Ερείπια κάστρου ακαθόριστης χρονολογίας κατασκευής σε ένα στενόμακρο ύψωμα με την ονομασία «Κάστρο» ή «Καστρούλι» 1400 μέτρα βορειοανατολικά από το χωριό Άγιος Φλώρος Μεσσηνίας. Έχει χαρακτηριστεί «βυζαντινό», αλλά μάλλον είναι πολύ παλιότερο.

Ιστορία

H ιστορία του κάστρου είναι άγνωστη. Η ξηρολιθική οχύρωση παραπέμπει σε προκλασσική εποχή. Ίσως να ήταν οχύρωση της Υστεροελλαδικής περιόδου (δηλ. περί τα μέσα της 2ης χιλιετηρίδας π.Χ.) λαμβανομένου υπόψη ότι στη Μεσσηνία υπάρχουν πολλές θέσεις και ευρήματα από εκείνη την περίοδο. Κάποια επιφανειακά κεραμικά ευρήματα δεν διαψεύδουν αυτήν την υπόθεση.

Το κάστρο πιθανόν να χρησιμοποιήθηκε και σε κατοπινές περιόδους, και δεν αποκλείεται να χρησιμοποιήθηκε πράγματι και κατά τη Βυζαντινή Περίοδο. Δεν υπάρχουν όμως ευρήματα που να πιστοποιούν κάτι τέτοιο. Επίσης δεν υπάρχει καμία απολύτως αναφορά από ιστορικές πηγές για το κάστρο.
Το μόνο στοιχείο το οποίο μπορεί να δημιούργησε την υπόνοια ότι ήταν βυζαντινό είναι το γεγονός ότι κατά τον 14ο αιώνα η θέση ήταν στα σύνορα, περίπου, της επικράτειας του Δεσποτάτου του Μυστρά με τα εδάφη των Λατίνων. Επίσης είναι πολύ κοντά με το βυζαντινό κάστρο του Πηδήματος με το οποίο θα πρέπει να υπήρχε αμυντική συνεργασία.

Σε άρθρο του 1959 με τίτλο «Ο άγιος Φλώρος», στην εφημερίδα Μεσσηνιακά Νέα, φ.62, 12 Ιουνίου 1959, ο Παν. Γ. Κρίμπας γράφει σχετικά:
«Στην θέση Κάστρο ή Αρμακάς βορειοανατολικά του Αγίου Φλώρου σώζονται μεσαιωνικά τείχη καθώς και ερείπια αρχαίου φρουρίου, που πιθανότατα ήταν προμαχώνας της αρχαίας Ιθώμης.»
Επίσης, ο Μίμης Φερέτος, στα ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ 1968 - ΤΟΜΟΣ Α΄, εκδόσεις Αριστομένης, γράφει:
«Το Κάστρο ή Καστρούλι στον Άγιο Φλώρο έχει τείχη από το βορρά και την ανατολή, και πύλη στη βορειοδυτική γωνία. Σύνορο της εύφορης Μεσσηνίας προς τα ανυπότακτα λημέρια των κλεφτών μοιάζει να είναι, αμυντική κατασκευή των Παλαιολόγων σε κάποια σχέση με το κάστρο στο Πήδημα που σε αυτό έμειναν κατά διαστήματα οι Παλαιολόγοι.»

Στις δύο αυτές τοπικές αναφορές από τους Κρίμπα και Φερέτο φαίνεται πως οφείλεται η χαρακτηρισμός του κάστρου ως Βυζαντινού, κάτι όμως που δεν τεκμηριώνεται και δεν φαίνεται να είναι σωστό.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Ο λόφος Καστρούλι είναι ένας επιμήκης ψηλός λόφος με μήκος περίπου 1000μ. στον άξονα Βορράς-Νότος. Στη νότια και ψηλότερη πλευρά του λόφου βρίσκεται το κάστρο.

Το κάστρο χωρίζεται σε δύο μέρη (κάτι που είναι εμφανές και δορυφορικά). Το πρώτο τμήμα, το βορινό, έχει έκταση περίπου 3 στρέμματα και περιβάλλεται με ισχυρά τείχη πάχους 1,5 –2 μέτρων τα οποία σώζονται σε χαμηλό ύψος. Στη βόρεια πλευρά αυτού του τμήματος ξεκινάει πρόσθετο τείχος μήκους 80μ. περίπου το οποίο φαίνεται ότι έγινε για να ενισχύσει τη βόρεια και την ανατολική πλευρά, που είναι πιο ευάλωτες.
Το δεύτερο τμήμα, το νότιο, είναι λίγο πιο μικρό με έκταση 2 στρέμματα. Περιβάλλεται επίσης με ισχυρά τείχη που τώρα, ως επί το πλείστον, είναι λιθοσωροί. Στη νότια πλευρά του νοτίου τμήματος υπάρχει και εκεί ένα πρόσθετο τείχος, εκτεινόμενο ανατολικά, μήκους 65μ. περίπου, που φαίνεται να ενισχύει και αυτό την άμυνα της ευπρόσβλητης ανατολικής πλευράς.

Συνολικά, το κάστρο κάλυπτε μια επιφάνεια 5 στρεμμάτων. Δηλαδή ήταν σχετικά μικρό, κάτι που σημαίνει ότι ήταν μάλλον μια απλή αμυντική θέση και όχι κάποιος οικισμός.

Τα τείχη είναι ξερολιθιά, δηλαδή κατασκευασμένα χωρίς συνδετικό κονίαμα. Οι πέτρες που έχουν χρησιμοποιηθεί είναι διαφόρων μεγεθών χωρίς ιδιαίτερη κατεργασία. Αυτού του είδους η άτεχνη τοιχοποιία παραπέμπει σε κατασκευή παλιότερη από την 1η χιλιετηρίδα π.Χ.

Τα κεραμικά θραύσματα που υπάρχουν, κυρίως στο κάπως πιο ομαλό νότιο τμήμα της ακρόπολης, φαίνεται πως είναι και αυτά Προϊστορικά.

Η θέση είναι εξαιρετική για άμυνα, με καλή φυσική προστασία και με μεγάλη ορατότητα στη γύρω περιοχή. Η θέα είναι εκπληκτική. Υπάρχει οπτική επαφή με ολόκληρη την πεδιάδα του Παμίσου μέχρι τον Μεσσηνιακό κόλπο στα νότια. Στα δυτικά, χαμηλά, φαίνεται ο Άγιος Φλώρος και οι πηγές του ποταμού Παμίσου και στο βάθος το όρος της Ιθώμης. Προς νότον υπάρχει οπτική επαφή με το κάστρο του Πηδήματος, ενώ προς βορράν υπάρχει οπτική επαφή με την αρχαία ακρόπολη των Τσουκαλαίικων. Προς τα ανατολικά ήλεγχε τα περάσματα προς τον Ταΰγετο και την Λακωνία.

Επιπλέον στην περιοχή υπάρχει και μια άλλη οχυρωματική κατασκευή, έξω και ανεξάρτητα από το κάστρο, αλλά της ίδιας, πάνω κάτω, εποχής. Πρόκειται για ένα τείχος που φέρει την τοπική ονομασία «Αραδαριά», το οποίο ξεκινάει ανατολικά από τον Άγιο Φλώρο, έχει μήκος περίπου 1000 μέτρα και καταλήγει στους δυτικούς πρόποδες του λόφου όπου βρίσκεται το καστρούλι.

Παράλληλες Ιστορίες

Το όνομα του χωριού οφείλεται στο ξωκλήσι των Αγίων Μαρτύρων Φλώρου και Λαύρου, που ήταν χτισμένο στη θέση που βρίσκεται σήμερα, ο Ιερός Ναός Αγίου Φλώρου.
Το χωριό Άγιος Φλώρος ιδρύθηκε το 1863. Απέχει 18 χιλιόμετρα από την Καλαμάτα. Εδώ βρίσκονται οι πηγές του ποταμού Παμίσου και ένας ιστορικός πλάτανος από το 1599 που έχει χαρακτηριστεί «διατηρητέο μνημείο της φύσης».
Στο χωριό υπάρχουν ερείπια και από το αρχαίο Ιερό του Παμίσου, που ήταν Ασκληπιείον και ναός αφιερωμένος στον ποτάμιο θεό Πάμισο, στον οποίο οι Αρχαίοι απέδιδαν θαυματουργές θεραπευτικές ιδιότητες.

Πηγές