Λιγοστά υπολείμματα ενός κάστρου με πύργο στην κορυφή ενός χαμηλού και ομαλού λόφου με ελιές περίπου 1 χλμ. ΒΑ από το χωριό Διόδια Μεσσηνίας και 500 μέτρα ΒΔ από το χωριό Στέρνα. Ακόμα πιο κοντά είναι το χωριό Αετοφωλιά, λίγες εκατοντάδες μέτρα βορείως του κάστρου.

Η περιοχή ονομάζεται «Παλιόπυργος», προφανώς εξαιτίας της ύπαρξης του εν λόγω κάστρου.

Το Όνομα του Κάστρου

Η παλιά ονομασία των Διοδίων ήταν Λόι (άλλαξε το 1927). Γι’ αυτό, το κάστρο αναφέρεται συχνά και ως «κάστρο στο Λόι» ή «Λοϊνό κάστρο» (που ίσως είναι και το πιο σωστό). Επίσης αναφέρεται και ως «κάστρο στο Λωί», ακολουθώντας την ονομασία που διασώζεται από τον βυζαντινό ιστορικό Σφραντζή.

Σε κάποιες ιστοσελίδες γίνεται λόγος και για «Παλιόπυργο Στέρνας» που ταυτίζεται με το συγκεκριμένο κάστρο.

Ιστορία

Σύμφωνα με τον Διαρκή Κατάλογο Κηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων και Μνημείων της Ελλάδος :
«Ανακοινώνεται ότι το Οχυρό Συγκρότημα που βρίσκεται σε αγροτεμάχιο ιδιοκτησίας Αθ. Νικολόπουλου στη θέση “Παλιόπυργος” της κοινότητας Διοδίων, επαρχίας Μεσσήνης νομού Μεσσηνίας είναι αρχαίο, με ζώνη προστασίας 100μ. ακτίνα γύρω από τον εξωτερικό περίβολο του.
Ο πυρήνας του συγκροτήματος, αποτελείται από ένα ορθογώνιο διώροφο πύργο, που βρίσκεται στην κορυφή χαμηλού λόφου Περιμετρικά του πύργου, στη βάση του λοφίσκου, σώζεται –σε ικανό μήκος και σε ύψος 2μ. περίπου– τείχος.
Το Οχυρό Συγκρότημα, με βάση τα κατασκευαστικά του στοιχεία, μπορεί να αναχθεί στην υστεροβυζαντινή περίοδο»
(ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ30/20664/632/23-9-1996 - ΦΕΚ 964/Β/18-10-1996).
Με την ίδια ακριβώς διατύπωση το μνημείο παρουσιάζεται και στο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ τεύχος 51/Β1, 1996.

Άρα, το κάστρο δημιουργήθηκε κάποια στιγμή μεταξύ του 13ου και 15ου αιώνα. Ήταν –αρχικά τουλάχιστον– Φράγκικο και σίγουρα η έδρα ενός από τα φράγκικα φέουδα της βαρωνείας Καλαμάτας. Η περιοχή εκεί γύρω ήταν εύφορη και αμφισβητούμενη καθώς συνόρευε με τις ενετικές περιοχές και αργότερα με τις Βυζαντινές, για αυτό υπάρχουν και σχετικά πολλά κάστρα (αν και όχι πολύ ισχυρά) σε κοντινές αποστάσεις μεταξύ τους, όπως του Ντεμπρίζ της Βελίκας, της Πελεκενάδας.

Πιθανότατα εδώ υπήρχε μικρός οικισμός –με την ονομασία Λόι– και όχι απλά κάστρο.

Στο «Μεγάλο Χρονικόν» που αποδίδεται στον Βυζαντινό ιστορικό Γεώργιο Σφραντζή , αναφέρονται πολίσματα και φρούρια που παραχώρησε, το 1428, μετά την κατάλυση του φράγκικου Πριγκιπάτου της Αχαΐας, ο δεσπότης του Μυστρά Θεόδωρος Β’ στον αδελφό του –και αργότερα τελευταίο αυτοκράτορα του Βυζαντίου– Κωνσταντίνο. Μεταξύ αυτών και το Λωί ή Λόι: «.. Ανδρούσαν, Καλομμάταν, Πίδημα, Μάνην, Νησίν, Σπιτάλιν, Αετόν, Λωί, Νεόκαστρον, Αρχάγγελον και έτερα πολλά...»

Την εποχή της Β΄ Ενετοκρατίας (περίπου 1685 με 1715) ο οικισμός αναφερόταν στις ενετικές απογραφές είτε ως το Λόι ή Λάϊ, είτε ως Απάνω Λόι και Κάτω Λόι (Apano Loi & Cato Loi ή Lay).

Προηγουμένως, το κάστρο αναφέρεται ως κατεστραμμένο στους χωρογραφικούς πίνακες του Hopf για το έτος 1467.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το περίγραμμα του αρχικού κάστρου δεν είναι ξεκάθαρο, αλλά φαίνεται ότι κάλυπτε μια έκταση περί τα 4 στρέμματα εντός περιμέτρου 250 μέτρων περίπου.

Στο ψηλότερο σημείο του λόφου υπάρχουν τα υπολείμματα ενός ορθογώνιου διώροφου πύργου που διατηρούνται σε κάποιο ύψος. Στη δυτική πλευρά του πύργου υπάρχουν τα ερείπια μιας ράμπας πρόσβασης κάτω από την οποία υπάρχει μια κινστέρνα (υδατοδεξαμενή) διαστάσεων 3,0✖1,5✖1,6μ. Τα εσωτερικά τοιχώματα της δεξαμενής είναι επιχρισμένα με κουρασάνι (φωτ.15).

Ο πύργος, που σήμερα είναι μισοθαμμένος κάτω από χώματα μέχρι τον πρώτο του όροφο, είχε διαστάσεις περίπου 5✖10μ. ήταν, δηλαδή, μεγάλος πύργος και λογικά πρέπει να είχε ύψος πάνω από 10μ. Στη νότια πλευρά και στο εσωτερικό του παραχωμένου ορόφου του, μόλις που διακρίνεται η αψίδα μιας τοξωτής πύλης του πύργου (φωτ.8). Η ανατολική εξωτερική πλευρά του είναι εμφανής σήμερα σε ύψος περίπου 3μ. και μήκος περίπου 10μ. Το πάχος των τοίχων του είναι 1,5μ.

Σε ακτίνα περίπου 30 μέτρων γύρω από τον πύργο υπάρχουν διάφοροι λιθοσωροί και σκόρπια ερείπια κτισμάτων (βλ. φωτ. 20-26 και κάτοψη). Στη βόρεια και δυτική πλευρά διαγράφεται αρκετά καθαρά ίχνος τείχους που σε ορισμένα σημεία φτάνει τα 2μ. ύψος.

Στο μέσο της βόρειας πλευράς του «εξωτερικού περιβόλου, εντοπίζονται τα υπολείμματα μιας παλιάς κρήνης (φωτ 27,28) που μάλλον είναι από την εποχή της Τουρκοκρατίας.

Πηγές