Πάνω από το Πεταλίδι στη Μεσσηνία, κοντά στον οικισμό Αγία Σωτήρα (παλιά ονομασία: Πέρα), βρίσκεται ένα κάστρο χωρίς πολεμίστρες, αλλά σε προνομιακή θέση.

Ο Κόντογλου το αναφέρει σαν Κάστρο του Πανυπερίου (το Πανυπέρι είναι κοντινό χωριό).

Πιθανόν ταυτίζεται με το αναφερόμενο στις πηγές από το 1409 Castro Leone.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Το σημαντικό στοιχείο για την επιλογή της συγκεκριμένης θέσης είναι η μεγάλη οπτική της εμβέλεια, αφού κατοπτεύει εκτός από την ενδοχώρα και μεγάλο τμήμα των παραλίων. Είναι, επομένως, σημαντική για την ασφάλεια τόσο των χερσαίων, όσο και των θαλάσσιων διαδρομών από την Πελοπόννησο και την Καλαμάτα, προς το άκρο της χερσονήσου στην Κορώνη.

Ιστορία

Η ταύτιση με το κάστρο Λεόνε δεν είναι καθόλου σίγουρη. Το γεγονός ότι δεν υπάρχουν πολεμίστρες και η ύπαρξη τυφεκιοθυρίδων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι μάλλον είναι αρκετά μεταγενέστερη κατασκευή. Δηλαδή, είναι πιθανό να ανήκει στην περίοδο της Β’ Ενετοκρατίας και να χτίστηκε περί το τέλος του 17ου αιώνα, δηλαδή περί το 1700.

Η υπόθεση αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι το κάστρο δεν ταυτίζεται με βεβαιότητα με κάποιο ενετικό ή φράγκικο κάστρο που αναφέρονται στις καταστιχίσεις του 14ου ή του 15ου αιώνα. Αν όντως προϋπήρχε εκεί το κάστρο Λεόνε, τότε το οχυρό που βλέπουμε σήμερα κτίστηκε αργότερα, στη θέση του. Η τοιχοποιία του φαίνεται παρόμοια με το κάστρο της Βελίκας που είναι λίγο πιο βόρεια.

Η Β’ Ενετοκρατία διήρκεσε από το 1686 έως το 1715. Οι Ενετοί κατέλαβαν τότε ολόκληρη την Πελοπόννησο. Στην περίοδο αυτή έκτισαν μερικά καινούργια οχυρά. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα νέα αυτά οχυρά ήταν συνήθως στην ενδοχώρα, σε αντίθεση με τη διαχρονική προτίμηση των Ενετών σε επιθαλάσσια κάστρα. Οι Ενετοί πρόβλεπαν ότι αργά ή γρήγορα οι Τούρκοι θα αντεπιτίθεντο από τη ξηρά, όπου είχαν το αριθμητικό πλεονέκτημα (όπως και συνέβη).

Ο λόγος που οικοδομήθηκε κάστρο στο σημείο αυτό είναι ότι είναι στα σύνορα προς βορράν της χερσονήσου της Πυλίας όπου επί αιώνες οι Ενετοί είχαν τα κάστρα της Κορώνης και της Μεθώνης, δυο από τα πιο σημαντικά κάστρα όχι μόνο του Μοριά αλλά όλου του Stato da Màr της Γαληνοτάτης. Φαίνεται ότι οι Ενετοί διέβλεπαν ότι δεν ήταν σε θέση να υπερασπιστούν τις κτήσεις τους σε όλο το Μοριά, αλλά ήλπιζαν να κρατήσουν μερικά “φιλέτα” όπως η Πυλία, όπου τον 16ο αιώνα είχε προστεθεί ένα ακόμα ισχυρό κάστρο το Νιόκαστρο. Στα σύνορα της Πυλίας έχτισαν οχυρά όπως της Βελίκας ή του Πέρα ( και ενδεχομένως και κάποια άλλα) για να ενισχύσουν την περιφερειακή άμυνα, αλλά και να διασφαλίσουν τον ομαλό εφοδιασμό των μεγάλων κάστρων.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το σχήμα του είναι σχεδόν ορθογώνιο και ακολουθεί τη φυσική διαμόρφωση του εδάφους. Η τοιχοποιία του αποτελείται από αργολιθοδομή με τεμάχια πλίνθων στους αρμούς.

Στη βορειοανατολική πλευρά, η οποία παρουσιάζει έντονη κατωφέρεια, προστατεύεται από δύο ορθογώνιους πύργους ενώ ο ισχυρός πύργος της νοτιοδυτικής πλευράς (φωτ.1,3,5,6,7) ίσως ήταν ο ακρόπυργος. Η είσοδος βρισκόταν στη δυτική πλευρά.

Στο εσωτερικό του κάστρου διακρίνονται ερείπια κτισμάτων, καμαροσκέπαστη δεξαμενή και πιθανόν τα ερείπια ενός μικρού ναού.

Πηγές