους έποικεν να είναι χωρισμένοι· | |
| 5680 | ο μισίρ Ανσελής του έδωκεν πρόβεδους εκ τον τόπον. | πρόβεδος=οδηγός |
| | Εσέβησαν εις τα Σκορτά οι Τούρκοι κ᾿ εσκεπάσαν, | |
| | εκάψαν κ᾿ εξηλείψασιν τον τόπον και τες χώρες· | |
| | όσους πιάσαν με άρματα, όλους εκατεκόψαν, | |
| | κι όσοι επροσπέφταν εις αυτούς είχαν ελεημοσύνην, | |
| 5685 | του πρίγκιπος τους ήφερναν κ᾿ επαραδίνανέ τους. | |
§ 394 | | Κι όταν είδαν οι άρχοντες οι Σκορτινοί ετούτο, | |
| | στα όρη επροσφύγασιν και στα υψηλά βουνία· | |
| | βουλήν απήραν ενομού το πώς θέλουσιν διάξει. | |
| | Στον πρίγκιπαν απέστειλαν έναν μαντατοφόρον, | |
| 5690 | ελεημοσύνην του ζητούν και να τους συμπαθήση, | |
| | λέγοντα και αρνούμενοι, ουδέν ερροβολέψαν· | ροβολεύω=επαναστατώ |
| | εκείνο γαρ όπου έποικαν ήτον δι᾿ άλλον τρόπον. | |
| | Βουλήν απήραν ενομού το πώς θέλουσιν πράξει | |
| | από την μάχην των Ρωμαίων, αυτού του βασιλέως, | |
| 5695 | διατό έλειπεν ο αφέντης τους της Καρυταίνου εκείνος. | |
| | Ως το ήκουσεν ο πρίγκιπας ουδέν τους αποδέχτη. | |
§ 395 | | Το δε οι μεγάλοι άνθρωποι, οι κεφαλάδες όλοι, | κεφαλάδες=άρχοντες, ευγενείς |
| | όπου είχαν σπλάγχνος και φιλίαν στον αφέντην Καρυταίνου | |
| | τον πρίγκιπα παρακαλούν, γονατιστά τον δέονται, | |
| 5700 | να συμπαθήση του λαού, αφότου επροσπέσαν. | |
| | Κι ο πρίγκιπας ως φρόνιμος, με προθυμίαν το εποίκεν. | |
| | Εις τον Μελίκ απέστειλεν σπουδαίως μαντατοφόρον, | σπουδαίως=ταχέως, επειγόντως |
| | να αφήση γαρ το κούρσο του και να απέλθη εις αύτον. | |
| | Κ᾿ εκείνος, ως το ήκουσεν, εις την Βελίγοστη ήλθεν, | |
| 5705 | τον πρίγκιπα επροσκύνησεν· καλά τον αποδέχτη. | |
| | Ενταύτα απηλογίασεν ο πρίγκιπας τον λαόν του | |
| | κ᾿ εδιάβηκεν ο κατά είς εις την ανάπαψίν του. | |
| | Κι αυτός εδιάβη στον Μορέαν μετά την φαμελίαν του, | |
| | κι όσοι ήσαν από τον Μορέαν εδιάβησαν μετ᾿ αύτον. | |
§ 235 | 5710 | Ομοίως εδιάβησαν εκεί οι Τούρκοι μετ᾿ εκείνον· | |
| | κι αφότου εσώσασιν εκεί απηλογία εζητήσαν | |
| | του πρίγκιπος, καθώς ήτον η συμφωνία όπου είχαν | |
| | ετότε, όταν ήλθασιν αρχήν στην Ανδραβίδα. | |
| | Πολλά του εφάνη βαρετον ο αποχωρισμός τους· | |
| 5715 | ώρισεν κ᾿ επληρώσαν τους την ρόγαν τους ακέραιαν, | |
| | και τον Μελίκ φιλοτιμά και ξένια του εδώκεν. | φιλοτιμά=πληρώνω παραπάνω |
| | Παρακαλεί και λέγει του του να σταθή μετ᾿ αύτον | |
| | εξαμηνιαίον και μοναχά και τότε να υπαγαίνη· | |
| | κ᾿ εκείνος του απεκρίθηκεν, υποκλιτά τον λέγει· | |
| 5720 | «Αφέντη μου και βασιλέα, ελπίζω η δούλεψίς μου | |
| | όφελον σε εποίησεν και διάφορον ομοίως. | |
| | Όταν εσυμβιβάστηκα, με τον εχτρόν του Θέου, | |
| | αυτούνον τον Δεμέστικον, εκείσε εις την Πόλιν, | |
| | χρόνον του υποσχέθηκα μετ᾿ αύτον να ποιήσω· | |
| 5725 | και τώρα εδιχρόνισε που λείπω εκ τα εδικά μου. | |
| | Κ᾿ ετούτοι όπου είναι μετ᾿ εμε όλοι μου οι συντρόφοι | |
| | ουδέν με αφίνουν να σταθώ εδώ στον τόπον τούτον. | |
| | Και δέομαί σε, αφέντη μου, μηδέ με το βιάσης, | |
| | ότι όρκον έχω να στραφώ εκεί εις τα ιγονικά μου». | |
| 5730 | Ιδών ετούτο ο πρίγκιπας, ουδέν τον πολυβιάζει· | |
| | χαρίσματα του έδωκεν, φιλοδωρίες μεγάλες | |
| | με πρόβεδους τον έστειλεν κι εδιάβη της Βλαχίας. | Βλαχία=> Θεσσαλία (κυρίως) |
§ 397 | | Αλήθεια τούτο εγίνετον ότι τινές απ᾿ αύτους | |
| | ενέμειναν με προθυμίαν ετότε εις τον Μορέαν· | |
| 5735 | και ώρισεν ο πρίγκιπας κ᾿ εβάφτισαν τους όλους. | |
| | Έποικεν δύο καβαλλαρίους, έδωκέν τους προνοίες, | |
| | γυναίκες γαρ τους έδωκεν, κ᾿ εποιήσασιν παιδία, | |
| | όπου είναι ακόμη εις τον Μορέαν, στου Βουνάρβη, στην Ρένταν. | |
§ 398 | | Εν τούτω αφίνομεν εδώ ετούτο, όπου αφηγούμαι, | |
| 5740 | και θέλω να σε αφηγηθώ διά εκείνον τον στρατιώτην, | |
| | τον αφέντην της Καρύταινας, την πράξιν όπου εποίκεν, | |
| | που ήτον εκείνους τους καιρούς στου πρίγκιπος την μάχην, | |
| | κι ουδέν ήτον εις τον Μορέαν στην μάχην των Ρωμαίων | |
| | εις τον καιρόν όπου λαλώ, κι ακούσετε τα λέγω. | |
| | | |
| | Η ΕΡΩΤΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΥΘΕΝΤΟΥ ΚΑΡΥΤΑΙΝΗΣ | |
§ 399 | 5745 | Στην μάχην όπου είχασιν ο πρίγκιπα Γυλιάμος | |
| | με των Ρωμαίων τον βασιλέα και με τον αδελφόν του, | |
| | ο αφέντης της Καρύταινας, (όπου τον εκρατούσαν | |
| | διά έναν εκ τους καβαλλαρίους τους πρώτους γαρ του κόσμου, | |
| | στρατιώτης ήτο εξάκουστος εις όλα τα ρηγάτα), | |
| 5750 | από αμαρτίας δαιμονικής, διά γυναικός αγάπην | |
| | – το επάθασιν κι άλλοι πολλοί φρόνιμοι και στρατιώτες! – | |
| | οκάποιου του καβαλλαρίου γυναίκα ερωτεύτη, | |
| | του μισίρ Ντζά ντε Καταβά, ούτως τον ωνομάζαν. | Jean de Carabas |
§ 400 | | Επήρε την εκ τον Μορέαν κ᾿ εδιάβη εις την Πούλιαν, | Πούλια=>Απουλία Ιταλίας |
| 5755 | λέγας να προσκυνήσουσιν εκεί στα μοναστήρια, | |
| | εις τον Άγιον Νικόλαον εις το Μπαρ, να σώση κ᾿ εις την Ρώμην, | Μπαρ=>Μπάρι Ιταλίας |
| | είθ᾿ ούτως στον Αρχάγγελον, στο μέγα μοναστήριν, | |
| | όπου ένι εις όρος και βουνί πλησίον της Μαφρεδόνης. | |
§ 401 | | Ο ρόι Μαφρές ευρίσκετον ετότε εις την Πούλιαν | Μανφρέδος της Σικελίας (γιος Φρειδερίκου Β’) |
| 5760 | ρήγας, αφέντης Σικελίας, κι όλου γαρ του ρηγάτου· | |
| | κι ως ήκουσεν από τινές όπου ήλθαν κ᾿ είπανέ του | |
| | ο αφέντης της Καρύταινας ήλθεν εκεί εις την Πούλιαν, | |
| | ο εξάκουστος εις τα άρματα ᾿ς όλην την Ρωμανίαν, | |
| | πολλά το εθαυμάστηκεν ερώτησε τον τρόπον | |
| 5765 | να μάθη και την αφορμήν, το τι ήθελεν εκείσε. | |
| | Τινές όπου το ακούσασιν από την φαμελίαν του | |
| | να προσκυνήση, λέγουν του, εις τα άγια μοναστήρια, | |
| | όπου είναι εις το ρηγάτο του, ν᾿ απέλθη κ᾿ εις την Ρώμην· | |
| | και οκάποιος άλλος φρόνιμος (όπου ήτον παιδεμένος, | |
| 5770 | όπου ήτον ερωτήσοντα οκάποιον συγγενήν του, | |
| | όπου ήτον εκ την φαμελίαν του αφέντη της Καρυταίνας, | |
| | και του είχε ειπεί την αφορμήν, τον τρόπον, την αλήθειαν) | |
| | λέγει τον ρήγαν μυστικώς κ᾿ επληροφόρησέ τον | |
| | τον τρόπον και την αφορμήν και όλην την αλήθειαν· | |
| 5775 | ο αφέντης της Καρύταινας ο εξάκουστος στρατιώτης | |
| | οκάποιου του καβαλλαρίου γυναίκαν ερωτεύτη, | |
| | κι απήρε την εκ τον Μορέαν κ᾿ ήλθαν εδώ εις την Πούλιαν | Πούλια=>Απουλία Ιταλίας |
| | διά να την έχη ερωτικήν, να χαίρεται μετ᾿ αύτην. | ερωτική= ερωμένη |
§ 402 | | Το ακούσει το ο ρόϊ Μαφρόϊς, μεγάλως το εβαρύνθη, | ρόι=βασιλιάς (γαλ. roi) |
| 5780 | εθλίβηκε την εντροπήν του ευγενικού στρατιώτου· | |
| | καβαλλάρην απόστειλεν καλά συντροφεμένον, | |
| | κ᾿ εδιάβη εις τον μισίρ Ντζεφρέ της Καρυταίνου αφέντην. | |
| | Εκ το ιμοιράδιν του ρηγός λέγει, παρακαλεί τον, | ιμοιράδιν=εκ μέρους |
| | να έλθη εκεί να τον ιδή, χρήζει να του συντύχη. | |
| 5785 | Κ᾿ εκείνος γαρ το ακούσει το, πηδά, καβαλλικεύει, | |
| | με όλην του την φαμελίαν απήλθεν εις τον ρήγαν. | |
§ 403 | | Το ιδεί τον ο ρόϊ Μαφρές, επροσηκώθηκέν τον, | |
| | απέ το χέρι τον κρατεί, σιμά του τον καθίζει, | |
| | άρξετον να τον ερωτά το πότε ήλθεν ενταύτα. | |
| 5790 | Κ᾿ εκείνος αποκρίθηκεν· ήλθε να προσκυνήση | |
| | στα μοναστήρια, όπου έταξεν ετότε εις την Πόλιν, | |
| | στην φυλακήν του βασιλέως της Κωνσταντίνου Πόλης. | |
§ 404 | | Κι ο ρήγας του αποκρίθηκε, τα ετέτοια του ελάλει. | |
| | «Θαυμάζομαι εις την γνώσιν σου, εις το έπαινος όπου έχεις | |
| 5795 | ότι είσαι εις τα άρματα εξάκουστος στρατιώτης, | |
| | κι άφηκες τον αφέντην σου τον πρίγκιπα Γυλιάμον | |
| | εις τέτοιαν μάχην δυνατήν και χρείαν από φουσσάτο, | |
| | όπου έχει με τον βασιλέα της Κωνστανίνου Πόλης. | |
| | Ου πρέπει να ένι ευγενικός άνθρωπος ψεματάρης, | |
| 5800 | ούτε στρατιώτης, ως εσύ όπου είσαι επαινεμένος, | |
| | και πάσα άνθρωπος ευγενής πρέπει να το βαρειέται | |
| | και να το θλίβεται πολλά όταν ακούση ότι σφάλλει. | |
§ 405 | | Αφέντη της Καρύταινας, θέλω να τα εγνωρίσης | |
| | και κράτει το εις πληροφορίαν, εξεύρω την αλήθειαν, | |
| 5805 | τον τρόπον και την αφορμήν το πώς ήλθες ενταύτα, | |
| | και θλίβομαί το, μά τον Θεόν, διά το έπαινος όπου έχεις. | |
| | Το πράγμα ένι άσκημον, βαρειώμαι να το λέγω. | |
| | Όμως διά την αγάπην σου θέλω να το φαυλίσω | |
| | να το εγνωρίσης καθαρά, το σφάλμα όπου εποίκες. | |
| 5810 | Εσύ άφηκες τον πρίγκιπα, τον κύρην σου τον λίζιον, | λίζιος=υποτελής |
| | όπου έχει μάχην δυνατήν μετά τον βασιλέαν, | |
| | κ᾿ επάτησες τον όρκον σου, όπου έχεις γαρ εις αύτον, | |
| | κ᾿ είσαι αφίορκος, άπιστος στον λίζιον σου αφέντην. | |
| | Και πάλε, άλλο άσκημον, δημηγερσίαν μεγάλην, | δημηγερσία=ανταρσία, ξεσηκωμός |
| 5815 | επήρες του καβαλλαρίου του ανθρώπου σου του λίζιου | |
| | την ομόζυγόν του γυνήν και περπατείς μετ᾿ αύτην, | |
| | όπου έχεις όρκον μετ᾿ αυτόν κ᾿ εκείνος μετά σέναν. | |
| | Λοιπόν, διατό ένι εξάκουστον το έπαινος όπου έχεις, | |
| | σε δίδω τέρμενον μακρύν, ημέρες δεκαπέντε, | |
| 5820 | να λείπης εκ τον τόπον μου κ᾿ εις τον Μορέα να υπάγης | |
| | του πρίγκιπος του αφέντη σου εις μάχην να βοηθήσης | |
| | όπου έχει με τον βασιλέα εκείνον των Ρωμαίων. | |
| | Είτε ευρεθής στον τόπον μου διαβών οι δύο εβδομάδες, | |
| | ομνύω σε εις το στέμμα μου, κ᾿ εις την ψυχήν μου απάνω, | |
| 5825 | ορίσει θέλω παρευτύς να κόψουν την κεφαλήν σου». | |
§ 406 | | Το ακούσει το ο μισίρ Ντζεφρές της Καρυταίνου ο αφέντης, | |
| | το πώς τον αποσκέπασεν ο ρήγας απ᾿ ατός του, | |
| | και είπεν του το φταίσιμον, το σφάλμαν όπου εποίκεν, | |
| | απ᾿ της αισχύνης κ᾿ εντροπής, όπου είχεν εκ τον ρήγαν, | |
| 5830 | η συντυχιά του εκόντεψεν, το τι λαλήσει ουκ είχεν. | |
| | Όμως, ωσάν ημπόρεσεν, τον ρήγαν αποκρίθη· | |
| | «Αφέντη ρήγα, δέομαι, προσπίπτω, προσκυνώ σε· | |
| | όσον με είπες και λαλείς, ως ο Θεός το λέγεις, | |
| | επεί απ᾿ ατός μου γνώθω το το φταίσιμον που εποίκα· | |
| 5835 | και προσκυνώ κ᾿ ευχαριστώ την βασιλείαν σου εις τούτο | |
| | κ᾿ εγώ κάταυτα να διαβώ κι απέδω να μισσέψω, | |
| | να υπάγω εις τον αφέντην μου τον πρίγκιπα Γυλιάμον». | |
| | Απηλογίαν εζήτησεν, ο ρήγας του την δίδει. | |
§ 407 | | Εστράφη εις την κατούναν του, την φαμελίαν του απήρε, | |
| 5840 | σπουδαίως απέκει εμίσσεψεν, εκίνησεν κ᾿ εδιάβη. | σπουδαίως=ταχέως, επειγόντως |
| | Εις το Βροντήσι έσωσεν απέσω εις έξι ημέρες· | Βροντήσι=> Μπρίντεζι |
| | κάτεργον ηύρεν έτοιμον κ᾿ εσέβηκεν εις αύτο | |
| | κ᾿ εις την Κλαρέντσαν έσωσεν απέσω εις τρεις ημέρας. | |
| | Τον πρίγκιπα ερώτησεν πού να τον έχη εύρει, | |
| 5845 | κ᾿ εκείνος που το έξευρεν επληροφόρησέ τον· | |
| | στην Ανδραβίδα ευρίσκεται ο πρίγκιπας Γυλιάμος. | |
| | Σώρεψιν έχει δυνατήν με όλους τους κεφαλάδες, | |
| | τους αρχιερείς και βουργισέους, και τους καβαλλαρίους, | βουργήσης=αστός |
| | βουλήν επαίρνουν ενομού διά μαντάτα όπου έχουν· | |
| 5850 | μαντάτα τους ηφέρασιν, πολλά καλά ουκ είναι. | |
| | Λαός μέγας επέζεψεν εις την Μονοβασίαν· | Μονοβασία=Μονεμβασιά |
| | ο βασιλεύς τους έστειλεν όπως να συμμαχήσουν | |
| | τον τόπον του και τον λαόν όπου είχεν κιντυνέψει. | |
| | ΕΠΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΤΟΥ ΑΥΘΕΝΤΟΥ ΚΑΡΥΤΑΙΝΗΣ | |
§ 408 | | Κι ως το άκουσεν το σε λαλώ ο αφέντης της Καρυταίνου, | |
| 5855 | ότι ο πρίγκιπας ευρίσκεται εκεί εις την Ανδραβίδα | |
| | με όλους τους κεφαλάδες του και τους καβαλλαρίους, | |
| | μεγάλως το εχάρηκεν εις τούτην την ελπίδα | |
| | ότι όλοι θέλουσιν βαλθή, διατί τον αγαπούσαν, | |
| | στον πρίγκιπα της Αχαΐας διά να του συμπαθήση. | |
| 5860 | Άλογα του εδανείσασιν οι φίλοι του εκείσε· | |
| | ευτύς εκαβαλλίκεψεν στην Ανδραβίδα εδιάβη, | |
§ 409 | | όλοι τον απαντήσασιν, χαράν μεγάλην κάμνουν. | |
| | Όλους επαρακάλεσεν, ως αδελφούς και φίλους· | |
| | λέγει· «Εδάρτε ας ιδώ το ποί με αγαπούσιν | |
| 5865 | από εσάς τους συγγενείς και φίλους κι αδελφούς μου. | |
| | να έχω την βοήθειαν σας στο φταίσιμον, το εποίκα· | |
| | επεί εγνωρίζετε καλά ότι έσφαλα μεγάλως | |
| | εις τον αφέντην λίζιον μου, τον πρίγκιπα Γυλιάμον». | |
§ 410 | | Όλοι του επισχήθησαν, μικροί τε και μεγάλοι, | |
| 5870 | να είναι εις βοήθειαν του στην δύναμίν τους όλην. | |
| | Επήραν τον κ᾿ υπήγασιν στον πρίγκιπα ολόρθα | |
| | εκεί όπου ήτον κι αππλίκευεν εις την Αγίαν Σοφίαν. | αππλικεύω=εγκαθίσταμαι, καταλύω |
§ 411 | | Ενταύτα επροσκύνησε τον πρίγκιπα Γουλιάμον· | |
| | ο πρίγκιπας ευρίσκετον εις αύτον χολιασμένος, | |
| 5875 | οργήν μεγάλην του έδειξεν, μέγα δίκαιον το είχεν, | |
| | επεί εις εκείνον ήλπιζεν και πλέον το θάρρος είχεν, | |
| | βοήθειαν να έχη απ᾿ αυτόν εις όλες του τες χρείες, | |
| | κι αυτός τον ελευτέρωσεν στην βίαν του την μεγάλην. | ελευτερώνω=εγκαταλείπω [εδώ] |
| | Ο αφέντης της Καρύταινας ο επαινετός στρατιώτης, | |
| 5880 | φρόνιμος ήτον κ᾿ έξευρεν το φταίσιμο όπου εποίκεν, | |
| | και το ζωνάριν του έβγαλεν, στον σφόντυλά του βάνει· | σφόντυλας=σβέρκο, λαιμός |
| | ευτύς χαμαί επέσατο, ελεημοσύνην κράζει | |
| | και λέγει προς τον πρίγκιπα ενώπιον των πάντων· | |
| | «Εγώ, αφέντη, έφταισα και ήλθα να με κρίνης». | |
| 5885 | Γονατιστά τον έλεγεν ετούτα, τα σε λέγω. | |
§ 412 | | Οι αρχιερείς κ᾿ οι έτεροι όλοι οι κεφαλάδες | κεφαλάδες=άρχοντες, ευγενείς |
| | κ᾿ οι καβαλλάροι συν αυτώ ευτύς εγονατίσαν, | |
| | δεόμενοι ελέγασιν του πρίγκιπος ετούτο· | |
| | «Διά τον Χριστόν, αφέντη μας, εδά συμπάθησέ του | |
| 5890 | κι αν πέση πλέον εις φταίσιμον, την κεφαλήν του κόψε. | |
| | Εσύ εξεύρεις, αφέντη μας, την μάχην που έχεις τώρα· | |
| | έπρεπεν άλλους να είχαμεν του να μας βοηθήσουν». | |
§ 413 | | Κι ως ήτον πάντα ο πρίγκιπας φρόνιμος, ελεήμων | |
| | ούτως τους αποκρίθηκεν, τούτους τους λόγους είπεν· | |
| 5895 | «Άρχοντες, εγνωρίζατε, καλά το επινοείτε, | |
| | ο αφέντης της Καρύταινας ανεψιός μου υπάρχει | |
| | και άνθρωπός μου λίζιος ευρίσκεται και πρώτος, | |
| | και όσον πλέον έσφαλεν εις πλέον θλίψιν το έχω. | |
| | Όμως, διά την αγάπην σας και παρακάλεσίν σας, | |
| 5900 | πάλε κ᾿ ετούτην την φοράν ας είν᾿ συμπαθημένος». | |
| | Όλοι τον επροσκύνησαν, ευχαριστήσανέ τον, | |
| | και έστρεψεν τον τόπον του ωσαύτως και τα κάστρη. | |
| | Είπεν γαρ ο πρίγκιπας ενώπιον του λαού του· | |
| | «Άρχοντες, όλοι εξεύρετε το σφάλμαν όπου εποίκεν | |
| 5905 | εις τον καιρόν που εγύρισε μετά τον Μέγαν Κύρην· | |
| | με άρματα επολέμησε εις κάμπον μετ᾿ εμένα. | |
| | Εγώ του εσυμπάθησα, καθώς το εξεύρετε όλοι· | |
| | τον τόπον του τον έστρεψα, ως νέο δόμα του εδώκα | |
| | όπως τα πάντα να κρατή αυτός και τα παιδία του, | |
| 5910 | επείν εξακληρήθηκεν με φταίσιμο εδικόν του· | |
| | θέλω δε πάλι από του νυν να το έχη εις τοιούτον τρόπον». | |
§ 414 | | Αφών εσυμπαθήστηκεν ο αφέντης της Καρυταίνου, | |
| | εις την βουλήν εκάθισεν αυτός κ᾿ οι κεφαλάδες, | |
| | ο πρίγκιπας όπου λαλώ κ᾿ οι καβαλλάροι όλοι. | |
| 5915 | Ο πρίγκιπας τους ερωτά, διά να τον συμβουλέψουν | |
| | διά τον λαόν όπου έμαθεν του βασιλέως ότι ήλθεν. | |
| | Επείν ηθέλησε ο Θεός κ᾿ η υπεραγία Θεοτόκος, | |
| | ο αφέντης της Καρύταινας εστράφη εδώ μετ᾿ έμας, | |
| | δος του φουσσάτα και λαόν να απέρχεται εις το Νίκλι | |
| 5920 | να στέκη εκεί να μάχεται, τον τόπον να φυλάσση, | |
| | και πάλε όταν κάμνη χρεία να του βοηθούμεν όλοι». | |
| | | |
| | ΔΙΑΜΑΧΑΙ ΑΥΤΟΚΡ. ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΥ ΠΡΟΣ ΠΑΠΑΣ | |
§ 415 | | Εν τούτω αφίνω εδώ λέγειν και αφηγάσται | |
| | διά τον Γουλιάμον πρίγκιπα ομοίως και τον λαόν του, | |
| | και θέλω να σε αφηγηθώ, όπως να το εγνωρίσης, | |
| 5925 | το πώς ήλθεν ο αδελφός του ρηγός της Φραγκίας, | |
| | μισίρ Κάρλον τον έλεγαν, ο αφέντης της Προβέντζας, | Κάρολος A’ ο Ανδεγαυός (Charles d'Anjou) |
| | (ο Πάπας γαρ τον έστεψεν ρήγαν της Σικελίας) | |
| | και πώς εσυμπεθέρεψεν, και πώς εσυμβιβάστη | |
| | μετά τον πρίγκιπα Μορέως, εκείνον τον Γυλιάμον, | |
| 5930 | κι απήρεν του ρηγός ο υιός ᾿ς ομόζυγον γυναίκαν | |
| | του πρίγκιπος την θυγατήρ, την μαντάμα Ζαμπέα, | Ισαβέλλα Βελλεαρδουίνου (Ιζαμπώ) |
| | με συμφωνίες, συμβίβασες, τες εποίκαν αμφοτέρως, | |
| | να κληρονομήση του ρηγός ο υιός το πριγκιπάτο, | |
| | κι ο πρίγκιπας του να κρατή τον τόπον του εκ τον ρήγαν. | |
§ 416 | 5935 | Εις τον καιρόν όπου λαλώ και λέγω κι αφηγούμαι, | |
| | ο κόντος, ντ᾿ Αντζώ τον έλεγαν, ο αφέντης της Προβέντσας | κόμης Προβηγκίας (αλλά όχι Ανζού) |
| | είχεν με την γυναίκαν του εκείνην την κουντέσσαν | Βεατρίκη της Προβηγκίας (Beatrice di Provenza) |
| | τρεις θυγατέρες έμορφες όπου ήσασιν παιδία τους. | |
| | Την πρώτην γαρ υπάντρεψεν (όπου ήτον κληρονόμος), | |
| 5940 | μετά τον δεύτερον αδελφόν του ρηγός της Φραγκίας, | Λουδοβίκος Θ’ (Louis IX) |
| | μισίρ Κάρλον τον έλεγαν, ο εξάκουστος στρατιώτης. | Κάρολος A’ ο Ανδεγαυός (Charles d'Anjou) |
| | Εκείνος εκληρονόμησεν με την ομόζυγόν του | |
| | του κόντου ντ᾿ Αντζώ την αφεντίαν κι όλον του το κοντάτο. | |
| | Την δεύτερην γαρ αδελφήν του κόντου την θυγάτηρ | |
| 5945 | επήρε ο ρήγας της Φραγκίας ομόζυγον γυναίκαν. | |
| | Διαβόντα ολίγος ο καιρός, ο ρήγας της Αγγλετέρρας | |
| | επήρεν την τρίτην αδελφήν των δύο όπου σε λέγω | |
| | στεφανικήν γυναίκαν του, ρήγαιναν την εποίκε. | |
§ 417 | | Κι αφότου γαρ υπάντρεψεν ο κόντος της Προβέντσας | Προβέντσα=>Προβηγκία |
| 5950 | τες θυγατέρες του τες τρεις, καθώς σε το αφηγούμαι, | |
| | διαβών ολίγος ο καιρός, απόθανεν ο κόντος | |
| | κ᾿ ενέμεινεν στον τόπον του αφέντης κληρονόμος | |
| | ο μισίρ Κάρλος αδελφός του ρηγός της Φραγκίας, | |
| | διατί είχεν την πρώτη αδελφήν από τες τρεις εκείνες. | |
§ 418 | 5955 | Λοιπόν, εκείνον τον καιρόν κ᾿ εκείνους γαρ τους χρόνους | |
| | ο Φρεδερίγος βασιλέας, εκείνος της Αλλαμάνιας, | Φρειδερίκος Β’ Βασ. Γερμανίας |
| | αφέντευεν την Σικελίαν εκείνο το ρηγάτο | |
| | σύν τα της Πούλιας, σε λαλώ, είχεν την αφεντίαν. | |
| | ΔΙΑΜΑΧΑΙ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΜΑΦΡΕΔΟΥ ΚΑΙ ΠΑΠΑ | |
| | Τον Πάπαν εδυνάστευεν, του απήρεν την Καμπάνιαν, | Καμπάνια=>επαρχία Ιταλίας |
| 5960 | την Ρωμανίαν αλλά δή, την αφεντίαν της Ρώμης· | |
| | τον Πάπαν γαρ εξώρισε κ᾿ εμίσσεψε εκ την Ρώμην, | |
| | στην Βενετίαν εκατέφυγεν να μη τον θανατώση. | |
| | Απέκει τον αφώρισεν ο Πάπας κ᾿ οι Εκκλησίες | |
| | εκείνον και τους τόπους του κι όπου ήσαν μετ᾿ εκείνον. | |
| 5965 | Καμμία εκκλησία ουκ εψάλλετον, αλλά ούτε ελειτουργάτον, | |
| | παιδία ουκ εβαφτίζονταν, νεκρούς ουδέν εψάλλαν, | |
| | αλλά ποτέ αντρόγυνον ουδέν τους ευλογούσαν. | |
| | Πάντα τον αφωρίζασιν ᾿ς όλες τες εκκλησίες, | |
| | εις τα ρηγάτα πανταχού εις την χριστιανωσύνην, | |
| 5970 | στα μοναστήρια κ᾿ οι αρχιερείς όλης της οικουμένης. | |
| | Ο Φρεδερίγος ο βασιλεύς είχεν υιόν γαρ νόθον, | |
| | Μαφρόϊ τον ωνομάζασιν, πρίγκιπα της Σαλέρνου· | Μανφρέδος της Σικελίας (γιος Φρειδερίκου Β’) |
| | της Κάπουας και των εν αυτή είχε την αφεντίαν. | |
| | Απόθανεν ο βασιλεύς εκείνος ο Φρεδερίγος | |
| 5975 | κ᾿ εστέψασιν τον ρόϊ Μαφρέ ρήγαν της Σικελίας, | Μανφρέδος της Σικελίας (γιος Φρειδερίκου Β’) |
| | όστις αφέντευεν κι αυτός τα εκράτει κι ο πατήρ του | |
| | τους τόπους και την αφεντίαν, τα εκράτει και εκείνος· | |
| | την εκκλησίαν εμούρτευεν ως τύραννος όπου ήτον. | |
| | ΚΑΡΟΛΟΣ ΑΝΔΕΓΑΥΙΚΟΣ ΚΑΙ ΠΑΠΑΣ | |
§ 419 | | Και ως επέρασεν καιρός καμπόσος, ως εικάζω, | |
| 5980 | του Πάπα εσυγκρότησαν κ᾿ εστράφη εις την Ρώμην. | Πάπας Κλήμης Δ’ |
| | Κ᾿ έξευρεν και εγνώριζεν ότι ο μισίρ Κάρλος | |
| | ο κόντος (ντε Αντζώ τον έλεγαν, αφέντην της Προβέντσας, | Κάρολος A’ ο Ανδεγαυός (Charles d'Anjou) |
| | αυτάδελφος ήτον του ρηγός, εκείνου της Φραγκίας), | |
| | ήτον στρατιώτης φοβερός, εξάκουστος στον κόσμον. | |
| 5985 | Με την βουλήν των αρχιερέων και των γαρδιναρίων | γαρδινάριος=καρδινάλιος |
| | μαντάτα απόστειλε εις αυτόν, ομοίως στον αδελφόν του, | |
| | ευχήν και παρακάλεσιν κ᾿ υπόσχεσες μεγάλες, | |
| | αν θέλη να έλθη προς αυτόν την μάχην να καταπιάση | |
| | μετά τον ρόϊ τον Μαφρόϊ (τον τύραννον εκείνον | |
| 5990 | όστις κρατεί της εκκλησίας τους τόπους και τα δίκαια), | |
| | να πολεμήση μετ᾿ αυτόν, να τον έχη εξαλείψει· | |
| | του Αγίου Πέτρου τον θησαυρόν κι όλον του το λογάριν | λογάρι=χρήμα |
| | να το έχη εις εξουσίαν του, φουσσάτα να ρογέψη. | |
| | Και τον σταυρόν να επάρουσιν όσοι εις Χριστόν πιστεύουν | |
| 5995 | να έλθουν όλοι μετ᾿ αυτόν όσοι είναι βαφτισμένοι· | |
| | το σκήπτρον γαρ της Εκκλησίας να του το παραδώση, | |
| | να το έχη κ᾿ εις κληρονομίαν αυτός και τα παιδία του, | |
| | πήγαν να τον φημίσουσι, το στέμμα να του βάλουν, | |
| | να ένι ρήγας της Σικελίας και του ρηγάτου Πούλιας. | Πούλια=>Απουλία Ιταλίας |
| 6000 | Κι ως το ήκουσεν ο θαυμαστός εκείνος ο αντρειωμένος, | |
| | ο μισίρ Κάρλος, σε λαλώ, ο κόντος της Προβέντσας, | Προβέντσα=>Προβηγκία |
| | το του υπισχίετον κ᾿ έγραφεν ο αγιώτατος ο Πάπας, | |
| | ουδέν ηθέλησε ποσώς του να το καταπιάση, | |
| 6005 | λέγας και λογιζόμενος, ότι αν το καταπιάση, | |
| | τον ρήγαν εκείνον της Φραγκίας, όπου ήτον αδελφός του, | |
| | ήθελεν βάλει εις ταραχήν κ᾿ εις μάχην γαρ μεγάλην | |
| | με τους Αλλαμάνους αλλά δή και με τους Γημπηλίνους· | Γημπηλίνοι=Γιβελίνοι (αντιΠαπικοί) |
| | κ᾿ ήθελεν έχει αμαρτία διά τα φονοκοπεία | φονοκοπείο=σφαγή |
| 6010 | της μάχης και του εξηλειμού ᾿ς των χριστιανών το γένος. | |
| | Εν τούτω εξήλθεν η υπόθεσις, ετούτο όπου σε γράφω. | |
§ 420 | | Ο ρήγας εκείνος της Φραγκίας ωρέχτη να ποιήση | |
| | χαράν και κάλεσμα λαμπρόν μετά τους εδικούς του· | |
| | τον σύγαβρόν του εμήνυσεν, τον ρήγαν της Αγγλετέρρας, | |
| 6015 | φιλιτικώς του το έγραψεν, αξιοπαρακαλεί τον | |
| | να έλθη με την ρήγαιναν, εκείνην την αδελφήν του, | |
| | εις το Παρίς να εσμίξουσιν, να ποιήσουν την χαράν τους. | |
| | Κ᾿ εκείνος το εδέξατο ᾿ς ειλικρινήν αγάπην· | |
| | ονόστιμον του εφάνηκεν να εσμίξουν και χαρούσιν. | |
| 6020 | Επήρε γαρ την ρήγαινα καλά συντροφεμένην | |
| | εις το Παρίς απήλθασιν, χαράν μεγάλη εποίκαν | |
| | στην ένωσιν που ενώθησαν οι ρήγαινες οι δύο. | |
§ 421 | | Και μίαν ημέραν κυριακήν, είχον χαρές μεγάλες, | |
| | οι δύο αδελφές οι ρήγαινες ενώθησαν αλλήλως· | |
| 6025 | η δεύτερη ήτον της Φραγκίας κ᾿ η τρίτη της Αγγλετέρρας. | |
| | Κι ωσάν εκαθεζόντησαν ᾿ς της ρήγαινας την τσάμπρα, | τσάμπρα=δωμάτιο |
| | ήλθεν κ᾿ η πρώτη αδελφή, η κουντέσσα της Προβέντσας, | Βεατρίκη της Προβηγκίας (Beatrice di Provenza) |
| | όπου είχεν γαρ το ιγονικόν εκείνο του πατρός τους. | |
| | Το ιδεί την ότι έρχετον, επροσηκώθησάν της | |
| 6030 | εκάθισαν γαρ ενομού, ως το έχουν οι γυναίκες. | |
| | Κι όσον επεριεγίνησαν καθήμεναι αλλήλως, | |
| | η ρήγαινα γαρ της Φραγκίας, όπου ήτον η μεσαία της, | |
| | λέγει της πρώτης αδελφής, όπου ήτον η κουντέσσα· | |
| | «Ου πρέπει σε, καλή αδελφή, να κάθεσαι μετ᾿ έμας | |
| 6035 | ίσως ωσάν εμάς τες δύο όπου είμεσταν ροΐνες· | ροΐνα=βασίλισσα |
| | εις άλλην δόξαν και βαθμόν είμεσταν παρά εσένα». | |
§ 422 | | Κι ως το ήκουσεν η ευγενική εκείνη η κουντέσσα, | |
| | από πικρίας και εντροπής απέκει εσηκώθη· | |
| | ευθέως επέκει εμίσσεψεν, στο οσπίτι της απήλθεν, | |
| 6040 | εσέβην εις την τσάμπραν της μετά πολλών δακρύων. | |
§ 423 | | Και μετά ταύτα ανέφανεν ο κόντος της Προβέντσας· | Κάρολος A’ ο Ανδεγαυός (Charles d'Anjou) |
| | ερώτησεν απ᾿ έξωθεν το πού ήτον η κουντέσσα, | |
| | κι οκάποιος του απεκρίθηκεν και λέγει του· «Αφέντη, | |
| | εκεί απ᾿ έσω στην τσάμπραν της, λογίζομαι, κοιμάται». | |
§ 424 | 6045 | Ο κόντος γάν ελεύτερα εσέβηκεν απ᾿ έσω· | |
| | το νοήσει δε η ευγενική ότι έρχετον ο κόντος, | |
| | τα ομμάτια της εσφούγγισεν μετά το αναπετάριν. | αναπετάρι=μαντίλι [ίσως] |
| | Ο κόντος γαρ εγνώρισεν τα ομμάτια της κουντέσσας | |
| | από τα δάκρυα τα πολλά το πώς ήσαν πρησμένα, | |
| 6050 | και λέγει της μετά θυμού· «Τι ένι το κλαίεις, κουντέσσα;» | |
| | κ᾿ εκείνη ηθέλησε να αρνηθή, να μη το φανερώση. | |
| | Κ᾿ εκείνος ώμοσεν ευθέως όρκον φριχτον και είπεν· | |
| | «Εάν ου το είπης σύντομα αλήθεια, τι έν᾿ το κλαίεις, | |
| | ποιήσει σε θέλω τιμωρίαν να κλάψης εις αλήθειαν». | |
| 6055 | Κ᾿ εκείνη φοβιζόμενη είπεν του την αλήθειαν, | |
| | το πώς απήλθε διά να ιδή τες δύο της αδελφάδες | |
| | κ᾿ εκάθισεν ομού με αυτές διά να παραδιαβάσουν· | |
| | «και διατ᾿ ότι εκάθισα ισόπυρα μετ᾿ αύτες, | |
| | κι ουδέν τες ακριοετίμησα διατό ήσασιν ροΐνες, | |
| 6060 | η αδελφή μου η ρήγαινα εκείνη της Φραγκίας | |
| | άρξετον του να με λαλή και λέγει προς εμέναν· | |
| | Ου πρέπει σε, καλή αδελφή, να κάθεσαι μετ᾿ έμας | |
| | ισόπυρα εις ένα βαθμόν, ούτε εις αξίαν ετέτοιαν, | |
| | διότι αρμόζει να έχωμεν δόξαν κι αξίαν πλειοτέραν, | |
| 6065 | παρά κουντέσσα ή δούκισσα ή άλλη καμμία γυναίκα.» | |
| | Κ᾿ εγώ, το ακούσει το, ευτύς εθλίβηκα τοσούτως, | |
| | ότι απ᾿ της θλίψεως κι εντροπής εμίσσεψα απέκει | |
| | κ᾿ ήλθα εδώ εις την τσάμπρα μου και έκλαψα εις σφόδρα». | |
§ 425 | | Ο κόντος δε το ακούσει το, όρκον φριχτον εποίκεν | |
| 6070 | και είπεν την εαυτού γυνήν, εκείνην την κουντέσσα· | |
| | «Ομνύω σε ετούτο εις τον Χριστόν κ᾿ εις την εαυτού μητέρα, | |
| | ποτέ μου να μη αναπαώ, μήτε χαράν να έχω, | |
| | έως ου να ποιήσω να γενής ρήγαινα με το στέμμα». | |
§ 426 | | Ευθέως εξέβην απ᾿ εκεί και ήλθεν εις τον ρήγαν, | |
| 6075 | στον αδελφόν του, σε λαλώ, τον ρήγαν της Φραγκίας, | Λουδοβίκος Θ’ (Louis IX) |
| | εκεί όπου επαραδιάβαζεν μετά τον σύγαβρόν του, | |
| | τον ρήγαν, όπου λέγουσιν της Αγγλετέρρας ρήγαν. | |
| | Επαίρνει τον εις μίαν μερέαν κι άρχισε να του λέγη· | |
| | «Αφέντη ρήγα κι αδελφέ, καλά πρέπει να εξεύρης, | |
| 6080 | το πώς ο άγιος μας ο πατήρ, ο Πάπας γαρ της Ρώμης, | |
| | διά πλείστων και πολλών φορών απέστειλε εις εμένα | |
| | ευχήν και παρακάλεσιν να απέλθω εκεί εις την Ρώμην, | |
| | αν θέλω εις μάχην να πιαστώ μετά τον ρόϊ Μαφρόϊ, | |
| | να πολεμήσω μετ᾿ αυτόν εις κάμπον με φουσσάτα, | |
| 6085 | ρήγαν με στέψη Σικελίας, το σκήπτρον να με δώση, | |
| | να είμαι γαρ διαφέστορας της Εκκλησίας της Ρώμης. | διαφέστορας=προστάτης |
| | Κ᾿ εγώ ποτέ ουκ ηθέλησα να το έχω καταπιάσει, | |
| | ο Θεός το εξεύρει, ως διά εσέν, να μη σε βάλω εις μάχην | |
| | και κόλασιν, να μάχεσαι τον ρήγα Αλλαμανίας, | |
| 6090 | είθ᾿ ούτως και το μέρος του με όλους τους Γημπηλίνους. | Γημπηλίνοι=Γιβελίνοι (αντιΠαπικοί) |
| | Λοιπόν, αφέντη, αρτίως βουλή μού ήλθεν να το ποιήσω· | |
| | διού σε δέομαι, προσκυνώ, ως αφέντην κι αδελφό μου, | |
| | να έχω πρώτα ορισμόν από την αφεντίαν σου | |
| | κι απέκει και βοήθειαν, λογάριν και φουσσάτα, | |
| 6095 | να απέλθω γαρ τιμητικά, ως πρέπει της τιμής σου». | |
§ 427 | | Ο ρήγας δε το ακούσει το, μεγάλως το αποδέχτη, | |
| | και λέγει ούτως προς αυτόν τον αδελφόν του εκείνον· | |
| | «Ευχαριστώ τον Βασιλέα όπου έπλασε τον κόσμον, | |
| | όταν σε έδωκεν βουλήν ετούτο να ποιήσης, | |
| 6100 | διατί ένι πράγμα της τιμής και σωτηρία του κόσμου. | |
| | Κ᾿ εις τούτο εβγάνω μάρτυρα τον Κύριον της Δόξης | |
| | το πώς είχα την όρεξιν να σε το συμβουλέψω, | |
| | να το ποιήσης με όρεξιν και να το καταπιάσης, | |
| | Και πάλι επροσεγγιζαίνομουν, μη πιάση και σκοπήσης | επροσεγγιζαίνομουν=ανησυχούσα |
| 6105 | ότι ήθελα να λείπεσαι από την συντροφίαν μου. | |
§ 428 | | Λοιπόν, αφών σε έδωκεν την όρεξιν ο Θέος | |
| | κι ορέγεσαι από λόγου σου να το έχης καταπιάσει, | |
| | έπαρε εκ το λογάριν μας ομοίως κ᾿ εκ τον λαόν μας, | |
| | φουσσάτα ρόγεψε καλά να έχης μετά σέναν, | ρογεύω=στρατολογώ (μισθοφόρους) |
| 6110 | και ο Θεός και η ευχή του αγιωτάτου εκεινού του πατρός μας | |
| | κ᾿ είθ᾿ ούτως κ᾿ η εμή ευκή όπου είμαι αδελφός σου, | |
| | να είναι εις βοήθειαν σου ένθα κι αν υπαγαίνης· | |
| | επεί έχω ελπίδα εις τον Θεόν κ᾿ εις την αγίαν Θεοτόκον, | |
| | στην φρόνεσιν κ᾿ εις την στρατείαν, όπου ένι εις εσένα, | |
| 6115 | να ποιήσης πράγμα της τιμής πρώτα της Εκκλησίας | |
| | μετά ταύτα εμέν κ᾿ εσέν κι ολών των εδικών μας». | |
| | Ο ΚΑΡΟΛΟΣ ΑΝΔΕΓΑΥΪΚΟΣ ΕΙΣ ΙΤΑΛΙΑΝ | |
§ 429 | | Ο κόντος γαρ, ως φρόνιμος όπου ήτον κ᾿ επιδέξιος, | |
| | τον ρήγαν ευχαρίστησεν ως αφέντην κι αδελφόν του, | |
| | και μετά ταύτα εδιόρθωσε, απήρε γαρ λογάριν, | |
| 6120 | φουσσάτα ερρόγεψεν πολλά, ανθρώπους παιδεμένους, | |
| | καβαλλαρίους γαρ και πεζούς στρατιώτες αντρειωμένους, | |
| | τον ρήγα απεχαιρέτησεν, απήλθεν στην Προβέντσαν. | Προβέντσα=>Προβηγκία |
§ 430 | | Τα πλευτικά του εδιόρθωσεν, εσέβηκεν εις αύτα, | πλευτικά=καράβια |
| | και εις την Ρώμην έσωσεν απέσω εις έναν μήναν. | |
| 6125 | Δώδεκα μίλια ευρίσκεται η θάλασσα εκ την Ρώμην· | |
| | κι αφότου εξέβηκε εις την γήν, εβγήκεν ο λαός του· | |
| | τα άλογα και τα φαρία και τες αρματωσίες, | φαρία=πολεμικά άλογα |
| | και την φαγούραν αλλά δή και τες οικονομίες, | φαγούρα=τρόφιμα |
| | ώρισεν κ᾿ εφορτώσασιν ᾿ς αμάξια και μουλάρια, | |
| 6130 | κ᾿ εκίνησεν κι απέρχετον ολόρθα εις την Ρώμην. | |
§ 431 | | Το ακούσει ετούτο ο αγιώτατος της Ρώμης γαρ ο Πάπας, | Πάπας Κλήμης Δ’ |
| | ο μισίρ Κάρλος έρχετον, ο κόντος της Προβέντσας, | Κάρολος A’ ο Ανδεγαυός (Charles d'Anjou) |
| | με τα φουσσάτα τα λαμπρά, το άνθος της Φραγκίας, | |
| | εσήκωσε τας χείρας του και τον Θεόν δοξάζει, | |
| 6135 | τον άγιον Πέτρον αλλά δή ομοίως τον άγιον Παύλον, | |
| | όπου τον εγκαρδιώσασιν να έλθη εις την βοήθειαν | |
| | της αγιωτάτης Εκκλησίας στους τύραννους απάνω· | |
| | διατό είχε αρτίως πληροφορίαν κ᾿ εις τον Θεόν ελπίδα | |
| | να λείψουσιν οι τυραννίες κ᾿ οι εχτροί της Εκκλησίας, | |
| 6140 | κ᾿ εκείνος ν᾿ αναπαύεται εις το σκαμνί της Ρώμης, | σκαμνί [εδώ]= Αγία Έδρα |
§ 432 | | Εν τούτω ο Πάπας ᾿κ την χαράν όπου είχε από τον κόντον | |
| | και διά να δώση προθυμίαν του κόντου, καθώς πρέπει, | |
| | ατός του εκαβαλλίκεψεν με τους γαρδιναλίους, | γαρδινάλιος=καρδινάλιος |
| | ομοίως με τους ευγενείς ανθρώπους εκ την Ρώμην, | |
| 6145 | κι απήλθεν εις συναπαντήν του κόντου της Προβέντσας· | |
| | τιμήν μεγάλην του έποικεν στην ένωσιν εκείνην. | |
| | Κι αφότου απεσώσασιν και ήλθαν εις την Ρώμην, | |
| | ο κατά είς επέζεψεν εις την κατούνα όπου είχεν. | κατούνα=στρατόπεδο |
| | Κι όσον εκατουνέψασιν, ωσάν σε το αφηγούμαι, | |
| 6150 | ο Πάπας γαρ απέστειλεν πέντε γαρδιναρίους, | |
| | μητροπολίτες τέσσαρους και δώδεκα επισκόπους, | |
| | στον κόντον τους απόστειλεν αξιοπαρακαλώντα | |
| | να έλθη εκεί, να τον ιδή διά και να του συντύχη· | |
| | ενταύτα τον ηφέρασιν μετά τιμής μεγάλης. | |
| | Ο ΚΑΡΟΔΟΣ ΑΝΔΕΓΑΥΪΚΟΣ ΣΤΕΦΕΤΑΙ ΒΑΣΙΛΕΥΣ [1265] | |
§ 433 | 6155 | Ο Πάπας γαρ ο αγιώτατος επροσηκώθηκέν του, | |
| | από το χέρι τον κρατεί, σιμά του τον καθίζει· | |
| | «Καλώς ήλθεν ο ευγενικός, το αίμα της Φραγκίας, | |
| | των χριστιανών διαφέστορας, ο υιός της Εκκλησίας». | διαφέστορας=προστάτης |
| | Άρξετον να τον ερωτά μαντάτα από τον ρήγα, | |
| 6160 | τον αδελφόν του, σε λαλώ, εκείνον της Φραγκίας· | |
| | κι αφότου αφηγήσετον του ρήγα τα μαντάτα, | |
| | τότε τον ευχαρίστησεν και μυριοεπαινά τον, | |
| | διατί ήλθε εκεί κ᾿ εκόπιασεν στης Εκκλησίας την χρείαν, | |
| | το όποιον πράγμα θέλει είσται τιμή και όφελός του, | |
| 6165 | των χριστιανών ανάπαψις κι όλης της Εκκλησίας. | |
| | Κι αφότου εσυντύχασιν κ᾿ είπαν όσον ηθέλαν, | |
| | ο κόντος γαρ εστράφηκεν εις την κατούνα όπου είχεν. | |
| | Και μετά ταύτα ώρισεν ο αγιώτατος ο Πάπας | |
| | κ᾿ εκάλεσεν τους άπαντας, μικρούς τε και μεγάλους· | |
| 6170 | κάλεσμα έποικεν φοβερόν και κούρτην γαρ μεγάλην, | κούρτη=συνέλευση αρχόντων |
| | εκάλεσεν εκεινούς όπου ήλθασιν ετότε με τον κόντον, | |
| | ομοίως και τους ευγενικούς ανθρώπους γαρ της Ρώμης. | |
§ 434 | | Στου άγιου Πέτρου την εκκλησίαν ελειτούργησεν ο Πάπας· | |
| | κι αφότου ελειτούργησεν κ᾿ εξέβη από το βήμα, | |
| 6175 | τον μισίρ Κάρλον έστεψεν ρήγαν της Σικελίας | |
| | μετά χρυσίου του στέμματος ατός του γαρ ο Πάπας· | |
| | ευφήμησάν τον οι άπαντες, μικροί τε και μεγάλοι. | |
| | Κι αφότου εστέφτη ο κόντος ντε Αντζώ ρήγας της Σικελίας, | Κάρολος A’ ο Ανδεγαυός (Charles d'Anjou) |
| | ουδέν ηθέλησε ποσώς να χάνη τον καιρόν του· | |
| 6180 | ήλθε στον Πάπα, λέγει τον· «Αφέντη, πάτερ άγιε, | |
| | εγώ ουδέν ήλθα εδώ να κάθωμαι ως γυναίκα, | |
| | αφότου εκαταπίασα την μάχην με τον ρήγαν, | |
| | αυτόνον γαρ τον ρόϊ Μαφρέ και με τους Γημπηλίνους, | |
| | όπου είναι εχτροί της Εκκλησίας κ᾿ είναι αφωρισμένοι. | |
| 6185 | Εγώ ου καυχώμαι, ου δύνομαι μόνος να πολεμήσω | |
| | τους τύραννους και τους εχτρούς όλης της Εκκλησίας. | |
| | Αλλά αφών σύ καθέζεσαι εις το σκαμνί της Ρώμης | σκαμνί [εδώ]= Αγία Έδρα |
| | και έποικες διαφέστοραν εμέν της Εκκλησίας, | διαφέστορας=προστάτης |
| | όρισε, στείλε πανταχού εις όλα τα ρηγάτα, | |
| 6190 | όσοι πιστεύουν εις Χριστόν και είναι στον ορισμόν σου, | |
| | όλοι να σε βοηθήσουσιν με τα φουσσάτα που έχουν, | |
| | να πολεμήσης τους εχτρούς που είναι της Εκκλησίας». | |
| | Ακούσων τούτο ο αγιώτατος ο Πάπας γαρ της Ρώμης, | |
| | ονόστιμον του εφάνηκεν το ελάλησεν ο ρήγας. | |
| 6195 | Ευθέως ορίζει, γράφουσι, στέλνει μαντατοφόρους | |
| | εις τα ρηγάτα αλλά δη κ᾿ εις όλην την Ιτάλιαν, | |
| | ευχήν και παρακάλεσιν να έλθουν να του βοηθήσουν | |
| | να εβγάλη από της Εκκλησίας την αφεντίαν και τόπους | |
| | τους τύραννους και ασεβείς όπου την εμουρτεύαν, | |
§ 435 | 6200 | Φουσσάτα ήλθασιν λαμπρά απ᾿ όλα τα ρηγάτα, | |
| | κ᾿ εις την Ιτάλιαν ήλθασιν όσοι ήσαν γαρ Γέλφοι. | Γέλφοι=Γουέλφοι (οπαδοί Πάπα) |
| | Κι αφότου εσωρεύτησαν όλοι εκεί εις την Ρώμην, | |
| | ο ρήγας εδιεμέρισεν του καθενός το αλλάγιν | αλλάγι=στρατ. μονάδα |
| | και ώρισε του να εξεβούν από την πόλιν Ρώμης. | |
| 6205 | Κ᾿ εκείνος αρματώθηκεν ως του έπρεπεν ως ρήγας· | |
| | αρματωμένος τα άρματα ήλθε εκεί εις τον Πάπαν, | |
| | γονατιστά του εζήτησεν να δώση την ευχήν του. | |
| | Κι ο Πάπας τον ευλόγησεν και τον σταυρόν του εποίκεν· | |
| | ώρισεν και εθέσαν τον στο αριστερόν πλατάριν | πλατάρι=ώμος |
| 6210 | του αγίου σταυρού την τύπωσιν, να τον βαστά μετ᾿ αύτον· | |
| | ομοίως και τα φουσσάτα του, μικροί τε και μεγάλοι, | |
| | τους άπαντας ευλόγησεν, ευχήθηκεν και είπεν· | |
| | «Όσοι αποθάνουν ᾿κ το σπαθί εις το ταξείδι εκείνο, | |
| | να έχουν συμπάθειον ᾿κ τον Χριστόν ομοίως κ᾿ εκ τον Πάπα | |
| 6215 | από όσα αμαρτήματα εποίησαν στην ζωήν τους, | |
| | ώσπερ γαρ να απόθαναν στα μέρη της Συρίας | |
| | διά να εξήβαλαν του Χριστού αυτόν τον άγιον τάφον | |
| | από τας χείρας των εθνών, το γένος των βαρβάρων». | |
| | ΗΤΤΑ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΜΑΜΦΡΕΔΟΥ ΕΙΣ ΒΕΝΕΒΕΝΤΟΝ [1266] | |
§ 436 | | Κι αφότου απήρε την ευχήν ο ρήγας εκ τον Πάπα, | |
| 6220 | ούτως το έποικεν ομοίως απάντων των φουσσάτων, | |
| | εξέβησαν κι απέρχονταν ολόρθα εις την Πούλιαν. | |
§ 437 | | Ως το έμαθεν ο ρόϊ Μαφρές αυνούνα τα μαντάτα, | Μανφρέδος της Σικελίας (γιος Φρειδερίκου Β’) |
| | ότι έρχετον απάνω του ο ρόϊ Κάρλος ατός του, | |
| | απέστειλεν και ήλθασιν από την Αλλαμάνιαν | |
| 6225 | φουσσάτα πλείστα και καλά, όλοι ήσαν αντρειωμένοι, | |
| | είθ᾿ ούτως εκ την Λουμπαρδίαν ομοίως κ᾿ εκ την Ντουσκάναν, | Ντουσκάνα=>Τοσκάνη |
| | όπου ήσαν εκ το μέρος του, όσοι ήσαν Γημπελίνοι· | Γημπελίνοι=Γιβελίνοι (αντιΠαπικοί) |
| | εκ την Σικέλιαν ήλθασιν κ᾿ εκείνοι της Καλάβριας, | |
| | τόσα φουσσάτα εσώρεψεν, ότι αριθμόν ουκ είχαν, | |
| 6230 | στα Μπονιβάντ εστήκετον κι ανάμενε τον ρήγαν· | |
| | και τόσα τον ανέμεινε, ότι έσωσεν κ᾿ εκείνος. | |
| | Εκείσε επολεμήσασιν με όλα τους τα φουσσάτα· | |
| | κι ως ένι θέλημα Θεού όπου έχει γαρ και δίκαιον, | |
| | του δίδει ο Θεός την ευτυχίαν, επαίρνει και το νίκος, | |
| 6235 | εκέρδισε τον πόλεμον ο μέγας ρόϊ Κάρλος. | |
§ 438 | | Εκεί εσκοτώθη ο ρόϊ Μαφρές, τον πόλεμον εχάσε, | |
| | κι όσοι ενέμειναν απ᾿ αυτού, λέγω από τον λαόν του, | |
| | όλοι επροσκυνήσασιν τον μέγαν ρόϊ Κάρλον, | |
| | κι ούτως ενέμεινεν αυτός με ανάπαψιν κ᾿ ειρήνην | |
| 6240 | ρήγας αφέντης Σικελίας και του ρηγάτου Πούλιας. | |
| | ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΣ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙΝΟΣ ΠΡΙΓΚΙΨ ΜΟΡΕΩΣ | |
§ 439 | | Εν τούτω αφίνω να λαλώ αυτό το σε αφηγούμαι, | |
| | και θέλω πάλε να στραφώ στον πρίγκιπα Γυλιάμον, | |
| | να ειπώ και να αφηγήσωμαι τες πράξες, τες εποίκεν. | |
§ 440 | | Εδώ άρξομαι να λαλώ και να σας αφηγούμαι | |
| 6245 | περί του πρίγκιπα Μορέως, εκείνου του Γυλιάμου, | |
| | το πώς εποίησεν κ᾿ έπραξεν εις τον καιρόν εκείνον, | |
| | όταν εστράφη ο ευγενικός της Καρυταίνου ο αφέντης | |
| | εκ το ρηγάτο Σικελίας εκείθεν εκ την Πούλιαν. | Πούλια=>Απουλία Ιταλίας |
| | Καθώς σε το αφηγήσωμαι οπίσω εις το βιβλίον μου, | |
| 6250 | ότι τον εσυμπάθησεν ο πρίγκιπας ατός του· | |
| | τον τόπον του του έστρεψεν, όπερ εκράτει απ᾿ αύτον | |
| | εις τρόπον γαρ και συμφωνίαν, καθώς το επεριεστήσαν, | |
| | να τον κρατή εις κληρονομίαν μόνη και του παιδίου του, | |
| | ώσπερ και του τον έστρεψεν και πρώτα εις το Νίκλι | Νίκλι=>Τεγέα |
| 6255 | που εμάχετον ο πρίγκιπας μετά τον Μέγαν Κύρην. | |
| | Ως το έχει και το συνηθές της μάχης ένθα ένι, | |
| | τα μεν καιρούς κερδαίνουσιν, τα δε έχουν ζημίες, | |
| | το όποιον πράγμα με ήθελεν κολάσει γαρ μεγάλως | |
| | όλα να σού τα έγραφα εις τούτο το βιβλίον. | |
| 6260 | Αλλά διά το ελαφρότερον εμέν, όπου το γράφω, | |
| | κ᾿ εσέν, όπου το αφκράζεσαι κι όπου το αναγινώσκεις, | |
| | εβιάστην κι αθολόγησα, έγραψα κι αφηγούμαι | |
| | τες πράξες και υπόθεσες όπου καρπόν βαστούσιν. | |
| | Εν τούτω άρξομαι απ᾿ εδώ κι αφκράζου να μαθαίνης. | |
| | ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΥΤΟΥ ΠΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΑ ΚΑΡΟΛΟΝ | |
§ 441 | 6265 | Ο πρίγκιπος, ως το ήκουσεν κι ως το επληροφορέθη | |
| | το πώς ο ρήγας Κάρουλος ενίκησεν ετότε | Κάρολος A’ ο Ανδεγαυός (Charles d'Anjou) |
| | το ρόϊ Μαφρέ εις πόλεμον, την κεφαλήν του εκόψε, | |
| | κι απήρεν του την αφεντίαν όλου του του ρηγάτου, | |
| | μεγάλως το εχάρηκεν, εις σφόδρα το αποδέχτη, | |
| 6270 | διατί το γένος των Φραγκών, όπου ήτον γαρ κ᾿ εκείνος, | |
| | επλήσιασεν εις τον Μορέαν, στην εδικόν του τόπον. | |
§ 442 | | Εν τούτω εσκόπησεν καλά έσω στον λογισμόν του | |
| | και είπεν κ᾿ εδιακρίσετον ούτως, ωσάν το λέγω· | |
| | ότι αφότου ο βασιλέας της Κωνσταντίνου Πόλης | |
| 6275 | ερρίζωσεν εις τον Μορέαν κ᾿ επλήθυνε η αφεντία του, | |
| | ποτέ του ουδέν τον ήθελεν εβγάλει από τον τόπον | |
| | εκείνος μόνος μοναχός με τον λαόν όπου είχεν, | |
| | εάν ουκ είχε δύναμιν από άλλης αφεντίας. | |
| | Λοιπόν, αφότου ο Θεός επρόσταξεν και ήλθε | |
| 6280 | του ρόϊ Κάρλου η αφεντία εκεί πλησίον στην Πούλιαν, | |
| | (κι ο Θεός ουδέν του έδωκεν υιόν διά κληρονόμον | |
| | να αφήκη εις τον τόπον του αφέντην γαρ δικαίον του, | |
| | όταν του έλθη θάνατος, στην ώραν της θανής του, | |
| | μόνι και θηλυκά παιδία έχει διά κληρονόμους), | |
| 6285 | ει ημπορέση δυνηθή συμπεθερίαν ποιήσει | |
| | μετά τον υψηλότατον εκείνον τον ρόϊ Κάρλον, | |
| | την θυγατέραν, σε λαλώ, του πρίγκιπος Γουλιάμου, | |
| | να έπαιρνε διά νύφην του αυτός ο ρήγας Κάρλος, | |
| | ήθελεν έχει δύναμιν, φουσσάτα αντρειωμένα, | |
| 6290 | να έβγαλε τον βασιλέα από το πριγκιπάτο. | |
§ 443 | | Κι αφότου εσκόπησεν καλά ο πρίγκιπας ατός του, | |
| | ώρισεν και εκράξασιν τους κεφαλάδες όλους, | |
| | που ήσαν οι φρονιμώτεροι κ᾿ οι πρώτοι της βουλής του, | |
| | κ᾿ είπεν τους κι αφηγήσετον εκείνην την βουλήν του. | |
| 6295 | Και όσον τον αφκράστησαν, εσύντυχαν αλλήλως· | |
| | πολλά εδιακρίναν κ᾿ είπασιν τες αφορμές και τρόπους | |
| | το πώς ημπόρει να γενή να πληρωθή το πράγμα, | |
| | διατί ήτον ευγενικός κ᾿ εις πλούτος υπέρ φύσιν, | |
| | κι ο πρίγκιπας ήτον μικρός προς την ουσίαν όπου είχε, | |
| 6300 | πολλάκις μη το εδέξατο κι ου μη το εκαταδέχτη. | πολλάκις [εδώ]=μη τυχόν |
§ 444 | | Λοιπόν, εις τούτο εσύντυχεν ο φρονιμώτερός τους, | |
| | όστις ευρέθη στην βουλήν του πρίγκιπος ετότε, | |
| | τον έλεγαν κι ωνόμαζαν μισίρ Νικόλα ντε Σαίντ Ομέρ. | Νικόλαος Β’ Σαιντ-Ομέρ (Nicolas de Saint-Οmer) |
| | Αφέντης ήτον της Θηβού, γνώσιν είχεν μεγάλην, | |
| 6305 | και είπεν προς τον πρίγκιπα, τέτοιαν βουλήν του δίδει· | |
| | «Ει μεν θέλεις, αφέντη μου, ετούτο να πληρώσης, | |
| | εγώ το επαίρνω απάνω μου, αν κάμης την βουλήν μου, | |
| | να πληρωθή η συμπεθερία μετά τον ρόϊ Κάρλον. | |
| | Αλήθεια ένι, το εξεύρουσιν οι πάντες, το εγνωρίζουν, | |
| 6310 | ο αφέντης ο πατέρας σου μετά και τους γονείς μας, | |
| | όπου εκέρδισαν τον Μορέαν, το λέγουν πριγκιπάτο, | |
| | με το σπαθί εκερδίσασιν, όσον υποκρατούμε. | |
| | Κι ο αφέντης και πατέρας σου τον τόπον του Μορέως | |
| | ουδέν τον είχε από τινάν να τον κρατή απ᾿ εκείνον· | |
| 6315 | μόνι εκ τον Θεόν κ᾿ εκ το σπαθί είχεν την αφεντίαν. | |
| | Κι όσον εμεταστάθηκεν ο αφέντης και πατήρ του, | |
| | κι αφέντεψε ο μισίρ Ντζεφρές, ο αφέντης κι αδελφος σου, | |
| | κ᾿ εκράτησεν του βασιλέως εκείνου του Ρομπέρτου | |
| | την θυγάτηρ του, όπου έστελνεν του ρόϊ Ραγγού εις γυναίκα, | |
| 6320 | κ᾿ ενταύτα ευλογήθηκεν καθώς το εξεύρομε όλοι. | |
| | ᾿Σ ανταμοιβήν του βασιλέως, διατί έσφαλεν προς αύτον, | |
| | να έχη αγάπην μετ᾿ αυτόν, το πράγμα να πραΰνη, | |
| | εποίησε την συμβίβασιν κ᾿ εγίνη άνθρωπός του, | |
| | που να κρατή τον τόπον του από τον βασιλέα. | |
| 6325 | Λοιπόν, καθώς το έποικεν ετότε ο αδελφός σου | |
| | κ᾿ εγένετον του βασιλέως ο άνθρωπός του λίζιος, | λίζιος=υποτελής |
| | ουδέν ημπόρει άλλον κανείν εκείνος να δουλέψη, | |
| | μόνι κι αυτός ολοστινός εις αύτον να το ποιήση. | ολοστινός=ολόκληρος |
| | Λοιπόν, ωσάν το έποικεν διά διάφορόν του εκείνος, | |
| 6330 | διά να πληρώση όρεξιν και να έχη διαφορήσει, | |
| | ούτως το ποίησε και αρτίως εσύ εις τον ρόϊ Κάρλον, | |
| | διά να πληρώσης όρεξιν και να έχης διαφορήσει. | |
| | Κ᾿ ει μεν το ποιήσεις, ως λαλώ, απάνω μου το επαίρνω, | |
| | ο ρήγας μετά προθυμίας μετά σε συγγενέψει». | |
§ 445 | 6335 | Το ακούσει το ο πρίγκιπας κ᾿ εκείνοι της βουλής του, | |
| | όλοι το αγαπήσασιν κ᾿ εις σφόδρα το επαινέσαν. | |
| | Κι αφότου εδόθη η βουλή, καθώς σε το αφηγούμαι, | |
| | το πράγμα εστερεώθηκεν κ᾿ εστάθησαν εις αύτο. | |
| | Τον επίσκοπον της Ώλενας μετά τον μισίρ Πιέρη | Pierre de Vent |
| 6340 | (το επίκλην του ήτον ντε Βας, ούτως τον ωνομάζαν, | επίκλη=επώνυμο |
| | τον εκρατούσαν φρόνιμον ᾿ς όλον τον πριγκιπάτον), | |
| | αυτούς εκλέξαν να απελθούν στον ρήγα αποκρισάροι. | αποκρισάρης=απεσταλμένος |
§ 446 | | Ὠρθώθησαν κ᾿ επέρασαν ολόρθα εις το Βροντήσι· | |
| | κι αφότου αποσκάλωσαν, άλογα αγοράσαν, | αποσκαλώνω=αποβιβάζομαι |
| 6345 | ωδέψασιν κι απήλθασιν εκεί όπου ήτον ο ρήγας. | |
| | Τον ηύραν στην Ανάπολιν κ᾿ επροσκυνήσανέ τον· | Ανάπολη=>Νάπολι |
| | πιττάκια του εβασταίνασιν κ᾿ επροσκομίσανέ τα, | πιττάκιον=επιστολή |
| | τα εγράφασιν κ᾿ ελέγασιν, όλα να τους πιστέψη, | |
| | τα θέλουσιν αφηγηθή κ᾿ εκ στόματος λαλήσει. | |
| 6350 | Κι αφότου επαράλαβεν ο ρήγας τα πιττάκια | |
| | κ᾿ εγνώρισεν την δήλωσιν ότι να τους πιστέψη, | |
| | ορίζει ο ρήγας, κράζουν τους εις τόπον κατ᾿ ιδίας, | |
| | κι άρξετον να τους ερωτά το τι θέλουν να ειπούσιν. | |
§ 447 | | Κ᾿ εκείνοι, ως ήσαν φρόνιμοι, αρχίσαν να του λέγουν· | |
| 6355 | λεπτομερώς του είπασιν το τι ηθέλαν εκείσε, | |
| | την όρεξιν του πρίγκιπος, αν θέλη ο Θεός κι ο ρήγας | |
| | συμπεθερειόν να ποιήσουσιν, το ένα να γενούσιν. | |
| | Κι αφότου αφκράστηκεν καλά ο ρήγας τα του είπαν, | |
| | απόκρισιν τους έδωκεν· να επάρη την βουλήν του | |
| 6360 | κ᾿ ενταύτα ποιήση απόκρισιν, ως πρέπει και λαχάνει. | |
§ 448 | | Ενταύτα ο ρήγας ώρισε, κράζουν τους κεφαλάδες, | |
| | τους πρώτους και καλλιώτερους όπου ήσαν στην βουλήν του· | |
| | λεπτώς τους αφηγήσετον του πρίγκιπος Μορέως, | |
| | το τι εμήνα κ᾿ έγραφεν να ποιήση μετ᾿ εκείνον. | |
| 6365 | Κ᾿ ενταύτα άρχασαν να λαλούν κ᾿ επαίρνουν την βουλήν τους· | |
| | κι αφότου εσυμβουλεύτησαν είπασιν και ετούτο· | |
| | να κράξουν κ᾿ ερωτήσουσιν τους αποκρισαρίους | αποκρισάρης=απεσταλμένος |
| | να μάθωσιν κι ακούσωσιν όλα τους τα κεφάλαια. | |
§ 449 | | Εν τούτω τους εκράξασιν, άρχασαν κ᾿ ερωτούν τους, | |
| 6370 | ο πρίγκιπας γαρ του Μορέως, εκείνος ο Γυλιάμος, | |
| | το πώς κρατεί τον τόπον του και ποίον αφέντην έχει, | |
| | και τι τόπος ένι ο Μορέας και τι ημπορεί να αξιάζη; | |
| | Ενταύτα αποκρίθηκεν αυτός ο μισίρ Πιέρης, | Pierre de Vent |
| | όπου έξευρεν κ᾿ εγνώριζεν τα πάντα του Μορέως, | |
| 6375 | τα πάντα του αφηγήθηκεν από αρχής εις τέλος. | |
| | Κι αφότου ο ρήγας ήκουσεν ωσαύτως κ᾿ η βουλή του | |
| | το πριγκιπάτο του Μορέως το τι κρατεί κι αξιάζει, | |
| | όλοι τον εσυμβούλεψαν να πληρωθή το πράγμα, | |
| | διατί είδασιν κι απείκασαν ότι ήτον διάφορόν του. | |
| 6380 | Κ᾿ εν τούτω ο ρήγας έστερξεν να πληρωθή η βουλή τους· | |
| | κι αφότου ο ρήγας έστερξεν συμπεθερία να ποιήση | |
| | μετά τον πρίγκιπα Μορέως, εκείνον τον Γυλιάμον, | |
| | επίσκοπον εδιόρθωσε και δύο φλαμουριαρίους | φλαμουράριος=βαθμοφόρος |
| | και άλλους δύο καβαλλαρίους όπου ήσαν μετ᾿ εκείνον, | |
| 6385 | αποκρισάρους να απελθούν στον πρίγκιπα Γυλιάμον, | |
| | να στρέψουσιν απόκρισιν μετά τους εδικούς του | |
| | το θέλημα κι απόκρισιν, το του μηνά ο ρήγας. | |
| | Ενταύτα εμισσέψασιν κ᾿ ήλθαν εις το Βροντήσι· | Βροντήσι=> Μπρίντεζι |
| | τα πλευτικά ηυρήκασιν, τα ήσαν ωρθωμένα. | πλευτικά=καράβια |
§ 450 | 6390 | Εσέβησαν αμφότεροι, ήλθαν εις την Κλαρέντσαν, | |
| | στην Ανδραβίδα ηύρασιν τον πρίγκιπα Γυλιάμον. | |
| | Ο επίσκοπος της Ώλενας μετά τον μισίρ Πιέρην | |
| | τον πρίγκηπα ελάλησαν και μοναξά τον είπαν | |
| | τα όσα επερίστησαν κ᾿ εποίησαν με τον ρήγαν. | |
| 6395 | Και μετά ταύτα, εκράξασιν και τους μαντατοφόρους, | |
| | όπου ήλθασιν μετ᾿ εκεινούς από τον ρήγαν Κάρλον. | |
| | Κι ενταύτα εσυντύχασιν τα είχασιν να ειπούσιν | |
| | από τον ρήγαν Κάρουλον του πρίγκιπα Μορέως· | |
| | το πώς αρέσει του ρηγός, ορέγεται και θέλει | |
| 6400 | να πληρωθή η συμπεθερία στας συμφωνίας εκείνας, | |
| | όπου είπασιν γαρ του ρηγός εκείνοι οι αποκρισάροι, | αποκρισάρης=απεσταλμένος |
| | τους έστειλεν ο πρίγκιπας ετότε εις τον ρήγαν, | |
| | ήγουν να επάρη ο πρίγκιπας την θυγατέρα όπου είχεν, | |
| | όπου ήτον κληρονόμος του, την έλεγαν Ζαμπέα, | Ισαβέλλα Βελλεαρδουίνου (Ιζαμπώ) |
| 6405 | να απέλθουν στην Ανάπολιν, να εσμίξουν με τον ρήγαν, | |
| | να ευλογηθούσιν τα παιδία, να επάρη ο υιός του ρήγα | |
| | την θυγατέρα, σε λαλώ, του πρίγκιπα Γυλιάμου, | |
| | και μετά ταύτα ο πρίγκιπας να ποιήση και το ομάτζιο, | ομάτζιο=φεουδαρχικό δικαίωμα |
| | του να κρατή τον τόπον του από τον ρήγα Κάρλον. | |
| 6410 | Κι ως το ήκουσεν ο πρίγκιπας, μεγάλως το αποδέχτη, | |
| | μεγάλως γαρ ετίμησεν, δωρήματα εδώκεν | |
| | εκείνων όπου ήλθασιν αποκρισάροι εις αύτον. | |
| | Και ώρθωσεν κ᾿ εστράφησαν εκείσε εις τον ρήγαν | |
| | του να στρέψουν απόκρισιν, να τον πληροφορέσουν, | |
| 6415 | το πώς ο πρίγκιπας Μορέως, οι συμφωνίες του αρέσουν | |
| | κ᾿ οικονομάται διά να ελθή το πράγμα να πληρώσουν. | |
| | Κι ο πρίγκιπας απέστειλεν στον Εύριπον ευθέως, | |
| | κ᾿ ηφέρασίν του κάτεργον καλά αρματωμένον, | |
| | κ᾿ εις την Κλαρέντσαν ώρθωσεν κι άλλο του αρματώσαν. | |
| 6420 | Οικονομήθη ως έπρεπεν τέτοιου μεγάλου ανθρώπου· | |
| | εσέβην εις τα κάτεργα μετά την θυγατήρ του, | |
| | την ωνομάζασι η Ζαμπέα, μετά την φαμελίαν του, | Ισαβέλλα Βιλλεαρδουίνου (Ιζαμπώ) |
| | επήρεν και καβαλλαρίους όσους του έκαμναν χρεία, | |
| | εκ την Κλαρέντσα εμίσσεψαν, εις το Βροντήσι εσώσαν. | Βροντήσι=> Μπρίντεζι |
| | Κ αφότου απεσκάλωσαν εκεί εις το Βροντήσι, | |
| 6425 | άλογα ευτύς αγόρασεν και την οδόν επίασεν. | |
| | Και ούτως απεσώσασιν εκείσε εις τον ρήγαν, | |
| | ήγουν εις την Ανάπολιν που ήτον κατοικία του. | |
| | ΓΑΜΟΣ ΙΣΑΒΕΛΛΑΣ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙΝΟΥ ΜΕ ΒΑΣΙΛΟΠΑΙΔΑ ΝΕΑΠΟΛΕΩΣ | |
§ 452 | | Ο ρήγας γαρ, ως το ήκουσεν κι ως το επληροφορέθη, | |
| | ότι έρχετον ο πρίγκιπας εκεί πλησίον της χώρας, | |
| 6430 | ατός του εκαβαλλίκεψεν, εξέβη εις απαντήν του. | απαντή=συνάντηση |
| | Εκεί όπου τον απάντησεν γλυκέα τον χαιρετίζει, | |
| | από το χέρι τον κρατεί, ωδεύασιν οι δύο· | |
| | τιμήν μεγάλην του έποικεν, οι πάντες το εθαυμάσαν. | |
| | Και μετ᾿ αυτόν επέζεψαν εις του ρηγός το οσπίτι· | |
| 6435 | ώρισεν, αππλικέψαν τον τιμητικά εις την χώραν. | |
| | Εκάλεσέ τον να γευτή επί της αυρίου μετ᾿ αύτον· | |
| | και διά τιμήν του πρίγκιπος εκάλεσεν τους πάντας | |
| | όλους τους ευγενικούς, όπου ήσαν εις την χώραν. | |
| | Κούρτην μεγάλην έποικεν, χαρές μεγάλες ήσαν. | |
§ 453 | 6440 | Και αφότου εχάρησαν καλά εκείνην την ημέραν, | |
| | ο κατά είς εδιάβηκεν εις την κατούνα όπου είχεν. | |
| | Επί της αυρίου το πρωί ο πρίγκιπας εδιάβη, | |
| | στον ρήγαν εκατέλαβε να τον έχη συντύχει. | |
| | Ορίζει ο ρήγας κ᾿ ήλθασιν όλοι του οι κοντάδες· | |
| 6445 | εκάθισαν εις την βουλήν, άρξαν να συντυχαίνουν. | συντυχαίνω=ομιλώ, συνομιλώ |
| | Ενταύτα ήλθασιν εκεί εκείνοι οι αποκρισάροι, | αποκρισάρης=απεσταλμένος |
| | όπου ήσαν εις τον πρίγκιπα διαβόντα εις τον Μορέαν | |
| | και άρξασιν να λέγουσιν να θέλουν αφηγάσται, | |
| | το πώς απήλθαν στον Μορέαν, στον πρίγκιπα Γυλιάμον, | |
| 6450 | με του ρηγός τον ορισμόν διά την συμπεθερίαν, | |
| | κ᾿ εις τι αποκατάστησαν κ᾿ εις τι ποσόν ηφέραν | |
| | το πράγμα, την υπόθεσιν ενώ ήσασιν σταλμένοι. | |
| | «Λοιπόν, αφών επρόσταξεν ο βασιλέας της Δόξης | |
| | κ᾿ ήλθεν ο πρίγκιπας εδώ εις το κράτος της βασιλείας σου, | |
| 6455 | ενέμεινεν η υπόθεσις ᾿ς εσάς τους δύο αφέντας, | |
| | να ποιήτε κ᾿ εκπληρώσετε το πράγμα εις τέτοιον τρόπον, | |
| | όπου να ένι εις τιμήν εσάς των δύο αφέντων, | |
| | κ᾿ εις δόξαν και ανάπαψιν εσάς και του λαού σας». | |
§ 454 | | Και όσον αποπλήρωσαν εκείνοι οι αποκρισάροι | αποπληρώνω=ολοκληρώνω |
| 6460 | το όσον είχασιν να ειπούν διά την συμπεθερίαν, | |
| | άρχασεν τότε ο πρίγκιπας να λέγη κι αφηγάται | |
| | την πράξιν γάν και την αρχήν, το πώς το πράγμα αρχάστην | |
| | και πώς από του ορισμού και θέλημα του ρήγα | |
| | ήλθεν εκείθεν κ᾿ ήφερεν με αυτόν την θυγατήρ του, | |
| 6465 | κ᾿ ήτον να ποιήση έτοιμος το όσον επεριστήσαν | |
| | οι αποκρισάροι του ρηγός με αυτόν εις τον Μορέαν, | |
| | στες συμφωνίες όπου έποικαν κ᾿ εις όλα τα κεφάλαια. | |
| | Κ᾿ ενταύτα αποκρίθηκεν ο ρήγας απ᾿ ατός του· | |
| | ότι όσον λέγει ο πρίγκιπας αλήθεια ούτως ένι, | |
| 6470 | και θέλει γαρ κι ορέγεται να πληρωθή το πράγμα, | |
| | καθώς το εσυμβίβασαν κι ωσάν το επεριεστήσαν. | |
§ 455 | | Κι αφότου επληρώσασιν κ᾿ είπασιν τα κεφάλαια, | |
| | ώρισαν και ηφέρασιν εκείσε τα παιδιά τους. | |
| | Της Ανάπολης ο αρχιερεύς, μητροπολίτης ένι, | Ανάπολη=>Νάπολι |
| 6475 | εκείνος αρρεβώνιασεν ετότε τα παιδία· | |
| | κι αφότου αρρεβώνιασεν κ᾿ εποίησεν τον γάμον, | |
| | εποίησε γαρ ο πρίγκιπας το ομάτζιον προς τον ρήγα | ομάτζιο=φεουδαρχικό δικαίωμα |
| | του να κρατή τον τόπον του από τον ρήγα Κάρλον. | |
| | Εκδύθη και τον τόπον του και του ρηγός τον δίδει, | |
| 6480 | κι ο ρήγας ερεβέστισεν ενταύτα τον υιόν του, | |
| | εκείνον τον μισίρ Λωίς από το πριγκιπάτο· | Φίλιππος Α΄ του Τάραντος [το “Λωίς” λάθος] |
| | και εκείνος το έστρεψεν πάλε του πεθερού του, | |
| | να το κρατή, νομεύεται έως ότου ζη εις τον κόσμον. | |
| | Κι αφότου εκαταστήσασιν ετούτα όπου σε λέγω, | |
§ 456 | 6485 | άργησε ο πρίγκιπας εκεί ημέρας δεκαπέντε | |
| | μετά τον ρήγαν Κάρουλον· χαρές μεγάλες είχαν. | |
| | Ενταύτα ήλθαν εκ τον Μορέαν του πρίγκιπος μαντάτα | |
| | το πώς από του βασιλέως ήλθε εις Μονοβασίαν | Μονοβασία=Μονεμβασιά |
| | οκάποιος του ένας ανεψίος και ήφερεν φουσσάτα, | |
| 6490 | Κουμάνους, Τούρκους και Ρωμαίους εκ της Νικαίας τα μέρη, | |
| | κ᾿ έχουσιν φόβον στον Μορέαν οι άνθρωποι του τόπου, | |
| | τον πρίγκιπα παρακαλούν να καταλάβη εκείσε. | |
| | Ακούσων ταύτα ο πρίγκιπας, απήγεν εις τον ρήγαν | |
| | και είπεν του λειπομερώς εκείνα τα μαντάτα, | |
| 6495 | κ᾿ εζήτησέ του απολογίαν ν᾿ απέλθη στον Μορέαν | απολογία=άδεια, έγκριση |
| | διά συμμαχίαν και δύναμιν του τόπου και λαού του· | |
| | εις τα κάστρη του να απελθή διά να τα σωταρχίση. | σωταρχίζω=εφοδιάζω |
| | Κι ο ρήγας, ως το ήκουσεν, είπε ότι καλόν ήτον | |
| | να απέλθη εις τον τόπον του διά να τον συμμαχήση, | |
| 6500 | κι από τους αντιδίκους του να τον έχη φυλάξει. | |
| | Εν τούτω απήρε ο πρίγκιπας απολογίαν ᾿κ τον ρήγαν· | |
§ 457 | | σπουδαίως εκαβαλλίκεψεν, έσωσε εις το Βροντήσι, | Βροντήσι=> Μπρίντεζι |
| | ηύρεν να κάτεργα έτοιμα, εσέβηκεν απέσω, | σπουδαίως=ταχέως, επειγόντως |
| | εις δύο ημέρας έσωσεν εκείσε εις την Κλαρέντσα | |
| 6505 | κι απέκει εκαβαλλίκεψεν κ᾿ ήλθεν στην Ανδραβίδαν. | |
| | Το ακούσει το οι άπαντες του τόπου του Μορέως, | |
| | το πώς ήλθεν ο πρίγκιπας, εχάρησαν μεγάλως· | |
| | θάρσος επήραν δυνατόν απάνω εις τους εχτρούς τους. | |
§ 458 | | Καταπαντόθεν έστειλεν γραφές των κιβιτάνων | κιβιτάνος=φρούραρχος (chevetain) |
| 6510 | να έχουν μεγάλην φύλαξιν όλοι με τον λαόν τους, | |
| | επεί κ᾿ εκείνος έρχετον διά να τους συμμαχήση, | |
| | τα κάστρη να σωταρχίσουσι και τον λαόν σωρέψουν, | σωταρχίζω=εφοδιάζω |
| | να στήκουν και φυλάττουσιν τον τόπον και τες άκρες. | |
§ 459 | | Και όσον αναπαύτηκεν καν τέσσαρες ημέρες, | |
| 6515 | των κεφαλάδων έγραψεν και των καβαλλαρίων, | κεφαλάδες=άρχοντες, ευγενείς |
| | κ᾿ ήλθαν εκείσε εις αυτόν κ᾿ ευθέως καβαλλικεύουν. | |
| | Επήρε τους κ᾿ εδιάβησαν από τα κάστρη όλα | |
| | και ώρθωσε να έχουσιν φύλαξες κατά τόπον, | |
| | ως να διαφυλάττωνται απέ τους αντιδίκους. | |
§ 460 | 6520 | Εν τούτω παύω εδώ μικρόν να γράφω και να λέγω | |
| | από τον πρίγκιπα Μορέως εκείνον τον Γυλιάμον | |
| | και θέλω να αφηγήσωμαι από τον ρήγαν Κάρλον, | |
| | την πράξιν όπου έποικεν, το σπλάγχνος όπου εδείξεν | |
| | ετότε προς τον πρίγκιπα εκείνον του Μορέως. | |
| | | |
| | ΕΠΑΝΑΛΗΨΙΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΕΙΣ ΜΟΡΕΑΝ | |
§ 461 | 6525 | Ο ρήγας ως πανφρόνιμος, ούτος ο ρόϊ Κάρλος, | |
| | απέ το σπλάγχνος το πολύ, την ζέσιν όπου είχεν | |
| | προς τον αυτού συμπέθερον τον πρίγκιπαν Γουλιάμον, | |
| | κι ως ήτον και παιδευτικός της μάχης των φουσσάτων, | παιδευτικός=έμπειρος |
| | αφότου εξέβη ο πρίγκιπας κ᾿ εμίσσεψεν απ᾿ αύτον, | |
| 6530 | εσκόπησεν, ελόγιασεν ότι αφότου ο βασιλέας | |
| | απέστειλεν εις τον Μορέαν φουσσάτα εδικά του | |
| | να μάχωνται τον πρίγκιπα που ένι συμπέθερός του, | |
| | του πρίγκιπα κάμει ήθελεν χρεία να είχεν συμμαχίαν | |
| | από φουσσάτα και λαόν τον τόπον του φυλάξει. | |
| 6535 | Εν τούτω ορίζει κ᾿ έκραξαν έναν του καβαλλάρην, | |
| | όπου ήτον παιδευτικός στρατιώτης, εις τας μάχας· | |
| | μισίρ Γγαλεράν τον έλεγαν, ντε Βρή είχε το επίκλη. | Galeran d'Ivry |
| | Λέγει του· «Θέλω να απελθής εκείσε εις τον Μορέαν | |
| | εις συμμαχίαν του πρίγκιπος, όπου έν᾿ συμπέθερός μου, | |
| 6540 | με ρογατόρους εκατόν απάνω εις τα φαρία τους | φαρία=πολεμικά άλογα |
| | και διακοσίους ομοίως πεζούς όλοι εκλεκτοί κ᾿ εκείνοι, | |
| | να είναι οι εκατον τζαγράτοροι κ᾿ οι άλλοι σκουταράτοι. | σκουταράτος=φέρων ασπίδα (βαθμοφόρος) |
| | Κι ορίζω να είναι εξαμηναίον όλοι τους πληρωμένοι, | τζαγρατόροι=φέροντες βαλλίστρα |
| | να είσαι εσύ απάνω τους μπάϊλος και καπετάνος· | |
| 6545 | κ᾿ οικονομήσου παρευτύς κ᾿ υπάγαινε σπουδαίως. | σπουδαίως=ταχέως, επειγόντως |
| | Τα πλευτικά είναι έτοιμα εκείσε εις το Βροντήσι, | Βροντήσι=> Μπρίντεζι |
| | και σέβα εις ταύτα, υπάγαινε σπουδαίως εις τον Μορέαν, | |
| | εις συμμαχίαν του πρίγκιπος, πολλά με τον χαιρέτα, | |
| | κ᾿ ειπές του από το μέρος μου, αν χρήζη πλέον φουσσάτα, | |
| 6550 | ας έχω είδησιν μικρήν κ᾿ ευθέως να του αποστείλω». | |
| | Ο καβαλλάρης παρευτύς, ως φρόνιμος όπου ήτον, | |
| | οικονομήθη έτοιμα, ως το ώριζεν ο ρήγας. | |
| | Εξέβη απ᾿ την Ανάπολιν, ήλθεν εις το Βροντήσι· | Ανάπολη=>Νάπολι |
| | εκεί ηύρεν τα πλευτικά έτοιμα εσέβη εις αύτα απέσω, | πλευτικά=καράβια |
| 6555 | κ᾿ εις την Κλαρέντσαν έσωσεν απέσω εις τρεις ημέρες. | |
| | Ο πρίγκιπας ευρέθηκεν ετότε εις το Βληζήρι. | |
| | Μισίρ Γγαλεράν του απέστειλεν μαντατοφόρους έξι· | Galeran d'Ivry |
| | σιργέντες ήσαν τέσσαροι κ᾿ οι δύο ήσαν καβαλλάροι, | σιργέντης=υπαξιωματικός, ακόλουθος |
| | κ᾿ εμήνα του λεπτομερώς το πώς ήλθεν ᾿κ την Πούλιαν | |
| 6560 | με του ρηγός τον ορισμόν, με το φουσσάτο όπου έχει | |
| | εις συμμαχίαν του πρίγκιπος να ποιήση τον ορισμόν του. | |
| | Κι όταν έμαθε ο πρίγκιπας το έλθημον του μπάϊλου | |
| | εκείνου του μισίρ Γκαλερά, όπου ήλθε από τον ρήγαν | |
| | και ήφερεν και μετ᾿ αυτού το έκλαμπρον φουσσάτο, | |
| 6565 | καβαλλαρίους γαρ και πεζούς, καθώς σε το αφηγούμαι, | |
| | πολλά του εφάνη ονόστιμον, εχάρην το μεγάλως· | |
| | και διά να ποιήση γαρ τιμήν του μπάϊλου διά τον ρήγαν, | |
| | ευθέως εκαβαλλίκεψεν με τον λαόν όπου είχεν, | |
| | κι απήλθε ολόρθα προς αυτόν εκείσε εις την Κλαρέντζα. | |
| 6570 | Και πάλι ο μισίρ Γγαλεράνς, ως φρόνιμος όπου ήτον, | |
| | το ακούσει και μάθει ότι έρχετον ο πρίγκιπας προς αύτον, | |
| | ευθέως εκαβαλλίκεψε μετά την συντροφίαν του, | |
| | αρματωμένοι εις τα άλογα, πεζοί και καβαλλάροι, | |
| | και ήλθαν εις συναπαντήν του πρίγκιπος Γυλιάμου | |
| 6575 | στον ποταμόν του Ηλειακού, στην Κρίβησκαν το λέγουν. | Κρίβησκα=> κοντά στη Γαστούνη |
| | Εκεί εσυναπαντήθησαν εχάρησαν αλλήλως· | |
| | εκείνος ο μισίρ Γγαλεράνς τον πρίγκιπα εχαιρέτα | |
| | εκ το ιμοιράδι του ρηγός και είπεν προς εκείνον· | ιμοιράδιν=εκ μέρους |
| | «Ο ρήγας με έστειλεν εδώ, πολλά σε χαιρετίζει, | |
| 6580 | ετούτον όλον τον λαόν μετά με σε αποστέλνει | |
| | εις συμμαχίαν του τόπου σου, βοήθειαν διά την μάχην | |
| | όπου έχεις με τον βασιλέαν αυτόνων των Ρωμαίων. | |
| | Και πάλι αν χρήζης πλεότερον, μήνα του να σε στείλη». | |
| | Κι ο πρίγκιπας ως φρόνιμος ευχαριστά τον ρήγαν, | |
| 6585 | στην συμμαχίαν, την έστειλεν, ομοίως και βοήθειαν. | |
| | Αφότου γαρ απέσωσαν κ᾿ οι δύο εις την Κλαρέντζαν, | |
| | ώρισεν ο πρίγκιπας άλογα να έχουν εύρει, | |
| | τα λέγουσιν παρίππια, να δώσουν των ρογατόρων | παρίππια=άλογα για φορτία (μουλάρια;) |
| | προς ένα γαρ του καθενός διά να τους αναπεύουν, | |
| 6590 | του να βαστούν τα ρούχα τους και τες αρματωσίες τους. | |
| | Κι αφότου οικονόμησεν ο πρίγκιπας τους Φράγκους, | |
| | όπου ήλθαν εις βοήθειαν του, τους έστειλεν ο ρήγας, | |
| | βουλήν απήρεν μ᾿ εκεινούς όπου ήσαν της βουλής του, | |
| | το ποίαν οδόν να πιάσουσιν κι εις ποίον μέρος να απέλθουν | |
| 6595 | εις τους εχτρούς όπου έχουσιν, το γένος των Ρωμαίων. | |
| | Κι αφών επήραν την βουλήν, εμίσσεψαν ενταύτα | |
| | στο παρεπόταμον του Αλφέως, εκείσε απεσώσαν· | |
| | τα λέγουσιν στην Ίσοβαν· ήλθαν οι κιβιτάνοι | κιβιτάνος=φρούραρχος (chevetain) |
| | με τον λαόν όπου είχασιν, ομοίως κ᾿ οι φλαμουριάροι· | φλαμουριάριος=βαθμοφόρος |
| 6600 | διά μήνες δύο ωρίστησαν να έχουν το ψωμί τους, | |
| | κ᾿ εκεί βουλήν απήρασιν το πού να φουσσατέψουν. | |
§ 462 | | Εν τούτω εσυμβουλεύτησαν να απέλθουν εις το Νίκλι, | |
| | εις τέτοιον νούν γαρ και σκοπόν διατό ένι απλής ο τόπος | απλής=ευρύχωρος (με άπλα) |
| | διά να έχουν τα φουσσάτα τους ανάπαψιν κι αππλίκην | αππλίκι=κατάλυμα |
| 6605 | και να πλησιάσουν των Ρωμαίων εις τα φουσσάτα όπου έχουν, | |
| | πολλάκις να ηθελήσουσιν να έχουν φουσσατέψει· | πολλάκις [εδώ]=μη τυχόν |
| | κ᾿ ει μεν ελθούν εις όρεξιν του να έχουσιν μαδίσει, | μαδίζω=μάχομαι, κτυπώ |
| | ο πρίγκιπας ελόγιαζεν εις τα φουσσάτα όπου έχει, | |
| | κ᾿ εις την ελπίδα του Θεού βοήθειαν να του δώση, | |
| 6610 | απάνω γαρ εις τους Ρωμαίους το νίκος να το επάρη. | |
| | Κ᾿ ει μεν ευδόκησε ο Χριστός να του έδωκεν το νίκος, | |
| | πολλά ελαφρά να εκέρδισε όλον το πριγκιπάτο. | |
§ 463 | | Ενταύτα εκαβαλλίκεψαν, εχώρισαν τα αλλάγια, | |
| | εξέβησαν κ᾿ την Ίσοβαν, εσώσαν την εσπέραν | Ίσοβα=>Τρυπητή Ανδρίτσαινας |
| 6615 | εκείσε στην Καρύταινα, εις το λαμπρόν το κάστρον. | |
| | Ο αφέντης της Καρύταινας ως έμαθεν ενταύτα | |
| | ότι έρχετον ο πρίγκιπας με τα φουσσάτα όπου είχεν, | |
| | εκεί εκ το παρεπόταμον ανέβαινεν προς αύτον. | |
| | Ευθέως εκαβαλλίκεψεν μετά τους εδικούς του | |
| 6620 | και ήλθεν εις συναπαντήν του πρίγκιπα Μορέως. | |
| | Και πάλε από την Άκοβαν ήλθε ο μισίρ Γατιέρης, | Γκωτιέ ντε Ροζιέρ (Gauthier de Rosières) |
| | ο αφέντης του κάστρου εκεινού, με τα φουσσάτα όπου είχεν· | |
| | εκείσε εις την Καρύταιναν ενώθησαν αλλήλως· | |
| | εγνώμιασαν του καθενός το τι φουσσάτα είχεν, | |
| 6625 | και ηύρασιν ότι είχασιν οι δύο εκείνοι φλαμουριάροι, | φλαμουριάριος=βαθμοφόρος |
| | ο αφέντης της Καρύταινας κ᾿ εκείνος της Ακόβου, | |
| | ανθρώπους εις τα άλογα, καλά εκατόν πενήντα, | |
| | όπου ήσαν όλοι εκλεκτοί, στρατιώτες παιδεμένοι· | |
| | διακοσίους είχασιν πεζούς, όλους αρματωμένους. | |
§ 464 | 6630 | Κι αφότου εκατουνέψασιν στον κάμπον της Καρυταίνου | |
| | εκεί εις το παρεπόταμον, στα πανώραια λιβάδια, | |
| | ώρισεν γαρ ο πρίγκιπας, κράζουν τους κεφαλάδες, | |
| | τον αφέντην της Καρύταινας κ᾿ εκείνον της Ακόβου | |
| | ωσαύτως και τους έτερους, τους πρώτους του φουσσάτου. | |
| 6635 | Βουλήν εζήτησε ολονών το που τον συμβουλεύουν | |
| | να απέλθουν τα φουσσάτα του απάνω εις τους εχτρούς του. | |
| | Ενταύτα πρώτο ελάλησεν ο αφέντης της Καρυταίνου, | |
| | και δεύτερον από αυτού ο αφέντης της Ακόβου, | |
| | και είπαν κ᾿ εσυμβούλεψαν να απέλθουν εις το Νίκλι | |
| 6640 | ούτως καθώς το είχασιν συμβουλευτή εις το πρώτον. | |
| | Ο αφέντης της Καρύταινας λέγει των κεφαλάδων· | |
| | ότι έξευρεν κ᾿ εγνώριζεν την κεφαλήν εκείνην, | |
| | όπου είχεν γαρ ο βασιλέας απάνω εις τον λαόν του, | |
| | ότι ήτον αλαζονικός κ᾿ είχεν μεγάλην δόξαν | |
| 6645 | κ᾿ έπαρσιν στα φουσσάτα του, τα είχεν μετ᾿ εκείνον· | |
| | «Πολλά γουργό να ορεχτή να ελθή να πολεμήση | |
| | όπου να τον ζητήσωμεν, εις κάμπον ή εις βουνία. | |
| | Κι αν δώση ο Θεός και το ριζικόν, και προθυμήση εις τούτο, | |
| | να πολεμήσωμε ενομού και λάβωμεν το νίκος, | |
| 6650 | επαίρνομε όλον τον Μορέαν εκ των Ρωμαίων τας χείρας». | |
§ 465 | | Ενταύτα εδιορθώσασιν, εχώρισαν τα αλλάγια, | αλλάγι=στρατ. μονάδα |
| | ωρθώσαν τα φουσσάτα τους, πρώτα τους κουρσατόρους, | |
| | εσέβησαν στον Γαρδαλεβόν, την Τσακωνίαν κουρσεύουν, | |
| | διατί ήσαν ροβολέψοντα μετά τον βασιλέα· | ροβολεύω=επαναστατώ |
| 6655 | κούρσον μεγάλον έποικαν, αριφνισμόν ουκ είχεν. | |
| | Ημέρες πέντε εκούρσευαν εκείνα τα φουσσάτα, | |
| | και μετά ταύτα εστράφησαν εκείσε εις το Νίκλι. | |
§ 466 | | Κ᾿ η κεφαλή του βασιλέως με τα φουσσάτα όπου είχεν | |
| | ήτον στην Λακοδαιμονίαν, ποτέ απ᾿ εκεί ουκ εξέβη. | |
| 6660 | Κι αν με ερωτήση οκάποιος, διά τι τρόπον το εποίκεν; | |
| | εγώ του αποκρένομαι· διατί ορισμόν το είχεν, | |
| | τον ώρισεν ο βασιλέας ατός του ο κυρ Μιχάλης, | |
| | αφότου εγίνη ο πόλεμος εκείνος της Πρινίτσας, | |
| | ποτέ Ρωμαίοι μη εσμίξουσιν εις κάμπον να πολεμήσουν | |
| 6665 | με Φράγκους γαρ εις τον Μορέαν, διά τρόπον τι του κόσμου· | |
| | κι απέκει του Μακρυπλαγίου ο δεύτερος εκείνος. | |
| | Το ώμοσεν ο βασιλεύς κι ούτως το επροφωνέθη· | |
| | εις του Μορέως την περιοχήν, εις κάμπον, με κοντάρια, | |
| | ποτέ Ρωμαίοι μη εσμίξουσιν με Φράγκους να πολεμήσουν, | |
| 6670 | επεί αφότου εκέρδισαν τριακόσιοι μόνοι Φράγκοι | |
| | τον αδελφόν του βασιλέως, όπου είχε έξι χιλιάδες | |
| | λαόν απάνω εις τα άλογα άνευ τα πεζικά του. | |
| | Αν ηύραν άλλοι πλειότεροι Φράγκοι Ρωμαίους εις τον κάμπον, | |
| | ποτέ του πλείον ο βασιλέας ουκ είχεν τον Μορέαν. | |
| 6675 | Εις το βουνίν τους ώρισεν να στήκουν οι Ρωμαίοι, | |
| | τον τόπον να φυλάσσουσιν όλοι με τα δοξάρια· | |
| | κι όταν εύρουσιν τον καιρόν, με μηχανίαν, με τρόπον, | |
| | και έχουν την προτίμησιν, να πολεμούν τους Φράγκους. | |
§ 467 | | Κι αφότου άκουσε ο πρίγκιπας τον ορισμόν εκείνον, | |
| 6680 | κράζει τους κεφαλάδες του διά να τον συμβουλέψουν. | |
| | Κ᾿ οι μεν απ᾿ αύτους είπασιν, τέτοιαν βουλήν του εδώκαν· | |
| | να επάρη τα φουσσάτα του, να απέλθη ολόρθα εκείσε, | |
| | όπου ήτον του βασιλέως η κεφαλή, στην Λακκοδαιμονίαν, | |
| | να πολεμήση μετ᾿ αυτόν, να τον καταδικάση. | |
| 6685 | Οι δε άλλοι οι φρονιμώτεροι όπου εξεύραν τον τρόπον, | |
| | ουδέν το εστεργήθησαν να το ποιήσουν ούτως, | |
| | λέγας· ότι το διάστημα όπου ένι από το Νίκλι | Νίκλι=>Τεγέα |
| | μέχρι εις την Λακκοδαιμονίαν ένι δασώδης τόπος, | |
| | βουνία και στενολάγγαδα, όπερ βολή δοξώτων | βολή δοξώτων=καλή θέση για τοξότες |
| 6690 | να στήκουν και δοξεύουσιν εμάς και τ᾿ άλογά μας, | |
| | κ᾿ ημείς να μη δυνώμεθεν εβλάψωμεν εκείνους. | |
§ 468 | | Ενταύτα κράζει ο πρίγκιπας μισίρ Γγαλεράν εκείνον, | Galeran d'Ivry |
| | τον αφέντην της Καρύταινας κ᾿ εκείνον της Ακόβου, | |
| | ωσαύτως και τους έτερους όλους τους κεφαλάδες· | |
| 6695 | βουλήν εζήτησε να ειπούν το πώς να έχουν πράξει. | |
| | Εν τούτω είπασιν τινές να στήκουν εις το Νίκλι, | |
| | να κατακλείσουν τους Ρωμαίους στου Μηζηθρά τα μέρη | |
| | να μη έχουν πόθεν εξεβή, τους τόπους να ζημιώνουν· | |
| | και να κρατούν τα διάβατα, τον τόπον να φυλάττουν, | διάβατα=περάσματα |
| 6700 | να μη περάση η κεφαλή του βασιλέως εκείνη, | |
| | να ποιήση τίποτε ζημίαν εις των Σκορτών τα μέρη, | Σκορτά=> ορεινή δυτ. Αρκαδία |
| | ούτε στο Άργος αλλά δή, ούτε στην Μεσαρέαν· | |
| | επεί αν μισσέψουν απ᾿ εκεί κι αφήσουσιν τον τόπον | |
| | απόσκεπον κι αφύλαχτον, θέλουν έλθει οι Ρωμαίοι | απόσκεπος=αφύλακτος |
| 6705 | και δράμει και κουρσεύοντα τους τόπους ερημώσουν. | |
§ 469 | | Στο τέλος γαρ ο πρίγκιπας κ᾿ οι φρονιμώτεροί τους | |
| | ουδέ το εσυμβιβάστησαν ούτως να το ποιήσουν, | |
| | λέγας διά τον μισίρ Γγαλεράν και διά τους ρογατόρους, | Galeran d'Ivry |
| | διατί ουκ ηυρίσκασιν τροφήν δι᾿ αυτούς και τα άλογά τους, | ρογατόρος=μισθοφόρος |
| 6710 | να ευρίσκουν, να αγοράζουσιν, ως το έχουν τα φουσσάτα. | |
§ 470 | | Εν τούτω ορίζει ο πρίγκιπας το Νίκλι να σωταρχίσουν | σωταρχίζω=εφοδιάζω |
| | από όλα γαρ τα πράγματα όπου είχεν χρεία το κάστρον· | |
| | τον μισίρ Ντζα ντε Νιβηλέτ άφηκεν κιβιτάνον | Ζαν ντε Νιβελέ (Jean de Nivelet) |
| | με εκατόν απάνω εις τα άλογα να στήκουσιν μετ᾿ αύτον | |
| 6715 | και τζαγρατόρους εκατον κ᾿ εκατον σκουταράτους, | σκουταράτος=φέρων ασπίδα (βαθμοφόρος) |
| | δοξαρατόρους τριακοσίους να στήκουσιν με εκείνον | τζαγρατόροι=φέροντες βαλλίστρα |
| | του να διατρέχουν του Νικλίου τα μέρη και τους κάμπους, | |
| | και μέχρι εις την Βελίγοστην και του Χελμού τα μέρη, | |
| | να μη περάση εκ τους Ρωμαίους διά κούρσον ή διά μάχην, | κούρσο=επιδρομή, λεηλασία |
| 6720 | διά να ποιήσουσιν ζημίαν εις των Φραγκών τους τόπους. | |
| | Κι αφότου απεκατέστησεν ο πρίγκιπας Γυλιάμος | |
| | την γαρνιζούν και φύλαξιν του μέρους του Αμυκλίου, | Αμύκλι=>Νικλί (Τεγέα) |
| | επήρεν τα φουσσάτα του κ᾿ εις την Καρύταινα ήλθεν | |
| | κι απέκει απηλογίασεν όλα του τα φουσσάτα. | |
| 6725 | Εδιάβησαν οι Καλαματιανοί κ᾿ εκείνοι γαρ του Άργου, | |
| | ο αφέντης γαρ της Μεσαρέας, εκείνος του Ακόβου, | |
| | ωσαύτως δε και οι Σκορτινοί, πεζοί και καβαλλάροι· | |
| | ο αφέντης της Καρύταινας μετά την φαμελίαν του | |
| | εδιάβη με τον πρίγκιπα ομού μετά τον μπάϊλον, | |
| 6730 | εκείνον τον μισίρ Γγαλεράν όπου ήτον διά τον ρήγαν· | Galeran d'Ivry |
| | εις τον Μορέαν εδιέβησαν ολόρθα εις την Κλαρέντσαν. | |
| | Κι αφότου αποσώσασιν κ᾿ επιάσασιν κατούνες, | |
§ 471 | | ώρισεν γαρ ο πρίγκιπας, κράζουν τον λογοθέτην, | λογοθέτης=υπουργος (οικονομικών) |
| | εκείνον τον μισίρ Λινάρτ όπου ήτον εκ την Πούλιαν, | |
| 6735 | τον αφέντην της Καρύταινας και λέγει προς εκείνους· | |
| | «Είδατε σπλάγχνος και τιμήν, την μ᾿ έποικεν ο ρήγας | |
| | κ᾿ έστειλε τον μισίρ Γγαλεράν μετά του ρογατόρου | ρογατόρος=μισθοφόρος |
| | εις συμμαχίαν, βοήθειαν όλου του πριγκιπάτου. | |
| | Εν τούτω λέγω προς εσάς· Δότε με την βουλήν σας | |
| 6740 | το τι τιμήν κ᾿ ευεργεσίαν να ποιήσωμεν προς αύτον, | |
| | επεί είδατε οφθαλμοφανώς ότι διά τον λαόν αυτούνον | |
| | εδιάβημαν γυρεύοντα του να έχωμεν μαδίσει | |
| | με τον λαόν του βασιλέως και με την κεφαλήν του». | |
§ 472 | | Κι αφότου εσυμβουλεύτηκεν ο πρίγκιπα Γυλιάμος | |
| 6745 | το τι τιμήν κ᾿ ευεργεσίαν να ποιήση προς εκείνον | |
| | (διά την τιμήν γαρ του ρηγός ελόγιασέ το πλείον), | |
| | εν τούτω κράζει προς αυτόν μισίρ Γγαλεράν εκείνον | |
| | και λέγει του προφαντικά ενώπιον πάντων όλων· | |
| | «Εσέν απέστειλεν εδώ ο αφέντης μου ο ρήγας | |
| 6750 | με τον λαόν όπου ήφερες διά συμμαχίαν του τόπου· | |
| | το όποιον πράγμα εδέχτηκα εις δόξαν μου μεγάλην, | |
| | ᾿ς ευεργεσίαν, βοήθειαν εμέν και του λαού μου. | |
| | Εν τούτω θέλω φίλε μου, αξιοπαρακαλώ σε, | |
| | δι᾿ ανταμοιβήν γαρ της τιμής, την με έποικεν ο ρήγας, | |
| 6755 | να παραλάβης από εμέν τ᾿ οφφίκιον του μπαλιάτου, | |
| | να είσαι μπάϊλος κύβερνος όλου του πριγκιπάτου | οφφίκιον=αξίωμα |
| | εκ μέρους πρώτον του ρηγός και δεύτερον από εμέναν, | |
| | να κυβερνάς τον τόπον μας ολού του πριγκιπάτου | |
| | εις αύξησίν τε και τιμήν εμάς κ᾿ εσέν ομοίως». | |
| 6760 | Ακούσων ταύτα ο μισίρ Γγαλεράνς ήθελεν προς τον νούν του | |
| | να ποιήση προς τον πρίγκιπα απόκρισιν ετέτοιαν, | |
| | το πώς γαρ ουκ εδύνετον ετούτο να ποιήση, | |
| | σκοπώντα, λογιζόμενος διά να στραφή εις την Πούλιαν. | Πούλια=>Απουλία Ιταλίας |
| | Και πάλε εσκόπησε μικρόν και είπεν προς τον νούν του· | |
| 6765 | ότι αφότου ο πρίγκιπας τον βάνει διά τον ρήγαν, | |
| | διά μπάϊλον εις τον τόπον του, τιμή του ένι μεγάλη, | |
| | και λέγει προς τον πρίγκιπα. «Στον ορισμόν σου, αφέντη, | |
| | να ποιήσω όσον με λαλείς στην δύναμίν μου όλην». | |
§ 473 | | Ενταύτα ευθέως ο πρίγκιπας επαίρνει το χερόρτι, | χερόρτι=γάντι |
| 6770 | τον μισίρ Γγαλεράν ερρεβέστισε διά μπάιλον του πριγκιπάτου, | Galeran d'Ivry |
| | και ήτον μπάϊλος στην ζωήν του πρίγκιπα Γυλιάμου. | |
§ 474 | | Εν τούτω παύομαι εδώ ετούτο όπου αφηγούμαι | |
| | και θέλω να σας έχω ειπεί περί του ρόϊ Κάρλου. | |
| | τον πόλεμον τον έποικεν μετά τον Κουραδίνον, | Κονραδίνος-εγγονός Φρειδερίκου Β’ |
| 6775 | τον ανηψίον, σε λαλώ, βασιλέως Φερδερίγου | Φρειδερίκος Β’ - Γερμανίας |
| | ομοίως και εξάδελφος του ρόϊ Μαφρέ εκείνου. | Μανφρέδος της Σικελίας (γιος Φρειδερίκου Β’) |
§ 475 | | Αφότου γαρ εκέρδισεν ο μέγας ρόΐ Κάρλος | Κάρολος A’ ο Ανδεγαυός (Charles d'Anjou) |
| | της Πούλιας και της Σικελίας εκείνα τα ρηγάτα, | |
| | κ᾿ εσκότωσεν στον πόλεμον τον ρόϊ Μαφρόϊ εκείνον, | |
| 6780 | εκράτει τα ρηγάτα του με ανάπαψιν κ᾿ ειρήνην. | |
| | ΠΟΛΕΜΟΣ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΚΑΡΟΛΟΥ και ΚΟΝΡΑΔΙΝΟΥ | |
| | Οκάποιος μέγας ευγενής από την Αλαμάνιαν, | |
| | τον ωνομάζαν Κουραδήν, ενώ ήτον ανεψίος | Κονραδίνος-εγγονός Φρειδερίκου Β’ |
| | του Φρεδερίγου βασιλέως κ᾿ εξάδελφος ομοίως | |
| | εκείνου γαρ του ρόϊ Μαφρέ όπου σας αφηγούμαι, | |
| 6785 | ως ήκουσεν και έμαθεν και επληροφορέθη | |
| | το πώς ο ρήγας Κάρουλος με τα φουσσάτα όπου είχεν | Κάρολος A’ ο Ανδεγαυός (Charles d'Anjou) |
| | εις κάμπον επολέμησε με τον εξάδελφόν του, | |
| | τον ρόϊ Μαφρέ ενίκησεν, την αφεντίαν απήρεν, | |
| | ωρέχτη κι αναγκάστηκεν από τους εδικούς του | |
| 6790 | να φουσσατέψη να ελθή εκείσε εις την Πούλιαν, | |
| | να πολεμήση ενομού μετά τον ρόϊ Κάρλον· | |
| | πολλάκις να του δώση ο Θεός, αν λάχη να εκδικήση | πολλάκις [εδώ]=μη τυχόν |
| | εκείνον γαρ τον ρόϊ Μαφρέ όπου ήτο εξάδελφός του. | |
| | Ενταύτα επεριεπάτησεν όλην την Αλαμάνιαν, | |
| 6795 | όλους επαρακάλεσε τους αρχηγούς κι αφέντες, | |
| | οίτινες αφεντεύασι τότε την Αλαμάνιαν, | |
| | να του βοηθήσουν και να ελθούν μετ᾿ αύτον εις την Πούλιαν, | |
| | να πολεμήσουν ενομού μετά τον ρόϊ Κάρλον, | |
| | να εκδικήσουσιν ομού τον ρόϊ Μαφρόϊ εκείνον. | |
| 6800 | Όλοι γαρ του επισχήθησαν να του έχουσιν βοηθήσει· | |
| | άλλοι λαόν του εδώκασιν, άλλοι μετ᾿ αύτον ήλθαν. | |
| | Εσώρεψεν πολύν λαόν, πεζούς και καβαλλάριους, | |
| | εξέβη από τον τόπον του εκεί εκ την Αλαμάνιαν | |
| | και ήλθεν εις την Λουμπαρδίαν που ηύρε τους Γυμπελίνους, | |
| 6805 | τους τύραννες της Εκκλησίας όπου είναι εχτροί του Πάπα, | |
| | όλους επαρακάλεσεν και ήλθασιν μετ᾿ αύτον, | |
| | με προθυμίαν και όρεξιν μετ᾿ αύτον να αποθάνουν. | |
| | Τους Αλαμάνους είχασιν κάλλιον παρά τους Φράγκους | Αλαμάνοι [εδώ]=Γερμανοί μισθοφόροι |
| | τόσα φουσσάτα εσώρεψεν, αριφνισμόν ουκ είχαν. | |
| 6810 | Κι αφότου εσυνάχτησαν όλα του τα φουσσάτα, | |
| | εχώρισεν τα αλλάγια του, χώρια τα πεζικά του, | |
| | εξέβη από την Λουμπαρδίαν και ήλθεν εις την Πούλιαν. | |
| | Ενταύτα παύομαι απ᾿ εδώ να γράφω και να λέγω | |
| | περί του Αλαμάνου εκεινού, του εξάκουστου στρατιώτου, | |
| 6815 | του Κουραδίνου, σε λαλώ, όπου ήτον ανεψίος | Κονραδίνος-εγγονός Φρειδερίκου Β’ |
| | του Φρεδερίγου βασιλέως, του εχτρού της Εκκλησίας, | |
| | και θέλω πάλε να στραφώ και να σας αφηγήσω | |
| | την πράξιν όπου έποικεν ο μέγας ρόϊ Κάρλος, | |
| | όταν ήκουσεν κ᾿ έμαθεν εκείνα τα μαντάτα | |
| 6820 | ότι έρχετον ο Κουραδής διά να τον πολεμήση. | |
| | Ως ήκουσεν ο εξάκουστος ο μέγας ρόϊ Κάρλος | Κάρολος A’ ο Ανδεγαυός (Charles d'Anjou) |
| | το πώς επεριεσώρευεν ο Κουραδής εκείνος | |
| | φουσσάτα, να έλθη απάνω του διά να τον πολεμήση· | |
| | ως ήτον γαρ παφρόνιμος στρατιώτης, εις τα πάντα, | |
| 6825 | ουδέν εγίνη άμελος να τον καταφρονήση. | |
| | Γοργόν σπουδαίως απέστειλεν εκεί εις τον αδελφόν του, | σπουδαίως=ταχέως, επειγόντως |
| | όπου ήτον ρήγας της Φραγκίας διά να του έχη βοηθήσει | |
| | φουσσάτα από τον τόπον του, παιδευτικούς στρατιώτες, | |
| | να του βοηθήσουν εις την χρείαν της μάχης όπου είχεν. | |
| 6830 | Κι ο ρήγας, ως το ήκουσε, κράζει τον αδελφόν του, | |
| | τον κόντον ντε Αρτόϊ, λέγει τον εκείνα τα μαντάτα | Le Comte d’ Artois |
| | και ώρισέν τον παρευτύς να επάρη δύο χιλιάδες | |
| | καβαλλαρίους εις τα άλογα εκ το άνθος της Φραγκίας, | |
| | να απέλθη εις την συμμαχίαν εκεινού του αδελφού τους, | |
| 6835 | του ρόϊ Κάρλου του εξάκουστου εκείσε εις την Πούλιαν. | |
| | Μετά ταύτα απέστειλεν εκείνος ο ρόϊ Κάρλος | |
| | εκείσε εις τον τόπον του ενώ ήτον η Προβέντσα | |
| | εξήντα κάτεργα ήλθασιν, καράβια και ταρίδες, | |
| | όπου εβασταίναν τον λαόν ομοίως και τα άλογά τους, | |
| 6840 | την σωταρχίαν και την τροφήν εκείνου του φουσσάτου. | σωταρχία=εφόδια |
| | Απαύτου πάλε ο αγιώτατος ο Πάπας γαρ της Ρώμης, | |
| | ως ήκουσεν και έμαθεν εκείνα τα μαντάτα, | |
| | ότι έρχετον ο Κουραδής με πλήθος γαρ φουσσάτων | |
| | απάνω εις της Εκκλησίας τους τόπους και τες χώρες, | |
| 6845 | τον ρήγαν Κάρλον έκραξε και λέγει του· «Υιέ μου, | |
| | αφότου γαρ εμάθαμεν κ᾿ εξεύρομε εις αλήθειαν | |
| | ότι έρχεται ο Κουραδής στην Εκκλησίαν απάνω, | |
| | εγώ σε δίδω εξουσίαν να επάρης ᾿κ το λογάριν | λογάρι=χρήμα |
| | του αγίου Πέτρου του Απόστολου της Εκκλησίας της Ρώμης | |
| 6850 | όσον κελεύεις κι ορέγεσαι, όλο έν᾿ στο θέλημά σου· | |
| | και ρόγεψε φουσσάτα σου όσα ημπορείς να εύρης | ρογεύω=στρατολογώ (μισθοφόρους) |
| | και φύλαξον της Εκκλησίας τα δίκαια και τον τόπον». | |
| | Κι ο ρήγας, ως παμφρόνιμος, ευχαριστά τον Πάπαν· | |
| | χαμαί τον επροσκύνησε κι ο Πάπας του ευχήθη. | |
| 6855 | Και μετά ταύτα ο αγιώτατος ο Πάπας γαρ της Ρώμης | |
| | ώρισεν και εγράψασιν εις όλα τα ρηγάτα, | |
| | απόστειλε γαρδιναρίους και αρχιερείς, ωσαύτως | γαρδινάριος=καρδινάλιος |
| | ευχήν και παρακάλεσιν, να του έχουσιν βοηθήσει | |
| | όλοι, φουσσάτα και λαόν να του έχουν αποστείλει, | |
| 6860 | εις του ρηγός του Κάρλου τε την συντροφίαν να έλθουν, | |
| | όστις βαστά το φλάμουρον, της Εκκλησίας το σκήπτρον· | φλάμουρο=σημαία |
| | να του βοηθήσουν ενομού του να έχουσι φυλάξει | |
| | τους τόπους και τα δίκαια της Εκκλησίας Ρώμης. | |
| | Ευχήν, συμπάθειον να έχουσιν απέ όσα αμαρτέψαν | |
| 6865 | αφότου εγεννήθησαν κ᾿ εκείνην την ημέραν, | |
| | ώσπερ γαρ να απήλθασιν εις του Χριστού τον τάφον | |
| | να επολεμήσαν τους εχτρούς, το γένος των βαρβάρων. | |
| | Όλοι του αποστείλασιν από όλα τα ρηγάτα | |
| | φουσσάτα πλείστα και καλά, πεζούς κ᾿ εις τα άλογά του. | |
| 6870 | Ο ρήγας πάλε απόστειλεν, αυτός ο μέγας Κάρλος, | |
| | στο πριγκιπάτο του Μορέως, στον πρίγκιπα Γυλιάμον, | |
| | παρακαλώντα φιλικώς να έλθη να του βοηθήση | |
| | με τον λαόν του τόπου του, με τα φουσσάτα όπου είχεν. | |
| | Κ᾿ ως το ήκουσεν ο πρίγκιπας, εθλίβην το μαντάτο, | |
| 6875 | διατό εφοβήθην δυνατά ως διά τον Κουραδίνον, | |
| | διατό άκουσεν την δύναμιν ότι είχεν πολλά φουσσάτα· | |
| | πολλάκις κ᾿ έλθη από αμαρτίας και έλθη αυτού το νίκος, | πολλάκις [εδώ]=μη τυχόν |
| | και χάση ο ρήγας Κάρουλος την αφεντίαν της Πούλιας. | |
| | Ο Γ. ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΪΝΟΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟΝ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΟΝΡΑΔΙΝΟΥ | |
| | Όμως, το ακούσει ο πρίγκιπας εκείνο το μαντάτο, | |
| 6880 | απέστειλε εις του βασιλέως την κεφαλήν όπου είχεν | |
| | εκείσε γαρ εις τον Μορέαν, όπου ήτον γαρ δικαίος του. | |
| | Τρέβαν εποίησε μετ᾿ αυτόν, αγάπην διά έναν χρόνον | τρέβα=ανακωχή |
| | διά να ενεμείνη ο τόπος του ᾿ς ανάπαψιν κ᾿ ειρήνην. | |
| | Μετά ταύτα γαρ εδιόρθωσε να επάρη μετ᾿ εκείνον | |
| 6885 | τους πρώτους και καλλιώτερους, το άνθος του Μορέως. | |
| | Εν πρώτοις απήρεν μετ᾿ αυτόν τον αφέντην της Καρυταίνου· | |
| | ομοίως επήρε μετ᾿ αυτόν τον αφέντην της Ακόβου, | |
| | τον μέγαν τον κοντόσταυλον τον Τσιαντερούν εκείνον, | Ιωάννης ντε Σωντερόν (Jean Chauderon) |
| | τον μισέρ Ντζεφρέ ντε Ντουρνά κι άλλους καβαλλαρίους, | |
| 6890 | εις αριθμόν τετρακοσίων απάνω εις τα φαριά τους. | |
| | Ουδέν εποίκαν άργηταν· από το Δεσποτάτο | |
| | επέρασαν κ᾿ εδιάβησαν ολόρθα στο Βροντήσι· | Βροντήσι=> Μπρίντεζι |
| | όσα άλογα του ελείπασιν ηύρηκαν κι αγοράσαν· | |
| | κ᾿ ενταύτα εκαβαλλίκεψαν κι ωδήγεψαν τοσούτως, | |
| 6895 | στο Μπονιβάντ απέσωσεν, εκεί ηύρεν τον ρήγαν. | Μπονιβάντ=>Μπενεβέντο (Ιταλίας) |
| | Κι ο ρήγας, ως το ήκουσεν κι ως το επληροφορέθη, | |
| | ότι έρχετον ο πρίγκιπας, εξέβη εις απαντήν του· | |
| | γλυκέα τον εχαιρέτησεν, ασπάστησαν αλλήλως, | |
| | από το χέρι τον κρατεί τον πρίγκιπαν ο ρήγας. | |
| 6900 | Το ιδεί τον έμορφον λαόν όπου ήφερεν μετ᾿ αύτον, | |
| | πολλά τον ευχαρίστησεν κ᾿ εχάρησαν αλλήλως. | |
| | Ενταύτα τον εσύντυχεν κ᾿ επληροφόρεσέ τον, | |
| | το πώς ήλθεν ο Κουραδής κ᾿ εσέβην εις την Πούλιαν | Πούλια=>Απουλία Ιταλίας |
| | με δύναμιν πολλού λαού όπου είχεν μετ᾿ εκείνον. | |
§ 476 | 6905 | Κατερωτώντα έρχετον, γυρεύοντα τον ρήγαν, | |
| | και τόσα τον εγύρεψεν, επλήσιασεν μετ᾿ αύτον. | |
| | Κι αφότου επλησιάσασιν τα δύο φουσσάτα εκείνα, | |
| | ο πρίγκιπας (όπου έξευρεν της Ρωμανίας την μάχην, | |
| | τες μηχανίες και πονηρίες όπου έχουν οι Ρωμαίοι | |
| 6910 | κ᾿ οι Τούρκοι, που τους έμαθαν να εξεύρουσιν της μάχης), | |
| | κράζει μετ᾿ αύτον εκεινούς όπου ήθελεν κι αγάπα· | |
| | όλοι εκαβαλλίκεψαν, μετ᾿ αυτόν υπαγαίνουν, | |
| | ωδήγεψαν κ᾿ εδιέβησαν άνω εις βουνίν απάνω | |
| | διά να εγνωμιάσουν και να ιδούν και να κατασκοπήσουν | κατασκοπώ=μελετώ |
| 6915 | του Κουραδίνου τον λαόν και τι φουσσάτα είχεν. | |
| | Κι αφότου τους εγνώμιασεν, μεγάλως το θαυμάστη· | |
| | και κράζει τους καβαλλαρίους όπου ήσαν μετ᾿ εκείνον | |
| | και λέγει τους· «Συντρόφοι μου, ελάτε εδώ να ιδήτε· | |
| | φουσσάτα εβλέπω φοβερά, πλείστα και αντρειωμένα· | |
| 6920 | εγώ εγνωμιάζω, να έχουσιν διπλά παρά τον ρήγαν». | |
§ 477 | | Ενταύτα απήρε, εστράφηκεν οπίσω εις το φουσσάτο, | |
| | κι αφότου αποσώσασιν, ο πρίγκιπα Γυλιάμος | |
| | κράζει τον ρήγαν μοναξά και λέγει προς εκείνον· | |
| | «Έξευρε, αφέντε μου καλέ, εγώ πληροφορώ σε | |
| 6925 | ότι εγώ απέρχομαι όπου είδα τα φουσσάτα, | |
| | την δύναμιν και τον λαόν όπου έχει ο Κουραδίνος, | |
| | διά να εγνωμιάσω και να ιδώ το τι φουσσάτα έχει. | |
| | Ουδέν απήγα μοναξός να με κατηγορήσης· | |
| | στρατιώτες είχα μετ᾿ εμέν, ανθρώπους παιδεμένους. | |
| 6930 | Κι ως είδαμε εις πληροφορίαν, καθώς το εγνωμιάσαν, | |
| | λογίζω να έχη ο Κουραδής εις τα φουσσάτα όπου είδον | |
| | διπλά φουσσάτα παρά εμάς· λαός λαμπρός μού εφάνη. | |
| | Εν τούτω λέγω, αφέντη μου κ᾿ εσέν ουδέν λανθάνει, | |
| | ότι οι Αλαμάνοι ευρίσκονται σήμερον εις τον κόσμον | |
| 6935 | ένας λαός ακέφαλος, όλοι θεληματάροι· | θεληματάροι=πεισματάρηδες |
| | κι όταν ελθούν εις πόλεμον διά να έχουν πολεμήσει, | |
| | καμμίαν ορμήν ουκ έχουσιν, πράξιν καλών στρατιώτων· | |
| | ούτως έρχονται εις πόλεμον ωσάν παραπαρμένοι. | |
| | Λοιπόν, λέγω σε, αφέντη μου, αν θέλη η βασιλεία σου | |
| 6940 | μηδέν τους πολεμήσωμεν ως πολεμούν οι Φράγκοι | |
| | και χάσωμεν τον πόλεμον, ότι πλειότεροί μας είναι· | |
| | αλλά ας τους πολεμήσωμεν με μηχανίαν και φρόνα | |
| | ως πολεμούν εις Ρωμανίαν οι Τούρκοι κ᾿ οι Ρωμαίοι. | Ρωμανία=δυτική Βυζαντινή επικράτεια |
| | Κ᾿ ει μεν το ποιήσομε ως λαλώ, εγώ εις Θεόν ελπίζω, | |
| 6945 | και εις το δίκαιον που έχομεν, να μας έλθη το νίκος». | |
§ 478 | | Κι ο ρήγας, ως παμφρόνιμος στρατιώτης όπου ήτον, | |
| | τον πρίγκιπαν ελάλησεν, ούτως του απεκρίθη· | |
| | «Γίνωσκε, πρίγκιπα αδελφέ, φίλε και συγγενή μου, | |
| | ουκ ένι πράγμα σήμερον εις τον παρόντα κόσμον, | |
| 6950 | ή φρόνεσις ή μηχανία, καμμία επιδεξιωσύνη, | |
| | του να μηδέν την έποικα εις τον εχτρόν μου επάνω, | |
| | μόνι να τον ενίκησα να επήρα την αφεντίαν του. | |
| | Λοιπόν, καλέ μου συγγενή, ως φρόνιμος όπου είσαι | |
| | αφότου επαιδεύτηκες στης Ρωμανίας τις μάχες, | |
| 6955 | να εξεύρεις και τες μηχανίες όπου έχουσιν οι Τούρκοι, | |
| | εδώ έχεις τα φουσσάτα μας κι ως θέλεις, διόρθωσέ τα». | |
| | Ενταύτα του απεκρίθηκεν ο πρίγκιπα Γυλιάμος. | |
§ 479 | | «Αφέντη, αφών ορέγεσαι κι ορίζεις να το ποιήσω, | |
| | να πράξωμε με φρόνεσιν και με τες μηχανίες, | |
| 6960 | άκουσον πρώτα να σε ειπώ την πράξιν όπου λέγω, | |
| | κ᾿ ει μεν σε φαίνει αρεστόν, ούτως να το διορθώσω». | |
| | Ενταύτα άρξετον να λαλή και να του αφηγάται, | |
| | το πώς οι Τούρκοι κ᾿ οι Ρωμαίοι ουδέν είναι στρατιώτες | |
| | να πολεμούν εις πρόσωπον ωσάν εμείς οι Φράγκοι, | |
| 6965 | διατό έχουν πονηρίαν και πολεμούν με τέχνην· | |
| | «Κι αφότου ορίζεις να γενή να πράξωμε ως το λέγω, | |
| | να σε διδάξω και να ειπώ το πώς θέλομεν πράξει. | |
§ 480 | | Ο τόπος ετούτος όπου είμεστεν ένι κλαστώδης τόπος | |
| | κι ουδέν ένι διά πόλεμον κάμπος πλατύς, καθάριος, | |
| 6970 | ως πολεμούν εις την Φραγκίαν κ᾿ εις όλα τα ρηγάτα. | |
| | Διά τούτο ας χωρίσωμεν από όλα μας τα αλλάγια | |
| | λαφρούς ανθρώπους, φρόνιμους, στρατιώτες παιδεμένους, | |
| | και να έχουν άλογα ελαφρά να διώξουν και να φύγουν, | |
| | αλλάγια τρία ή τέσσαρα να τους έχωμεν χωρίσει, | |
| 6975 | να τους ορθώσωμεν να υπάουν εκεί εις τους Αλαμάνους, | |
| | να δείξουν ότι θέλουσιν του να έχουν πολεμήσει. | |
§ 481 | | Κ᾿ εκείνοι, ως είναι πρόθυμοι πολλά εις τον πόλεμόν τους, | |
| | εξεύρω, μετά προθυμίας θέλουν έλθει προς αύτους. | |
| | Κ᾿ ετούτοι, αν είναι φρόνιμοι, αν τους αφούν να έλθουν, | |
| 6980 | και το πλησιάσει εις αυτούς, ας δείξουν ότι φεύγουν· | |
| | κ᾿ ενταύτα ας έρχωνται ορθά εκείσε εις τας κατούνας. | κατούνα=στρατόπεδο |
§ 482 | | Και το αποσώσει εκεί πλησίον, μηδέν σεβούν απέσω· | |
| | ας πιλαλήσουν κι ας διαβούν από το άλλο μέρος | |
| | και πάντα ας είναι μαζωτά, μη πιάση και σκορπίσουν. | |
| 6985 | Κ᾿ εγώ εγνωρίζω καθαρά ούτως τους Αλαμάνους | |
| | και τους Λουμπάρδους αλλά δή, ομοίως τους ρογατόρους, | ρογατόρος=μισθοφόρος |
| | ότι το ιδεί τες τέντες μας, τες φορεσίες, τα ρούχα, | |
| | και τα λαμπρά τα πράγματα, τα έχουν οι κατούνες, | |
| | ν᾿ αφήκουσιν να διώχνουσιν εκείνον τον λαόν μας | |
| 6990 | κ᾿ εις τες κατούνες να σεβούν, τα ρούχα μας επαίρνει. | |
| | Κ᾿ ημείς οι δύο, αφέντη μου, ας χωριστούμε εις δύο | |
| | με τα φουσσάτα όπου έχομεν, να χωριστούν τα αλλάγια, | |
| | να βάλωμεν τα εγκρύμματα εις επιδέξιους τόπους. | εγκρύμματα=ενέδρες |
| | Ου χρήζω να έχω μετά εμέν μόνι και τον λαόν μου, | |
| 6995 | όπου ήφερα από τον Μορέαν, διατί τους εγνωρίζω. | |
§ 483 | | Κι αφών ιδούν οι βίγλες μας εκεί από τα βουνία | |
| | ότι οι Αλαμάνοι εσέβησαν απέσω εις τες κατούνες, | |
| | και σκορπιστούν τα αλλάγια τους, στο κέρδος να βαλθούσιν, | |
| | ας δώσουσιν τα βούκκινα να νοήση ο λαός μας, | |
| 7000 | να εξεβούμε εκ τες χωσίες, να δράμωμεν προς αύτους. | χωσία=καρτέρι, ενέδρα |
| | Έλα εσύ εκ την μίαν μερέαν κ᾿ εγώ πάλε απ᾿ την άλλην | |
| | μετά φουσσάτα και λαόν όπου έχομεν μετά μας· | |
| | κ᾿ εκείνα γαρ τα τέσσαρα τα αλλάγια τα ελαφρά μας, | |
| | το ακούσει γαρ τα βούκκινα οπίσω να στραφούσιν, | |
| 7005 | τον γύρον να τους δώσωμεν όλοι με προθυμίαν. | |
| | Κι αφών τους εξηλώσωμεν και σκορπιστούν τα αλλάγια, | |
| | πολλά ελαφρά κ᾿ εγρήγορα θέλουσιν κιντυνέψει». | |
§ 484 | | Κι αφότου γαρ επλήρωσεν ο πρίγκιπα Γυλιάμος | |
| | εκείνα, τα αφηγήθηκεν και είπεν προς τον ρήγα, | |
| 7010 | ο ρήγας τον αφκράστηκεν κ᾿ επαίνεσεν εις σφόδρα, | |
| | τα όσα του αφηγήσετον ονόστιμον του εφάνη, | |
| | κ᾿ εστράφη προς τον πρίγκιπα και λέγει προς εκείνον· | |
| | «Παρακαλώ σε, αδελφέ, ωσάν με το αφηγήθης, | |
| | να το διορθώσης να γενή, ότι πολλά με αρέσει». | |
| 7015 | Κι ο πρίγκιπας, ως το ήκουσεν, κράζει τους κεφαλάδες, | |
| | τους κιβιτάνους του λαού όπου ήσασιν τα αλλάγια. | κιβιτάνος=φρούραρχος (chevetain) |
| | Αμφότεροι εδιορθώσασιν, εκείνος με τον ρήγαν, | |
| | κ᾿ εχώρισαν τα τέσσαρα αλλάγια όπου σε είπα· | |
| | τους κεφαλάδες κι αρχηγούς εκράξαν κατά μόνας | κεφαλάδες=άρχοντες, ευγενείς |
| 7020 | και τους εδιερμηνέψασιν το πώς ηθέλαν πράξει. | |
| | Κ᾿ εκείνοι απήραν τον λαόν, τα δε λοιπά αλλάγια, | |
| | τα εγκρύμματα και τες χωσίες εχώσαν εις τους τόπους, | χωσία=καρτέρι, ενέδρα |
| | όπου έπρεπεν κ᾿ ετύχαινεν και ήτον επιδέξιον. | |
| | Και μετά ταύτα εκίνησαν τα τέσσαρα αλλάγια | |
| 7025 | κι ολόρθα υπαγαίνασιν εκεί εις τον Κουραδίνον. | |
| | Κι ο Κουραδής, ως έμαθεν ότι έρχετον ο ρήγας | |
| | εκεί προς τες κατούνες του διά να τον πολεμήση, | |
| | ώρισεν κ᾿ εχωρίστησαν τα εδικά του αλλάγια, | |
| | χώρια της καθεμία φυλή του να έχουν πολεμήσει, | |
| 7030 | κ᾿ εκίνησαν κ᾿ ερχόντησαν τον ρήγαν να απαντήσουν, | |
§ 485 | | Λοιπόν, εάν σού έγραφα λεπτομερώς τες πράξες, | |
| | το όσον εγίνετον εκεί στον πόλεμον εκείνον, | |
| | αλάχη να εβαρήθηκες διά την πολυλογίαν | |
| | καθώς βαρειώμαι γαρ κ᾿ εγώ να σε το διπλογράφω. | |
| 7035 | Αλλά καθώς ακούσετε το πώς το εκαταλέξα, | |
| | και πώς το εδιερμήνεψεν ο πρίγκιπα Γυλιάμος, | |
| | ούτως και το επλήρωσεν κι απεκατέστησέν το. | |
| | Εκείνος γαρ ο πόλεμος στο Μπονιφάντ εγίνη, | |
| | όπου ένι ο τόπος συγκλαστός, πλάγια γαρ και λαγγάδια· | |
| 7040 | και δι᾿ αύτα απεργώθησαν ετότε οι Αλαμάνοι, | απεργώνω=εξαπατώ |
| | διατί ουκ έβλεπαν καθαρά του Κάρλου τα φουσσάτα· | |
| | αφνίδια τους επέτρασαν τα τέσσαρα αλλάγια | |
| | εκείνα, τα υπαγαίνασιν να τους εξεμαυλίσουν. | |
| | Κ᾿ εκείνοι ελογίσαντο ότι έρχονται και τα άλλα· | |
| 7045 | διά τούτο ετέθησαν ευθέως να απέρχωνται προς αύτους | |
| | με προθυμίαν κ᾿ εγρήγορα, ως το έχουν τα φουσσάτα. | |
| | Κι ωσάν ήλθαν να εσμίξουσιν να δώσουν κονταρέας, | |
| | εγύρισαν εις το φυγίον τα τέσσαρα αλλάγια | |
| | κ᾿ εβάλθησαν να απέρχωνται ολόρθα εις τες κατούνες. | |
| 7050 | Κ᾿ οι Αλαμάνοι, ως είδασιν τους Φράγκους ότι εφεύγαν, | |
| | του πολέμου εθυμήθησαν κι αρχάσαν να τους διώχνουν, | |
| | και τόσα τους εδιώξασιν, εσώσαν εις τες τέντες, | |
| | Οι Φράγκοι αναγαμήσασιν, αφήκαν τες κατούνες, | |
| | ᾿κ το πλευρόν επεράσασιν κ᾿ εδιάβησαν απέξω. | |
| 7055 | Κ᾿ οι Αλαμάνοι, ως είδασιν τες τέντες όπου εστέκαν | |
| | με τα λαμπρά τα άρματα, τα ρούχα, το λογάριν, | |
| | αφήκασιν να διώχνουσι τους Φράγκους όπου εφεύγαν | |
| | κ᾿ εις τες κατούνες έδωκαν, εσέβησαν απέσω, | |
| | αρχίσαν να σκορπίζωνται, να επαίρνουσιν τα ρούχα | |
| 7060 | και τα σεντούκια, όπου είχασιν απέσω το λογάριν, | |
| | ετσάκιζαν κ᾿ επαίρνασιν απαύτου εί τι ηυρέσκαν· | |
| | αλλήλως εμαλλώνασιν, με τα σπαθία εκρούσαν. | |
| | ΗΤΤΑ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΝΡΑΔΙΝΟΥ [1268] | |
§ 486 | | Κ᾿ ιδών οι βίγλες των Φραγκών την πράξιν των Ντουδέσκων, | Ντουδέσκοι=Γερμανοί |
| | ελάλησαν τα βούκκινα κ᾿ εννόησαν οι χωσίες, | |
| 7065 | κ᾿ εξέβησαν τα εγκρύμματα, ο πρίγκιπας κι ο ρήγας, | |
| | ο είς από την μίαν μερέαν, κι ο άλλος από την άλλην. | |
| | Κ᾿ εκείνοι όπου εφεύγασιν, τα τέσσαρα τα αλλάγια, | |
| | οπίσω στρέμμα εποίκασιν εκεί προς τες κατούνες, | στρέμμα=επιστροφή |
| | τον γύρον ετριγύρισαν όλους τους Αλαμάνους· | |
| 7070 | εσώσασιν τα πεζικά με τζάγρες και δοξάρια· | τζάγρα=βαλλίστρα |
| | ούτως τους εκατέσφαζαν ωσάν αγριοχοιρίδια, | δοξάρια=τόξα |
| | ολίγοι γαρ εγλύτωσαν από τους Αλαμάνους. | |
| | Το δε οι Ντουσκάνοι αλλά δή ωσαύτως κ᾿ οι Λουμπάρδοι, | |
| | πολλοί απ᾿ αύτους έφυγαν διατό εξεύραν τον τόπον, | Ντουσκάνοι=από την Τοσκάνη |
| 7075 | και άλλοι φίλους είχασιν και ωδηγέψανέ τους. | |
§ 488 | | Τον Κουραδίνον έπιασαν, την κεφαλήν του εκόψαν | |
| | οκάποι απ᾿ την Ανάπολιν, όπου τον εκακεύαν, | Ανάπολη=>Νάπολι |
| | διατό αγαπούσαν του ρηγός την αφεντίαν να έχουν. | |
| | Στο ξίφος γαρ του κονταρίου την κεφαλήν του ηφέραν, | |
| 7080 | και του ρηγός την ήφεραν κ᾿ επροσκομίσανέ την. | |
| | Κι ο ρήγας, ως ευγενικός και φρόνιμος όπου ήτον, | |
| | πολλά το εβλαστήμησεν, μεγάλως το ελυπήθη, | |
| | κ᾿ εχόλιασεν προς εκεινούς, όπου το έργον εποίκαν, | |
| | και φανερά το ελάλησεν οι πάντες γαρ το ακούσαν· | |
| 7085 | το πώς ηγάπα κ᾿ ήθελεν κάλλιον να είχεν χάσει | |
| | μίαν από τες χώρες του εκ τες καλλιώτερές του, | |
| | παρά να είχασιν ποσώς τον Κουραδή σκοτώσει. | |
| | Επεί αν τον είχαν ζωντανόν πιάσει εις πόλεμόν του, | |
| | τιμήν μεγάλη εβούλετον να του είχεν ποιήσει, | |
| 7090 | διατό ήτον γαρ ευγενικός άνθρωπος και στρατιώτης | |
| | και έρχετον στρατιωτικά του να έχη εκδικήσει | |
| | τον θάνατον του ρόϊ Μαφρέ, που ήτον εξάδελφός του, | Μανφρέδος της Σικελίας (γιος Φρειδερίκου Β’) |
| | κι ουδέν το εξεδούλεψεν να κόψη την κεφαλήν του. | |
§ 489 | | Αφότου γαρ επλήρωσεν ο πόλεμος εκείνος, | |
| 7095 | τους ζωντανούς, όπου έπιασαν, ώρισεν γαρ ο ρήγας | |
| | και όλους εδιεμοίρασαν κ᾿ εστείλασιν στα κάστρη. | |
| | Το κέρδος όπου εκέρδισαν ώρισεν πάλε ο ρήγας, | |
| | ο κατά είς το εκέρδισεν να το έχη εδικόν του. | |
| | Την τένταν γαρ του Κουραδή, όπου είχεν δέκα στύλους, | |
| 7100 | και τα λαμπρά τα άρματα τα ρούχα, το λογάρι, | |
| | τα είχεν στην κατούνα του, εκράτησεν ο ρήγας | |
| | διά λόγου κ᾿ ιμοιράδι του, τίποτε άλλον ου χρειάστη. | |
| | Και την κατούνα του δουκός ντε Καρεντάνα εκείνου, | Δούκας Κορινθίας [ίσως[ |
| | τα είχεν εις τες τέντες του, άρματα και λογάρι, | |
| 7105 | ώρισεν και εδώκασιν του πρίγκιπος Γυλιάμου | |
| | διά ευεργεσίαν κι ο λόγου του μερίδιν του πολέμου. | |
§ 490 | | Κ᾿ αφότου ευεργέτησεν όλους του τους στρατιώτες | |
| | κ᾿ εμέρισεν το κούρσον του, το νίκος όπου εποιήσεν, | κούρσο [εδώ]=λεία, λάφυρα |
| | ώρισεν κι απηλόγιασαν όλα του τα φουσσάτα | |
| 7110 | κ᾿ εδιέβηκεν ο κατά είς εκείθεν όπου ήλθεν. | |
| | Τον πρίγκιπα εκράτησεν κι απήρε μετ᾿ εκείνον | |
| | κι ολόρθα στην Ανάπολιν εδιάβησαν οι δύο, | Ανάπολη=>Νάπολι |
| | λέγας να ιδή την ρήγαιναν ο πρίγκιπας Γυλιάμος | |
| | ομοίως την θυγατέραν του εκείνην την Ζαμπέαν, | Ισαβέλλα Βελλεαρδουίνου (Ιζαμπώ) |
| 7115 | όπου είχεν του ρηγός ο υιός ομόζυγον γυναίκα. | |
| | Κι αφότου απεσώσασιν ο πρίγκιπας και ο ρήγας | |
| | εκείσε εις την Ανάπολιν αμφότεροι οι δύο, | |
| | ο ρήγας άρξετον λαλεί της ρήγαινας να λέγη, | |
| | του να επαινή τον πρίγκιπα και να την έχη αυξαίνει· | |
| 7120 | το πώς από της γνώσεως του και την διόρθωσίν του | |
| | εκέρδισε τον πόλεμον, απήρεν και το νίκος | |
| | από τους αντιδίκους του, αυτούς τους Αλαμάνους. | |
| | Κ᾿ η ρήγαινα, ως ευγενική, τον πρίγκιπα ευχαρίστει, | |
| | τιμήν μεγάλην του έποικεν, δωρήματα του εδώκεν. | |
§ 491 | 7125 | Κι ο ρήγας πάλε του έκαμνεν τόση τιμήν μεγάλην | |
| | του πρίγκιπος, φιλανθρωπίαν, οι πάντες το εθαυμάζαν· | |
| | εκράτησέ τον μετ᾿ αυτόν μετά χαρές μεγάλες | |
| | ημέρας γαρ καν δεκοχτώ, θέλεις εικοσιδύο, | |
| | και είχεν όρεξιν καλήν να τον κρατή μετ᾿ αύτον | |
| 7130 | κανέναν μήναν, θέλεις δύο, να χαίρωνται αλλήλως. | |
| | Κ᾿ ενταύτα ήλθαν εκ τον Μορέαν του πρίγκιπος μαντάτα | |
| | το πώς οι αντιδίκοι του, οι άνομοι Ρωμαίοι, | |
| | επάτησαν τον όρκον τους κι αρχάσασιν τή μάχην | |
| | κι αφήκασιν το τέρμενον όπου είχαν μετ᾿ εκείνον. | |
| 7135 | Το ακούσει το ο πρίγκιπας, απήλθεν εις τον ρήγαν | |
| | κι απηλογίαν του εζήτησεν ν᾿ απέλθη εις τον Μορέαν, | |
| | μη κιντυνέψη ο τόπος του και πάθη και ζημίαν. | |
§ 492 | | Κι ο ρήγας, ως το ήκουσεν, ακριοβλαστήμησέ το· | |
| | κι ως έξευρεν κ᾿ εγνώριζεν, ως ήτον γαρ κ᾿ η αλήθεια, | |
| 7140 | ότι από την διόρθωσιν του πρίγκηπα Μορέως | |
| | εκέρδισε τον πόλεμον του Κουραδή εκείνου | |
| | κ᾿ ενέμεινέ τους αφεντία της Πούλιας του ρηγάτου, | |
| | (την ήθελαν να επάρουσιν εκείνοι οι Αλαμάνοι, | |
| | οι Γιμπελίνοι, μετ᾿ αυτούς Ντουσκάνοι και Λουμπάρδοι), | Γιμπελίνοι=Γιβελίνοι (αντιΠαπικοί) |
| 7145 | κ᾿ εγνώριζε ότι ο πρίγκιπας είχε εξοδιάσει τόσον | |
| | εις τον λαόν όπου ήφερεν ετότε εκ τον Μορέαν | |
| | εις συμμαχίαν και δούλεψιν, βοήθειαν προς εκείνον· | |
| | ώρισεν και εδώκαν του απ᾿ έσω εκ το βιαστήρι | βιαστήρι=θησαυροφυλάκειο |
| | λογάριν πλήθος, χρήματα, χρυσάφι και ασήμιν, | |
| 7150 | φαρία εκατόν του έδωκεν εκ τα καλλιώτερά του. | φαρία=πολεμικά άλογα |
| | Μετά ταύτα πάλε του έδωκεν ανθρώπους, των αρμάτων | |
| | πενήντα απάνω εις τα φαρία, όλοι εκλεκτοί στρατιώτες, | |
| | και διακοσίους τζαγράτορους, ενώ ήσαν πληρωμένοι | τζαγρατόροι=φέροντες βαλλίστρα |
| | διά έξι μήνες όλοι τους, πεζοί και καβαλλάροι, | |
| 7155 | να τους επάρη εις τον Μορέαν, να στήκουν μετ᾿ εκείνον, | |
| | να του βοηθούν να μάχεται τους άνομους Ρωμαίους, | |
| | όπου ποτέ τους ου κρατούν αλήθειαν ούτε όρκον. | |
| | | |
| | ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΣ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΪΝΟΣ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ ΕΠΕΙΓΟΝΤΩΣ ΕΙΣ ΜΟΡΕΑΝ | |
§ 493 | | Αφότου γαρ εδιόρθωσεν ο πρίγκιπας Μορέως | |
| | τα πάντα όλα πράγματα, τα του έδωκεν ο ρήγας, | |
| 7160 | φουσσάτα, άρματα, φαρία, τες τέντες το λογάριν, | |
| | απηλογίαν του εζήτησεν κι απεχαιρέτησέν τον· | |
| | εξέβη απ᾿ την Ανάπολιν κ᾿ ήλθεν εις το Βροντήσι, | Ανάπολη=>Νάπολι |
| | εύρεν τα πλευτικά έτοιμα ως το ώρισεν ο ρήγας· | πλευτικά=καράβια |
| | απέσω εις αύτα εσέβηκεν με τον λαόν όπου είχεν | |
| 7165 | κ᾿ εις την Κλαρέντσαν έσωσεν την δεύτερην ημέραν. | |
| | Το ακούσει το οι άπαντες εκείνοι οι Μοραΐτες | |
| | ότι έσωσεν ο πρίγκιπας κ᾿ ήλθεν εις την Κλαρέντσαν | |
| | μετά φουσσάτα και λαόν όπου είχεν μετ᾿ εκείνον, | |
| | ύγιοι, σωζάτοι, ουκ έλειπεν ένας μόνος απ᾿ αύτους, | σωζάτος=γεμάτος |
| 7170 | με κέρδος, πλούτον φοβερόν, το εκέρδισαν εκείσε | |
| | στον πόλεμον όπου έποικαν μετά τον Κουραδίνον, | |
| | τον Κύριον εδόξασαν και την αγίαν Θεοτόκον. | |
| | Χαράν μεγάλην έποικαν οι πάντες του Μορέως, | |
| | τον πρίγκιπα επροσκύνησαν και τους φλαμουραρίους· | φλαμουράριος=βαθμοφόρος |
| 7175 | όπου είχεν φίλον, συγγενήν, εχάρη μετ᾿ εκείνον, | |
| | κι όλοι τον Θεόν εδόξασαν όταν τους είδαν ότι ήλθαν. | |
§ 494 | | Ο πρίγκιπας ερώτησεν να μάθη την αλήθειαν, | |
| | το πώς εγίνετο η αφορμή κ᾿ εσκανταλίστη η αγάπη. | |
| | Κ᾿ εκείνοι όπου το εξεύρασιν τον επληροφορέσαν, | |
| 7180 | το πώς την μάχην άρχισαν κ᾿ εγίνησαν αφιόρκοι, | |
| | διατί τους είπασιν τινές, κ᾿ ελπίζαν να ένι αλήθεια, | |
| | ότι εσκοτώθη ο πρίγκιπας στον πόλεμον εκείνον, | |
| | όπου επολεμήσασιν ο ρήγας κ᾿ οι Αλαμάνοι. | |
| | Ενταύτα απεκρίθηκεν ο πρίγκιπας και είπεν· | |
| 7185 | «Ποτέ αφορμές ου λείπουσιν των άπιστων Ρωμαίων· | |
| | ως έχουσιν την αφιορκίαν, έχουσιν και τους τρόπους». | |
| | Μετά ταύτα κράζει ο πρίγκιπας τον αφέντην της Καρυταίνου | Γοδεφρείδος ντε Μπρυγέρ (Geoffroy de Bruyères) |
| | και λέγει του· «Καλέ ανεψίε, παράλαβε μετά σε | |
| | τους Φράγκους όπου ηφέραμεν μετά μας εκ την Πούλιαν, | Πούλια=>Απουλία Ιταλίας |
| 7190 | όπου μας ευεργέτησεν κ᾿ εβοήθησεν ο ρήγας, | |
| | να μας βοηθούν και μάχωνται μετά μας τους Ρωμαίους· | |
| | κι ας είναι εκείσε εις των Σκορτών μετά σε εις την άκρην, | Σκορτά=> ορεινή δυτ. Αρκαδία |
| | εις φύλαξιν του τόπου μας, και τους Ρωμαίους να βλάβουν». | |
§ 495 | | Το ακούσει το ο μισίρ Ντζεφρές της Καρυταίνου ο αφέντης, | |
| 7195 | μεγάλως το αποδέξετον, ονόστιμον του εφάνη, | |
| | λογίζοντα κ᾿ ελπίζοντα με τον λαόν εκείνον | |
| | θέλει ζημιώσει τους Ρωμαίους, τον τόπον του φυλάξει. | |
| | Επήρε τους κι απήλθασιν εις των Σκορτών τα μέρη | |
| | εκείσε τους εδιόρθωσεν να κατοικούν και στήκουν | |
| 7200 | εις το χωρίον, το λέγουσιν Αράχοβαν Μεγάλην, | |
| | όπου ένι η άκρη των Σκορτών εκεί προς τους Ρωμαίους, | |
| | να μάχωνται μετ᾿ εκεινούς, τον τόπον να φυλάττουν. | |
§ 496 | | Εν τούτω εσυνέβηκεν, αν λάχη από αμαρτίας, | |
| | κι ουδέν επέρασεν ποσώς κανένας μήνας, δύο, | |
| 7205 | εφάνη από τα κρύα νερά, τα είχε ο τόπος εκείνος, | |
| | το κοιλιακόν τους ηύρηκεν κι απόθαναν οι πλέω | |
| | αι Φράγκοι εκείνοι όπου ήσασιν εις το χωρίο Αραχόβου. | |
| | Ο αφέντης της Καρύταινας ανάπαψιν ουκ είχεν· | |
| | από όσοι εναπείμειναν απ᾿ αύτους, να ήσαν ύγιοι | |
| 7210 | του να εβαστούσαν άρματα και να εκαβαλλικεύαν, | |
| | αεννάως τους έπαιρνεν μετ᾿ αυτόν κ᾿ υπήγαιναν εις μάχην, | |
| | κ᾿ εμάζησε με τους Ρωμαίους κ᾿ εζήμιωνεν μεγάλως. | |
| | ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΥΘΕΝΤΟΥ ΤΗΣ ΚΑΡΥΤΑΙΝΗΣ | |
§ 497 | | Ενταύτα εσυνέβηκεν από αμαρτίας του τόπου | |
| | και δυστυχίαν γαρ των Φραγκών ετότε του Μορέως, | |
| 7215 | ο αφέντης της Καρύταινας, ο εξάκουστος εκείνος, | |
| | έπεσε εις ζάλην φοβερήν, ᾿ς αστένειον βαρυτάτην | |
| | κ᾿ ενίκησεν το φυσικόν, το έχουσιν οι ανθρώποι, | |
| | κ᾿ επήρε τον ο θάνατος· έδε ζημία μεγάλη | |
| | όπου ήλθε ετότε εις τον Μορέαν, θλίψη μεγάλη εγίνη. | |
| 7220 | Εθλίβη τον ο πρίγκιπας, όπου ήτον γαρ και θείος του, | |
| | οι πάντες τον εκλάψασιν, μικροί τε και μεγάλοι, | |
| | αυτά τα όρνεα τα άλαλα κι αυτά εκλάψανέ τον· | |
| | αϊλλοί ζημία που εγίνετον ετότε εις τον Μορέαν! | |
| | Και ποίος ουκ εβλαστήμησεν και τίς ουκ ελυπήθη; | |
| 7225 | πατέραν είχαν τα ορφανά, άντραν είχαν οι χήρες, | |
| | αφέντην και διαφέστοραν όλη η φτωχολογία. | διαφέστορας=προστάτης |
| | Τους άπαντες εφύλαγεν από την αδικίαν· | |
| | ποτέ φτωχόν ουκ άφινεν να δυστυχοατυχήση, | |
| | άνθρωπον που εχρημάτιζεν να πέση εις πενητείαν. | εχρημάτιζεν=είχε αξία |
| 7230 | Έδε αμαρτίαν όπου έποικεν ο θάνατος ετότε, | |
| | να επάρη ετέτοιον άνθρωπον, εξάκουστον στρατιώτην, | |
| | να μείνουσιν πεντάρφανα όσοι τον αγαπούσαν. | |
| | Λοιπόν, ως ήλθε από αμαρτίας κι ουκ είχεν κληρονόμον | |
| | να αφήκη τέκνον από αυτού, διά να κληρονομήση | |
| 7235 | τα κάστρη και την αφεντίαν όπου είχεν στον Μορέαν, | |
| | εις των Σκορτών γαρ τον ζυγόν και εις ετέρους τόπους, | |
| | τον τόπον του εμερίσασιν κ᾿ εποίκαν δύο μερίδια· | |
| | το ένα επήρε ο πρίγκιπας διατό είχεν την αφεντίαν, | |
| | και το άλλο η γυναίκα του διά ντουάριν, όπου είχεν. | ντουάριν (δουέριν)=προίκα, κλήρος χήρας |
| 7240 | Εκείνη γαρ η αρχόντισσα ήτον γαρ αυταδέλφη | |
| | μισίρ Γυλιάμου εκεινού των Αθηνών του δούκα, | |
| | Μέγαν Κύρην τον έλεγαν, όνομα των Ἑλλήνων. | |
§ 498 | | Αφότου γαρ επέρασε καιρός, μήνες κ᾿ ημέρες, | |
| | ο Μέγας Κύρης έστειλεν εις το ρηγάτο Πούλιας | |
| 7245 | μαντατοφόρους φρόνιμους εκεί στον κόντον ντε Πριένε, | Ούγος ντε Μπριέν (Hugues de Brienne) |
| | μισίρ Ούγγο τω ονόματι, κόντος ήτον του Λέτσε. | Λέτσε=>Lecce Ιταλίας |
| | Συμβίβασιν εποίκασιν να επάρη την αδελφήν του | |
| | ᾿ς ομόζυγον γυνήν αυτού, την κυράν της Καρυταίνου. | Ισαβέλλα Ντελαρός |
| | Κι αφότου εσυμβιβάστησαν απέρασεν ο κόντος | |
| 7250 | κ᾿ ήλθεν εκείσε εις τον Μορέαν στην χώραν Ανδραβίδας· | |
| | κι ο Μέγας Κύρης ήλθε ομοίως από την χώραν Θήβας. | |
| | Κι όταν ενώθησαν ομού, ισιάστησαν αλλήλως, | |
| | απέστειλαν κ᾿ ήλθεν εκεί η κυρά της Καρυταίνου, | |
| | κ᾿ εκεί την ευλογήθηκεν ο κόντος Ουγγός ντε Μπριένε. | |
| | ΟΙ ΜΕΤΕΠΕΙΤΑ ΔΟΥΚΕΣ ΑΘΗΝΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΤΑΛΑΝΟΙ | |
§ 499 | 7255 | Κι αφότου γαρ εδιόρθωσεν τα κάστρη και τας χώρας, | |
| | όπου είχεν της αρχόντισσας εκείσε εις τον Μορέαν, | |
| | επήρε την κι απέρασε κ᾿ εδιάβησαν στην Πούλιαν. | |
| | Κι ουδέν επέρασεν καιρός, ως ήθελεν ο Κύριος, | |
| | κ᾿ εσύλλαβεν η αρχόντισσα από τον κόντον Ούγγον | |
| 7260 | κ᾿ εποίησεν υιόν εξαίρετον, Γατιέρην τον εκράζαν, | Gautier de Brienne |
| | εξέβηκεν εις τ᾿ άρματα πρόθυμος, εις στρατείαν | |
| | κ᾿ εξάκουστος κ᾿ επαινετός στης Δύσης τα ρηγάτα. | |
§ 500 | | Κι αφότου επέρασεν καιρός, εδιάβησαν και χρόνοι, | |
| | κι απόθανεν ο μισίρ Γγίς, το επίκλην ντε Λαρότσε, | Γκυ Β’ Ντελαρός (De La Roche) |
| 7265 | ο Μέγας Κύρης σε λαλώ, των Αθηνών ο δούκας, | |
| | εξέπεσεν ο τόπος του κ᾿ η αφεντία όπου είχεν | |
| | του κόντου Γατιέρη του υιού εκεινού του κόντου Ούγγου, | Gautier de Brienne |
| | εκεινού γαρ του επαινετού στρατιώτου όπου σε λέγω, | |
| | όστις ήτον εξάδελφος του μισίρ Γγή εκείνου. | |
| 7270 | Κι ως ήλθεν κ᾿ επαράλαβεν το Μεγαλοκυράτο, | Μεγαλοκυράτο=Δουκάτο Αθηνών |
| | κ᾿ εγίνη δούκας Αθηνών, αφέντης κληρονόμος. | |
| | Κι ως ηύρε ότι είχασιν ελθεί ετότε οι Κατελάνοι, | Κατελάνοι=Καταλανοί |
| | όπερ γαρ τους ελέγασιν κ᾿ εκράζασιν Κουμπάνια, | Κουμπάνια=Καταλανική Εταιρεία |
| | εκείσε εις τον Αλμυρόν, όπερ τους είχεν φέρει | Αλμυρός=>κοντά στον Ορχομενό |
| 7275 | ο δούκας γαρ των Αθηνών, ο μισίρ Γγίς εκείνος | |
| | εις λογισμόν και συμφωνίες να ελθούν στον Μορέαν, | |
| | τον τόπον να κερδίσουνε, την αφεντίαν να επάρη | |
| | διά την ομόζυγον αυτού όπου ήτον κληρονόμος, | |
| | εκείνην όπου ωνόμαζαν κ᾿ εκράζασιν Μαάτην | Αναγαυική Ματθίλδη (Mahaut de Hainaut) |
| 7280 | ο πρίγκιπας ο Τάραντος εκράτει το ιγονικόν του, | Φίλιππος Α΄ του Τάραντος |
| | το πριγκιπάτο Αχαΐας με τρόπον αδικίας. | |
| | Λοιπόν, ως ηύρηκεν εκεί μυσίρ Γατιέρης ο δούκας | Gautier de Brienne |
| | ότι είχασιν ελθεί εκεί εκείνη η Κουμπάνια | |
| | κ᾿ είχαν μετ᾿ αύτους ενομού Τούρκους χιλίους και πλέον, | |
| 7285 | εσυμβιβάστην μετ᾿ αυτούς με συμφωνίες μεγάλες | |
| | να μάχωνται την Ρωμανίαν και την Βλαχίαν επάρουν. | Βλαχία=> Θεσσαλία (κυρίως) |
| | Και όσον εκερδίσασιν του Δομοκού το κάστρον, | |
| | εσέβησαν εις σκάνταλα κ᾿ εις μάχην γαρ μεγάλην. | |
| | Οι Κατελάνοι εσύμπεφταν δουλωτικά εις τον δούκαν· | συμπέφτω=συμπεριφέρομαι |
| 7290 | κ᾿ εκείνος από αλαζονείας, ως το έχουσιν οι Φράγκοι, | Κατελάνοι=Καταλανοί |
| | κι από κακής του γαρ βουλής όπερ του εδώκαν άλλοι, | |
| | εβάλθη κ᾿ επολέμησε τον πόλεμον αχάσε, | |
| | επιάστην εις τον πόλεμον, την κεφαλήν του εκόψαν, | |
| | επήραν και τον τόπον του το Μεγαλοκυράτο, | Μεγαλοκυράτο=Δουκάτο Αθηνών |
| 7295 | και είναι αφέντες σήμερον εις αύτο η Κουμπάνια. | Κουμπάνια=Καταλανική Εταιρεία |
| | Ο πόλεμος εγίνετον ημέρα γαρ δευτέρα | |
| | στας δεκαπέντε του μηνός όπερ τον λέγουν μάρτιον, | |
| | εν έτει τρέχοντος χρονών τω από κτίσεως κόσμου, | |
| | έξι χιλιάδων αλλαδή κι οχτακοσίων χρόνων | |
| 7300 | και συν αυτοίς δεκαεφτά, και της ινδίκνου ογδόης. | |
| | | |
| | Η ΥΠΟΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΤΟΥ ΠΑΣΣΑΒΑ [1275] | |
§ 501 | | Εν τούτω παύομαι εδώ περί του κόντου ντε Μπριένε, | Ούγος ντε Μπριέν (Hugues de Brienne) |
| | όπου ήτον δούκας Αθηνών, να λέγω και να γράφω | |
| | και θέλω και να σας ειπώ κι αφήγησιν ετέραν, | |
| | το τι συνέβη εις τον καιρόν του πρίγκιπα Γυλιάμου. | |
§ 502 | 7305 | Όταν ήτον στην φυλακήν της Κωνσταντίνου πόλης | |
| | κ᾿ εξέβη με τες συμφωνίες όπου έποικαν ετότε, | |
| | τες όποιες γαρ ακούσετε εις το βιβλίον ετούτο. | |
| | Έδωκεν γαρ και όψιδες του βασιλέως ετότε | όψιδα=η όμηρος |
| | του Τζαδερού την αδελφήν, του μέγα κοντοσταύλου, | |
| 7310 | και την θυγάτηρ εκεινού του Πασσαβά του αφέντη, | |
| | όπου ήτον πρωτοστράτορας όλου του πριγκιπάτου. | |
§ 503 | | Λοιπόν, ως ήσαν όψιδες οι αρχόντισσες εκείνες | |
| | εκείσε διά τον πρίγκιπα στην Κωνσταντίνου πόλιν, | |
| | έτυχεν και απόθανεν ο αφέντης της Ακόβου, | |
| 7315 | μισίρ Γατιέρην τον έλεγαν, το επίκλην του ντε Ροζιέρες, | Γκωτιέ ντε Ροζιέρ (Gauthier de Rosières) |
| | κι ουκ είχεν κληρονόμον του από τον εμαυτόν του, | |
| | μόνον του πρωτοστράτορος την θυγατέρα εκείνην | |
| | του μισίρ Ντζά ντε Πασσαβά, που είχεν την αδελφήν του | Ζαν ντε Νεϊγύ (Jean de Neuilly ή Nully) |
| | ομόζυγον γυνήν αυτού, κ᾿ εποίκαν θυγατέραν, | |
| 7320 | την ωνομάζαν κ᾿ έλεγαν μαντάμα Μαργαρίταν. | Μαργαρίτα του Νεϊγύ |
| | Και διατό ήτον όψιδα ετότε εις την Πόλιν | όψιδα=η όμηρος |
| | (την έβαλεν ο πρίγκιπας ως διά τον εμαυτόν του), | |
| | κι ουδέν ηυρέθη εις τον Μορέαν στα τέρμενα απέσω | |
| | διά ν᾿ απέλθη στον πρίγκιπα, διά να την ρεβεστίση | ρεβεστίζω=απονέμω τίτλο φέουδου |
| 7325 | της Άκοβας την αφεντίαν όπου ήτον κληρονόμος, | |
| | εκράτησεν ο πρίγκιπας την αφεντία δι᾿ εκείνον. | |
§ 504 | | Κι όταν ήλθε η αρχόντισσα η μαντάμα Μαργαρίτα | |
| | απέκει όπου ήτον όψιδα διά τον πρίγκιπα Γυλιάμον, | |
| | και ήλθεν κ᾿ εξεζήτησεν την αφεντίαν Ακόβου, | |
| 7330 | ο πρίγκιπας της έστρεψεν απόκρισιν ετέτοιαν· | |
| | ότι αφότου επέρασεν ο χρόνος και η μέρα | |
| | όπερ γαρ της εξέπεσεν το ιγονικόν εκείνο, | |
| | κι ουδέν ήλθεν στην κούρτην του διά να το εξεζητήση, | κούρτη=συνέλευση αρχόντων |
| | ως το έχουσιν το τέρμενα του τόπου τα συνήθεια· | |
| 7335 | τίποτε αν είχε, εχάσε το, τίποτε ουδέν της δίδει. | |
§ 505 | | Κι ως το ήκουσε η αρχόντισσα, μεγάλως το εθαυμάστη, | |
| | διατί ουκ ήλπιζεν ποτέ στον πρίγκιπα να εύρη | |
| | ετέτοιαν γαρ απόκρισιν ωσάν της αποκρίθη, | |
| | διατί ήτον εις φυλακήν όψιδα δι᾿ εκείνον, | |
| 7340 | ατός του γαρ την έβαλεν, φταίσιμον ουκ εποίκεν· | |
| | επεί, αν ήτον στον Μορέαν εις την ανάπαψίν της, | |
| | ποτέ ουδέν απόλειπε να σφάλη εκ τα συνήθεια. | |
| | Αφότου δε ο πρίγκιπας την έβαλεν δι᾿ εκείνον | |
| | διά όψιδα και φυλακήν, ουδέν εθάρρει εις αύτον | |
| 7345 | ετέτοιους τρόπους κι αφορμές κι απόκρισιν να ποιήση. | |
| | Όμως, αφών εγνώρισεν η ντάμα Μαργαρίτα | |
| | κ᾿ εκείνοι όπου ήσαν μετ᾿ αυτήν οι συμβουλάτοροί της, | |
| | ότι ο πρίγκιπας Μορέως ουδέν της στρέφει δίκαιον, | |
| | εμίσσεψεν κ᾿ εδιάβηκεν στο οσπίτι της θλιμμένη. | |
| 7350 | Διαβούσα γαρ καιρός μικρός, ένας μήνας και πλέον, | |
| | εστράφη πάλι η αρχόντισσα, στον πρίγκιπαν εδιάβη | |
| | με την βουλήν και συντροφίαν όπου είχεν μετ᾿ εκείνην, | |
| | κι ανάκραξεν κ᾿ εζήτησεν το κάστρον της Ακόβου | |
| | μετά την περιοχήν αυτού κι όλην την μπαρουνίαν. | |
| 7355 | Εποίησε γαρ την δεύτερην ανάκραξεν και τρίτην· | |
| | κι ο πρίγκιπας της έστρεψεν απόκρισιν ετέγοιαν, | |
| | ωσάν την πρώτην γαρ φοράν εκράτει έναν στίχον. | εκράτει έναν στίχον [μτφ.]=«τον χαβά του» |
§ 506 | | Αφότου εγροίκησεν καλά η ντάμα Μαργαρίτα | |
| | ότι ποτέ εκ τον πρίγκιπα δίκαιον ουδέν ευρίσκει, | |
| 7360 | όλους επαρακάλεσε φίλους και συγγενείς της | |
| | του να την συμβουλέψουσιν το πώς να έχη πράξει, | |
| | να μη χάση το δίκαιον της και πέση εις ακληρίαν. | ακληρία=χωρίς κληρονόμο |
| | Κ᾿ ετότε οι φρονιμώτεροι, όπου την αγαπούσαν, | |
| | όλοι την εσυμβούλεψαν του να έχη επάρει άντραν, | |
| 7365 | άνθρωπον μέγαν, φρόνιμον κι από υψηλήν γενέαν, | |
| | «κ᾿ εκείνος με τα φρόνα του και με τους εδικούς του | |
| | σε θέλει βάλει εις νομήν από το ιγονικόν σου». | |
§ 507 | | Εν τούτω γαρ η αρχόντισσα, ως φρόνιμη όπου ήτον, | |
| | εσυγκατέβη, έστερξεν άντραν να έχη επάρει. | |
| 7370 | Ενταύτα εσυνεργήσασιν οι πρώτοι της γενεάς της | |
| | κι απήρεν άντρα ευγενικόν από υψηλήν γενέαν, | |
| | αυτάδελφον του ευγενικού μισίρ Νικόλα εκείνου, | Νικόλαος Β’ Σαιντ-Ομέρ (Nicolas de Saint-Οmer) |
| | ντε Σαίντ Ομέρ τον έλεγαν και της Θηβού αφέντην, | |
| | τον μισίρ Ντζάν το όνομα ντε Σαίντ Ομέρ κ᾿ εκείνον· | Ιωάννης Σαιντ-Ομέρ (Jean de Saint-Omer) |
| 7375 | είχαν και τρίτον αδελφόν κ᾿ εκράζαν τον μισέρ Ότον. | |
§ 508 | | Κι αφών την ευλογήθηκεν ο μισίρ Ντζάς εκείνος, | |
| | το οφφίκιον επαράλαβε του πρωτοστρατοράτου, | οφφίκιον=αξίωμα |
| | όπου ήτον γαρ το ιγονικόν της γυναικός του εκείνης. | |
| | Εκείνοι γαρ ντε Σαίντ Ομέρ μεγάλη ευγένειαν είχαν· | |
| 7380 | η μήτηρ τους ευρίσκετον του ρήγα της Ουγγρίας | |
| | αυτάδελφη ονόμιμη, την είχε ο πατήρ τους | |
| | εκείνος ο μισίρ Μπελάς διά ομόζυγον γυναίκαν· | Μπέλα Σαιντ-Ομέρ |
| | κ᾿ εποιήκασιν οι δύο ομού εκείνους τους τρεις αφέντες. | |
| | Κι ο δούκας γαρ των Αθηνών, αυτός ο Μέγας Κύρης, | Ιωάννης Ντελαρός |
| 7385 | είχε αυταδέλφους άλλους τρεις κ᾿ ήσαν πρώτοι εξαδέλφοι | |
| | μετά εκεινούς ντε Σαίντ Ομέρ, ᾿ς πρώτον βαθμόν σε λέγω. | |
| | Κι αφότου ευλογήθηκεν ο μισίρ Ννζάς εκείνος | |
| | εκείνην την ευγενικήν την ντάμα Μαργαρίτα, | |
| | ουδέν ηθέλησε ποσώς του να μακρημερέψη | |
| 7390 | η υπόθεσις της Άκοβας, να μη την ανακράξη | |
| | στην κούρτην γαρ του πρίγκιπος εκείνου του Μορέως. | |
| | Τους αδελφούς του αξίωσεν κ᾿ ήλθαν ομού μετ᾿ αύτον· | |
| | εις τον Μορέαν απέσωσαν ολόρθα εις την Κλαρέντσα. | |
§ 509 | | Εκεί ηύραν τον πρίγκιπα μετά τους κεφαλάδες | |
| 7395 | ενώ εκράτει παρλαμά διά υπόθεσες όπου είχεν. | παρλαμάς=συνεδρίαση |
| | Ημέρας δύο εποιήσασιν τίποτε ουκ ανακράξαν. | |
| | έπαιζον, είχασιν χαρές μετά τους Μοραΐτες. | |
| | Διαβόντα γαρ ημέρες δύο ήλθεν ο μισίρ Ιωάννης | Ιωάννης Σαιντ-Ομέρ (Jean de Saint-Οmer) |
| | μετά τους δύο του αδελφούς, ντε Σαίντ Ομέρ εκείνους | |
| 7400 | και μετά την γυναίκαν του όπου ήτον κληρονόμος· | |
| | κ᾿ ήλθαν εμπρός στον πρίγκιπα κ᾿ επρεζαντίστη εκείνη | επρεζαντίστη=παρουσιάστηκε |
| | ως κληρονόμος όπου ήτον του ιγονικού της όλου. | |
| | Κ᾿ ενταύτα επρεζάντισε τον άντραν της εκείνον | |
| | ως αβουέ και άντραν της, ως το έχουν τα συνήθεια. | |
| 7405 | Κ᾿ ευθέως την ώραν εκεινήν του είπεν ο μισίρ Ιωάννης· | Ιωάννης Σαιντ-Ομέρ (Jean de Saint-Οmer) |
| | «Αφέντη πρίγκιπα Μορέως, αξιώ, παρακαλώ σε, | |
| | ως αφέντης μου που ευρίσκεσαι και ίδιος κληρονόμος, | |
| | να ορίσης και να σωρευτούν οι κεφαλάδες σου όλοι, | |
| | οι φλαμουριάροι του Μορέως κ᾿ οι λίζιοι καβαλλάροι | λίζιος=υποτελής |
| 7410 | διά να αφκραστής μετά κεινούς τα έχω ν᾿ ανακράξω, | |
| | κ᾿ εις δίκαιον να με κρίνετε, απόφασιν να λάβω, | |
| | προς τα συνήθεια του Μορέως θέλω να λάβω δίκαιον, | |
| | χάριν καμμίαν ου ζητώ ει μη το δίκαιον που έχω». | |
| | Ενταύτα του απεκρίθηκεν ο πρίγκιπας ατός του | |
| 7415 | και λέγει του· «Μετά χαράς, αφών ζητείς το δίκαιον, | |
| | έτοιμος με την κούρτην μου να σε το εκπληρώσω». | |
§ 510 | | Ώρισε ο πρίγκιπας ευθέως κ᾿ ήλθαν οι φλαμουριάροι, | φλαμουράριος=βαθμοφόρος |
| | οι καβαλλάροι αλλά δή του πριγκιπάτου οι λίζιοι· | |
| | εκάτσαν όλοι ενομού εις την αγίαν Σοφίαν, | |
| 7420 | όπου ήμενεν ο πρίγκιπας, εκεί εις την Ανδραβίδα. | |
| | Ενταύτα εσηκώθηκεν ο γέρο μισίρ Νικόλαος, | |
| | ντε Σαίντ Ομέρ τον έλεγαν, ο της Θηβού αφέντης. | Νικόλαος Β’ Σαιντ-Ομέρ (Nicolas de Saint-Οmer) |
| | Με την δεξιάν την χείραν του την αδελφή του εκράτει, | |
| | του αδελφού του την γυνήν, την ντάμα Μαργαρίτα. | |
§ 511 | 7425 | Και λέγει προς τον πρίγκιπα· «Αφέντη του Μορέως, | |
| | αλήθεια ένι, το εξεύρουσιν του πριγκιπάτου οι πάντες, | |
| | ότι η αδελφή μου, όπου ένι εδώ ενώπιον της αφεντίας σου, | |
| | ευρίσκεται γαρ ανεψία του αφέντου της Ακόβου, | |
| | μισίρ Γαρνιέρην τον έλεγαν, το επίκλην ντε Ροζιέρες· | επίκλη=επώνυμο |
| 7430 | της αδελφής του ένι παιδί η αδελφή μου ετούτη. | |
| | Κι ως έθνηκεν άνευ παιδί να αφήκη κληρονόμον, | |
| | εξέπεσεν ο τόπος του, το κάστρον της Ακόβου, | |
| | ετούτης μου της αδελφής όπου ένι κληρονομος. | |
| | Κι ως το εξεύρεις, αφέντη μου, ότ᾿ ήτον διά εσέναν | |
| 7435 | όψιδαν εις την Κωνσταντινούπολιν, την έβαλες ατός σου. | όψιδα=η όμηρος |
| | ουδέν ευρέθηκεν εδώ στο τέρμενον του χρόνου, | |
| | αφών εμεταστάθηκεν ο αφέντης της Ακόβου, | |
| | διά να ελθή και πρεζαντιστή εμπρός στην αφεντίαν σου, | πρεζαντίζομαι=παρουσιάζομαι |
| | ως το έχουν τα συνήθεια μας ολού του πριγκιπάτου, | τα συνήθεια=Εθιμικό Δίκαιο |
| 7440 | απέσω εις τας σαράκοντα ημέρας κ᾿ εις τον χρόνον, | |
| | εις το όποιον πράγμα ουδέν σε φταίει, τίποτε ουδέν εσφάλλει, | |
| | αφών ήτον εις φυλακήν, εσύ την είχες βάλει, | |
| | διά όψιδαν την έβαλες κ᾿ εξέβης απ᾿ εκείθεν. | |
§ 512 | | Και όταν την εξήβαλες κ᾿ ήλθεν εδώ εις τον τόπον, | |
| 7445 | ευθέως γαρ εκατάλαβεν και ήλθεν έμπροστέν σου· | |
| | ως κληρονόμος φυσικός όπου ήτον της Ακόβου | φυσικός [εδώ]=νόμιμος |
| | επρεζαντίστη εις εσέν κ᾿ εζήτησέ σε δίκαιον. | |
| | Κ᾿ εσύ της αποκρίθηκες ότι δίκαιον ουκ είχεν | |
| | και πάντα εσυχνοέρχετον κ᾿ εζήτα σε γαρ δίκαιον | |
| 7450 | κ᾿ εσύ ποτέ ουκ ηθέλησες κούρτην να της κρατήσης, | |
| | μόνι αυτεξούσιος έλεγες ότι δίκαιον ουκ είχεν. | |
| | Κ᾿ ετούτη, ως ασυμβούλευτος γυναίκα άνευ φίλους, | |
| | εστρέφετον στο οσπίτι της ωσάν απεγνωσμένη | |
| | κι ανάμενεν να της ελθή από Θεού βοήθεια. | |
| 7455 | Θεού ευδοκούντος σήμερον υπαντρεμένη ένι | |
| | εις άνθρωπον ευγενικόν από γενέας μεγάλης, | |
| | το δίκαιον που της έρχεται να το φυλάξη ούτως | |
| | ως πρέπει πάσα ευγενικού ανθρώπου να το κάμνη | |
| | Διά τούτο ήλθασιν εδώ εμπρός στην αφεντίαν σου | |
| 7460 | κ᾿ εγώ μετ᾿ αύτους ενομού όπου είμαι αδελφός τους, | |
| | και παραοφρίζω και τους δύο, τον έναν κληρονόμον, | |
| | κι ο άλλος, ως αβουέρην της, το δίκαιον τους ζητώντα. | |
| | Παρακαλώ σε, δέομαι να τους το έχης δώσει | |
| | το δίκαιον που τους έρχεται, και εις νομήν τους βάνης | |
| 7465 | από τα κάστρη κι αφεντίαν της περιοχής Ακόβου. | |
| | Κ᾿ ετούτοι είναι έτοιμοι να ποιήσουν προς εσέναν | |
| | το όσον χρεωστούσιν εις δουλείαν κι ομάτζι και λιζίαν». | ομάτζιο=φεουδαρχικό δικαίωμα |
§ 513 | | Ενταύτα απεκρίθηκεν ο πρίγκιπας ατός του | |
| | και λέγει του μισίρ Νικολάου ντε Σαίντ Ομέρ εκείνου· | |
| 7470 | «Ημείς ακούσαμεν λεπτώς κ᾿ η κούρτη μας ωσαύτως | |
| | τους λόγους όπου εσύντυχες και την υπόθεσίν σου, | |
| | και μαρτυρούμεν, λέγομεν, αλήθεια ένι το είπες, | |
| | ότι διά εδικήν μου αφορμήν και διά εδικόν μου τρόπον | |
| | εχάσεν κι ακληρήθηκεν η αρχόντισσα η αδελφή σου | |
| 7475 | το ιγονικόν και αφεντίαν, τον τόπον της Ακόβου. | |
| | Εν τούτω σε αποκρένομαι και λέγω κ᾿ ερωτώ σε· | |
| | εάν μας ζητής να ποιήσωμεν το δίκαιον κατά νόμον, | |
| | ή αν μας ζητάς διά χάριταν και διάκρισιν αφέντου, | |
| | διατό εμποδίστη ως διά εμάς κι ουδέν ευρέθη ενταύτα | |
| 7480 | εδώ εις το πριγκιπάτον μας κ᾿ εις την ανάπαψίν της | |
| | απέσω εις τα τέρμενα, τα έχουσιν τα συνήθεια, | |
| | του να ανακράξη ως έπρεπεν και να ζητήση δίκαιον». | |
§ 514 | | Ενταύτα αποκρίθηκεν μισίρ Νικόλαος εκείνος | |
| | και λέγει προς τον πρίγκιπα απόκρισιν ετέτοιαν· | |
| 7485 | «Αφέντη πρίγκιπα Μορέως, λέγω την αφεντίαν σου· | |
| | εάν έβλεπα κ᾿ εγνώριζα μετά πληροφορίας | |
| | ότι η αδελφή μου, όπου ένι εδώ, ουδέν ζητεί με δίκαιον | |
| | το κάστρον και την αφεντίαν, την περιοχήν Ακόβου, | |
| | ετότε να ήτον εύπρεπον του να εζητούμαν χάριν. | |
| 7490 | Το δε το δίκαιον ένι ορθόν, ως το εξεύρεις ατός σου, | |
| | ότι η αδελφή μου ως διά εσέν εις φυλακή εκρατειέτον | |
| | κι ουδέν ημπόρει ουδέ ποσώς του να εξέβη απέκει | |
| | διά να έλθη ανακράζοντα το ιγονικόν Ακόβης. | |
| | Διά τούτο γαρ ουδέν ζητώ χάριν καμμία από εσέναν, | |
| 7495 | μόνι το δίκαιο ως απαιτεί κι ορίζει το ο νόμος». | |
§ 515 | | Ενταύτα του απεκρίθηκεν ο πρίγκιπας Μορέως | |
| | και λέγει του μισίρ Νικολάου ντε Σαίντ Ομέρ εκείνου· | Νικόλαος Β’ Σαιντ-Ομέρ (Nicolas de Saint-Οmer) |
| | «Αφών ου χρήζεις χάριταν να λάβης από εμέναν | |
| | και θέλεις κι ανακράζεις με της κούρτης μου το δίκαιον, | |
| 7500 | λέγω και μαρτυρώ σε το, ᾿ς αλήθειαν το αφιρώνω, | αφιρώνω=διαβεβαιώνω |
| | ότι αμαρτίαν από Θεού και ψέγος των ανθρώπων | ψέγος=ψόγος, επονείδιστο σφάλμα |
| | ήθελα έχει εις εμέν, αν σε έλειψα από τούτο. | |
| | Διά τούτο θέλω να γενή το πράγμα αφιρωμένον | |
| | με προσοχήν και διάκρισιν, του τόπου τα συνήθεια, | |
| 7505 | όπως μη σφάλω τίποτε κ᾿ έχω κατηγορίαν | |
| | από τον Θεόν κ᾿ εκ τους αγίους ομοίως κ᾿ εκ τους ανθρώπους. | |
| | Και θέλω του να σωρευτούν όλου του πριγκιπάτου | |
| | οι φλαμουριάροι κι αρχιερείς, οι λίζιοι καβαλλάροι, | |
| | να βάλω την υπόθεσιν εις αύτους να την κρίνουν | |
| 7510 | προς τα συνήθεια του Μορέως, με του Θεού τον φόβον, | |
| | τα έδωκεν ο βασιλεύς εκείνος ο Ρομπέρτος | Ροβέρτος του Κουρτεναί (Λατίνος αυτοκρ.) |
| | του μακαρίτου μου αδελφού του πρίγκιπα Ντζεφρόη, | |
| | όταν εσυμβιβάστησαν κ᾿ επήρεν τον γαβρόν του». | |
§ 516 | | Ενταύτα ορίζει ο πρίγκιπας κ᾿ εγράψασιν πιττάκια | πιττάκιον=επιστολή |
| 7515 | εις όλους τους φλαμουριαρίους του πριγκιπάτου όλου | |
| | ωσαύτως κ᾿ εις τους αρχιερείς κ᾿ εις τους καβαλλαρίους, | |
| | και ήλθαν κ᾿ εσωρεύτησαν εκείσε εις την Κλαρέντζαν. | |
| | Στού άγιου Φραγκίσκου εσέβησαν, εις τους Φρεμενουρίους | φρεμενούριος=Φραγκισκανός μοναχός |
| | κ᾿ εκάτσαν εις κρισίματα, ως ένι το συνήθειον. | |
| 7520 | Ενταύτα λέγει ο πρίγκιπας μισίρ Νικολάου εκείνου· | |
| | «Θέλω να μάθω από σού το ποίος ένι ο αβουκάτος | |
| | όπου χρεωστεί του να λαλή ως διά την αδελφήν σου | |
| | του να βαστά τον λόγον της, να συντυχαίνη εις κούρτην». | συντυχαίνω=ομιλώ, συνομιλώ |
| | Κ᾿ εκείνος του απεκρίθηκεν· ατός του θέλει είσται | |
| 7525 | να λέγη κι αποκρένεται όσον διαφέρνει εις κρίσιν | |
| | διά εκείνην την υπόθεσιν του κάστρου της Ακόβου. | |
§ 517 | | Κ᾿ εις τούτο απεκρίθηκεν ο πρίγκιπας και είπεν· | |
| | «Αφότου εσύ αποδέχεσαι να είσαι αβοκάτος | |
| | διά την υπόθεσιν αυτήν της ντάμα Μαργαρίτας, | |
| 7530 | κ᾿ εγώ ως διά την αγάπην σου κι ως διά την συντροφίαν σου | |
| | να σε ποιήσω συντροφίαν και να βαλθώ αβοκάτος, | |
| | να διαφεντεύω και κρατώ τα δίκαια της κούρτης». | |
| | Ενταύτα κράζει ο πρίγκιπας τον λογοθέτη εκείνον, | |
| | μισίρ Λινάρδον το όνομα, από την Πούλιαν ήτον· | |
| 7535 | άνθρωπος ήτον φρόνιμος, καλά γραμματισμένος· | |
| | εκείνον είχε ισόψυχον και πρώτον στην βουλήν του. | |
| | Την βέργαν γαρ και το ραβδί, το εκράτει εις το χέριν, | |
| | ως το έχουσιν οι αρχηγοί κ᾿ οι αφέντες γαρ του κόσμου, | |
| | του έδωκεν και λέγει τον· «Εγώ σε παραδίδω | |
| 7540 | την αφεντίαν όπου κρατώ να στήκης διά την κούρτην, | |
| | να κρένης γαρ και να κρατής το δίκαιον με τον νόμον, | |
| | με την βουλήν και συντροφίαν όπου είναι εδώ εις την κούρτην· | |
| | κι ορκώ σε κατά του Χριστού κ᾿ εις την ψυχήν σου επάνω, | |
| | εσέν κι όσοι καθέζονται μετά σε εδώ εις την κούρτην, | |
| 7545 | το δίκαιον της αρχόντισσας μαντάμα Μαργαρίτας | |
| | να το κρατήσετε καλά ώσπερ και το της κούρτης. | |
| | Μη σαλευτήτε τίποτε διά φτόνον ή φιλίαν· | |
| | προσέχετε μη σφάλετε απάνω εις τας ψυχάς σας, | |
| | επεί εγώ διά συντροφίαν κι αγάπην του αδελφού μου | |
| 7550 | του μισίρ Νικολάου ντε Σαίντ Ομέρ θέλω να αβοκαρίσω | αβοκαρίζω=συνηγορώ |
| | εκ το άλλο μέρος, να κρατώ το δίκαιον γαρ της κούρτης». | |
§ 518 | | Εν τούτω επεχείρησεν μισίρ Νικόλας εκείνος | |
| | να λέγη κι αφηγήσεται τον τρόπον της Ακόβου, | |
| | το πώς εξέπεσε η αφεντία του ιγονικού εκείνου | |
| 7555 | της πρωτοστρατόρισσας της ντάμα Μαργαρίτας, | |
| | καθώς το ακούσετε εδώ οπίσω εις το βιβλίον μου | |
| | τους τρόπους και τες αφορμές και την καθοδηγίαν, | |
| | το όποιον ουδέν με φαίνεται να σας το διπλογράψω, | |
| | διατό ένι γαρ κολαστικόν, οι πάντες το βαρειώνται. | |
§ 519 | 7560 | Κι αφότε αποπλήρωσε τα είχεν να λαλήση, | |
| | ενταύτα πάλε άρχισεν ο πρίγκιπας να λέγη, | |
| | να βάνη τρόπους κι αφορμές και λόγους εναντίους | |
| | προς το είπεν γαρ κ᾿ ελάλησε μισίρ Νικόλαος εκείνος, | |
| | ως το έχουσιν οι διάταξες κι όλα τα δικαστήρια | |
| 7565 | και λέγουσιν ο κατά είς το εξεύρει διά όφελόν του. | |
| | Κι αφότου είπασιν πολλά κ᾿ επλήθυναν τα λόγια, | |
| | ώρισεν ο πρίγκιπας κ᾿ ηφέραν το βιβλίον, | |
| | όπου έγραφαν κ᾿ ελέγασιν του τόπου τα συνήθεια. | |
| | Ενταύτα ηύρασιν εκεί εγγράφως το κεφάλαιον, | |
| 7570 | όπερ γράφει λεπτομερώς, λέγει και διερμηνεύει, | |
| | το πώς ο λίζιος άνθρωπος χρεωστεί ποιήσαι τούτο· | λίζιος=υποτελής |
| | ει μεν συμβή ο αφέντης του ο εχτρός του να τον πιάση | |
| | και να τον έχη εις φυλακήν, εις τιμωρίαν σιδήρων, | |
| | να τον ζητήση ο αφέντης του και να τον ανακράξη· | |
| 7575 | να σέβη εις την φυλακήν εις όψιδαν διά εκείνον, | |
| | να εβγάλη τον αφέντην του από το δεσμωτήριον. | |
| | Οφείλει προς το σύνηθες και προς το ορίζει ο νόμος | |
| | να σέβη εις την φυλακήν σωματικώς ατός του. | |
| | Και μετά ταύτα ο αφέντης του χρεωστεί πάλιν να εβγάλη | |
| 7580 | τον λίζιον άνθρωπο απ᾿ εκεί που εσέβη ως διά εκείνον. | |
§ 520 | | Οι πάντες γαρ όπου ήσασιν εκεί στην κούρτη ετότε, | |
| | όλοι επλαγίασαν κ᾿ έλεγαν με διάκρισιν μεγάλην | |
| | ότι η πρωτοστρατόρισσα ετύχαινεν να έχη | |
| | το ιγονικόν, την περιοχήν του κάστρου της Ακόβου, | |
| 7585 | αφών ατός του ο πρίγκιπας την έβαλε και ήτον | |
| | όψιδα και εις φυλακήν διά εκείνον εις την Πόλιν. | |
§ 521 | | Το φέρει γαρ ο πρίγκιπας του νόμου το βιβλίον | |
| | κ᾿ εστάθη κι αφιρώθηκεν εις το κεφάλαιο εκείνο· | αφιρώθηκε=στηρίχθηκε |
| | κι απόδειξε με το βιβλίον, του τόπου τα συνήθεια, | |
| 7590 | ότι με δίκαιον χρεωστικόν εχρεώστει να το ποιήση. | |
| | Ουδέν της έφταιεν τίποτε διατί γαρ ουκ ηυρέθη | |
| | διά να ζητήση δίκαιον στο ιγονικόν εκείνον | |
| | απέσω εις τα τέρμενα όπου έχουν τα συνήθεια. | |
§ 522 | | Εμεταπιάσαν όλοι τους κ᾿ εστράφησαν και είπαν | |
| 7595 | ότι αφότου ετύχαινε κ᾿ εχρεώστει να το ποιήση, | |
| | (να σέβη γαρ στην φυλακήν αφών την ανακράξει, | |
| | ο αφέντης της ο λίζιος, το ορίζουν τα συνήθεια, | |
| | κι ουδέν ευρέθη εις τον Μορέα στα τέρμενα απέσω, | |
| | να φανιστή εις τον πρίγκιπα, να του ζητήση δίκαιον), | |
| 7600 | κ᾿ επέρασαν τα τέρμενα, – το δίκαιον της εχάσε· | |
| | εδώκαν την απόφασιν ότι έρημα γυρεύει. | |
| | Εκράξασιν τον πρίγκιπα και τον μισίρ Νικόλαον, | |
| | και ήλθασιν αμφότεροι ενώπιον της κούρτης, | |
| | Κι ο λογοθέτης, όπου ήτον του πρίγκιπος ο δίκαιος, | |
| 7605 | εκείνος τους εσύντυχεν κ᾿ εβάσταξε τον λόγον, | |
| | το πώς η κούρτη ετήρησε κ᾿ ηύρασι με τον νόμον· | |
| | λεπτομερώς τους έδειξε το δίκαιον και τους τρόπους, | |
| | το πώς η κούρτη εκέρδισε το κάστρον της Ακόβου | |
| | με τα ομάτζια κι αφεντίαν, την περιοχήν όπου είχεν, | |
| 7610 | προς τα συνήθεια του Μορέως, καθώς το ορίζει ο νόμος. | |
| | Το ακούσει ετούτο ο πρίγκιπας, ως το έχουσιν οι κούρτες, | |
| | την κούρτην ευχαρίστησεν κι απόφασιν απήρεν· | |
| | ως δε ο πρωτοστράτορας ο μισίρ Ντζάς εκείνος, | |
| | ουδέν ηθέλησεν ποσώς ευχαριστίαν να ποιήση. | |
| 7615 | Μετά ταύτα όλοι οι άρχοντες, οι λίζιοι φλαμουριάροι, | |
| | απηλογίαν εζήτησαν κι ο πρίγκιπας τους την δίδει, | |
| | κ᾿ εδιάβησαν ο κατά είς ένθα ήθελεν κ᾿ ηγάπα. | |
| | Η κούρτη γαρ εσκόρπισεν, ο κατά είς εδιάβη | |
| | εκεί που εχρεώστει ν᾿ απελθή έκαστος απ᾿ εκείνους. | |
§ 524 | 7620 | Και μετά ταύτα ο πρίγκιπας κράζει τον λογοθέτην | |
| | και λέγει του γαρ μοναξά με διάκρισιν μεγάλην· | |
| | «Ομνύω σε, λογοθέτη μου, ενώπιον του Κυρίου μου, | |
| | πολλά με εφάνη βαρετον η κρίσις όπου εδόθη, | |
| | και ακληρήθη η αρχόντισσα, η ντάμα Μαργαρίτα, | |
| 7625 | από το κάστρον κι αφεντίαν, την περιοχήν Ακόβης, | |
| | διατί απεικάζω αισθητά κι εξεύρω ότι ένι αλήθεια | |
| | ότι εγώ την έβαλα στην φυλακήν όπου ήτον. | |
| | Και δι᾿ αύτην γαρ την αφορμήν ουδέν ευρέθη ενταύτα, | |
| | στα τέρμενα και στον καιρόν όπου έπρεπεν να έλθη, | |
| 7630 | να εμφανιστή εις την κούρτην μου και να έχη εξεζητήσει | |
| | της Άκοβας την αφεντίαν όπου ήτο ιγονικόν της. | |
| | Κ᾿ ετούτη γαρ η αμαρτία να σε ειπώ πώς εγίνη. | |
| | Ετότε όταν με ηφέρασιν κ᾿ είπασιν το μαντάτο, | |
| | ότ᾿ είναι και απόθανεν ο αφέντης της Ακόβου | |
| 7635 | (διατό ήτον εις την φυλακήν η ντάμα Μαργαρίτα, | |
| | όπερ γαρ της έρχετον το ιγονικόν εκείνο, | |
| | διατό ήτον κληρονόμος του, παιδί της αδελφής του), | |
| | με ήφερεν η όρεξις κ᾿ επίασα το βιβλίον | |
| | εκείνο όπου γράφουσιν του τόπου τα συνήθεια. | |
| 7640 | Και έτυχεν και ηύρηκα εκείνο το κεφάλαιον | |
| | όπερ το γράφει και δηλοί, λέγει και διερμηνεύει, | |
| | το πώς ο λίζιος άνθρωπος, όποιος γαρ κι αν ένι, | |
| | χρεωστεί να σέβη εις φυλακήν ει μεν τον ανακράξη | |
| | ο αφέντης του ο φυσικός διά να έβγη απέκει εκείνος· | φυσικός [εδώ]=νόμιμος |
| 7645 | και μετά ταύτα ο αφέντης του χρεωστεί να τον εβγάλη | |
| | από το δεσμωτήριον της φυλακής εκείνης. | |
| | Λοιπόν ως ελογίστηκα και ηύραμε τον νόμον, | |
| | αφών η πρωτοστατόρισσα ευρίσκετον στην Πόλιν | |
| | εις φυλακήν, ως όψιδαν όπου ήτον διά εμέναν, | |
| 7650 | κι ουκ ημπόρει να εφανιστή στην κούρτην μου να έλθη | |
| | απέσω εις τα τέρμενα, τα ορίζει γαρ ο νόμος, | |
| | ήτον δίκαιον να ακληρηθή και χάση το ιγονικόν της; | |
| | Εν τούτω εδιακρίθηκα κ᾿ είπα εις τον λογισμόν μου· | |
| | ότι αφότου ευρίσκετον στην φυλακήν δι᾿ εμέναν, | |
| 7655 | και έχανε το ιγονικόν, της είχεν εξεπέσει, | |
| | πάλε η αμαρτία, το μέμψιμον, έρχετον εις εμέναν. | |
| | Κ᾿ εις τούτο εβουλήθηκα κ᾿ επήρα εις τον σκοπόν μου | |
| | να της αφήκω το ἥμισον της μπαρουνίας εκείνης, | μπαρουνία=βαρωνία |
| | και πάλε το άλλο ἥμισον να δώσω της Μαργαρίτας, | Μαργαρίτα Βιλλεαρδουίνου |
| 7660 | της θυγατρός μου της μικρής, να το έχη εις γονικόν της. | |
| | Κ᾿ είδες ότι ήλθασιν εδώ ντε Σαίντ Ομέρ εκείνοι | |
| | με παρρησίαν και έπαρσιν κι αλαζονείαν μεγάλην· | |
| | πολλά μ᾿ εφάνη βαρετον κ᾿ εχόλιασε η καρδία μου | |
| | και δι᾿ αυτό γαρ ερώτησα ετότε τον μισίρ Νικόλα, | |
| 7665 | το τι εζήτει εις την κούρτην μου, καν χάριταν, καν δίκαιον; | |
| | κ᾿ εκείνος αποκρίθηκεν με αλαζονείαν μεγάλην· | |
| | ότι από εμέν ουκ έχρηζεν καμμίαν χάριν να λάβη, | |
| | μόνι το δίκαιον του έρχετον της ντάμα Μαργαρίτας. | |
| | Κ᾿ εγώ διά τούτο ώρισα κ᾿ ηφέραν το βιβλίον, | |
| 7670 | όπου ένι ο νόμος του Μορέως, και γράφουν τα συνήθεια, | |
| | διά να κριθούμε μετ᾿ αυτό, να λείψη η αλαζονειά τους, | |
| | κι απώθωκα την διάταξιν στην τήρησιν της κούρτης. | |
| | Λοιπόν, αφότου εκρίνασιν οι λίζιοι με τον νόμον | |
| | ότι ακληρήθηκεν η ντάμα Μαργαρίτα, | |
| 7675 | θέλω να ποιήσω προς αυτόν χάριν, να το εγνωρίσουν | |
| | όσοι το ακούσουν κ᾿ έχουσιν φρένα και γνώση εις αύτους. | |
| | Εν τούτω εξεύρω, επίσταμαι το γράφει εις το ριτζέστρο· | ριτζέστρο=κτηματολόγιο (φέουδων) |
| | της Άκοβας η μπαρουνία με τα ομάτζια που έχει, | μπαρουνία=βαρωνία |
| | ότι είναι εικοσιτέσσαρα φιέ καβαλλαρίων. | |
| 7680 | Διά τούτο θέλω, αν μ᾿ αγαπάς, να κράξης τον Κολινέτον, | |
| | όπου έν᾿ πρωτοβιστιάριος όλου του πριγκιπάτου, | |
| | κι ας έλθουσιν οι γέροντες της μπαρουνίας Ακόβου | |
| | κι ας φέρουσιν τα πραχτικά όπου έχουσιν μετ᾿ αύτους. | |
| | Και ποιήσετε την μερισίαν όλης της μπαρουνίας· | |
| 7685 | το τρίτον γαρ χωρίσετε κι αθολογήσετέ το· | |
| | ενώ έρχονται τα φίε οχτώ, θέλω τα πέντε να είναι | φίε=φέουδα |
| | όλα από τα καλλιώτερα δημοσικά του τόπου· | |
| | κι από τα ομάτζια χώρισον τα πρώτα γαρ τα τρία, | ομάτζιο=φεουδαρχικό δικαίωμα |
| | και βάλε να μού γράψουσιν φράγκικον προβελέντζι, | προβελέντζι (προβελέγγιο)=τίτλος φέουδου |
| 7690 | το πώς τα δίδω αυτά τα οχτώ τα φίε της Ακόβου, | |
| | το τρίτον γαρ της μπαρουνίας, της ντάμα Μαργαρίτας | μπαρουνία=βαρωνία |
| | διά χάριν και δόμα νέον αυτής και των παιδίων της». | |
§ 526 | | Κι ο λογοθέτης παρευτύς, με προθυμίαν μεγάλην, | |
| | του πρίγκιπος τον ορισμόν επλήρωσεν κ᾿ εποίκεν, | |
§ 528 | 7695 | Το προβελέντζι εβούλλωσεν ατός του ο λογοθέτης, | |
| | του πρίγκιπος το ήφερεν και προσκομίζει του το. | |
| | Κι ο πρίγκιπας το ανάγνωσεν· πολλά καλόν του εφάνη· | |
| | το κουβερτούρι εσήκωσεν αυτό του κρεββατίου του, | |
| | εκεί από κάτω το έβαλεν, λέγει του λογοθέτη· | |
| 7700 | «Άγωμε ατός σου, φέρε εδώ την ντάμα Μαργαρίτα | |
| | κι ειπές της ότι χρήζω την, θέλω να της συντύχω». | |
| | Κι ο λογοθέτης παρευτύς απήλθεν κ᾿ έφερέν την· | |
| | το έλθει η πρωτοστρατόρισσα, ο πρίγκιπας της λέγει· | |
§ 529 | | «Τον Θεόν εβγάνω μάρτυρα, καλή μου θυγατέρα, | |
| 7705 | στην όρεξιν και θέλημα, όπου είχα προς εσέναν, | |
| | του να σε ποιήσω κουρτεσίαν και χάριταν ομοίως | κουρτεσία=ευγενική χειρονομία |
| | στο ιγονικόν που σε έρχετον, στην μπαρουνίαν Ακόβου. | |
| | επεί διά τούτο ερώτησα τον γέρο μισίρ Νικόλα | |
| | ετότε όταν ήλθετε ενώπιον μου εις την κούρτην· | |
| 7710 | το τι μού εζήτει πρότερον κι ωρέγετον να ποιήσω, | |
| | καν δίκαιον κάν τε χάριταν, το όποιον θέλει εκ τα δύο; | |
| | κ᾿ εκείνος από αλαζονείας και έπαρσιν όπου είχεν, | |
| | ουδέν εχρειάστη χάριταν να λάβη από εμέναν, | |
| | αλλά το δίκαιον ήθελεν να λάβη από την κούρτην. | |
| 7715 | Κ᾿ εγώ διά τούτο ήφερα του νόμου το βιβλίον· | |
| | της κούρτης το επαράδωκα, μετά ταύτα μας εκρίναν· | |
| | κι αφών η κούρτη το έκρινεν το τι σε ποιήσει ουκ έχω. | |
| | Όμως εγώ διά χάριταν εξεύροντα με αλήθειαν | |
| | ότι διά εμέν ευρέθηκες όψιδα εις την Πόλιν | |
| 7720 | όταν γαρ σε εξέπεσεν η μπαρουνία Ακόβου· | |
| | έχοντα δε την διάκρισιν και σπλάγχνος εις εσέναν, | |
| | εχώρισα και δίδω σε της μπαρουνίας το τρίτον | |
| | ως νέον δόμα και κληρονομίαν εσέν και των παιδίων σου· | |
| | και σήκωσε το υπάπλωμα κι αυτό το κουβερτάριν | |
| 7725 | να εύρης το προβελέγγι σου, πάρ᾿ το με την ευχήν μου». | προβελέντζι (προβελέγγιο)=τίτλος φέουδου |
| | Κι ο λογοθέτης άπλωσεν, το προβελέγγι εβγάνει, | |
| | του πρίγκιπος το έδωκεν, στας χείρας του το βάνει· | |
| | κι ο πρίγκιπας ελάλησε της ντάμα Μαργαρίτας· | |
| | «Έλα εδώ, θυγάτηρ μου, διά να σε ρεβεστίσω». | ρεβεστίζω=απονέμω τίτλο φέουδου |
| 7730 | Κ᾿ εκείνη του εσίμωσεν, και το χαρτί της δίδει· | |
| | εβγάνει το χερόρτι του, με αυτό την ρεβεστίζει. | χερόρτι=γάντι |
§ 530 | | Κ᾿ εκείνη γάρ, ως φρόνιμη, μετά χαράς το απήρεν, | |
| | με χαμηλόν προσκύνημα, κ᾿ ευχαριστίαν μεγάλην. | |
| | Ενταύτα αποχαιρέτησεν, στο οσπίτι της εδιάβη· | |
| 7735 | εκεί ηύρηκεν τον μισίρ Ντζάν τον άντραν της εκείνον. | |
| | Χαράν μεγάλην του έδειξεν, λεπτώς του αφηγήθην | |
| | την πράξιν όπου έποικεν εκείσε όπου εδιάβη | |
| | και την δωρέαν, την έλαβεν, την χάριταν που απήρεν | |
| | από τον πρίγκιπα Μορέως, το τρίτον του Ακόβου. | |
| 7740 | Το ακούσει το ο μισίρ Ντζάς, τας χείρας του σηκώνει· | |
| | χαράν μεγάλην έποικεν και τον Θεόν δοξάζει, | |
| | διατί ποτέ του ουκ ήλπιζεν, ποτέ του ουδέν εθάρρει | |
| | να έχη μερίδι ούτε αφεντίαν στην μπαρουνίαν Ακόβου. | |
§ 531 | | Αφότου γαρ ο πρίγκιπας εποίησε τα σας γράφω, | |
| 7745 | τον λογοθέτην έκραξε κ᾿ είπε του να ποιήση | |
| | έτερον προβελέντζιο από τα δύο ιμερίδια | προβελέντζι (προβελέγγιο)=τίτλος φέουδου |
| | του κάστρου και της περιοχής της μπαρούνιας Ακόβου, | |
| | το πώς το δίδει εις γονικόν της θυγατρός του εκείνης, | |
| | της Μαργαρίτας, σε λαλώ, ούτως την ωνομάζαν. | Μαργαρίτα Βιλλεαρδουίνου |
| 7750 | Έγραψαν κ᾿ εβουλλώσαν τα, κράζει και δίδει της τα, | |
| | ευθέως την ερρεβέστισεν και εις νομήν την βάνει, | |
| | ευχήθη της να το κρατή, να το κληρονομήση. | |
| | | |
| | ΑΠΟΘΝΗΣΚΕΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑΝ | |
§ 532 | | Μετά ταύτα ο πρίγκιπας, εκείνος ο Γυλιάμος, | |
| | τα πάντα όπου σε λαλώ, γράφω και αφηγούμαι, | |
| 7755 | και άλλα πλείστα και πολλά, τα ουκ ημπορώ σε γράφει, | |
| | εποίησεν και εδιόρθωσεν κι απεκατέστησέν τα. | |
| | Ως έν᾿ το πράγμα φυσικόν στο γένος των ανθρώπων | |
| | κι όσοι γεννούνται γεύγονται θάνατον κι αποθνήσκουν, | |
| | ήλθεν του πρίγκιπος καιρός, το εχρεώστει, να αποθάνη, | |
| 7760 | ν᾿ απέλθη εις τον παράδεισον και να διαβή εκ τον κόσμον. | |
| | Στην Καλομάτα εδιέβηκεν όπου είχεν μέγαν πόθον | |
| | διατί εγεννήθηκεν εκεί κ᾿ ήτον ιγονικόν του, | |
| | το ίδιον και το φυσικόν, το έδωκε ο Καμπανέσης | Γουλιέλμος Σαμπλίτης (Guillaume de Champlitte) |
| | εις γονικόν κληρονομίας εκεινού του πατρός του | |
| 7765 | του γέρο του μισίρ Ντζεφρέ, Βιλαρδουήν το επίκλην. | επίκλη=επώνυμο |
| | Καταπαντούθε απέστειλε να έλθουν οι φλαμουριάροι, | φλαμουράριος=βαθμοφόρος |
| | οι αρχιερείς κ᾿ οι φρόνιμοι όλου του πριγκιπάτου· | |
| | εκείσε εκατέπεσεν εις ζάλην του θανάνου· | |
| | όλους επαρακάλεσε διά να τον συμβουλέψουν | |
| 7770 | να ποιήση πράγμα εύπρεπον εις τέλος της ζωής του. | |
§ 533 | | Την διάταξίν του έποικεν με διάκρισιν μεγάλην· | |
| | τον μέγαν τον κοντόσταυλον, τον Τζαρδερούν εκείνον, | Ιωάννης ντε Σωντερόν (Jean Chauderon) |
| | εδιόρθωσεν και άφηκεν μπάϊλον στο πριγκιπάτο. | |
| | Τον ρήγαν γαρ τον Κάρουλον έγραψεν κι άξιωσέ τον, | Κάρολος A’ ο Ανδεγαυός (Charles d'Anjou) |
| 7775 | πρώτα τες θυγατέρες του κι όλους του πριγκιπάτου, | |
| | μικροί, μεγάλοι, να του είναι όλοι παραδομένοι, | |
| | να τους κρατή και κυβερνή όλους με δικαιοσύνην. | |
| | Τα μοναστήρια των Φραγκών ομοίως και των Ρωμαίων, | |
| | τα έποικεν κι ανάστησεν διά να παρακαλούσιν | |
| 7780 | τον Βασιλέα των ουρανών διά την χριστιανωσύνην· | |
| | τα ψυχικά, τα έχουσιν μετά προβελεντζίου του, | |
| | όπου έποικεν του καθενός, τινάς μη τα εμποδίση, | |
| | μηδέ ενοχλήση τίποτε από όσα τους εδώκεν. | |
| | Ωσαύτως γαρ και τες δωρεές όπου έποικεν ανθρώπων, | |
| 7785 | όπου τον εδουλέψασιν με προθυμίαν και κόπον, | |
| | μη τους οχλήση πώποτε άνθρωπος γεννημένος. | |
§ 535 | | Ώρισε κ᾿ επαρήγγειλεν, μεθ᾿ ότου αποθάνη, | |
| | μη πρου περάση ο καιρός εκείνος γαρ ο χρόνος, | πρου=προτού |
| | τα οστέα του μοναχά να βάλουσι εις σεντούκι | |
| 7790 | στον άγιον Ιάκωβον Μορέως, εκεί εις την Ανδραβίδαν, | |
| | στην εκκλησίαν όπου έποικεν και έδωκεν στο Τέμπλο, | Τέμπλο=τάγμα Ναϊτών |
| | εις το κιβούριον, το έποικεν, όπου ήτον ο πατήρ του· | κιβούρι=τάφος |
| | εις την δεξιάν του την μερέαν να ένι ο αδελφός του, | |
| | κ᾿ εκείνος να ένι αριστερά, και ο πατήρ του μέσα. | |
| 7795 | Εδιόρθωσεν κ᾿ επρόνοιασεν τέσσαρους καπελλάνους, | πρόνοιασε=έδωσε φέουδα |
| | τους ονομάζουν οι Ρωμαίοι ιερείς τους λέγουν όλοι, | |
| | να στήκουσιν αδιάλειπτοι εις αιώνας των αιώνων, | |
| | να ψάλλουσιν και λειτουργούν αεννάως διά τες ψυχές τους· | |
| | εις εντολήν κι αφορισμόν ώρισε, εγράψανέ το, | |
| 7800 | ποτέ να μη έχουν σκάνταλον από άνθρωπον του κόσμου. | |
| | ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΡΙΓΚΙΠΟΣ ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΥ ΒΙΛΛΑΡΔ0ΥΙΝ0Υ [1278] | |
§ 534 | | Κι αφότου εκατόρθωσεν όσα σας αφηγούμαι | |
| | και άλλα πλείστα πράγματα (τα ουκ ημπορώ σας γράψει, | |
| | διατί βαρειώμαι γράφει τα διά την πολυγραφίαν), | |
| | το πνεύμα του επαρέδωκεν κι απήραν το οι αγγέλοι· | |
| 7805 | εκεί το αποσκηνώσασιν όπου είναι οι δίκαιοι όλοι· | |
| | όλοι τον μνημονεύετε, καλός αφέντης ήτον. | |
| | Έδε αμαρτία που εγίνετον, το πρέπει να λυπούνται | |
| | μικροί μεγάλοι του Μορέως, διατί ουδέν αφήκεν | |
| | απ᾿ αύτου υιόν αρσενικόν διά να κληρονοήση | |
| 7810 | τον τόπον, όπου εκέρδισε με μόχθον ο πατήρ του. | |
| | Αμμή έποικεν θηλυκά κ᾿ εχάθη η δούλεψή του· | |
| | επεί το θηλυκόν παιδί ᾿ς κληρονομίαν αφέντου | |
| | ποτέ στερχτό ουκ ευρίσκεται του να κληρονομήση, | |
| | αφού εξ αρχής εγένετο κατάρα εις τες γυναίκες· | |
| 7815 | κι ου πρέπει του να χαίρεται ποτέ του γαρ αφέντης | |
| | όπου διά κληρονομίαν έποικε θυγατέρες· | |
| | επεί όλην την αφεντίαν και δόξαν όπου έχει, | |
| | οίον γαμπρόν του δώση ο Θεός, θέλει του την επάρει. | |
| | | |
| | Ο ΜΟΡΕΑΣ ΚΥΒΕΡΝΑΤΑΙ ΥΠΟ ΒΑΪΛΩΝ | |
§ 536 / 537 | | Αφότου γαρ απέθανεν ο πρίγκιπα Γυλιάμος, | |
| 7820 | ο μισίρ Ντζάς ο Τζαρδερούς, κοντόσταυλος ο μέγας, | Ιωάννης ντε Σωντερόν (Jean Chauderon) |
| | (ούτως τον ωνομάζουσιν στο πριγκιπάτο όλο, | |
| | όπερ γαρ τον άφηκε μπάϊλον εις τον Μορέαν) | |
| | ευθέως πιττάκια έγραψεν, μαντατοφόρους στέλνει | |
| | εκείσε εις την Ανάπολιν όπου ήτο ο ρήγας Κάρλος. | Κάρολος A’ ο Ανδεγαυός (Charles d'Anjou) |
| 7825 | Λεπτομερώς του εμήνυσεν κ᾿ επληροφόρεσέ τον | |
| | τον θάνατον του πρίγκιπος και την κατάστασίν του. | |
| | Κι ο ρήγας, ως το ήκουσεν, μεγάλως το ελυπήθην· | |
| | ώρισεν και ήλθασιν οι πρώτοι της βουλής του. | |
| | Βουλήν εζήτησεν αυτών του να τον συμβουλέψουν | |
| 7830 | περί του τόπου του Μορέως πώς να τον κυβερνήση. | |
| | Και η βουλή του του είπασιν του να έχη αποστείλει | |
| | άνθρωπον φρονιμώτατον, στρατιώτην παιδεμένον, | |
| | του να ένι μπάϊλος, κύβερνος ᾿ς όλο το πριγκιπάτο, | |
| | να έχη απάδειαν κ᾿ εξουσίαν να κυβερνά τους πάντας | |
| 7835 | εις όρεξιν κι ανάπαψιν των τοπικών ανθρώπων. | |
§ 538 | | Ενταύτα γαρ εδιόρθωσεν οκάποιον καβαλλάρην· | |
| | Ρούσον τον ωνομάζουσιν και ντε Σουλή το επίκλη· | |
| | άνθρωπος ήτον ευγενής, στρατιώτης παιδεμένος. | |
| | Και ρογατόρους του έδωκεν πενήντα εις τα φαρία τους | ρογατόρος=μισθοφόρος |
| 7840 | και διακοσίους τζαγράτορους, όλοι εκλεχτοί εις άκρον, | τζαγρατόροι=φέροντες βαλλίστρα |
| | τους όποιους γαρ τον ώρισεν ο ρήγας απατός του | |
| | να βάλη αυτούς εις φύλαξιν των καστρών του Μορέως· | |
| | προστάγματα του έποικεν, τα επήρε μετ᾿ εκείνον. | |
| | Στους αρχιερείς, φλαμουριαρίους και στους καβαλλαρίους, | |
| 7845 | τους πρώτους όπου ήσασιν ετότε του Μορέως, | |
| | ᾿ς όλους πιττάκια εβάσταινεν εκ του ρηγός το μέρος. | πιττάκιον=επιστολή |
| | Εξέβη απ᾿ την Ανάπολιν με τον λαόν εκείνον | |
| | κ᾿ εις την Κλαρέντσαν έσωσεν το έβγα του μαΐου. | |
| | Το σώσει γαρ απέστειλεν στους αρχιερείς του τόπου, | |
| 7850 | εις όλους τους φλαμουριαρίους κ᾿ εις τους καβαλλαρίους | |
| | γραφές, πιττάκια του ρηγός, τα εβάστα μετ᾿ εκείνον. | |
| | Ωσαύτως γαρ τους έγραψεν κ᾿ εκ μέρους εδικού του | |
| | όπως να καταλάβωσιν εκείσε εις την Κλαρέντσα, | |
| | να ιδούσιν τα προστάγματα, τα ήφερε εκ τον ρήγαν. | |
| 7855 | Κ᾿ εκείνοι εκατέλαβαν· το λάβει τα πιττάκια, | |
| | κι όσον αποσωρεύτησαν μικροί τε και μεγάλοι, | |
| | ανοίξαν τα προστάγματα και αναγνώσανέ τα· | |
| | το πώς ο ρήγας ώρισεν άπαντας του Μορέως, | |
| | τον Ρούσο εκείνον ντε Σουλή να τον δεχτούν διά μπάϊλον, | |
| 7860 | κι όσοι είναι λίζιοι άνθρωποι και χρεωστούν ομάτζια, | |
| | του Ρούσου να τα ποιήσουσιν ως διά τα ιγονικά τους, | |
| | ώσπερ να ήτο ολοστινός ο ρήγας απατός του. | ολοστινός=ολόκληρος |
§ 540 | | Και όσον αναγνώσασιν τους ορισμούς εκείνους | |
| | οι φλαμουριάροι κ᾿ οι αρχιερείς κ᾿ οι καβαλλάροι ομοίως, | |
| 7865 | ομού βουλήν απήρασιν πώς να απηλογηθούσιν. | |
| | Τον μητροπολίτην της Πατρού, μισίρ Μπενέτος άκω, | |
| | εκείνον γαρ εκλέξασιν να συντύχη διά όλους. | |
| | Ενταύτα επεχείρησε και λέγει προς τον μπάϊλον· | |
| | το πώς οι πάντες του Μορέως, μικροί τε και μεγάλοι, | |
| 7870 | τους ορισμούς, προστάγματα, τα ήφερεν εκ τον ρήγαν, | |
| | όλοι τα επροσκύνησαν και δέχονται τα ορίζει· | |
| | τον μπάϊλον όπου έστειλεν κ᾿ εκείνον δέχονταί τον, | |
| | να τον κρατούν και σέβονται ώσπερ να ήτον ο ρήγας. | |
| | Το δε ομάτζιο και λιζίαν, τα ορίζει να έχουν ποιήσει | ομάτζιο=φεουδαρχικό δικαίωμα |
| 7875 | του μπάϊλου εκεινού ντε Σουλή, ποτέ ουδέν το κάμνουν, | |
| | διότι γαρ ηθέλασιν σφάλλει από τα συνήθεια, | |
| | τα ορίζει ο νόμος του Μορέως, τα έχουν εκ την κουγκέσταν, | κουγκέστα=κατάκτηση Μοριά |
| | τα ωμόσασιν κ᾿ εγράψασιν εκείνοι όπου εκερδίσαν | |
| | το πριγκιπάτο του Μορέως, από σπαθίου το απήραν. | |
| | ΤΑ ΣΥΝΗΘΕΙΑ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ | |
| 7880 | Επεί ο νόμος του Μορέως, του τόπου τα συνήθεια | τα συνήθεια=Εθιμικό Δίκαιο |
| | ορίζουν ότι ο πρίγκιπας, ο αφέντης γαρ του τόπου, | |
| | όστις κι αν ένι, όταν έλθη την αφεντίαν να λάβη, | |
| | σωματικώς να απέρχεται εντός του πριγκιπάτου, | |
| | να ομόση πρώτα του λαού, όπου είναι στον Μορέαν, | |
| 7885 | εις το ευαγγέλιον του Χριστού την χείραν του να βάλη· | |
| | να τους κρατή δικαιολογά εις τα συνήθεια που έχουν, | |
| | κ᾿ εις την φραγγίδαν που έχουσιν να μη τους σκανταλίση. | φραγγίδα=προνόμια |
| | Κι αφών ομόση ο πρίγκιπας ούτως ωσάν το λέγω, | |
| | ενταύτα αρχάζουν οι άπαντες λίζιοι του πριγκιπάτου | |
| 7890 | και κάμνουσιν τα ομάτζια, στον πρίγκιπαν εκείνον. | ομάτζιο=φεουδαρχικό δικαίωμα |
| | Επεί η λιζία που γίνεται, φιλούνται εις το στόμα, | λιζία=υποτέλεια, υποταγή |
| | κ᾿ ένι το πράγμα επίκοινον αμφοτέρων των δύο· | |
| | ούτως χρεωστεί ο πρίγκιπας την πίστιν προς τον λίζιον | |
| | ωσάν ο λίζιος προς αυτόν, ουκ ένι διαφωνία, | |
| 7895 | άνευ η δόξα και τιμή όπου έχει πάσα αφέντης. | |
| | Πολλάκις δε ο πρίγκιπας να ήτον εις άλλον τόπον | πολλάκις [εδώ]=μη τυχόν |
| | και να ήθελεν να έβαλλεν οκάποιο άλλον δικαίον του | |
| | να παραλάβη των λιζίων τα ομάτζια όπου χρεωστούσιν, | |
| | ουδέν χρεωστούν οι άνθρωποι οι λίζιοι του Μορέως | |
| 7900 | να ποιήσουν άλλον γαρ τινός ομάτζιον και λιζίαν, | |
| | παρά του πρίγκιπος αυτού στο πριγκιπάτο απέσω. | |
§ 541 | | «Διά τούτο σε παρακαλούν οι λίζιοι του Μορέως | |
| | μη το δεχτής εις βάρος σου ετούτο όπου σε λέγουν, | |
| | επεί πρώτα ν᾿ απόθαναν και να τους ακληρήσαν, | |
| 7905 | παρά να τους εβγάλασιν εκ τα συνήθεια που έχουν. | |
| | Όμως ετούτο να γενή διά του ρηγός την δόξαν· | |
| | να μη σκοπήση τίποτε διά σκυβουρίαν το κάμνουν. | |
| | Αλλά αφότου άλλαξεν του πρίγκιπος η αφεντία, | |
| | και ήλθαμεν στην αφεντίαν του αφέντη μας του ρήγα, | |
| 7910 | εάν είχαμεν την δύναμιν να εποίησαμεν το ομάτζιον. | |
| | Ημείς όπου είμεθεν εδώ μετά την ευγενείαν σου | |
| | ουδέν έχομεν την εξουσίαν άνευ να ήσαν κι άλλοι· | |
| | ο Μέγας Κύρης πρότερον, των Αθηνών ο δούκας, | |
| | οι τρεις αφέντες του Εύριπου και της Νηξίας ο δούκας, | |
| 7915 | της Ποντενίτζας αλλά δή εκείνος ο μαρκέσης. | μαρκέσης=μαρκήσιος |
| | Όμως ας λείψουν τα πολλά, εάν έν᾿ το θέλημά σου, | |
| | διατό είσαι μπάϊλος σήμερον κ᾿ έχεις την εξουσίαν, | |
| | κι ουκ είσαι αφέντης φυσικός ομάτζιον να σε ποιήσουν. | φυσικός [εδώ]=νόμιμος |
| | Διά να έχης αποθάρριον στους τοπικούς ανθρώπους, | αποθάρριον=οικειότητα |
| 7920 | κ᾿ ετούτοι πάλε εις εσέν να τους κρατής εις δίκαιον· | |
| | ας γένεται κατάθεσις με του Θεού τον φόβον, | |
| | στο ευαγγέλιον του Χριστού, εσύ πρώτα να ομόσης | |
| | να μας κρατής και κυβερνής στου τόπου τα συνήθεια | |
| | και μετά ταύτα από σού κ᾿ ετούτοι να σε ομόσουν | |
| 7925 | να είναι πιστοί κι αληθινοί στον ρήγαν κ᾿ εις εσέναν, | |
| | ως οφφικιάλον του ρηγός κι αντίτοπός του που είσαι». | αντίτοπος=αναπληρωτής |
§ 542 | | Το ακούσει ο Ρούσος ντε Σουλή ότι να γένη όρκος, | |
| | ευθέως εσυγκατέβηκεν κ᾿ ισιάστησαν εις τούτο. | |
| | Ενταύτα ώρισε ηφέρασιν το άγιον ευαγγέλιον | |
| 7930 | κι ώμοσε ο μπάϊλος πρότερον και τότε οι λίζιοι ανθρώποι, | |
| | να είναι δούλοι και πιστοί πρώτα στον ρήγαν Κάρλου | |
| | κι απέκει στους κληρονόμους του, ως ένι το συνήθειον. | |
| | ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΖΥΓΟΥ ΤΗΣ ΙΣΑΒΕΛΛΑΣ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙΝΗΣ | |
§ 543 | | Εν τούτω επαράλαβεν ο Ρούσος το μπαϊλάτο | μπαϊλάτο=αξίωμα βάιλου |
| | και άρξετον το οφφίκιον του εις έργον να το βάνη, | οφφίκιον=αξίωμα |
| 7935 | ν᾿ αλλάσση τους οφφικιαλίους, να βάνη άλλους νέους. | |
| | Πρωτοβιστιάρην άλλαξε ομοίως και τριζουριέρην, | τριζουριέρης=θησαυροφύλακας |
| | τον προβεούρην των καστρών, τους καστελλάνους όλους· | |
| | τους τζαγρατόρους έβαλεν κ᾿ ημοίρασε εκ τα κάστρη, | τζαγρατόροι=φέροντες βαλλίστρα |
| | και μετά ταύτα εδιόρθωσεν του τόπου τες δουλείες. | |
§ 544 | 7940 | Κι αφότου γαρ επλάτυνεν η αφεντία του ρήγα | |
| | εις το όνομα του πρίγκιπος μισίρ Λοΐς εκείνου, | Φίλιππος Α΄ του Τάραντος [το “Λοΐς” λάθος] |
| | όπου ήτον του ρηγός ο υιός και άντρας της Ζαμπέας, | |
| | της θυγατρός του πρίγκιπος εκεινού του Γυλιάμου, | |
| | ουδέν επέρασεν ποσώς καιρός μικρός κι ολίγος, | |
| 7945 | από τες πλείστες αμαρτίες όπου έχει ο Μορέας | |
| | κι ουκ έχουσιν εριζικόν να έχουν καλόν αφέντην, | |
| | απέθανεν ο μισίρ Λοΐς, ο πρίγκιπας Μορέως. | |
| | Έδε αμαρτία που εγίνετον ᾿κ τον θάνατον εκείνον, | |
| | διατί έδειχνεν κ᾿ εφαίνετον καλός αφέντης ένι. | |
| 7950 | Δεύτερος ήτο αυτάδελφος του ρήγα Κάρλου εκείνου, | Κάρολος Β’ ο Χωλός |
| | εκείνος γαρ που ήτον κοτσός, ο πατήρ του ρόη Ρομπέρτου. | Ροβέρτος της Νεαπόλεως |
| | Αφότου γαρ απέθανεν μισίρ Λοΐς εκείνος, | |
| | ενέμεινεν η αφεντία του αμαρτωλού Μορέως | |
| | στας χείρας κ᾿ εις την αφεντίαν του ρήγα Κάρλου εκείνου. | |
§ 545 | 7955 | Εν τούτω παύομαι εδώ να λέγω κι αφηγούμαι | |
| | περί του ρήγα Κάρουλου κ᾿ εκεινού του αδελφού του, | |
| | τον έλεγαν μισίρ Λοΐν πρίγκιπα του Μορέως. | |
| | Και θέλω να αφηγήσωμαι περί τον Μέγαν Κύρην, | |
| | μισίρ Γυλιάμο το όνομα το επίκλην ντε λα Ρότζε, | Γκυ Β’ Ντελαρός (De La Roche) |
| 7960 | όπου ήτον δούκας Αθηνών, καλός αφέντης ήτον· | |
| | ωσαύτως να αφηγήσωμαι και διά τον κόντον Μπρένα, | Ούγος ντε Μπριέν (Hugues de Brienne) |
| | μισίρ Ούγγο το όνομα, κόντος ήτον ντε Λέτζε, | |
| | το εκράτει από τον Κάρουλον, τον ρήγα, εκεί εις την Πούλιαν. | Πούλια=>Απουλία Ιταλίας |
§ 546 | | Στον χρόνο εκείνον και καιρόν, όπου σε αφηγήθην | |
| 7965 | εδώ οπίσω εις το βιβλίον τούτο που αναγινώσκεις, | |
| | όταν ο δούκας Αθηνών εστράφη εκ την Φραγκίαν, | |
| | εύρεν ότι ο πρίγκιπας εκείνος ο Γυλιάμος | Γουίδων ή Γκυ Α’ Ντελαρός |
| | επιάστη εις την Πελαγονίαν και ήτον εις την Πόλιν, | |
| | άπερ τον εκράτει ο βασιλέας εις φυλακήν του απέσω. | |
| | ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΔΟΥΚΕΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ | |
| 7970 | Ο δούκας γαρ των Αθηνών γυναίκα ετότε ουκ είχεν | |
| | και μετά ταύτα ισιάστηκεν με τον σεβαστοκράτωρ, | |
| | εκείνον τον κυρ Θεόδωρον, τον αφέντην της Βλαχίας, | Ιωάννης Α’ Δούκας [λάθος Χρονικού] |
| | κ᾿ επήρε την θυγάτηρ του βλογητικήν γυναίκαν. | ευλογητική=στεφανωμένη |
| | Και έποικαν αμφότεροι το αντρόγυνον εκείνο | |
| 7975 | υιόν, τον ωνομάσασιν μισίρ Γγί ντε λα Ρότσε, | Γκυ Β’ Ντελαρός (De La Roche) |
| | όστις γαρ μετά την θανήν εκείνου του πατρός του | |
| | έζησεν και εγένετον των Αθηνών ο δούκας, | |
| | Μέγαν Κύρην τον έλεγαν, της Ρωμανίας το επίκλην. | |
| | Κι όταν εκατεστάθηκεν κ᾿ εγίνη καβαλλάρης, | |
| 7980 | ισιάστη με την πριγκίπισσαν, την ντάμα Ζαμπέαν εκείνην, | Ισαβέλλα Βελλεαρδουίνου (Ιζαμπώ) |
| | ενώ εκράτει τον τόπον του απ᾿ αυτήν κ᾿ ήτον κυρά του, | |
| | κι απήρε την θυγάτηρ της βλογητικήν γυναίκαν· | |
| | Μαάτα την ελέγασιν ούτως την ωνομάζαν, | Αναγαυική Ματθίλδη (Mahaut de Hainaut) |
| | του πρίγκιπος γαρ του Φλορά ήτον η θυγατέρα. | |
§ 547 | 7985 | Ο δούκας γαρ των Αθηνών Γυλιάμος ο πατήρ του | |
| | έζησε χρόνους ικανούς αφότου εμεταστάθη | |
| | ο πρίγκιπας γαρ του Μορέως, εκείνος ο Γυλιάμος. | |
| | Κι όταν εξέπεσε ο Μορέας του ρήγα Κάρλου εκείνου, | |
| | τον πρώτον μπάϊλον που έστειλεν ο ρήγας στον Μορέαν, | |
| 7990 | ήτον ο Ρούσος ντε Σουλή, και μετ᾿ εκείνου εγίνη | Hugues (Rousseau) de Soully |
| | ο δούκας γαρ των Αθηνών, εκείνος ο Γυλιάμος, | |
| | μπάϊλος και βικάριος ντζενεράλ όλου του πριγκιπάτου. | βικάριος ντζενεράλ=γενικός τοποτηρητής |
| | Ο ρήγας του απέστειλεν το πρόσταγμα ᾿κ την Πούλιαν, | |
| | την λέγουν οι Φράγκοι κομεσίουν, ούτως την ονομάζουν. | κομεσίουν=διαταγή |
| 7995 | Κ᾿ ενταύτα επαράλαβεν τ᾿ οφφίκιον του μπαλιάτου | |
| | και ήτον μπάϊλος του ρηγός έως εις την ζωήν του. | |
| | Κ᾿ ετότε εις την ημέραν του έχτισε την Δημάτραν, | |
| | το κάστρον που ήτον στα Σκορτά, το χάλασαν οι Ρωμαίοι· | Σκορτά=> ορεινή δυτ. Αρκαδία |
| | ατός του εστάθηκεν εκεί ετότε ο Μέγας Κύρης | |
| 8000 | έως ου και επληρώθηκεν το κάστρον της Δημάτρας. | |
§ 548 | | Διαβόντα γαρ μικρός καιρός απέθανε η κουντέσσα, | Ισαβέλλα Ντελαρός |
| | του κόντου ντε Μπριένε η γυνή όπου ήτον αυταδέλφη | |
| | του δούκα γαρ των Αθηνών μισίρ Γυλιάμου εκείνου, | Γουλιέλμος Ντελαρός |
| | ενώ ήτον πρώτη σύμβια του θαυμαστού στρατιώτου, | |
| 8005 | του αφέντη της Καρύταινας, ωσάν σε το αφηγήθην. | |
| | Εκείνη γαρ η αρχόντισσα έποικεν με τον κόντον | |
| | υιόν, εξαίρετον παιδί, το ωνόμασαν Γατιέρην· | Gautier de Brienne |
| | έζησε και εγένετον άξιος καβαλλάρης, | |
| | στρατιώτης γαρ εξάκουστος εις όλα τα ρηγάτα, | |
| 8010 | εκείνον που εσκοτώσασιν στον Αλμυρό η Κουμπάνια. | Κουμπάνια=Καταλανική Εταιρεία |
| | ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΔΟΥΚΟΣ ΑΘΗΝΩΝ ΒΑΪΛΟΥ ΜΟΡΕΩΣ | |
§ 549 | | Αφότου γαρ απέθανεν εκείνη η κουντέσσα, | |
| | διαβόντα ολίγος ο καιρός, απέθανεν κι ο δούκας, | |
| | εκείνος γαρ των Αθηνών ονόματι Γυλιάμος. | Γουλιέλμος Ντελαρός |
| | Ζημία μεγάλη εγίνετον από τον θάνατόν του, | |
| 8015 | διατό ήτο αφέντης φρόνιμος, φιλάνθρωπος εις πάντας· | |
| | μεγάλη θλίψη εγένετον στο πριγκιπάτο όλον. | |
| | Ενταύτα εσυνέβηκεν, ακούσετε τι εγίνη· | |
| | ο κόντος Ούγγος ωρέχτηκεν, εκείνος γαρ ντε Μπριένε, | Ούγος ντε Μπριέν (Hugues de Brienne) |
| | από την Πούλια επέρασεν κ᾿ ήλθεν εις τον Μορέαν, | |
| 8020 | κι απαύτου πάλε εδιάβηκεν ολόρθα εις την Θήβαν, | |
| | λέγας να ιδή την δούκισσαν, να την παρηγορήση, | |
| | διατό ήτο εγνέας χηρέψοντα απ᾿ τον μισίρ Γυλιάμον, | |
| | από τον δούκαν Αθηνών, τον γυναικάδελφόν του. | |
§ 550 | | Κι αφότου απέσωσεν εκεί κ᾿ είδεν κ᾿ εσύντυχέ της, | |
| 8025 | εστάθη ημέρες ικανές λέγας, παρηγορά την. | |
| | Και τόσα εσύντυχαν ομού, ωρέχτη ο είς τον άλλον, | |
| | μετά συμβίβασιν καλήν ο κόντος ευλογήθη | |
| | τότε την συμπεθέραν του, την δούκισσαν εκείνην, | |
| | του γυναικαδέλφου την γυνήν ευλογήθη εις γυναίκαν. | |
| 8030 | Αφότου εσμίξασιν οι δύο, ως το ήφερεν το φέρος, | το φέρος=οι περιστάσεις |
| | η αρχόντισσα εγγαστρώθηκεν κ᾿ έποικεν θυγατέραν· | |
| | Ντζανέτα την ωνόμασαν, κι όσον εκαταστάθη | |
| | κ᾿ ήλθεν του νόμου ηλικίας κ᾿ εγίνετον γυναίκα, | |
| | άντραν της εδώκασιν μισίρ Νικόλαον εκείνον· | |
| 8035 | το επίκλην του ήτον ντεΣανού, δούκας ήτον Νηξίας· | Νικόλαος Α’ Σανούδος |
| | ποτέ καλήν συμβίβασιν ουκ είχασιν τα δύο. | |
| | Από αμαρτίας εγίνετον, τέκνον ουκ εποιήσαν | |
| | να αφήκουν κληρονόμον του, διά να κληρονομήση | |
| | εις τόσα κάστρη και νησία, τα είχε ο μισίρ Νικόλαος. | |
§ 551 | 8040 | Ο κόντος Ούγγος ντε Μπριένε, αφότου ευλογήθη | |
| | την δούκισσαν των Αθηνών, την αφεντίαν απήρε, | |
| | τον τόπον όλο αφέντευεν του Μεγαλοκυράτου, | Μεγαλοκυράτο=Δουκάτο Αθηνών |
| | κ᾿ είχεν εις αβοερίαν αυτού τον Γγίον ντε λα Ρότζε | |
| | έως ου έζη η μητέρα του, η δούκισσα εκείνη. | |
| 8045 | Διαβόντα γαρ χρόνοι καν δύο, απέθανε η κουντέσσα, | |
| | κι ο κόντος Ούγγος εδιάβηκεν τον τόπον του της Πούλιας. | Πούλια=>Απουλία Ιταλίας |
| | Κι αφότου ήλθεν ο Γιωτής του νόμου ηλικίας, | Γκυ Β’ Ντελαρός (De La Roche) |
| | την αφεντία επαράλαβεν, το Μεγαλοκυράτο. | |
| | Καβαλλάρης εγένετον, καλός αφέντης ήτον, | |
| 8050 | Μέγαν Κύρην τον έλεγαν, το επίκλη των Ἑλλήνων, | επίκλη=ιδιαίτερος τίτλος [εδώ] |
| | δούκας ήτον των Αθηνών, όνομα μέγαν είχεν· | |
| | μόνον γαρ από αμαρτίας, διατό εδίαγε εις πονηρίαν, | |
| | ο Θεός ουδέν του έδωκεν να ποιήση κληρονόμον, | |
| | να αφήκη από την σάρκαν του παιδί του να αφεντέψη | |
| 8055 | τον τόπον και την αφεντίαν, την είχαν οι γονείς του. | |
§ 552 | | Εν τούτω παύομαι εδώ να λέγω διά εκείνον, | |
| | τον μισίρ Γγί ντε λα Ρότζε, τον Μέγαν Κύρη εκείνον, | Γκυ Β’ Ντελαρός (De La Roche) |
| | και θέλω να σε αφηγηθώ διά τον μισέρ Νικόλαον, | |
| | το επίκλην του ντε Σαίντ Ομέρ, το πώς γαρ ευλογήθη | Νικόλαος Β’ Σαιντ Ομέρ |
| 8060 | κι απήρεν εις γυναίκαν του την πριγκίπισσαν Μορέως, | |
| | εκείνη όπου ήτον σύμβια του πρίγκιπα Γυλιάμου. | |
| | Η ΧΗΡΑ ΤΟΥ ΠΡΙΓΚΙΠΟΣ ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΥ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙΝΟΥ | |
§ 553 | | Αφότου γαρ απέθανεν ο πρίγκιπα Γυλιάμος, | |
| | απόμεινε η πριγκίπισσα, εκείνη η γυνή του, | Άννα, κόρη Δεσπότη Ηπείρου Μιχαήλ Β’ |
| | (ενώ ήτον αυταδέλφισσα εκεινού του Δεσπότου, | |
| 8065 | κυρ Νικηφόρου εκεινού, του αφέντη γαρ της Άρτας), | |
| | χήρα, και ήτον στον Μορέαν κ᾿ είχεν χωρία πλείστα, | |
| | ενώ εκράτει και ενομεύετον στον κάμπον του Μορέως· | |
| | ωσαύτως στο καστελλανίον, εκείνο της Καλαμάτας, | |
| | είχεν όπου αφέντευεν χώραν το Μανιατοχώριν, | |
| 8070 | τον Πλάτανον και το Γλυκύ κι άλλα χωρία μετ᾿ αύτα. | |
| | | |
| | ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΑΙΝΤ ΟΜΕΡ ΒΑΪΛΟΣ ΜΟΡΕΩΣ | |
§ 554 | | Ενταύτα ο μισίρ Νικόλαος ντε Σαίντ Ομέρ ο γέρος, | Νικόλαος Β’ Σαιντ Ομέρ |
| | ως ήτον μέγας κ᾿ ευγενής κ᾿ είχε πολύ λογάριν, | λογάρι=χρήμα |
| | και ήτον αποθάνοντα η πρώτη του γυναίκα, | |
| | (όπου ήτον γαρ πριγκίπισσα της πόλεως Αντιοχείας, | |
| 8075 | από την όποιαν έλαβεν πλούτος, λογάρι εις δόξαν), | |
| | ως ευγενής και φρόνιμος ισιάστηκεν κι απήρεν | |
| | εκείνην την πριγκίπισσαν, όπου ήτον του Μορέως, | |
| | γυναίκαν του ευλογητικήν, ούτως την ευλογήθη, | |
| | και δι᾿ αυτό ήλθεν στον Μορέαν και ήτον μετ᾿ εκείνην. | |
| 8080 | Από του πλούτου του πολλού, την αφεντίαν όπου είχεν, | |
| | το κάστρον του Σαίντ Ομερίου, όπου ήτον εις την Θήβαν, | |
| | εποίησεν, κ᾿ έχτισεν αυτό κάστρο αφιρόν εις σφόδρα· | αφιρόν=στέρεο |
| | οικήματα έποικε εις αυτό διά έναν βασιλέαν. | |
| | Έποικεν γαρ κ᾿ εχτίσεν το κ᾿ εκαταϊστόρησέν το | |
| 8085 | το πώς εκουγκεστήσασιν οι Φράγκοι την Συρίαν. | |
| | Το όποιον εχαλάσασιν μετά ταύτα η Κουμπάνια | Κουμπάνια=Καταλανική Εταιρεία |
| | διά φόβον όπου είχασιν από τον Μέγαν Κύρην, | |
| | τον δούκαν γαρ των Αθηνών, τον λέγουσιν Γατιέρην· | |
| | πολλάκις μη το έπιασεν κ᾿ εσέβηκεν εις αύτο | πολλάκις [εδώ]=μη τυχόν |
| 8090 | και μετά εκείνο εκέρδισε το Μεγαλοκυράτο. | |
| | Έδε αμαρτίαν όπου έποικαν οι δόλοι Κατελάνοι | Κατελάνοι=Καταλανοί |
| | κ᾿ ετέτοιον κάστρο εχάλασαν κ᾿ ετέτοιον δυναμάριν! | δυναμάρι=κάστρο, οχυρό |
| | Ωσαύτως και εποίησεν μισίρ Νικόλαος εκείνος | |
| | στην χώραν του Μανιατοχωρίου, έναν μικρόν καστέλλιν | [κάπου βορείως Πύλου] |
| 8095 | διά φύλαξιν του τόπου του κατά των Βενετίκων. | |
| | Και μετά ταύτα έχτισεν το κάστρον του Αβαρίνου | Αβαρίνο=Ναβαρίνο (Πύλος) |
| | εις λογισμόν και εις σκοπόν να ποιήση προς τον ρήγαν, | |
| | να το έχη δώσει εις κληρονομίαν εκεινού και του ανεψίου του, | |
| | του μεγάλου πρωτοστράτορος, μισίρ Νικόλας άκω. | |
§ 555 | 8100 | Ενταύτα έδραμε ο καιρός κι απόθανε ο Μέγας Κύρης, | |
| | όπου ήτον μπάϊλος στον Μορέαν και μετ᾿ εκείνου ετέθη | |
| | μπάϊλος βικάριος ντζενεράλς ο μισίρ Γγίς εκείνος, | βικάριος ντζενεράλ=γενικός τοποτηρητής |
| | τον έλεγαν γαρ Τρεμουλάν, αφέντην της Χαλαντρίτσας. | Γκυ ντε Λα Τρεμουάιγ (Guy de la Trémoille) |
§ 557 | | Κι αφότου γαρ απόθανεν ο Τρεμουλάς εκείνος | |
| 8105 | απόστειλεν προστάγματα από την Πούλια ο ρήγας | |
| | του μισίρ Νικολάου ντε Σαίντ Ομέρ, να ένι εκείνος μπάϊλος. | |
| | Κ᾿ ενταύτα επαράλαβεν το οφφίκιον του μπαλιάτου | οφφίκιον=αξίωμα |
| | κ᾿ έπραττε κ᾿ εδιόρθωνε τον τόπον εις ειρήνην, | |
| | ως ευγενής και φρόνιμος που ήτον απάνω εις όλους. | |
§ 557 | 8110 | Εις τον καιρόν της εξουσίας του γέρο μισίρ Νικολάου, | |
| | εκείνου γαρ ντε Σαίντ Ομέρ, ο της Θηβού αφέντης, | |
| | όπου ήτον μπάΐλος στον Μορέαν εκείνες τες ημέρες, | |
| | οκάποιος Φράγκος ευγενής, που ήτον εκ την Τσαμπάνιαν, | |
| | μισίρ Ντζεφρέ τον έλεγαν, το επίκλην ντε Μπριέρες, | Γοδεφρείδος ντε Μπρυγέρ ο Νεώτερος |
| 8115 | εξάδελφος ήτο εκεινού του αφέντη της Καρυταίνου. | |
| | Κι ως ήκουσεν και έμαθεν ότι εμεταστάθη | |
| | ο αφέντης της Καρύταινας, όπου ήτο εξάδελφός του, | |
| | κι ουδέν ενέμεινε απ᾿ αυτού παιδί του κληρονόμος, | |
| | ήλθεν του όρεξις καλή κ᾿ εις λογισμόν εβάλθη | |
| 8120 | να απέλθη γαρ εις τον Μορέαν, ως προγγενής όπου ήτον | προγγενής=πλησιέστερος συγγενής |
| | του αφέντη της Καρύταινας, να έχη το ιγονικόν του. | |
| | Τον τόπον του εσημάδηψεν κ᾿ υπέρπυρα εδανείστη, | εσημάδεψε=έβαλε υποθήκη |
| | σιργέντες οχτώ ερρόγεψεν όπου ήλθαν μετ᾿ εκείνον. | ρογεύω=στρατολογώ (μισθοφόρους) |
| | Από αρχιερείς, καβαλλαρίους απήρεν μαρτυρίες | |
| 8125 | εγράφως με τες βούλλες τους, το πώς εμαρτυρούσαν, | |
| | ότι ήτον γαρ εξάδελφος εγνήσιος, κατά σάρκα, | |
| | του αφέντη της Καρύταινας, του μισίρ Ντζεφρέ ντε Μπριέρες. | |
| | Οικονομήθη ευγενικά, απήρε οχτώ σιργέντες, | σιργέντης=υπαξιωματικός, ακόλουθος |
| | εξέβη από τον τόπον του κ᾿ εβάλθη να οδεύη. | |
§ 558 | 8130 | Και ήλθεν στην Ανάπολιν κ᾿ ηύρεν τον ρήγαν Κάρλον | Κάρολος Β΄ της Νεαπόλεως, ο Χωλός |
| | τες μαρτυρίες του έδειξεν εκείνες όπου εβάστα | |
| | το πώς ήτον εξάδελφος του αφέντη της Καρυταίνου | |
| | και ήλθεν προς το σύνηθες όπου έχουσιν οι Φράγκοι, | |
| | ως γονικάρχος, συγγενής να έχη το ιγονικόν του. | |
| 8135 | Το ομάτζιον του επρεζάντισε, ως ένι το συνήθειον. | ομάτζιο=φεουδαρχικό δικαίωμα |
§ 559 | | Κι ο ρήγας, ως το ήκουσεν κ᾿ είδεν τες μαρτυρίες του, | |
| | ώρισεν και εγράψασιν στον μπάϊλον του Μορέως, | |
| | εκείνου γαρ ντε Σαίντ Ομέρ του γέρο μισίρ Νικολάου, | |
| | να ποιήση να ελθούν οι άπαντες λίζιοι του Μορέως, | |
| 8140 | οι αρχιερείς κ᾿ οι φρόνικοι όλου του πριγκιπάτου, | |
| | να ποιήση κούρτην δυνατήν, να ιδούν τες μαρτυρίες του, | κούρτη=συνέλευση αρχόντων |
| | όπου ήφερεν εκ την Φραγκίαν μισίρ Ντζεφρές εκείνος· | |
| | κ᾿ ει μεν ευρούν ότι ζητεί με τρόπον δικαιοσύνης | |
| | το κάστρον της Καρύταινας μετά της περιοχής της, | |
| 8145 | να του την δώση την νομήν και να την ρεβεστίση. | ρεβεστίζω=απονέμω τίτλο φέουδου |
| | O ΓΟΔΟΦΡ. ΝΤΕ ΜΠΡΙΕΡΕΣ ΔΙΕΚΔΙΚΕΙ ΤΗΝ ΚΑΡΥΤΑΙΝΑΝ | |
§ 560 | | Είδασι γαρ τον ορισμόν, όπου έστελνεν ο ρήγας, | |
| | η κούρτη, όπου ήσασιν εκείσε εις την Κλαρέντσαν, | |
| | κι ανέγνωσαν τες μαρτυρίες όπου ήφερεν μετ᾿ αύτον. | |
| | Κι αφότου εσύντυχαν πολλά, κ᾿ είπαν και αναφέραν, | |
| 8150 | ήλθαν και αναφέρασιν την πράξιν όπου εποίκεν | |
| | ο αφέντης της Καρύταινας εις τον καιρόν εκείνον, | |
| | όταν ερροβόλεψεν κ᾿ εδιάβη εις την Θήβαν, | |
| | και ήλθεν κ᾿ επολέμησεν μετά τον Μέγαν Κύρην, | |
| | αρματωμένος εις φαρίν, τον πρίγκιπα Γυλιάμον, | φαρί=πολεμικό άλογο |
| 8155 | όπου ήτο αφέντης φυσικός, κ᾿ εκράτει από εκείνον | φυσικός [εδώ]=νόμιμος |
| | το κάστρον της Καρύταινας και όλον του τον τόπον. | |
| | Απίστησε τον αφέντην του κ᾿ εγίνη δημηγέρτης, | |
| | κ᾿ ενταύτα ακληρήθηκεν εκείνος κ᾿ η γενεά του· | |
| | και μετά ταύτα οι άπαντες όλου του πριγκιπάτου | |
| 8160 | τον πρίγκιπα εδεήθησαν κ᾿ επαρακάλεσάν τον, | |
| | και έστρεψεν τον τόπον του με συμφωνίαν και τρόπον, | |
| | ως δόμα νέον του το έδωκεν να το κληρονομήσουν | |
| | αν ποιήση τέκνα απ᾿ αυτού, να ένι από το κορμί του. | |
§ 561 | | Ενταύτα ελαλήσασιν κ᾿ ήλθεν ο καβαλλάρης | |
| 8165 | εκείνος ο μισίρ Ντζεφρές εκείσε εις την κούρτην. | Γοδεφρείδος ντε Μπρυγέρ ο Νεώτερος |
| | Ο επίσκοπος της Ώλενας εβάσταξε τον λόγον | |
| | και είπεν του λεπτομερώς την τήρησιν της κούρτης, | |
| | την πράξιν όπου έποικεν ο αφέντης της Καρυταίνου, | |
| | και πώς ακλήρησαν αυτόν κι όλην του την γενέαν | |
| 8170 | προς τα συνήθεια όπου έχουσιν εις όλα τα ρηγάτα· | |
| | όποιον ευρούσιν άπιστον, να ένι δημηγέρτης, | |
| | πρώτα ακληράται ολοστινός κι απαύτου η γενεά του | |
| | από όσον τόπον κι αφεντίαν έχει και αφεντεύει. | |
| | «Ενταύτα, φίλε μας καλέ, λέγομεν την αλήθειαν, | |
| 8175 | εσέν δίκαιον ουδέν έρχεται εκ τούτο όπου ανακράζεις». | |
§ 562 | | Ακούσων ταύτα ο μισίρ Τζεφρές εκείνος ντε Μπριέρες, | |
| | το πώς απήρε απόφασιν εκ τον σκοπόν όπου είχεν, | |
| | εδιέβη εις την κατούνα του κ᾿ εκάτσε κατά μόνας· | |
| | έκλαψεν και εθρήνησεν ώσπερ να είχεν χάσει | |
| 8180 | το ρηγάτον το της Φραγκίας, εάν ήτον εδικόν του. | |
| | TO ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ ΤΟΥ ΓΟΔΟΦΡ. ΝΤΕ ΜΠΡΙΕΡΕΣ | |
§ 563 | | Διαβόντα γάρ ημέρες δύο, εβάλθη να σκοπίζη | σκοπίζω=σκέφτομαι, σχεδιάζω |
| | και να ανεβάζη λογισμούς πώς ημπορεί να πράξη· | |
| | ότι αν στραφή εις την Φραγκίαν, αν ουδέν ποιήση έργον, | |
| | να μείνη εις την Ρωμανίαν, να εύρη οικονομίαν του, | |
| 8185 | όλοι τον θέλουσι γελά μέμφεσται κι ονειδίζει, | |
| | διότι εστράφη άνεργος, την έξοδόν του εχάσε. | |
| | Εν τούτω είπε προς αυτόν· κάλλιον του να αποθάνη | |
| | περί να μείνη άνεργος του να μη διαφορήση. | |
| | Οκάποιον ηύρεν τοπικόν άνθρωπον κ᾿ εφιλεύτη· | |
| 8190 | ερώτησέ τον ακριβώς να τον πληροφορέση, | |
| | τα κάστρη όπου είναι εις τα Σκορτά, το Αράκλοβο, πώς στέκει, | Σκορτά=> ορεινή δυτ. Αρκαδία |
| | ωσαύτως κ᾿ η Καρύταινα, πώς ένι καμωμένη, | |
| | και ποίον έν᾿ δυναμώτερον και τι λαόν να επάρη. | |
| | Κ᾿ εκείνος, όπου έξευρεν των δύο καστρών την στρώσιν, | |
| 8195 | λεπτώς του τα εδιερμήνεψεν κ᾿ εκαθοδήγησέ τον, | |
| | τον τόπον όπου ίστονται και τι λαόν να επάρουν. | |
| | Κι αφότου ταύτα ήκουσεν επήρεν τον σκοπόν του, | |
| | εμίσσεψε από τον Μορέαν κ᾿ ήλθεν στο Ξενοχώριν· | Ξενοχώρι=>Ξεροχώρι Ηλείας |
| | κι όσον απέσωσεν εκεί, είπεν ότι εξαλίστη, | |
| 8200 | το κοιλιακόν τον έπιασεν, έλεγε των ανθρώπων, | |
| | κ᾿ ερώτησε το που να ευρή νερόν από γιστέρνα, | |
| | διατί ένι στητικόν νερόν και σταίνει την κοιλίαν. | στητικόν=ιαματικό |
| | Κι οκάποιος όπου ήτον εκεί, όπου ήτον εκ τον τόπον, | |
| | τον είπεν εις το Αράκλοβον είναι καλές γιστέρνες, | |
| 8205 | κι ας στείλη να του δώσουσιν εκ το νερόν εκείνο | |
| | κ᾿ ενταύτα ήθελε ωφεληθή από την ζάλην που είχεν. | |
§ 564 | | Ενταύτα κράζει έναν του σιργέντην όπου ηγάπα | σιργέντης=υπαξιωματικός, ακόλουθος |
| | κι όπου είχεν στο μυστήριον του πολλά αποθαρρεμένον, | |
| | και λέγει του· «Έπαρε φλασκί, και άμε εις το κάστρον | |
| 8210 | αυτού σιμά στο Αράκλοβον κ᾿ ειπές τον καστελλάνον, | |
| | το πώς γαρ τον παρακαλώ να ορίση, να σε δώσουν | |
| | εκ της γιστέρνας το νερόν, χρήζω το διά ιατρείαν του, | |
| | διατί με το ώρισε ο ιατρός κ᾿ είπεν ότι ωφελεί με. | |
| | Και πρόσεξε, ως φρόνιμος, να σέβης εις το κάστρον, | |
| 8215 | πώς στήκει, και τα έμπατα, το πόσοι τα φυλάγουν, | |
| | να με το ειπής στο στρέμμα σου, να με το διερμηνέψης, | στρέμμα=επιστροφή |
| | και μη τολμήσης να το ειπής ανθρώπου γεννημένου». | |
| | Ενταύτα ο σιργέντης του απήλθεν εις το κάστρον· | |
| | τον καστελλάνον ηύρηκεν, γλυκέα τον χαιρετίζει, | |
| 8220 | εκ μέρους γαρ του αφέντου του επαρακάλεσέ τον | |
| | να ορίση να τον δώσουσι νερόν εκ την γιστέρναν. | |
| | Κι ο καστελλάνος παρευτύς ώρισε, εδώκανέ τον· | |
| | εσέβη ατός του εις τον γουλάν κ᾿ εκατεστόχαξέ το, | |
| | εστράφη εις τον μισίρ Ντζεφρέ κ᾿ είπεν του όσον είδε. | |
| 8225 | Καν δέκα ημέρες έποικε κ᾿ έλεγεν, ζάλην έχει· | |
| | κι αενάως ο σιργέντης του υπήγεν εις το κάστρον, | |
| | και ήφερνέν του το νερόν αενάως να το πίνη. | |
| | Και μετά ταύτα εμήνυσεν του καστελλάνου να έλθη, | |
| | παρακαλώντα, αξιώνοντα διά να του έχη συντύχει. | |
| 8230 | Κι ο καστελλάνος παρευτύς ήλθε στον καβαλλάρην. | |
| | Το ιδεί τον ο μισίρ Ντζεφρές, γλυκέα τον αποδέχτη, | |
| | είπε του την αστένειον του κ᾿ επαρακάλεσέ τον, | |
| | να τον δεχτή εις το κάστρον του με έναν τσαμπρελιάνον, | τσαμπρελιάνος=θαλαμηπόλος |
| | να του έχη δώσει τσάμπραν μίαν να κοίτεται εις αύτην, | |
| 8235 | ως διά να πίνη το νερόν έγκαιρον της γιστέρνας· | |
| | κ᾿ η φαμελία του η έτερη να είναι εις τον μπούρκον. | μπούρκος=οικισμός έξω από κάστρο |
| | Κι ο καστελλάνος παρευτύς, ου μη σκοπώντα δόλον, | |
| | είπεν και υποσχήθη του να τον δεχτή εις το κάστρον· | |
| | και μετά ταύτα ο μισίρ Ντζεφρές, την δεύτερην ημέραν, | |
| 8240 | επήρε την κατούνα του κι απήλθεν εις το κάστρον. | |
§ 565 | | Εσέβη απέσω εις τον γουλάν, εδώκαν του την τσάμπραν, | τσάμπρα=δωμάτιο |
| | εποίησαν το κρεββάτι του κ᾿ εκοίτετον εκείσε. | |
| | Έναν σιργέντην μοναξόν είχεν εκεί μετ᾿ αύτον, | σιργέντης=υπαξιωματικός, ακόλουθος |
| | κ᾿ η έτερή του φαμελία ήτον εκεί εις τον μπούρκον. | |
| 8245 | Ώρισε και ηφέρασιν τα ρούχα του εις το κάστρον | |
| | κι απέσω εις τα ρούχα του ήσαν και τ᾿ άρματά τους. | |
| | Εκείνος γαρ αδιάλειπα εις το κρεββάτι εκοίτον· | |
| | τον καστελλάνον έκραζε και ήσθιε μετ᾿ αύτον· | |
| | τόσην τιμήν κι αναδοχήν έδειχνε προς εκείνον | |
| 8250 | διά να θαρρέση εις αυτόν, να τον έχη απεργώσει. | απεργώνω=εξαπατώ |
§ 566 | | Κι όσον τον αποθάρρεσεν και είδε τον καιρόν του, | |
| | κράζει τους σιργέντες του όπου είχεν εδικούς του, | |
| | είπεν, ότι διάταξιν θέλει διά να ποιήση | |
| | φοβούμενος τον θάνατον διά την αστένειον που είχεν· | |
| 8255 | έβαλεν και ωμόσαν του κρυφώς εις το κελλίν του | |
| | να κρύψουν το τους θέλει ειπεί και να του συνεργήσουν | |
| | αν ποιήση εκείνο το σκοπά και βούλεται πληρώσαι. | |
| | Κι αφότου υπωμόσασιν, άρξετον να τους λέγη· | |
§ 567 | | «Συντρόφοι, φίλοι κι αδελφοί, όπου ήλθετε μετ᾿ έμου | |
| 8260 | εδώ εις τα μέρη Ρωμανίας, εξεύρετε τον τρόπον, | Ρωμανία=δυτική Βυζαντινή επικράτεια |
| | το πώς εβιάστην κ᾿ έβαλα τον τόπον μου σημάδιν | σημάδι=υποθήκη |
| | διά να έλθω τιμητικά εις θάρρος και ελπίδα | |
| | να επάρω την Καρύταιναν μετά την περιοχήν της, | |
| | την όποια εχτίσαν κ᾿ έποικαν εκείνοι οι συγγενείς μου, | |
| 8265 | τον όποιον τόπο εκέρδισαν με το σπαθί οι εδικοί μου. | |
§ 568 | | Και είδετε κι ακούσετε τους δήμιους Μοραΐτες, | |
| | το πώς με ακληρήσασιν κ᾿ εβγάλασίν με απ᾿ αύτο. | |
§ 569 | | Και θλίβομαι κ᾿ εντρέπομαι, πικρίαν μεγάλην έχω. | |
| | Εν τούτω εγώ εσκόπησα στο εδικόν σας θάρρος, | |
| 8270 | μόνι να βοηθήσετε, ως έχω τας ελπίδας, | |
| | να ποιήσω πράγμα φοβερόν, το θέλομεν ακούσει. | |
| | Τούτο το κάστρο εβλέπετε, την δύναμιν όπου έχει· | |
| | ολίγοι άνθρωποι ημπορούν να το έχουσι φυλάττει, | |
| | αφών έχει σωτάρχισιν κ᾿ ένι αφιρωμένον· | αφιρωμένον=στέρεο |
| 8275 | μέσα στον τόπον των Σκορτών κοίτεται κι αφεντεύει. | σωτάρχισιν=εφοδιασμός |
| | Ας το κρατήσωμεν διά εμάς να το έχωμε αφεντέψει, | |
| | να ειπούμεν ότι θέλομεν να το έχωμεν πουλήσει | |
| | της κεφαλής του βασιλέως εκείνων των Ρωμαίων. | |
| | Λογίζομαι, το ακούσει το ο μπάϊλος του Μορέως, | |
| 8280 | να ένι πολλά χαιράμενος να ισιαστή μετ᾿ έμας, | |
| | το κάστρον της Καρύταινας με των Σκορτών τον δρόγγον | |
| | να με το δώση και κρατώ εγώ κάλλιο εκ τον ρήγαν, | |
| | περί να δώσω των Ρωμαίων το κάστρον του Ερεοκλόβου. | |
| | Επεί αν είχαν οι Ρωμαίοι ετούτο το καστέλλιν, | |
| 8285 | εκέρδαιναν και τα Σκορτά κι όλον το πριγκιπάτο». | Σκορτά=> ορεινή δυτ. Αρκαδία |
§ 570 | | Το ακούσει αυτό οι σιργέντες του, ισιάστησαν αλλήλως | |
| | κ᾿ εδιάκριναν πώς να γενή και πώς να το πληρώσουν. | |
§ 571 | | Κ᾿ εις τούτο ο μισίρ Ντζεφρές εδιόρθωσεν το πράγμα | |
| | λέγει τους· «Εγώ ήκουσα, αυτού έξω ένι ταβέρνα | |
| 8290 | όπου πουλιέται το κρασί κ᾿ εβγαίνει ο καστελλάνος | |
| | και κάθηται πολλές φορές και πίνει με τους άλλους. | |
| | Λοιπόν εμέναν φαίνεται να πράξωμεν ως σας λέγω· | |
| | αφότου έχομεν εδώ ψωμίν και παξιμάδιν, | |
| | κρασίν, νερόν και άρματα όσον μας κάμνει χρεία, | |
| 8295 | εβγάτε εις παραδιαβασμόν αυτού έξω εις την ταβέρναν, | |
| | θέλετε δύο, θέλετε τρεις, οι επιδεξιώτεροί σας· | |
| | τον καστελλάνον κράξετε, ομοίως τον κοντοσταύλον, | |
| | και τους σιργέντες μετ᾿ αυτούς, όλους τους πρωτοτέρους. | |
| | Δηνέρια έχετε πολλά, δότε του ταβερνάρη, | |
| 8300 | επάρετε πολύν κρασίν και πίνετε μετ᾿ αύτους, | |
| | και τόσα τους ποτίσετε του να έχουσιν μεθύσει. | |
| | Εσείς δε να προσέξετε μη πιάση και πιέτε | |
| | τοσόν κρασίν μετ᾿ εκεινούς του να σας σκανταλίση | |
| | και χάσωμεν τα ελπίζομεν να έχωμεν ορθώσει. | |
| 8305 | Κι αφότου εγνωρίσετε ότι είναι μεθυσμένοι, | |
| | ένας, ο πρώτος από εσάς, ας έβγη ευθέως εκείθεν, | |
| | εδώ εις το κάστρον ας ελθή κ᾿ ενταύτα ας έλθη κι άλλος. | |
§ 572 | | Και τον πορτάριν πιάσετε και ρίξετέ τον έξω, | |
| | και τα κλειδία του επάρετε και κλείσετε την πόρταν. | |
| 8310 | Κ᾿ ευθέως απάνω εις τα τειχέα της πόρτας ανεβάτε, | |
| | την πόρταν να φυλάξατε μη βάλουσιν ιστίαν | ιστία [εδώ]=φωτιά |
| | και κάψουσιν και σέβουσιν εδώ και πιάσουνέ μας, | |
| | και χάσωμεν τα ελπίζομεν και λέγομεν ποιήσει». | |
§ 574 | | Ως το ώρισε ο μισίρ Ντζεφρές κι ωσάν το εδιερμηνέψεν, | |
| 8315 | ούτως γαρ και το έποικαν οι Φράγκοι η φαμελία του· | |
| | οι Φράγκοι ερροβόλεψαν κ᾿ επιάσασιν το κάστρον. | |
§ 575 | | Ενταύτα εποίησεν ο μισίρ Ντζεφρές, τες φυλακές εβγάλαν· | |
| | δώδεκα ήσασιν εκεί χωριάτες και Ρωμαίοι. | |
| | Έκραξε δύο από τους Ρωμαίους και γράφει τους πιττάκια | πιττάκι=επιστολή |
| 8320 | ο ένας από αυτούς το έγραψεν όπου έξευρεν να γράφη· | |
| | στου βασιλέως την κεφαλήν το απέστειλεν με εκείνους, | |
| | γράφων, παραδηλώνοντα να έλθη σπουδαίως εκείσε | σπουδαίως=ταχέως, επειγόντως |
| | στο κάστρον όπου έπιασε, Ορεόκλοβον το λέγουν, | Ορεόκλοβο=Αράκλοβο |
| | να το πουλήση εις υπέρπυρα να του το παραδώση. | |
| 8325 | Κ᾿ εκείνος, ως το ήκουσεν, εχάρηκεν μεγάλως· | |
| | γοργόν σπουδαίως εσώρεψεν όλα του τα φουσσάτα | |
| | κ᾿ εκίνησεν και έρχετον σπουδαίως όσα ημπόρει, | |
| | απήλθεν κ᾿ εκατάλαβεν στο πέραμα του Αλφέως, | |
| | στο παραπόταμον του Αλφέως, εις τον Ομπλόν το λέγουν· | |
| 8330 | εκεί τες τέντες του έστησεν κ᾿ έπεσεν το φουσσάτο. | |
§ 576 | | Αφότου γαρ εγένετον το πιάσμα του Ορεοκλόβου, | |
| | ο καστελλάνος παρευτύς, Φιλόκαλος το όνομά του, | |
| | στον κιβιτάνον έστειλεν μαντατοφόρους δύο, | κιβιτάνος=φρούραρχος (chevetain) |
| | μισίρ Σιμούν τον έλεγαν, το επίκλην ντε Βιδόνη· | Σιμούν ντε Βιδόνης (Simon de Vidoin) |
| 8335 | εκείσε εις την Αράχοβαν, την λέγουσιν μεγάλην, | |
| | ήτον με τον λαόν των Σκορτών στην γαρνιζούν ετότε. | γαρνιζού=συνοριακή φρουρά |
| | Το πράγμα του αφηγήθησαν και την δημηγερσίαν | δημηγερσία=ανταρσία, ξεσηκωμός |
| | όπου έποικε ο μισίρ Ντζεφρές, εκείνος ντε Μπριέρες, | |
| | επιάσε γαρ το Ορεόκλοβον, θέλει να το πουλήση | |
| 8340 | της κεφαλής του βασιλέως, εμήνυσέ του να έλθη | |
| | να του δώση τα υπέρπυρα, το κάστρον να έχη επάρει. | |
§ 577 | | Το ακούσει το ο μισίρ Σιμούς, ευθέως καβαλλικεύει | Σιμούν ντε Βιδόνης (Simon de Vidoin) |
| | με όσον λαόν ευρέθηκεν ετότε εκεί μετ᾿ αύτον. | |
| | Καταπαντούθε εμήνυσεν να έρχεται ο λαός του· | |
| 8345 | σπουδαίως εκατέλαβεν στο κάστρον του Ορεοκλόβου. | σπουδαίως=ταχέως, επειγόντως |
| | Τον γύρον το ετριγύρισεν με τον λαόν όπου είχεν, | |
| | τα διάβατα όλα έπιασεν, τες στράτες και κλεισούρες, | διάβατα=περάσματα |
| | όπως μη σέβη ή εξεβή άνθρωπος εις το κάστρον | |
| | να φέρη ή επάρη τίποτε μαντάτο εκ τους Ρωμαίους, | |
| 8350 | ενταύτα γαρ όπου έσωσεν μισίρ Σιμούς εκείνος, | |
| | εκείσε εις το Ορεόκλοβον με τον λαόν όπου είχεν. | |
| | Μαντατοφόρους έστειλεν σπουδαίως εις τον μπάϊλον | |
| | στον μισίρ Νικόλα ντε Σαίντ Ομέρ όπου ήτον στην Κλαρέντσα· | |
| | την πράξιν του εμήνυσεν κ᾿ επληροφόρεσέ τον, | |
| 8355 | το πώς το κάστρον έπιασεν εκείνο του Ορεοκλόβου | |
| | εκείνος ο μισίρ Ντζεφρές, το επίκλην ντε Μπριέρες, | |
| | κ᾿ εμήνυσεν της κεφαλής του βασιλέως Ρωμαίων | |
| | να του φέρη υπέρπυρα, το κάστρον να του δώση, | |
| | και να έρχεται σπουδακτικά με τα φουσσάτα του όλα | |
| 8360 | να συμμαχήση παρευτύς μη χάσουσιν το κάστρον, | |
| | μη πρου ελθούσιν οι Ρωμαίοι και σέβουσιν απέσω. | πρου=προτού |
§ 578 | | Ο μπάϊλος γαρ το ακούσει το, εκίνησεν ευθέως | |
| | με όσα φουσσάτα ευρέθησαν έχων εκεί μετ᾿ αύτον, | |
| | κ᾿ εμήνυσεν καταπαντού να έρχωνται τα φουσσάτα. | |
| 8365 | Κι ως ήλθεν στο Ορεόκλοβον κ᾿ ηύρεν τον κιβιτάνον, | κιβιτάνος=φρούραρχος (chevetain) |
| | εκείνον τον μισίρ Σιμού, με τα φουσσάτα όπου είχε, | |
| | (το κάστρο επαρακάθετον, τες στράτες είχεν πιάσει, | |
| | πολλάκις μη έλθη πώποθεν κανείς εκ τους Ρωμαίους, | πολλάκις [εδώ]=μη τυχόν |
| | και σέβειν στο Ορεόκλοβον και φέρειν του μαντάτα)· | |
| 8370 | πολλά τον ευχαρίστησεν τον κιβιτάνο ο μπάϊλος. | |
§ 579 | | Καταπαντούθε ερχόντησαν τα φράγκικα φουσσάτα· | |
| | τον δρόγγον όλον των Σκορτών επιάσαν κ᾿ εφυλάγαν. | Σκορτά=> ορεινή δυτ. Αρκαδία |
| | Μαντάτα ηφέραν αληθινά ετότε γαρ του μπάϊλου, | |
| | το πώς εκαταλάβασιν τα των Ρωμαίων φουσσάτα | |
| 8375 | στο παρεπόταμον του Αλφέως, εις τον Ομπλόν το λέγουν. | |
| | Ενταύτα ορίζει κ᾿ έκραξαν μισίρ Σιμούν εκείνον, | |
| | τον κιβιτάνον των Σκορτών, κι ορίζει του να επάρη | |
| | τον εδικόν του γαρ λαόν και των Σκορτών του δρόγγου, | |
| | της Καλομάτας τον λαόν και του Περιγαρδίου, | Περιγάρδι=>κοντά στην Αρχ. Ήλιδα |
| 8380 | της Χαλαντρίτσας αλλαδή κ᾿ εκείνον της Βοστίτσας, | Βοστίτσα=>Αίγιο |
| | να απέλθη εις την Ίσοβαν, στο πέραμα της Πτέρης, | Ίσοβα=>Τρυπητή Ανδρίτσαινας |
| | στο παραπόταμον του Αλφέως να στήκη και φυλάττη, | |
| | να μη περάσουν οι Ρωμαίοι εις των Σκορτών τον δρόγγον. | |
| | Ενταύτα ο μισίρ Σιμούς, ως το ώρισεν ο μπάϊλος, | |
| 8385 | επήρεν τα φουσσάτα του κι απήλθεν γαρ εκείσε, | |
| | κ᾿ έστηκεν καταπρόσωπα εκείνων των Ρωμαίων. | |
§ 580 | | Ο μπάϊλος γάρ, ως φρόνιμος, με την βουλήν όπου είχεν, | |
| | έκραξε δύο καβαλλαρίους κι ορίζει τους να απέλθουν | |
| | εκείσε εις το Ορεόκλοβον, το κάστρον να ζητήσουν | |
| 8390 | εκείνου του μισίρ Ντζεφρέ διά να το έχη στρέψει | |
| | στην αφεντίαν του ρηγός, καθώς το ηύρε ότι ήτον· | |
| | κ᾿ εις τούτο όπου έποικεν συμπάθειον να του ποιήσουν. | |
| | «Ει δε λογίση τίποτε το κάστρον να κρατήση, | |
| | να το κρατή διά ο λόγου του ή άλλου να το δώση, | |
| 8395 | ειπέτε του εις πληροφορίαν ας το κρατή εις αλήθειον· | |
| | πρώτα να λάβω θάνατον κ᾿ εσείς όλοι μετ᾿ έμου, | |
| | παρά να διάβω απ᾿ εδώ με τα φουσσάτα όπου έχω, | |
| | έως ου χαλάσω τα τειχέα του κάστρου του Ορεοκλόβου, | |
| | να τον πετρώσω απέσω εκεί και να τον θανατώσω». | |
| 8400 | Ενταύτα απήλθασιν εκεί εκείνοι οι καβαλλάροι, | |
| | στο κάστρον επλησίασαν και τρέβαν εζητήσαν· | τρέβα=ανακωχή |
| | ελάλησαν από μακρέα μη σύρουσιν εις αύτους, | |
| | ο μπάϊλος γαρ τους έστελνεν εκεί μαντατοφόρους | |
| | ομού με τον μισίρ Ντζεφρέ να έχουσιν συντύχει | |
| 8405 | δι᾿ ανάπαψίν του και τιμήν αν θέλη να το ποιήση. | |
| | Το ακούσει το ο μισίρ Ντζεφρές, περίχαρος εγίνη, | |
| | εστάθη απάνω στα τειχέα κ᾿ ερώτησε, τι θέλουν; | |
§ 581 | | Λέγουν του· «Ο μπάϊλος σε μηνά, ως φίλον χαιρετά σε, | |
| | θαυμάζεται εις την ευγενίαν και φρόνεσιν όπου έχεις, | |
| 8410 | εις την τιμήν όπου ηύρηκες εις του ρηγός το κάστρον, | |
| | το πώς έπιασες και κρατείς, θέλεις να το πουλήσης | |
| | της κεφαλής γαρ των Ρωμαίων, ως το επληροφορέθην. | |
| | Εν τούτω σε παρακαλεί κ᾿ ημείς όλοι μετ᾿ αύτον· | |
| | μη σε πλανέση ο λογισμός, του κόσμου γαρ η δόξα. | |
§ 583 | 8415 | Ετούτο γαρ όπου έποικες, οι πάντες το εθαυμάσαν· | |
| | ουκ έπρεπέ σε, ως ευγενής, τρόπον δημηγερσίας | δημηγερσία=ανταρσία, ξεσηκωμός |
| | ποτέ σου να το θυμηθής, εις έργον να το βάλης· | |
| | επεί το γένος των Φραγκών όπου είμεθεν ενταύτα, | |
| | δίκαιον εσέν το εντράπημαν και είμεθεν θλιμμένοι. | |
| 8420 | Όμως ημείς το εξεύρομεν, από πικρίας το εποίκες, | |
| | διατό εθάρρεις κ᾿ ήλπιζες να έχης την μπαρουνίαν | μπαρουνία=βαρωνία |
| | της Καρυταίνου των Σκορτών κ᾿ ευρέθης λανθασμένος· | |
| | το έποικες γαρ εξεύρομεν ότι εμετανόησες. | |
| | Διά τούτο λέγομεν προς σε και συμβουλεύομέ σε· | |
| 8425 | με το καλόν και προθυμίας στρέψε το κάστρον οπίσω | |
| | και θέλεις έχει ευεργεσίαν, τιμήν μετά συμπάθειον. | |
| | Ει δε λογίσης τίποτε με τρόπον σκιβουρίας, | |
| | πρόσεχε, ότι ου δύνεσαι να αντισταθής εις τόσον· | |
| | επεί ο μπάϊλος έστειλεν να ελθούν οι πελεκάνοι, | |
| 8430 | τεχνίτες γαρ Βενέτικοι τα ποιήσουν τριπουτσέτα· | τριπουτσέτο=καταπέλτης |
| | αυτα τα εβλέπεις τα τειχία όλα χαλάσει θέλουν | |
| | να σας πετρώσουν όλους σας και να σας θανατώσουν». | |
| | Ενταύτα ο μισίρ Ντζεφρές άρξετον να τους λέγη· | |
§ 584 | | «Άρχοντες, αδικείτε με, κρατείτε το ιγονικόν μου | |
| 8435 | με πρόφασες και αφορμές εσείς οι Μοραΐτες· | |
| | κ᾿ εγώ από παραπόνεσιν και θλίψιν, όπου έχω, | |
| | εποίησα ετούτο, το είδετε, από πικρίας όπου έχω· | |
| | κ᾿ εξεύρω κ᾿ εγνωρίζω το, εις ατιμίαν μου το έχω. | |
| | Όμως, αφών το λέγετε και συμβουλεύετέ με, | |
| 8440 | εγώ το κάστρον στρέφω το με συμφωνίαν και τρόπον, | |
| | να βάλωμε την κρίσιν μου εις του ρηγός την κούρτην, | |
| | κι ως το διακρίνει, δέχομαι να το έχω προσκυνήσει. | |
| | Εγώ γαρ ως ήλθα εδώ στον τόπον του Μορέως, | |
| | αγάπησα κι ορέγομαι να είμαι εδώ μετ᾿ έσας· | |
| 8445 | δότε με τόπον να κρατώ, να έχω την ζωήν μου, | |
| | διατί έχω αισχύνην κ᾿ εντροπήν να υπάγω εις την Φραγκίαν, | |
| | να με γελούν οι συγγενείς, οι φίλοι κ᾿ οι γειτόνοι, | |
| | ότι ήλθα εις την Ρωμανίαν κ᾿ έπραξα ωσάν κοπέλι». | |
| | Λοιπόν, τα είπασιν εκεί εκείνοι οι καβαλλάροι, | |
| 8450 | τότε με τον μισέρ Τζεφρέ κ᾿ εκείνος μετ᾿ εκείνους, | |
| | εάν ήθελα να έγραφα, και ποίος να αναγνώση; | |
| | Αλλά εν κοντώ σας το δηλώ, γράφω και αφηγούμαι· | |
| | ισιάστην ο μισίρ Ντζεφρές και έδωκεν το κάστρον, | |
| | κ᾿ εδώκαν του εις γονικαρχίαν της Μόραινας το φίε, | φίε=φέουδο |
| 8455 | – εις τα Σκορτά ευρίσκεται με έτερα χωρία – | |
| | γυναίκαν ευλογητικήν την ντάμα Μαργαρίταν, | |
| | όπου ήτον εξαδέλφισσα του αφέντη της Ακόβου | |
| | και είχεν εις γονικαρχίαν το φίε της Λισσαρέας. | |
§ 585 | | Κι αφότου υπαντρεύτησαν κ᾿ εσμίξασιν οι δύο, | |
| 8460 | ο Θεός τους έδωκεν παιδίν όπου ήτον θυγατέρα· | |
| | Ἑλένην την ωνόμασαν κ᾿ ύστερα υπαντρεύτη | |
| | με τον μισίρ Βιλάϊ ντε Ανώε της Αρκαδίας αφέντην. | Βιλές ντ’ Ανοέ (Vilain d’ Annoi) |
| | Κ᾿ εκείνοι πάλε εποίκασιν υιόν και θυγατέρα· | Αράρδος ντ’ Ανοέ (Erard d’ Annoi) |
| | Αράρδος άκουε ο υιός, Ανέζα η θυγάτηρ, | Agnes d’ Aunoi |
| 8465 | την οποίαν ευλογήθηκεν διά ομόζυγον γυναίκαν | |
| | ο μισίρ Στένης το όνομα και Μαύρος το επίκλην. | Etienne Mavros ή Le Maure |
| | Κ᾿ εκείνη πάλε εγέννησεν υιούς και θυγατέρες· | |
| | κι απ᾿ όλους τους ενέμεινεν ένας ο κληρονόμος, | |
| | Αράρδον τον ωνόμασαν, ο αφέντης Αρκαδίας. | Erard Le Maure [λάθος Χρονικού] |
| 8470 | Επλούτηναν τα ορφανά, εχάρησαν οι χήρες, | |
| | οι πένητες και οι φτωχοί πολύ λογάρι εποίκαν | λογάρι=χρήμα |
| | εις τον καιρόν όπου λαλώ του αφέντου Αρκαδίας. | |
| | Όλοι τον μνημονεύετε, καλός αφέντης ήτον. | |
| | | |
| | Η ΚΥΡΑ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΒΙΛΛΑΡΔΟΥΙΝΟΥ | |
§ 586 | | Εν τούτω παύομαι απ᾿ εδώ να λέγω κι αφηγούμαι | |
| 8475 | δι᾿ εκείνον τον μισίρ Ντζεφρέ και την κληρονομίαν του, | |
| | και θέλω να σε αφηγηθώ, να γράψω και να λέγω | |
| | διά την μακάριαν Ζαμπέαν (όπου ήτον θυγατέρα | Ισαβέλλα Βελλεαρδουίνου (Ιζαμπώ) |
| | εκείνου του μακαριστού του πρίγκιπα Γυλιάμου, | |
| | όπερ την ελέγασιν εκείνες τες ημέρες | |
| 8480 | κ᾿ εκράζαν κι ωνομάζασιν η Κυρά του Μορέως), | |
| | το πώς την ήφερεν ο Θεός κ᾿ εστράφη στο ιγονικόν της | |
| | κ᾿ εγένετον πριγκίπισσα όλης της Αχαΐας. | |
| | ΥΠΑΝΔΡΕΥΕΤΑΙ ΤΟΝ ΦΛΩΡΕΝΤΙΟΝ ΑΝΝΟΝΙΚΟΝ [1289] | |
§ 587 | | Ετότε εκείνον τον καιρόν όπου σας αφηγούμαι, | |
| | ήτον η πριγκίπισσα εκείνη η Ζαμπέα | |
| 8485 | εκείσε εις την Ανάπολιν μετά τον ρήγα Κάρλον. | Κάρολος Β΄ της Νεαπόλεως, ο Χωλός |
| | Κι ο ρήγας γαρ αφέντευεν ετότε τον Μορέαν | |
| | εις τρόπον γάν κ᾿ εις αφορμήν, στες συμφωνίες εκείνες | |
| | όπου έποικεν ο πρίγκιπας εκείνος ο Γυλιάμος | |
| | μετά τον ρήγαν Κάρουλον τον γέρο, τον πατήρ του, | Κάρολος A’ ο Ανδεγαυός (Charles d'Anjou) |
| 8490 | ομοίως και διά τον πρίγκιπα, τον αδελφόν του εκείνον, | |
| | το όνομα μισίρ Λοΐς, τον άντρα της Ζαμπέας. | Φίλιππος Α΄ του Τάραντος [το “Λοΐς” λάθος] |
| | Λοιπόν καθώς αφέντευεν ο ρήγας τον Μορέαν, | |
| | ήσαν ετότε εις τον Μορέαν εις τον καιρόν εκείνον | |
| | οκάποιοι δύο καβαλλάριοι, ενώ ήσαν φλαμουριάροι. | φλαμουράριος=βαθμοφόρος |
| 8495 | Ο ένας άκουεν Τζαντερούς, κοντόσταυλος ο μέγας | Ιωάννης ντε Σωντερόν (Jean Chauderon) |
| | του πριγκιπάτου του Μορέως ήτον ετότε εκείνος· | |
| | κι ο άλλος ο μισίρ Ντζεφρές ντε Τουρνά το επίκλην. | Γοδεφρείδος ντε Τουρναί |
| | Ο ρήγας τους αγάπησεν, εις σφόδρα τους ετίμα· | |
| | τον μέγαν γαρ κοντόσταυλον, τον Τζαντερούν εκείνον, | Ιωάννης ντε Σωντερόν (Jean Chauderon) |
| 8500 | μέγαν αμιράλην τον έποικεν όλου του του ρηγάτου. | αμιράλης [εδώ]=στρατάρχης |
§ 588 | | Κι ωσάν υπηγαινοέρχονταν οι καβαλλάροι εκείνοι | |
| | εκείσε εις την Ανάπολιν εις του ρηγός την κούρτην, | |
| | ήτον του κόντου ντε Αϊνάτ ο αδελφός εκείσε, | |
| | μισίρ Φλοράν τον έλεγαν, ντε Αϊνάτ το επίκλην. | Φλωρέντιος του Αινώ (Florent de Hainaut) |
| 8505 | Ήταν μέγας κοντόσταυλος ᾿ς όλον το πριγκιπάτο. | |
§ 589 | | Κι ως το έχει γαρ το κοσμικόν στο γένος των ανθρώπων | |
| | κι αλλήλως συμβιβάζονται και κάμνουσι φιλίαν, | |
| | ωρέχτη κ᾿ εφιλεύτηκε μισίρ Φλοράς εκείνος | |
| | με εκείνους τους καβαλλαρίους τους δύο Μοραΐτες, | |
| 8510 | τον μισίρ Ντζά ντε Τζαντερού και τον μισίρ Ντζεφρόη. | Ιωάννης ντε Σωντερόν (Jean Chauderon) |
| | Και μέσα εις τούτην την φιλίαν όπου είχασιν αλλήλως, | |
| | ο μισίρ Φλοράς, ως φρόνιμος, λέγει εκεινών των δύο· | |
| | «Άρχοντες, φίλοι κι αδελφοί, αν θέλετε εσείς οι δύο | |
| | να μ᾿ έχετε εκείσε εις τον Μορέαν φίλον και σύντροφόν σας | |
| 8515 | όρκον να ποιήσω προς εσάς να μη απεχωριστούμε, | |
| | να είμεθεν ως αδελφοί, να ζήσωμεν αλλήλως. | |
| | εγώ θεωρώ οφθαλμοφανώς, ο ρήγας αγαπά σας, | |
| | κ᾿ έχει σας εις προσορώτησιν κ᾿ εις την βουλήν του πρώτους. | |
| | Λοιπόν, αν έχετε εις εμέν αγάπην, ως παντέχω, | |
| 8520 | συντύχετέ του ως διά εμέν να επάρω την κυράν σας, | |
| | αυτούνην την ντάμα Ζαμπέαν ᾿ς ομόζυγον γυναίκαν, | |
| | και δείξετέ του αφορμές και τρόπους αληθείας, | |
| | το πώς ο τόπος του Μορέως ευρίσκεται εις την μάχην, | |
| | και κιντυνεύει, χάνεται με τους οφφικιαλίους του· | οφφικάλιος=αξιωματούχος |
| 8525 | τους μπάϊλους όπου στέλνει εκεί, αυτοί είναι ρογατόροι | |
| | και βιάζονται το διάφορον το εδικόν τους πάντα, | |
| | κι ο τόπος πάντα απορεί χάνεται, κιντυνεύει, | |
| | κι ο ρήγας έχει την έξοδον και άλλοι διαφορίζουν. | |
| | Και ένι γαρ και αμαρτία να έχη τον κληρονόμον | |
| 8530 | εδώ – ως περνά ήτον φυλακή, ο κόσμος το θαυμάζει. | |
| | Κ᾿ ήθελεν ποιήσει ψυχικόν και έπαινόν του μέγαν, | |
| | να υπάντρεψε την ντάμα Ζαμπέα με έναν καβαλλάρην, | |
| | με άνθρωπον ευγενικόν, να ήτον της τιμής της, | |
| | να επόθησε κ᾿ εφύλαξε τον τόπον του Μορέως, | |
| 8535 | μη πρου απορήση παντελώς, και χάσουν τον οι Φράγκοι. | πρου=προτού |
| | Και τι να λέγω τα πολλά και να σας διερμηνεύω; | |
| | τόσα βιαστήτε, ως φρόνιμοι, κ᾿ ειπέτε τον τον ρήγαν | |
| | όπως να τον διακλίνενε, να έλθη εις θέλημά σας· | |
| | επεί με λέγει ο λογισμός κι ο νούς μου με το δίδει, | |
| 8540 | ότι εάν το ποθήσετε, ως φρόνιμοι όπου είστε, | |
| | το πράγμα θέλει πληρωθή και θέλετε κερδίσει | |
| | το πργκιπάτον ως διά εσάς κ᾿ εγώ να είμαι εδικός σας· | |
| | εμέν να λέγουν πρίγκιπα, κ᾿ εσείς να είστε αφέντες». | |
| | Ακούσων ταύτα ο Τζαδρούς κι ο μισίρ Ντζεφρές εκείνος, | |
| 8545 | πολλά το αγαπήσασιν, υπόσχεσιν του εποίκαν | |
| | ότι να βάλουσιν βουλήν, το πράγμα να ποιήσουν, | |
| | κ᾿ είχαν ελπίδα στον Θεόν να το κατευοδώσουν, | |
| | Ενταύτα εκύτταξαν καιρόν να εύρουσιν τον ρήγαν | |
| | εις ώραν γαρ καλοψυχίας να του έχουσιν συντύχει. | |
| 8550 | Κι όταν τον ηύραν τον καιρόν του εσύντυχαν οι δύο· | |
| | καλόψυχα τον ηύρασιν στην τσάμπραν του απέσω· | τσάμπρα=δωμάτιο |
| | πολλούς τρόπους του είπασιν και αφορμήν του εδείξαν· | |
| | το πώς ο τόπος του Μορέως το πριγκιπάτο Αχαΐας | |
| | απόρει κ᾿ εκιντύνευεν, και ήτον εις απώλειαν, | |
| 8555 | διατό έλειπεν ο πρίγκιπας όπου ήτον πάντα εις αύτον. | |
| | «Εσύ αποστέλνεις στον Μορέαν, μπάϊλον και ρογατόρους | ρογατόρος=μισθοφόρος |
| | και τυραννίζουν τους φτωχούς, τους πλούστους αδικούσιν | |
| | το διάφορόν τους πολεμούν, κι ο τόπος απορείται. | |
| | Εάν ου μη βάλης άνθρωπον να ένι κληρονόμος, | |
| 8560 | να στέκεται καθολικώς, να κυβερνά τους πάντας, | |
| | να έχη έννοιαν και σκοπόν τον τόπον να προκόβη, | |
| | έχε το εις πληροφορίαν, χάνεις το πριγκιπάτο. | |
| | Λοιπόν, αφέντη βασιλέα, εσύ έχεις τον κληρονόμον, | |
| | αυτείνην την ντάμα Ζαμπέαν, του πρίγκιπος θυγάτηρ, | |
| 8565 | και δος της άντρα, άνθρωπον ευγενικόν και μέγαν, | |
| | το πριγκιπάτο να κρατή από την βασιλείαν σου, | |
| | και θέλεις ποιήσει ψυχικόν και διάφορόν σου μέγα, | |
| | κι όσοι το ακούσουν πάντοτε σε θέλουν επαινέσει». | |
| | Τι να σας λέγω τα πολλά και τι να σας τα γράφω; | |
| 8570 | τόσα του είπαν του ρηγός εκείνοι οι καβαλλάροι, | |
| | τόσα εσυντύχαν του ρηγός, τόσα τον αναγκάσαν, | |
| | ότι έστερξεν του να γενή εκείν᾿ η υπαντρεία, | |
| | να επάρη ο μισίρ Φλοράς την ντάμα την Ζαμπέαν | |
| | εις γυναίκα ευλογητικήν, να έχη το πριγκιπάτο | |
| 8575 | ως ίδιον γονικόν αυτού, να το κληρονομήση. | |
§ 590 | | Τες συμφωνίες εγράψασιν λεπτώς και τα κεφάλαια, | |
| | το τι εχρεώστει ο πρίγκιπας να κάμνη προς τον ρήγαν, | |
| | κι ο ρήγας προς τον πρίγκιπα, ο είς γαρ προς τον άλλον. | |
| | Έναν κεφάλαιο εγράψασιν στο προβελέντζι εκείνο, | προβελέντζι (προβελέγγιο)=τίτλος φέουδου |
| 8580 | ενώ ήτον τρόπος αμαρτίας και άδικον μεγάλον· | |
| | ότι πολλάκις εάν συμβή κ᾿ έλθη το πριγκιπάτο | πολλάκις [εδώ]=μη τυχόν |
| | εις κληρονόμον θηλυκόν, εις γυναίκα να αφεντέψη, | |
| | να μη τολμήση υπαντρευτή εις άνθρωπον του κόσμου | |
| | άνευ ειδήσεως κι ορισμού, όποιος κι αν ένι ρήγας· | |
| 8585 | ει δε ευρεθή και ποιήση το, να ένι ακληρημένη | |
| | απ᾿ του Μορέως την αφεντίαν κι όλον το πριγκιπάτο. | |
| | Έδε αμαρτία που εγίνετον δι᾿ ετούτο το κεφάλαιον· | |
| | μετά ταύτα ακληρήσασιν την πριγκίπισσα Ζαμπέαν, | |
| | διατί γαρ ευλογήθηκε τον Φίλιππο ντε Σαβόη, | Φίλιππος της Σαβοΐας (Πεδεμοντίου) |
| 8590 | όταν απήλθεν στο παρτούν ετότε γαρ της Ρώμης. | παρτούν=άφεσις αμαρτιών Ιωβηλαίου |
§ 591 | | Αφότου γαρ εγράψασιν τες συμφωνίες εκείνες, | |
| | ώρισε ο ρήγας παρευτύς κ᾿ εποιήσασιν τον γάμον· | |
| | κ᾿ ενταύτα ευλογήθηκεν μισίρ Φλοράνς εκείνος | Φλωρέντιος του Αινώ (Florent de Hainaut) |
| | εκείνην την ντάμα Ζαμπέαν, του πρίγκιπος θυγάτηρ, | |
| 8595 | εκείνου του μακαριτού του πρίγκιπος Γυλιάμου. | |
| | Ο ΦΛΩΡΕΝΤΙΟΣ ΚΑΙ Η ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΠΡΙΓΚΙΠΕΣ ΕΓΚΑΘΙΣΤΑΝΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΜΟΡΕΑΝ | |
§ 592 | | Ο γάμος γαρ εγένετον με παρρησίαν μεγάλην, | |
| | με χαρμοσύνην και χαρές, και με έξοδες μεγάλες. | |
| | Κ᾿ εκεί όπου ήσαν στον ναόν, στην εκκλησίαν απέσω, | |
| | όπερ τους ευλόγησεν ατός του ο μητροπολίτης, | |
| 8600 | εκείνος της Νεάπολης· κ᾿ ερρεβέστισεν ο ρήγας | |
| | εκείνην την ντάμα Ζαμπέα από το πριγκιπάτο | |
| | ως κληρονόμος φυσικός· κ᾿ ενταύτα πάλε από αύτο | |
| | κράζει τον μισίρ Φλοράν και ερρεβέστισέ τον | |
| | ως αβουέρην, τον έποικεν ομοίως και κληρονόμον· | |
| 8605 | πρίγκιπα τον εθρόνιασε να λέγεται Αχαΐας. | |
| | Κι αφότου επλήρωσε η χαρά, του πρίγκιπος ο γάμος, | |
| | εδιόρθωσε το μίσσεμα να εξέβη από την Πούλιαν, | |
| | τιμητικά, με παρρησίαν να έλθη εις τον Μορέαν. | |
| | Τον ρήγαν επροσκύνησεν, απηλογίαν επήρεν, | |
| 8610 | τους κόντους και καβαλλαρίους απεχαιρέτησέν τους, | |
| | την φαμελίαν του αύξησεν, ερρόγεψεν και άλλους· | ρογεύω=στρατολογώ (μισθοφόρους) |
| | είχεν απάνω εις τα άλογα καβαλλαρίους, σιργέντες, | |
| | απάνω γαρ των εκατόν, τριακοσίους τζαγραόρους. | τζαγρατόροι=φέροντες βαλλίστρα |
§ 593 | | Εις το Βροντήσι απέσωσεν, ηύρεν τα πλευτικά του, | Βροντήσι=> Μπρίντεζι |
| 8615 | εσέβη απέσω εις αυτά κ᾿ ήλθεν εις την Κλαρέντσα. | |
| | Ο μπάϊλος τότε του Μορέως, ο γέρο μισίρ Νικόλαος, | |
| | στην Ανδραβίδα ευρίσκετον· το μάθει το μαντάτο, | |
| | ευθέως εκαβαλλίκεψεν κ᾿ ήλθεν εις την Κλαρέντσα· | |
| | τον πρίγκπα επροσκύνησεν κι όσοι ήσαν μετ᾿ αύτον, | |
| 8620 | κι ο πρίγκιπας τον έποικεν αναδοχήν μεγάλην. | |
| | Κι όσον εκατεστόλιασεν ο πρίγκιπας τον λαόν του | |
| | εκείσε εις την εκκλησίαν όπου είναι οι Φρεμενούροι, | |
| | ώρισεν κ᾿ εσωρεύτησαν μικροί τε και μεγάλοι. | |
§ 594 | | Έδειξεν τα προστάγματα και τα χαρτία που εβάστα, | |
| 8625 | του μπάϊλου επροσκόμισεν τον ορισμόν του ρήγα· | |
| | το πώς ο ρήγας τον ώριζεν, εγράφως του το εμήνα, | |
| | το πριγκιπάτον του Μορέως να του το παραδώση, | |
| | τα κάστρη και την αφεντίαν όλου του πριγκιπάτου. | |
§ 595 | | Απ᾿ αύτου εβγάνει πρόσταγμα το πώς εμήνα ο ρήγας | |
| 8630 | δηλώνοντα διά γραφής ολών των Μοραΐτων, | |
| | των αρχιερέων, φλαμουριαρίων, καβαλλαρίων, σιργέντων, | σιργέντης=υπαξιωματικός, ακόλουθος |
| | των βουργησέων και απαντών, μικρών τε και μεγάλων, | βουργήσης=αστός |
| | να δέξωνται τον μισίρ Φλοράν διά πρίγκιπα κι αφέντην· | Φλωρέντιος του Αινώ (Florent de Hainaut) |
| | το ομάτζιον γαρ και την λιζίαν, όπου χρεωστεί ο καθένας, | ομάτζιο=φεουδαρχικό δικαίωμα |
| 8635 | διά τες προνοίες κ᾿ ιγονικά όπου κρατούσι απ᾿ αύτον, | |
| | να ποιήσουν προς τον πρίγκιπα, σωζομένου του όρκου, | |
| | την πίστην γαρ και την λιζίαν όπου χρεωστούν του ρήγα. | λιζία=υποτέλεια, υποταγή |
| | Ενταύτα ωρίσαν κ᾿ ήφεραν το άγιον ευαγγέλιον | |
| | και λέγουσιν του πρίγκιπος· «Όμοσε εσύ εμάς πρώτα | |
| 8640 | να μας κρατής δικαιολογάς στου τόπου τα συνήθεια, | |
| | κ᾿ εις την φραγκίαν όπου έχομεν να μη μας σκανταλίσης· | |
| | και μετά ταύτα πάλε ημείς να ποιήσωμεν το ομάτζιο | |
| | επεί ετέτοιον έχομεν συνήθειον ᾿κ των γονέων μας». | |
| | Και ώμοσεν ο πρίγκιπας στο άγιον ευαγγέλιον | |
| 8645 | του να κρατεί τους άπαντας ανθρώπους του Μορέως | |
| | εις τα συνήθεια όπου έχουσιν, ομοίως κ᾿ εις τες φραγκίδες. | |
| | Και μετά ταύτα εποίκασιν οι φλαμουριάροι πρώτον, | φλαμουράριος=βαθμοφόρος |
| | οι καβαλλάριοι κ᾿ οι έτεροι το ομάτζιον και λιζίαν, | |
| | όπου εχρεώστει ο κατά είς διά την προνοίαν που εκράτει, | |
| 8650 | σωζομένου γαρ του δικαίου και του ρηγός του όρκου. | |
§ 596 | | Ενταύτα του επαράδωκεν το πριγκιπάτο ο μπάϊλος, | |
| | τα κάστρη και την αφεντίαν να τα κρατή εκ τον ρήγαν. | |
| | Κι αφότου επαράλαβεν ο πρίγκιπας τα ομάτζια, | |
| | τα οφφίκια όλα άλλαξεν, πρώτα τους καστελλάνους | |
| 8655 | και τους σιργέντες των καστρών κ᾿ έβαλεν εδικούς του. | |
| | Πρωτοβιστιάρην έβαλεν ομοίως και τριζουριέρην, | τριζουριέρης=θησαυροφύλακας |
| | και προβουέρην των καστρών κι όλες τες εξουσίες. | |
| | Άρξετον γαρ με την βουλήν του γέρο μισίρ Νικόλα, | |
| | του μισίρ Ντζά ντε Τζαντερού του μεγάλου κοντοσταύλου, | Ιωάννης ντε Σωντερόν (Jean Chauderon) |
| 8660 | ωσαύτως του μισίρ Ντζεφρέ εκείνου ντε Τουρνάη | |
| | και των ετέρων γαρ λιζίων, μικρών τε και μεγάλων, | |
| | τες πράξες και υπόθεσες να ορθώνη γαρ του τόπου. | |
| | Ηύρεν γαρ ο πρίγκιπας τον δεμοσιακόν τόπον | |
| | εξηλειμμένον παντελώς από τους ρογατόρους | |
§ 596 | 8665 | Βουλήν εζήτησεν ολών το πώς να έχη πράξει, | |
| | και του ρηγός τες εξουσίες όπου τον ερημώσαν. | |
| | και όλοι οι φρονιμώτεροι είπαν κ᾿ εσυμβουλέψαν, | |
| | ότι αν θέλη να κρατή μάχην με τους Ρωμαίους, | |
| | ακόμη και χειρότερα θέλει απορήσει ο τόπος· | |
| 8670 | αλλά αν θέλη βούλεται τον τόπον αναστήσει, | |
| | αγάπη ας ποιήση μετ᾿ αυτούς ειρηνικήν, στερέαν, | |
| | να ομόση με τον βασιλέα να στήκη πάντα η αγάπη. | |
| | ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΦΛΩΡΕΝΤΙΟΥ ΕΙΣ ΜΟΡΕΑΝ | |
§ 598 | | Εν τούτω εδόθη η βουλή κ᾿ εστέρξανέ το όλοι, | |
| | κι απέστειλεν ο πρίγκιπας μαντατοφόρους δύο | |
| 8675 | στην περιεχούσαν κεφαλήν όπου ήτον στον Μορέαν | |
| | ετότε γαρ του βασιλέως εκείνες τες ημέρες, | |
| | παραδηλώντα, λέγοντα το πώς ήλθεν ενταύτα | |
| | ο αφέντης πρίγκιπας Μορέως, ᾿ς όσον κρατούν οι Φράγκοι, | |
| | κ᾿ ηύρεν τον τόπον έρημον, τελείως εξηλειμμένον. | |
| 8680 | Κ᾿ ερώτησε και είπαν του ότι εκ της μάχης ήτον, | |
| | όπου είχεν γαρ ο βασιλέας μετά το πριγκιπάτο· | |
| | επεί της μάχης τα έργατα ετούτα προξενούσιν· | |
| | τους τόπους τους καλλιώτερους όπου είναι από τον κόσμον, | |
| | η μάχη γαρ τους καταλεί, τελείως τους ερημάζει. | |
| 8685 | Λοιπόν, αν θέλη, ορέγεται να ποιήσουσιν αγάπην, | |
| | να του μηνύση απόκρισιν, να μάθη την βουλήν του. | |
§ 599 | | Το ακούσει το η κεφαλή, ονόστιμον του εφάνη, | |
| | επαίνεσε τον πρίγκιπα διά φρόνιμον αφέντην. | |
| | Εν τούτω γάρ, ως ευγενής και φρόνιμος όπου ήτον, | |
| 8690 | απόστειλεν απόκρισιν του πρίγκιπος ετέτοιαν, | |
| | το πώς ήτον το τέρμενον κοντον να τον αλλάξουν, | |
| | να έλθη άλλη κεφαλή κ᾿ εκείνος να υπαγαίνη, | |
| | καθώς ένι το σύνηθες και κάμνει ο βασιλέας | |
| | και πάσα χρόνον κεφαλήν αλλάσσει στον Μορέαν. | |
| 8695 | Αλλά αφότου ορέγεται ο πρίγκιπας να ποιήσουσιν αγάπην, | |
| | να ένι στερέα κι αδόλιευτος, εις χρόνους όσους χρήζει, | |
| | εκείνος διά την αγάπην του κι ανάπαψιν του τόπου, | |
| | του αφέντη του του βασιλέως, να το παραδηλώση, | |
| | επεί έχει ελπίδα εις τον Θεόν πολλά να το αγαπήση. | |
§ 601 | 8700 | Εν τούτω γαρ η κεφαλή αποκρισάρην στέλνει | αποκρισάρης=απεσταλμένος |
| | εις την Κωνσταντινούπολιν εκεί εις τον βασιλέαν. | |
| | Λεπτομερώς του εμήνυσεν εκ στόματος κ᾿ εγράφως, | |
| | το πώς ο πρίγκιπας Φλοράνς όπου ήλθε εις τον Μορέαν, | Φλωρέντιος του Αινώ (Florent de Hainaut) |
| | αγάπην, τρέβα εξεζητεί να ποιήση μετ᾿ εκείνον | |
| 8705 | διά να έχουσι οι ανθρώποι τους, Φράγκοι τε και Ρωμαίοι, | |
| | ανάπαψιν ειρηνικήν, να ζούσιν μετ᾿ ειρήνης. | |
§ 602 | | Κι ο βασιλέας το ακούσει το, μεγάλως το αποδέχτη· | |
| | της κεφαλής όπου έστειλεν ετότε εις τον Μορέαν | |
| | (οκάποιον μέγαν άνθρωπον εκεί του παλατίου, | |
| 8710 | Φιλανθρωπινόν τον έλεγαν, ᾿κ τους δώδεκα οίκους ήτον), | |
| | εκείνου γαρ το ώρισεν απόκρισιν να ποιήση | |
| | μισίρ Φλοράντ του πρίγκιπος, του αφέντη του Μορέως. | |
| | Και όταν ήλθε εις τον Μορέαν Φιλανθρωπινός εκείνος, | |
| | απέστειλεν τον πρίγκιπα αποκρισάρην έναν. | |
| 8715 | Απόκρισιν του απέστειλεν από τον βασιλέαν, | |
| | το πώς ήλθεν διά κεφαλή ετότε του Μορέως | |
| | κ᾿ ένι ωρισμένος να ενωθή μετ᾿ αυτόν, να συντύχη | |
| | διά την αγάπην που ζητεί ο πρίγκιπας να ποιήση. | |
§ 603 | | Κι ο πρίγκιπας του απέστειλεν με δύο καβαλλαρίους | |
| 8720 | εγράφως διά ορκωμοτικού, να ελθή εις την Ανδραβίδα. | |
| | Ενταύτα γαρ η κεφαλή απήρεν μετ᾿ εκείνον | |
| | από τους φρονιμώτερους άρχοντες όπου είχεν· | |
| | με συντροφίαν τιμητικά ήλθε εις την Ανδραβίδα, | |
| | εκεί όπου ήτον ο πρίγκιπας μετά τους κεφαλάδες | κεφαλάδες=άρχοντες, ευγενείς |
| 8725 | που ήσαν ετότε εις τον Μορέαν, οι φρονιμώτεροί τους. | |
| | Αφότου γαρ ενώθησαν ο πρίγκιπας κ᾿ εκείνος, | |
| | εσύντυχαν κ᾿ εποιήσασιν αγάπην οίαν ηθέλαν· | |
| | εγράφως γαρ εβάλασιν της τρέβας τα κεφάλαια | τρέβα=ανακωχή |
| | κι απάνω εις αύτα ωμόσασιν, ο πρίγκιπας γαρ πρώτα, | |
| 8730 | και μετά ταύτα η κεφαλή του βασιλέως εκείνη. | |
| | ΣΥΝΘΗΚΟΛΟΓΗΣΙΣ ΜΕΤΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ | |
§ 604 | | Εν τούτω λέγει ο πρίγκιπας της κεφαλής εκείνης· | |
| | «Παρακαλώ σε, φίλε μου, μη το δεχτής εις βάρος· | |
| | εν τούτω θέλω να σε ειπώ και να σε φανερώσω· | |
| | εσύ θεωρείς κ᾿ εβλέπεις το, το πώς είμαι αφέντης | |
| 8735 | και πρίγκιπας εις τον Μορέαν, να ποιήσω όσον θέλω, | |
| | να ένι στερκτόν κι ασάλευτον, κανείν ουκ έχω ανάγκην, | |
| | κ᾿ εις όσους χρόνους και καιρούς θέλω να το κρατήσω. | |
| | Η δε ευγενεία σου, αδελφέ, εις τέρμενον εξουσιάζεις | |
| | κι ουκ ημπορείς, ου δύνεσαι του να ποιήσης πράγμα | |
| 8740 | να στήκεται εις πλειότερον, μόνι κ᾿ εις τον καιρόν σου. | |
| | Λοιπόν, ως ώμοσα εγώ ατός μου που είμαι αφέντης | |
| | και κύριος εις τον τόπον μου, θέλει κι ο βασιλέας | |
| | να ομόση γαρ σωματικώς χρυσόβουλλον να ποιήση· | |
| | να τα φυλάττω και κρατώ ᾿ς ασφάλειαν της αγάπης, | |
| 8745 | καθώς έχεις το γράμμα μου και ένι βουλλωμένον». | |
| | Ενταύτα λέγει η κεφαλή, του πρίγκιπος απεκρίθη· | |
| | «Αλήθεια», λέγει, «κύρης μου, η μεγάλη ευγενεία σου, | |
| | ομολογώ το, μαρτυρώ, το είπες, τέτοιον ένι. | |
| | Λοιπόν, αν θέλης να γενή ετέτοιον οίον το ορίζεις, | |
| 8750 | διόρθωσε δύο καβαλλαρίους να ελθούσι μετ᾿ εμένα, | |
| | να βάλω δύο αρχοντόπουλα να υπάγουν μετά εκείνους, | |
| | να γράψω εις τον βασιλέαν, στον άγιον μου αφέντην, | |
| | τον τρόπον, την υπόθεσιν, ως το λαλεί η ευγενεία σου, | |
| | να ορίση και να γράψουσιν τες συμφωνίες της τρέβας, | |
| 8755 | να τες βουλλώσουσιν εκεί με το χρυσόβουλλόν του, | |
| | κι απάνω εις το ορκωμοτικόν να ομόση ο βασιλέας | |
| | ενώπιον των καβαλλαρίων, των αποκρισαρίων σου». | |
§ 605 | | Το ακούσει το ο πρίγκιπας, πολλά καλόν του εφάνη. | |
| | εδιόρθωσε τον Τζαδερούν τον μέγαν κοντοσταύλον | |
| 8760 | και τον μισίρ Ντζεφρέ ντε Ανόε, της Αρκαδίας ο αφέντης, | Geoffroy d’ Aunoy |
| | να απελθούσι αμφότεροι οι δύο στον βασιλέα, | |
| | εκείσε εις την Βυζαντίαν, στην Κωνσταντίνου πόλιν· | |
| | είθ᾿ ούτως κι ο Φιλανθρωπινός εδιέβη μετ᾿ εκείνους. | |
| | Το ιδεί τους γαρ ο βασιλέας, καλά τους αποδέχτη, | |
| 8765 | πολλά του εφάνη ορεχτική η τρέβα κ᾿ η αγάπη | |
| | να έχη με τον πρίγκιπα, εκείνον του Μορέως, | |
| | διά την πολλήν την έξοδον όπου είχε εις τα φουσσάτα, | |
| | όπου έστελνεν εις τον Μορέαν κ᾿ εμάχετον τους Φράγκους. | |
| | ώρισε ευθέως κ᾿ εγράψασιν τες συμφωνίες της τρέβας | |
| 8770 | κ᾿ εποίησεν ορκωμοτικόν κ᾿ εχρυσοβούλλωσέ το | |
| | Απάνω είς αύτο ώμοσεν ατός του ο βασιλέας | |
| | ενώπιον των καβαλλαρίων κι απέκει τους το εδώκεν· | |
| | απήραν το ορκωμοτικόν κ᾿ ήλθεν εις τον Μορέαν, | |
| | του πρίγκιπος το ηφέρασιν κ᾿ επροσκομίσανέ το· | |
| 8775 | ο πρίγκιπας το εδέξετον, πολλά καλόν τον εφάνη. | |
§ 606 | | Κι αφότου εστερεώθηκεν η αγάπη και η τρέβα | |
| | ανάμεσον του βασιλέως και του πρίγκιπα Μορέως, | |
| | άρξετον ο πρίγκιπας, ως φρόνιμος όπου ήτον, | |
| | να κυβερνά τον τόπον του, να αυξαίνη τες δουλείες του· | |
| 8780 | με τον λαόν του βασιλέως ειρηνικά εδιάγε· | |
| | επλούτηναν οι άπαντες, Φράγκοι τε και Ρωμαίοι. | |
| | | |
| | ΦΛΩΡΕΝΤΙΟΣ ΚΑΙ ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΠΡΙΓΚΙΠΕΣ ΜΟΡΕΩΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΕΣΠΟΤΑΤΟΝ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ | |
§ 607 | | Κ᾿ ιδών ετούτο ο βασιλέας κι ως το επληροφορέθη, | |
| | ότι με τον πρίγκιπα έχει καλήν αγάπην, | |
| | ηθέλησε κι ωρέχτηκε να αρχάση γαρ την μάχην | |
| 8785 | με τον Δεσπότην Άρτας τε, με τον κυρ Νικηφόρον. | Νικηφόρος Δεσπότης Ηπείρου |
| | Κάτεργα εξήντα ερρόγεψεν, τα ήσαν των Γενουβίσων, | Γενουβίσοι=Γενοβέζοι |
| | κ᾿ εδιόρθωσε να πλέψουσιν, να ελθούσιν της θαλάσσης, | |
| | εκ τα νερά γαρ του Μορέως να σέβουν εις τον κόρφον | |
| | απέσω εις το Ξερόμερον, εκεί πλησίον της Άρτας | |
| 8790 | να τρέχουν και κουρσεύουσιν τα μέρη εκείνα όλα. | |
| | Ωσαύτως γαρ εδιόρθωσεν φουσσάτα εκ την στερέαν | |
| | χιλιάδες δεκαττέσσαρες απάνω εις τα άλογά τους, | |
| | και τριάκοντα τα πεζικά, τόσους τους εγνωμιάσαν. | |
| | Και ήλθασιν της Ρωμανίας κι απέκει εκ την Βλαχίαν | Βλαχία=> Θεσσαλία (κυρίως) |
| 8795 | κ᾿ εσώσαν εις τα Γιάννινα, εις το λαμπρόν το κάστρον· | |
| | εκείσε εκατουνέψασιν εις παρακαθισμόν του. | παρακαθισμός=πολιορκία |
| | Το κάστρον ένι αφιρόν, απέσω εις λίμνην στέκει, | αφιρόν=στέρεο |
| | ενώ ένι Μέγας ο Οζερός το γύρωθεν του κάστρου. | Μέγας Οζερός [τότε]=>Λίμνη Ιωαννίνων |
| | Με το γιοφύρι εμπαίνουσιν οι εκείσε κατοικώντες· | |
| 8800 | με τα σαντάλια εμπάζασιν του κάστρου την σωτάρχειον. | σαντάλια=είδος πλοιαρίου |
| | Τον κόσμον όλον ου ψηφά το κάστρον των Γιαννίνων | |
| | να το βλάψουν με πόλεμον, μόνι να έχη σωτάρχειον. | σωτάρχειον [εδώ]=αποθήκη τροφίμων |
§ 608 | | Ενταύτα παύομαι εδώ περί του βασιλέως | |
| | και θέλω να σας αφηγηθώ την πράξιν του Δεσπότου. | |
§ 609 | 8805 | Ως ήκουσεν και έμαθεν της Άρτας ο Δεσπότης, | Νικηφόρος Δεσπότης Ηπείρου |
| | το πώς οικονομήσετον ο βασιλεύς εκείνος | |
| | ο Παλαιολόγος σε λαλώ, με τα φουσσάτα όπου είχεν, | |
| | να ελθούσιν καταπάνω του της γης και της θαλάσσης, | |
| | κράζει τους κεφαλάδες του κι απήρεν την βουλήν του· | |
| 8810 | ερώτησέ τους ακριβώς του να τον συμβουλέψουν | |
| | με τι τρόπον και αφορμήν τον τόπον του φυλάξει. | |
| | Ενταύτα οι φρονιμώτεροι ούτως τον συμβουλεύουν· | |
| | να ποιήσουν γαρ συμβίβασιν με συμφωνίες και τρόπον, | |
| | μετά τον πρίγκιπα Μορέως, με τον Φλοράν εκείνον, | Φλωρέντιος του Αινώ (Florent de Hainaut) |
| 8815 | να έλθη μέ τα φουσσάτα του διά να τον συμμαχήση. | |
§ 610 | | Εν τούτω εδόθη η συμβουλή, μαντατοφόρους στέλνει | |
| | άρχοντας δύο φρόνιμους τους πρώτους της βουλής του | |
| | εποίησε τους προστάγματα, εγράφως τους εδώκεν | |
| | την δύναμίν του, κ᾿ εξουσίαν τους έδωκεν να ποιήσουν | |
| 8820 | όσο ημπορέσουν, δυνηθούν με τον Φλοράν εκείνον, | |
| | τον πρίγκιπαν γαρ του Μορέως, που είχεν την ανεψίαν του | |
| | ᾿ς ομόζυγον αυτού γυνήν, της αδελφής του ήτον θυγάτηρ, | |
| | που την ελέγαν η Ζαμπέα, ούτως την ωνόμαζαν, | |
§ 611 | | Οι αποκρισάροι εξέβησαν ενταύτα από την Άρταν, | αποκρισάρης=απεσταλμένος |
| 8825 | επέρασαν εις τον Μορέαν, ήλθαν στην Ανδραβίδα, | |
| | και ηύρηκαν τον πρίγκιπα όπου είχεν την βουλήν του, | |
| | μετά τους κεφαλάδες του διά υπόθεσες όπου είχεν. | |
| | Τα έγραφα όπου είχασιν επροσκομίσανέ τα· | |
| | του πρίγκιπος τα εδώκασιν, εχαιρετήσανέ τον | |
| 8830 | εκ μέρους γαρ του αφέντη τους, εκείνου του Δεσπότου. | |
| | Λεπτομερώς του εσύντυχαν, εκ στόματος τον είπαν | |
| | τον τρόπον και την αφορμήν, διατί ήλθασιν εκείσε. | |
§ 613 | | Λοιπόν, ν᾿ αφήσω τα πολλά, να ελθούμε εις το τέλος· | |
| | ούτως εσυμβιβάστησαν να δώση ο Δεσπότης | |
| 8835 | του πρίγκιπος, διά να κρατή διά όψιδαν και μόνον, | όψιδα=η όμηρος |
| | τον υιόν αυτού τον κυρ Θωμάν, έως ου να ποιήση στρέμμα | Θωμάς Α’ Κομνηνός Δούκας |
| | ο πρίγκιπας και να στραφή στον τόπον του Μορέως | |
| | ούτως με τα φουσσάτα του, άνευ τρόπου και δόλου· | |
| | να έχη γαρ ο πρίγκιπας την ρόγαν του Δεσπότου | |
| 8840 | με όσα φουσσάτα δυνηθή επάρει μετ᾿ εκείνον. | |
§ 614 | | Κι αφότου εκατορθώσασιν τες συμφωνίες τους όλες, | |
| | οι αποκρισάροι εστράφησαν εκείσε εις τον Δεσπότην | |
| | και είπαν κι αφηγήθησαν, το πώς εκατορθώσαν | |
| | να έλθη ο πρίγκιπας Φλοράς μετά πεντακοσίους· | |
| 8845 | τους πρώτους και καλλιώτερους όλου του πριγκιπάτου. | |
| | εις συμμαχίαν, βοήθειαν του θείου του του Δεσπότου. | |
§ 615 | | Ενταύτα οικονομήσασιν τον κυρ Θωμάν εκείνον | |
| | του Δεσπότου τον υιόν μετά τιμής μεγάλης, | |
| | κι απόστειλάν τον στον Μορέαν εκεί εις την Ανδραβίδα· | |
| 8850 | του πρίγκιπα τον έδωκαν να ποιήση όσον κελεύει. | |
| | Κι ο πρίγκιπας τον έστειλεν στο κάστρον Χλουμουτσίου | |
| | να στήκεται μετά τιμής όψιδα εκεί εις το κάστρον, | |
| | έως ου να ποιήση ο πρίγκιπας στρέμμαν εις τον Μορέαν. | στρέμμα=επιστροφή |
| | Ηφέραν γαρ του πρίγκιπος την ρόγαν του λαού του, | |
| 8855 | διά τριών μηνών την πλήρωσιν τους επληρώσαν μόνον. | |
| | ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΦΛΩΡΕΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΔΕΣΠΟΤΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ | |
§ 617 | | Τους χρόνους εκείνους και καιρούς κ᾿ εκείνες τες ημέρες, | |
| | όπου άρχισεν ο βασιλέας, ο μέγας Παλαιολόγος, | |
| | την μάχη εκείνην την ζεστήν με τον Δεσπότην Άρτας, | |
| | και της θαλάσσης και της γης εβάλθη να τον βλάψη. | |
| 8860 | Ενταύτα πάλιν, ως το ήκουσεν εκείνος ο Δεσπότης, | |
| | εσκόπησεν κ᾿ εβιάστηκεν μετά βουλής μεγάλης, | |
| | με πάσα τρόπον κι αφορμήν να φυλαχτή απ᾿ εκείνον. | |
§ 616 | | Λοιπόν, ωσάν εσυμβιβάστηκεν με τον Φλοράν εκείνον, | |
| | τον πρίγκιπαν γαρ του Μορέως, που είχεν την ανεψίαν του, | |
| 8865 | ούτως το έποικεν ομοίως με τον κόντον Ριτσάρδον, | Riccardo Orsini, comte de Cephalonie |
| | όπου ήτον ετότε της Κεφαλωνίας αφέντης γαρ και κόντος, | |
| | και έδωκέν του διά όψιδα την πρώτην θυγατέρα, | |
| | να την κρατή εις αφίρωσιν κ᾿ εκείνος να απεράση | |
| | ατός του γαρ σωματικώς με όλον το φουσσάτο, | |
| 8870 | εκεί εις το Δεσποτάτον του διά να του έχη βοηθήσει | |
| | στην μάχην όπου άρχασεν ο βασιλέας μετ᾿ αύτον· | |
| | να έχη και την ρόγαν του, αυτός και ο λαός του | |
| | εις τον καιρόν που θέλει εκεί ποιήσει εις την μάχην. | |
| | Κι αφότου εσυμβιβάστηκαν, απέρασεν ο κόντος | |
| 8875 | μετά εκατόν εις τα άλογα ανθρώπους γαρ στρατιώτες. | |
| | ανθρώπους όλους εκλεχτούς, στρατιώτες των αρμάτων. | |
§ 621 | | Είθ᾿ ούτως γαρ επέρασεν κι ο πρίγκιπας Μορέως | |
| | από την Πάτραν, σε λαλώ, κ᾿ εδιέβη εις την Άρταν. | |
| | Κι ως το έμαθεν και ήκουσεν ετότε ο Δεσπότης | |
| 8880 | ότι έρχετον ο πρίγκιπας, εξέβη εις απαντήν του· | απαντή=συνάντηση |
| | στα Λεσιανά απαντήθησαν, χαράν μεγάλη εποίκαν· | |
| | «Καλώς ήλθες, ο πρίγκιπας, καλώς ο ανεψιός μου, | |
| | αρτίως θεωρώ κ᾿ εγνώρισα των συγγενών το σπλάγχνος». | |
| | Κι όσον εκατεχόρτασαν φιλήματα ρωμαίϊκα, | |
| 8885 | εκίνησαν κ᾿ εδιάβησαν ολόρθα εις την Άρταν· | |
| | κι ο κόντος της Κεφαλλωνίας ήλθε από το άλλο μέρος. | |
§ 622 | | Τις να σας έγραψεν λεπτώς το τι χαράν εποίκεν; | |
| | το ιδεί τους Φράγκους που ήλθασιν ετότε ο Δεσπότης, | |
| | εφάνη του ότι εκέρδισεν όλην την Ρωμανίαν. | |
| 8890 | Αππλίκεψεν ο πρίγκιπας στα οσπίτια του Δεσπότου, | αππλικεύω=εγκαθίσταμαι, καταλύω |
| | κ᾿ εκείνος γαρ εσέβηκεν απέσω εις το κάστρον. | |
| | Ενταύτα αππλικέψασιν οι κεφαλάδες πρώτα, | |
| | τιμητικά, ως έπρεπεν του καθενός εκάστου, | |
| | κι απέκει οι καβαλλαροί κ᾿ οι ευγενικοί σιργέντες. | σιργέντης=υπαξιωματικός, ακόλουθος |
§ 623 | 8895 | Κι αφότου αναπαύτησαν εκείνην την ημέραν, | |
| | επί της αυρίου το πρωί ήλθεν και ο Δεσπότης | |
| | μετά τους κεφαλάδες του κι όλον το αρχοντολόγι, | |
| | ολόρθα εκεί εις τον πρίγκιπα όπου ήτο αππλικεμένος· | |
| | και ηύρε τον κ᾿ εκάθετον με τον κόντον Ριτσάρδον | |
| 8900 | και με τον πρωτοστράτορα ντε Σαίντ Ομέρ εκείνον, | Ιωάννης Σαιντ-Ομέρ (Jean de Saint-Οmer) |
| | ομοίως με τους φλαμουριαρίους κ᾿ οι καβαλλάροι όλοι. | |
| | Κ᾿ εσυντυχαίνασιν ομού κ᾿ επαίρναν την βουλήν τους, | συντυχαίνω=ομιλώ, συνομιλώ |
| | την πράξιν όπου ηθέλασιν ποιήσει διά την μάχην, | |
| | όπου ήλθαν να βοηθήσουσιν ετότε του Δεσπότου. | |
| 8905 | Κι ως είδαν ότι ήλθε εκεί ατός του ο Δεσπότης, | |
| | ευθέως του επροσηκώθησαν κ᾿ εκάθισαν αλλήλως. | |
| | Πολλά του εφάνηκε καλόν ετότε του Δεσπότου, | |
| | όταν ηύρε τον πρίγκιπα ομού με την βουλήν του. | |
§ 624 | | Κ᾿ εκαθεζόντησαν εις βουλήν, το πώς ηθέλαν πράξει | |
| 8910 | στην μάχην όπου ήλθασιν να του έχουν βοηθήσει. | |
| | Αφότου γαρ εκάθισαν αλλήλως, ως το ακώτε, | |
| | άρξετον του να λαλή ατός του ο Δεσπότης | |
| | και λέγει προς τον πρίγκιπα κι απέκει γαρ του κόντου, | |
| | ομοίως του πρωτοστράτορος εκείνου του Μορέως, | |
| 8915 | κι απέκει των φλαμουριαρίων, των καβαλλαρίων είθ᾿ ούτως. | φλαμουράριος=βαθμοφόρος |
| | το πώς τους ευχαρίσετον, ως φίλους κι αδελφούς του, | |
| | στο σπλάγχνος όπου έδειξαν κ᾿ ειλικρινήν αγάπην, | |
| | και ήλθασιν με προθυμίαν να του έχουσιν βοηθήσει | |
| | στην μάχην όπου άρχισεν κατ᾿ αύτου ο βασιλέας. | |
| 8920 | Ενταύτα τους παρακαλεί, αξιώνει, ως στρατιώτες, | |
| | ως ευγενείς και φρόνιμους, του να τον συμβουλέψουν, | |
| | να ποιήσουν πράξιν φρόνιμα, να πράξουν ως στρατιώτες, | |
| | να επάρουσιν το έπαινος ως έχουσιν την δόξαν. | |
| | «Επεί αν προστάξη ο Θεός κ᾿ επάρωμεν το νίκος, | |
| 8925 | μηδέν λογίσεται κανείς, μηδέ να το σκοπήση, | |
| | εμέν να δώσουν έπαινος, Φράγκος γαρ ή Ρωμαίος, | |
| | διά το έχω εγώ την αφορμήν, του βασιλέως την μάχην· | |
| | αλλά η τιμή και το έπαινος εσάς το θέλουν δώσει, | |
| | διατό εγνωρίζουν άπαντες, ᾿ς όλην την Ρωμανίαν, | |
| 8930 | ουδέν είναι καλλιώτεροι εις άπασα στρατείαν | |
| | παρά τους Φράγκους του Μορέως, όπου το εξεύρει ο κόσμος, | |
| | επεί έχετε την φρόνεσιν και την στρατείαν εις άκρον». | |
§ 625 | | Αφότου γαρ επλήρωσεν, το είπεν ο Δεσπότης, | |
| | άρξετον ο πρίγκιπας να του αποκρένεται ούτως· | |
| 8935 | «Κύρης μου και Δεσπότη μου και ηγαπημένε θείε, | |
| | ευχαριστώ τα λόγια σου το έπαινος, το είπες | |
| | διά ετούτους τους ευγενικούς στρατιώτες, όπου είναι | |
| | αρτίως μετά με σήμερον εδώ εις την συντροφίαν μου. | |
| | Τούτο πληροφορέσου το και κράτει το ᾿ς αλήθειαν, | |
| 8940 | ότι διά την αγάπην σου κ᾿ εις την ανάκραξίν σου | |
| | ήλθαν ετούτοι μετ᾿ εμε εδώ διά την τιμήν τους. | |
| | Και μη λογίσης τίποτε ότι διά χρείαν της ρόγας, | |
| | όπου τους απόστειλες εκείσε εις τον Μορέαν, | |
| | ως ρογατόροι ήλθασιν να σε έχουσιν δουλέψει· | ρογατόρος=μισθοφόρος |
| 8945 | επεί η ρόγα που έλαβαν ουδέν τους σώζει μόνη | |
| | του να πληρώσουν τ᾿ άρματα και τ᾿ άλογα που αγοράσαν | |
| | διά να έλθουσιν τιμητικά εδώ στην χρείαν όπου έχεις. | |
| | Επεί εγώ λέγω διά εμέν, και κράτει το εις αλήθειαν, | |
| | ότι διά την αγάπην σου και συγγενότητά μας | |
| 8950 | διατό είμεθεν και γείτονες κι αρμόζει να βοηθούμεν | |
| | ο είς τον άλλον γείτονα ότι του κάμνει χρεία· | |
| | και πάλε διά το σύνηθες όπου έχουσιν οι Φράγκοι | |
| | και τρέχουν πάντα εις τα άρματα ένθα ακούσουν ότι ένι | |
| | ή χρεία ή μάχη ή πόλεμοι, διατό είναι γαρ στρατιώτες, | |
| 8955 | να δείχνωνται, να φαίνωνται ότι στρατιώτες είναι. | |
| | Και κάλλιον έχουν την τιμήν, το έπαινος του κόσμου | |
| | περί τα κούρση, ή χρήματα, ή ρόγα να τους δίδουν– | κούρση=λεία, λάφυρα |
| | κ᾿ εις τούτον γαρ τον λογισμόν ήλθαμε εδώ εις εσέναν. | |
§ 626 | | Και κράτει το, καλέ μου, θείε, αλήθειαν σε το λέγω· | |
| 8960 | ότι αν είχαν την δύναμιν οι πλειότεροι από ετούτους, | |
| | όπου θεωρείς ότι είναι εδώ, ευγενικοί στρατιώτες, | |
| | από εδικού τους να έποικαν την έξοδόν τους όλην, | |
| | κι ου μη να επήραν από σού έναν μικρόν βελόνι· | |
| | αλλά ήλθασιν ως φίλοι σου κι ως ευγενείς στρατιώται, | |
| 8965 | να σε δουλέψουν εις την χρείαν όπου θεωρούν ότι έχεις. | |
| | Εν τούτω σε υποσχιόμεθεν αυτοί κ᾿ εγώ μετ᾿ αύτους· | |
| | ου μη μισσέψωμε απ᾿ εδώ, από το δεσποτάτο, | |
| | έως ου να πολεμήσωμεν με τα φουσσάτα όπου ήλθαν | |
| | και στήκονται εις τον τόπον σου, αυτοί του βασιλέως· | |
| 8970 | ή να γευτούμεν θάνατον, ή ν᾿ αποθάνουν εκείνοι». | |
| | ΠΟΛΕΜΙΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΙΣ ΗΠΕΙΡΟΝ | |
§ 627 | | Ενταύτα αποκρίσετον του πρίγκιπα, ο δεσπότης | |
| | ευχαριστώντα τον πολλά εκείνος κ᾿ οι άρχοντές του | |
| | εις όσον γαρ ελάλησεν, ως ευγενής όπου ήτον· | |
| | Ενταύτα απήρασιν βουλήν το πώς ηθέλαν πράξει· | |
| 8975 | τα λόγια ήσασιν πολλά, τα είπαν κ᾿ ελαλήσαν | |
| | το γαρ το τέλος είπασιν να ορθώσουν τα φουσσάτα, | |
| | αύριον πρωί απο ταχέα να εξέβουν εκ την Άρταν | |
| | ολόρθα εις τα Γιάννινα να απέλθουσιν εκείσε· | |
| | Επεί εκεί εμάθασιν ότι ήσαν τα φουσσάτα· | |
| 8980 | κι αν αναμείνουν οι Ρωμαίοι, αυτοί του βασιλέως, | |
| | να πολεμήσουν μετ᾿ αυτούς, και ως το δώση ο Θέος. | |
§ 628 | | Ώρισε ο πρωτοστράτορας εκείνος του Μορέως· | |
| | ευθέως εδιαλαλήσασιν εκ μέρους του Δεσπότου, | |
| | του πρίγκιπος γαρ απ᾿ αυτού, του πρωτοστράτορός του, | |
| 8985 | να είναι τα αλλάγια έτοιμα Φράγκοι τε και Ρωμαίοι, | αλλάγι=στρατ. μονάδα |
| | να ακολουθούν τα φλάμουρα ντε Σαίντ Ομέρ εκείνου, | φλάμουρο=σημαία |
| | του πρωτοστράτορος Μορέως, ένθα κι αν υπαγαίνη. | |
| | Εν τούτω αύριον το πρωί εκίνησαν κ᾿ υπαγαίνουν | |
| | ολόρθα εις τα Γιάννινα τα αλλάγια του φουσσάτου. | |
§ 629 | 8990 | Ο Μέγας γαρ Δεμέστικος που ήτον του βασιλέως | |
| | απάνω εις τα φουσσάτα του η κεφαλή η μεγάλη, | |
| | ήλθασιν και είπαν του κ᾿ επληροφορησάν τον, | |
| | το πώς ήλθεν ο πρίγκιπας εκείνος του Μορέως | |
| | κι ο κόντος της Κεφαλλωνίας με όλα τους τα φουσσάτα· | |
| 8995 | στην Άρταν απεσώσασιν στην ρόγαν του Δεσπότου | |
| | κ᾿ έρχονται ολόρθα εις αυτόν διά να τον πολεμήσουν. | |
| | Κράζει τους κεφαλάδες του τους πρώτους της βουλής του· | κεφαλάδες=άρχοντες, ευγενείς |
| | βουλήν απήρασιν ομού το πώς θέλουσιν πράξει. | |
| | Τα λόγια ήσασιν πολλά, τα είπασιν αλλήλως· | |
| 9000 | στο τέλος γαρ αφίρωσαν, είπασιν κ᾿ εστερεώσαν, | |
| | ότι εάν εμισσέψασιν από το κάστρο εκείνο | |
| | όπου το απαρακάθονταν, διά λόγια και μαντάτα, | |
| | μεγάλην τους κατηγορίαν ηθέλαν γαρ ποιήσει· | |
| | αλλά να στήκουσιν εκεί να μάθουσιν αλήθειαν. | |
§ 630 | 9005 | Μετά ταύτα τους ήφεραν αληθινά μαντάτα, | |
| | το πώς οι Φράγκοι εσώσασιν εκείσε εις την Άρταν, | |
| | κ᾿ εκίνησαν και έρχονται στα Γιάννινα ολόρθα. | |
| | Το ακούσει το ο Δεμέστικος κι όλα του τα φουσσάτα, | |
| | το πώς οι Φράγκοι έσωσαν και ένι εις την Άρταν, | |
| 9010 | ουδέν ανάμειναν ποσώς βουλήν να έχουν επάρει· | |
| | κ᾿ είπαν οι φρονιμώτεροι, οι πρώτοι του φουσσάτου, | |
| | ότι ατός του ο βασιλέας, αν ήτο εκεί μετ᾿ αύτους, | |
| | ουδέν ετόλμα να σταθή, τους Φράγκους να απαντήση, | |
| | και ήτον τιμιώτερον πρότερα να μισσέψουν, | |
| 9015 | παρά να τους εύρουσιν εκεί, να τους έχουσιν φονέψει. | |
| | Όμως το ακούσει ότι ήλθασιν οι Φράγκοι εις την Άρταν, | |
| | ουδέν ανάμειναν ποσώς βουλήν καμμίαν επάρει· | |
| | ευθέως εξετεντώσασιν κ᾿ ερρίξαν τες κατούνες· | εξετεντώνω=μαζεύω τις σκηνές |
| | αφνίδιως, ως ευρέθησαν, εκίνησαν κ᾿ υπάγουν, | |
| 9020 | ούτε φλάμουρα εσήκωσαν, ούτε αλλάγια εποίκαν, | |
| | αλλ᾿ ωσάν να τους εδιώχνασιν με τα κοντάρια οι Φράγκοι, | |
| | ούτως και ασχημότερα εβάλθησαν κ᾿ εφεύγαν | |
| | την στράταν όπου ήλθασιν απέκει εκ την Βλαχίαν. | |
§ 632 | | Το ιδεί τους εκ τα Γιάννινα εκείνοι από το κάστρο, | |
| 9025 | εγνώρισαν κι απείκασαν φεύγουσιν οι Ρωμαίοι. | |
| | Μαντατοφόρους έστειλαν ευθέως εις τον Δεσπότην· | |
| | «Να μάθης αφέντη, Δέσποτα, εφύγαν οι Ρωμαίοι». | |
| | Ως το ήκουσεν και έμαθεν ετότε ο Δεσπότης | |
| | ότι εμισσέψαν οι Ρωμαίοι ᾿κ το κάστρον των Γιαννίνων, | |
| 9030 | περίχαρος εγίνετου, δρομαίως απήλθε ατός του | |
| | εκεί όπου ήτον ο πρίγκιπας, λέγει του τα μαντάτα. | |
| | Το ακούσει το ο πρίγκιπας, λέγει του· «Τι αναμένεις; » | |
| | κράζει τον πρωτοστράτοραν ντε Σαίντ Ομέρ εκείνον, | |
| | ώρισε. «Να λαλήσουσιν όλα μας τα σαλπίγγια | |
| 9035 | τα αλλάγια ας χωρίσουσιν, σπουδαίως τα υπαγαίνουν | σπουδαίως=ταχέως, επειγόντως |
| | ολόρθα εις τα Γιάννινα να σώσωμεν τους Ρωμαίους, | |
| | μη πρου μακρύνουν από εμάς και κολαστούμεν πλέον». | |
| | Εκίνησαν, υπαγαίνουσιν, εσώσαν την εσπέραν | |
| | εκείσε εις τα Γιάννινα όπου ήσαν οι κατούνες | |
| 9040 | εκεινών όπου εμίσσεψαν, του βασιλέως φουσσάτα. | |
| | Ο πρωτοστράτορας Μορέως ώρισεν κ᾿ ημοιράσαν· | |
| | εις τες κατούνες των Ρωμαίων αππλίκεψαν οι Φράγκοι | αππλικεύω=εγκαθίσταμαι, καταλύω |
| | Στην τένταν γαρ του πρίγκιπος απήλθεν ο Δεσπότης | |
| | ωσαύτως οι φλαμουριαροί, οι πρώτοι του φουσσάτου | |
| 9045 | βουλήν απήρασιν ομού το πώς θέλουσιν διάξει. | |
| | Εις τέλος γαρ ισιάστησαν να απέλθουν από οπίσω | |
| | εκείνων όπου εφεύγασιν, πολλάκις μη τους σώσουν | |
| | και πολεμήσουν μετ᾿ αυτούς κ᾿ επάρουσιν το νίκος. | |
| | Είτε κι ουδέν τους σώσουσιν, θέλουσιν τους κουρσεύει | |
| 9050 | τους τόπους γαρ του βασιλέως εκεί εις την Ρωμανίαν. | |
§ 633 | | Επί της αυρίου γαρ το πρωί εκίνησαν κ᾿ υπάγουν | |
| | των αντιδίκων την οδόν ολόρθα οδηγεύγουν. | |
| | Ο πρίγκιπας ελάλησεν και ήλθεν ο Δεσπότης | |
| | και λέγει ούτως προς αυτόν· να ορθώση εκ τον λαόν του | |
| 9055 | τινές με άλογα ελαφρά να σώσουν τους Ρωμαίους, | |
| | να ειπούσιν του Δεμέστικου, τον πρώτον του φουσσάτου | |
| | εις μέρους γαρ του πρίγκιπος ομοίως κ᾿ εκ τον Δεσπότην, | |
| | το πώς τους ανακράζουσιν του να τους άναμείνουν, | |
| | του να παραδιαβάσουσιν αλλήλως εις τον κάμπον· | |
| 9060 | επεί ουκ ήτον χρήσιμον εις τέτοιον στρατιώτην | |
| | να έλθη γυρεύοντα στρατείας, τρόπον να πολεμήση, | |
| | κι αφότου ηύρεν τον πόλεμον έτοιμον, να μισσέψη. | |
| | Εκείνοι όπου ωρίστησαν να απέλθουν στους Ρωμαίους, | |
| | γοργόν πολλά εσπουδάξασιν, σύντομα τους εφτάσαν | |
| 9065 | εκείσε όπου υπαγαίνασιν, εκ της Βλαχίας τα μέρη. | Βλαχία=> Θεσσαλία (κυρίως) |
| | Από μακρόθεν τους λαλούν, μαντατοφόροι είναι, | |
| | και νά τους δέξωνται να ειπούν, τα είναι ωρισμένοι. | |
| | Ώρισεν ο Δεμέστικος κι αφροντισίαν τους κάμνουν, | αφροντισία=απαλλαγή υποχρεώσεων |
| | και ήλθαν κ᾿ επλησιάσαν τον και λέγουν προς εκείνον· | |
| 9070 | «Κύρης μου, ο πρίγκιπας Μορέως είθ᾿ ούτως κι ο Δεσπότης | |
| | την ευγένειάν σου χαιρετούν, ως φίλον κι αδελφόν τους. | |
| | Εσύ ήλθες εκ τον βασιλέα με τα φουσσάτα όπου έχεις | |
| | γυρεύοντα να μαχηστής, μετά άλλους να μαδήσης· | |
| | κι αφών ηύρες το ήθελες, κ᾿ εκείνο που γρεύεις, | |
| 9075 | παρακαλούν σε, ανάμεινε εις τόπον επιδέξιον, | |
| | να έλθουν με τα φουσσάτα τους, να έχετε πολεμήσει. | |
| | Κι ως φρόνιμος κ᾿ ευγενικός ποίησον την τιμήν σου, | |
| | μη σε αναγκάσουσιν τινές κι αφήκης την τιμήν σου | |
| | και πέσης εις κατηγορίαν κι ο βασιλέας χολιάση». | |
| 9080 | Εκείνος αποκρίθηκεν και λέγει προς εκείνους· | |
| | «Εγώ τον πρίγκιπα Μορέως, ομοίως και τον Δεσπότην, | |
| | ως αδελφούς και φίλους μου, πολλά τους χαιρετίζω· | |
| | κ᾿ ειπέτε των πληροφορίαν εκ μέρους εδικού μου· | |
| | ότι, εάν ήτον ο λαός του βασιλέως, όπου έχω, | |
| 9085 | εις εδικόν μου θέλημα, να έποικα το κελεύουν. | |
| | Αλλά εδώ ευρίσκονται Τούρκοι γαρ και Κουμάνοι, | |
| | όπου έχουν κεφαλάδες τους κ᾿ εμέναν ου φροντίζουν». | |
§ 635 | | Το ακούσουν την απόκρισιν, εστράφησαν οπίσω· | |
| | στρεφόμενοι γαρ ηύρασιν πλείστους τινές ανθρώπους, | |
| 9090 | όπου είχαν άλογα έρημα, τα ήσαν αποσταθόντα, | |
| | κι αλλών πολλών τα άρματα ομοίως και τες κατούνες, | |
| | τα ερρίχταν τότε φεύγοντα εκείνα τα φουσσάτα. | |
| | Κι απήρασιν τα ημπόρεσαν κ᾿ ήλθαν εις το φουσσάτο, | |
| | και είπαν την απόκρισιν του μεγάλου Δεμεστίκου. | |
| 9095 | Κι ως το ήκουσεν ο πρίγκιπας είθ᾿ ούτως κι ο Δεσπότης, | |
| | ότι υπαγαίνουν φεύγοντα το πλείον όπου ημπορούσιν, | |
| | ωρίσαν τα φουσσάτα τους κ᾿ εβάλθησαν στο κούρσος, | κούρσος=λεηλασία |
| | εξήλειφαν κ᾿ ερήμωναν του βασιλέως τους τόπους, | |
| | πολύν κούρσον εκέρδισαν, πολλούς ανθρώπους επιάσαν. | |
| 9100 | Ο τρόπος ήτον άφοβος, οι άνθρωποι αποθαρρούσαν | |
| | διά τα φουσσάτα όπου έστηκαν στο κάστρον των Γιαννίνων· | |
| | αφνίδια τους υπόπεσαν, ζημίαν μεγάλην εποίκαν. | |
§ 636 | | Εκείνη γαρ η υποδρομή, το κούρσο που σας λέγω, | |
| | ουδέν εδιήρκησεν πολλά, άνευ κ᾿ ημέρες δύο, | |
| 9105 | επεί μαντάτα ηφέρασιν ετότε του Δεσπότου, | |
| | το πώς εκαταλάβασιν εις τον κορφόν της Άρτας, | |
| | κάτεργα εξήντα ήλθασιν κ᾿ είναι των Γενουβίσων· | Γενουβίσοι=Γενοβέζοι |
| | επέζεψαν στην Πρέβεσαν, κουρσεύγουν τα χωρία, | |
| | ωρμήσασιν να έρχωνται ολόρθα εις την Άρταν. | |
§ 637 | 9110 | Το ακούσει γαρ και μάθει το ετότε ο Δεσπότης, | |
| | μεγάλως το εφοβήθηκεν, εις σφόδρα το ελυπήθη, | |
| | διατό ελογίσετον ευθέως ότι τα κάτεργα είναι, | κάτεργα=πλοία |
| | τα ερρόγεψεν ο βασιλέας, εκείνα των Γενουβίσων, | ρογεύω=στρατολογώ (μισθοφόρους) |
| | να ελθούσιν καταπάνω του, να τον έχουν ζημιώσει, | |
| 9115 | Ενταύτα ερώτησεν ευθέως. «Ο πρίγκιπας πού ένι;» | |
| | εμίσσεψε εκ το αλλάγι του κ᾿ εδιάβη προς εκείνον, | |
| | είπεν και αφηγήθη του εκείνα τα μαντάτα, | |
| | το πώς ήλθαν τα κάτεργα, εκείνα των Γενουβίσων | |
| | επέζεψαν στην Πρέβεζαν, κουρσεύουν τα χωρία | |
| 9120 | ωρμήσασιν κ᾿ ερχόντησαν ολόρθα εις την Άρταν, | |
| | «κ᾿ έχω φόβον αμέτρητον μη πιάσουσιν την χώραν». | |
| | Εν τούτω του αποκρίθηκεν ο πρίγκιπας και είπεν. | |
§ 638 | | «Γίνωσκε, θείε, Δεσπότη μου, με αλήθειαν σε το λέγω | |
| | εγώ διά τούτο ήλθα εδώ κι άφηκα τον Μορέαν, | |
| 9125 | διά να είμαι εις την βοήθειαν σου στην μάχην όπου έχεις. | |
| | Λοιπόν, έως ότου ευρίσκομαι εδώ εις το Δεσποτάτο, | |
| | όριζε, τι με χρειάζεσαι κ᾿ εγώ να το πληρώνω». | |
§ 639 | | Ενταύτα τον ευχαριστά μεγάλως ο Δεσπότης· | |
| | ευθέως ορίζει ο πρίγκιπας τον πρωτοστράτορά του | |
| 9130 | και το σαλπίγγι ελάλησεν να ποιήσουν στρέμμα οπίσω. | |
| | Το ακούσει το, τα αλλάγια τους οπίσω στρέμμα εποίκαν, | |
| | εκεί όπου εκατουνέψασιν αλλάγια τρία εχωρίσαν, | |
| | χιλίους απάνω εις τα άλογα κι ωρίσαν τους να απέλθουν | |
| | σπουδαχτικά να σώσουσιν στης Άρτας την βοήθειαν· | σπουδαχτικά=επειγόντως |
| 9135 | «μη πρου αποσώσουσιν εκεί ο στόλος των κατέργων, | |
| | επεί κ᾿ ημείς ερχόμεθεν ολόρθα αποπίσω». | |
§ 64Ο | | Ενταύτα εκινήσασιν και πάντα υπαγαίνουν. | |
| | Ο δε λαός του βασιλέως, όπου ήσαν εις τα ξύλα | |
| | εκείσε εις τα κάτεργα μετά τους Γενουβίσους, | Γενουβίσοι=Γενοβέζοι |
| 9140 | και εις την γήν εξέβησαν, επιάσασιν ανθρώπους, | |
| | κ᾿ ερώτησαν να τους ειπούν το πού ένι ο Δεσπότης, | |
| | κι αν έχη δύναμιν καμμίαν, ξένον λαόν μετ᾿ αύτον. | |
| | Κ᾿ εκείνοι γαρ τους είπασιν κ᾿ επληροφόρησάν τους, | |
| | το πώς ήλθεν ο πρίγκιπας, εκείνος του Μορέως, | |
| 9145 | κι ο κόντος της Κεφαλλωνίας με όλα τους τα φουσσάτα. | |
| | Κι ευθέως το σώσει εκείνοι εδώ κι ακούσαν τα μαντάτα, | |
| | ότι ο Μέγας Δεμέστικος με τα φουσσάτα όπου είχεν | |
| | ήλθε κ᾿ επαρακάθετον το κάστρον των Γιαννίνων, | |
| | ώρμησαν κ᾿ υπαγαίνασιν ολόρθα εκεί εις αύτους. | |
| 9150 | Κ᾿ εκείνος γαρ το μάθει το, εμίσσεψεν κ᾿ εφύγεν, | |
| | κ᾿ εκείνοι υπάγουν διώχνοντα διά να τους έχουν σώσει· | |
| | κι αρτίως μας είπασιν τινές, όλους εκατεκόψαν, | |
| | και στρέφονται χαιράμενοι, τώρα καταλαμβάνουν». | |
§ 641 | | Το ακούσει το οι άρχοντες εκείνοι των κατέργων, | |
| 9155 | τα τριπουτσέτα όπου είχασιν εβγάλει και τες σκάλες, | τριπουτσέτο=καταπέλτης |
| | να υπάουν να πολεμήσουσιν της Άρτας γαρ το κάστρον, | |
| | σπουδαίως πάλε τα εστρέψασιν απέσω εις τες ταρίτες. | |
§ 642 | | Ενταύτα τους ηφέρασιν κ᾿ ετούτα τα μαντάτα· | |
| | ότι εκαταλάβασιν τα φράγκικα φουσσάτα. | |
| 9160 | Απόστειλαν διά τον λαόν όπου είχαν εις το κούρσο | |
| | ενώ είχαν δράμει τα χωρία και κάψει και τους τόπους, | |
| | τα μέρη της Βαγενετίας, τα ήσαν προς της θαλάσσης | |
| | όλα τα εκουρσέψασιν και αιχμαλωτίσανέ τα. | |
| | Ενταύτα γαρ εσώσασιν κ᾿ εκείνοι του Δεσπότου, | |
| 9165 | χίλιοι απάνω εις τα άλογα, όπου τους αποστείλαν, | |
| | κι όσους απόφτασαν στην γήν, Ρωμαίους και Γενουβίσους, | Γενουβίσοι=Γενοβέζοι |
| | όλους τους εκατέκοψαν, κι άλλους τινές επιάσαν. | |
| | Ενταύτα απήρασι βουλήν εκείνοι των κατέργων, | |
| | το πώς να ποιήσουν τίποτε να βλάψουν τον Δεσπότην· | |
| 9170 | κ᾿ είπαν οι φρονιμώτεροι όπου ήσαν παιδεμένοι· | |
| | «Εσείς εξεύρετε, καλά, πρέπει να το ενθυμάστε | |
| | του βασιλεως τον ορισμόν, το πώς εκατορθώσε | |
| | να έλθη ο Μέγας Δεμέστικος με τα φουσσάτα όπου είχεν, | |
| | στο Δεσποτάτο να σεβή εκείνος ᾿κ την στερέαν, | |
| 9175 | κ᾿ ημείς από το πέλαγος να ελθούμεν της θαλάσσης, | |
| | μάς βοηθούν, κ᾿ ημείς αυτών, ως μας βολήση ο τόπος. | |
| | Λοιπόν αφότου έφυγεν δίχα να πολεμήση | |
| | κι απήρεν τα φουσσάτα του όπου είχαμεν το θάρρος | |
| | κ᾿ εβλέπετε ότι ο πρίγκιπας κι ο κόντος μετ᾿ εκείνον | |
| 9180 | ήλθαν με τα φουσσάτα τους κ᾿ είναι με τον δεσπότην | |
| | πώς ημπορούμε ημείς πεζοί να βλάψωμεν τον τόπον; | |
| | ίδετε πώς εχάσαμεν τα πεζικά όπου ηύραν | |
| | του δεσπότου ο λαός, όπου ήσαν καβαλλάροι | |
| | Όμως ας αναμείνωμεν έως ού να ελθή ο δεσπότης, | |
| 9185 | να ιδούμεν και τον πρίγκιπα, το τι φουσσάτα έχει, | |
| | να επάρωμεν πληροφορίαν στον άγιον βασιλέαν». | |
§ 644 | | Λέγοντα ετούτην την βουλήν έσωσεν κι ο Δεσπότης, | |
| | είθ᾿ ούτως γαρ και ο πρίγκιπας με τα φουσσάτα όπου είχαν. | |
| | Κι ως το ήκουσαν και έμαθαν ότι εις το κάστρον Άρτας | |
| 9190 | ουδέν εδιάβησαν ποσώς εκείνοι οι Γενουβίσοι, | |
| | πολλά το εδέξετον καλόν ατός του ο Δεσπότης | |
| | κι ουδέν εψήφησεν ποσώς τα κούρση των χωρίων, | |
| | το μάθει ότι τα κάτεργα στήκουν εις τον λιμιώνα. | |
| | Ακούσων ταύτα ο πρίγκιπας λέγει προς τον δεσπότην. | |
| 9195 | «Αφών στήκουν τα κάτεργα ακόμη εις τον λιμιώναν, | κάτεργα=πλοία |
| | μηδέν πεζέψωμε αλλαχού ει μη εκεί ας υπάμε | |
| | με τα φουσσάτα μας ομού, πεζοί και καβαλλάροι· | |
| | εκείσε ας τεντώσωμεν ενάντιον των κατέργων, | |
| | τον τόπον να φυλάξωμεν μη πιάση και πεζέψουν | |
| 9200 | και ποιήσουν τίποτε ζημίαν κ᾿ ένι κατηγορία μας». | |
| | Ως το ώρισεν ο πρίγκιπας ούτως και εγενέτον· | |
| | εδώκαν τα σαλπίγγια τους, εκίνησεν το φουσσάτο, | |
| | ολόρθα εκεί απήλθασιν όπου ήτον ο λιμιώνας, | |
| | όπου έστεκαν τα κάτεργα, εκείνα των Γενουβίσων. | Γενουβίσοι=Γενοβέζοι |
| 9205 | Εκείσε ετεντώσασιν κ᾿ επιάσαν τες κατούνες· | κατούνα=στρατόπεδο |
§ 645 | | ιδών τούτο τα κάτεργα εσέβησαν παρέσω | |
| | κ᾿ εσύρασιν τα σίδερα κ᾿ εστήκαν εις το βάθος. | σίδερα [εδώ]=άγκυρα |
| | Του πρίγκιπος εζήτησεν βουλήν γαρ ο δεσπότης | |
| | το τι του φαίνει να γενή και πώς να έχουσιν πράξει. | |
| 9210 | Κι ο πρίγκιπας, ως φρόνιμος, λέγει προς τον δεσπότην· | |
| | «Με φαίνεται, καλέ μου θείε, να στήκωμεν ενταύτα, | |
| | εδώ όπου αππλικέψαμεν, μη πιάσουν και πεζέψουν, | αππλικεύω=εγκαθίσταμαι, καταλύω |
| | μήτε νερόν να επάρουσιν, μήτε ζημίαν ποιήσουν. | |
| | Και στείλε εις τα εξώμερα φουσσάτα να φυλάξουν | |
| 9215 | τον τόπο εκείνον γαρ ομοίως, μη ποιήσουν ζημίαν». | |
| | Ως το ώρισεν ο πρίγκιπας, το έποικεν ο δεσπότης. | |
§ 646 | | Ιδών ετούτο οι Ρωμαίοι ομοίως κ᾿ οι Γενουβίσοι, | |
| | όπου ήσαν εις τα κάτεργα του βασιλέως εκείνα, | |
| | μεγάλως εθαυμάστησαν το πού ηύρεν ο Δεσπότης | |
| 9220 | τόσον λαόν και έμορφον και τα φουσσάτα όπου είχεν. | |
| | και πάλιν επαινέσασιν τον πρίγκιπα εις σφόδρα, | |
| | και είπαν ότι η στρατεία κ᾿ η τάξις του φουσσάτου, | |
| | εκείνος γαρ τα εδιόρθωνε όπου ήτον παιδεμένος | |
| | εκ των Φραγκών την παίδεψιν, της Δύσεως την στρατείαν. | |
§ 647 | 9225 | Ενταύτα απήρασιν βουλήν εκείνοι των κατέργων, | |
| | ότι απάρτε ουκ ημπορούν εκεί ζημίαν ποιήσουν | |
| | όπου στήκει ο πρίγκιπας ομού με τον δεσπότην. | |
| | «Αλλά ας γυρίσωμε απ᾿ εδώ κ᾿ υπάμε εις άλλον μέρος. | |
| | εκείσε εις τα Ξηρόμερα όπου ένι αφοβία· | |
| 9230 | ει αν λάχη να κερδίσωμεν και ποιήσει και ζημίαν, | |
| | διατό ήθελε είσται άσχημον να εστράφημαν στην Πόλιν· | |
| | άνευ να εποιήσαμεν ζημίαν στον τόπον του Δεσπότου». | |
| | Ωσάν το απήρασιν βουλήν, ούτως και το εποιήσαν· | |
| | εσήκωσαν τα σίδερα κ᾿ επίασαν τα κουπία· | |
| 9235 | σύντομα αποσώσασιν στης Βόντιζας τα μέρη. | Βόνιτζα=Βόνιτσα |
| | | |