Ερειπωμένος πύργος, μάλλον Φράγκικος, στο χωριό Μαγγανιακό της Μεσσηνίας, σε μικρή απόσταση από την εκκλησία του χωριού.

Γύρω από τον πύργο υπάρχουν πολλοί λιθοσωροί και κατάλοιπα τοίχων και τειχών που δείχνουν ότι ο πύργος ήταν μέρος μιας ευρύτερης οχύρωσης ή οικισμού.

Το Όνομα του Κάστρου

Δεν είναι γνωστό (στον Καστρολόγο) πώς προέκυψε η ονομασία «Μελίπυργος» και από ποιον αναφέρεται με αυτό το όνομα για πρώτη φορά. Προέρχεται πιθανόν από απλοποίηση του «Μελισσόπυργος», που παραπέμπει στη Βυζαντινή οικογένεια των Μελισσηνών που είχε κτήματα στη Μεσσηνία αλλά δεν είναι γνωστό αν είχε παρουσία στο Μαγγανιακό.

Σύμφωνα με μια άλλη υπόθεση προέρχεται από παραφθορά του «Μυλίπυργος» που σημαίνει πύργος (νερό)μυλου.

Κατά πάσα πιθανότητα πάντως η ονομασία «Μελίπυργος» αποδόθηκε λανθασμένα στον συγκεκριμένο πύργο καθώς ταυτίστηκε λανθασμένα με τον Μελίπυργο στην οποία έγινε η ομώνυμη μάχη κατά τα Ορλωφικά (βλ. πιο κάτω).

Ιστορία

Ο πύργος δεν αναφέρεται από κάποια ιστορική πηγή και έτσι δεν γνωρίζουμε τίποτα για την ιστορία του ούτε για τη χρονολογία κατασκευής του.

Το μόνο ιστορικό μεσαιωνικό στοιχείο για το Μαγγανιακό είναι ότι εκεί υπήρχε φράγκικοκάστρο. Τα ερείπια του φράγκικου κάστρου είναι στην κορυφή του λόφου που δεσπόζει πάνω από το χωριό και σε απόσταση περί τα 800 μέτρα από τον πύργο.
Το κάστρο αναφέρεται σαν Maconico στον κατάλογο του 1463 και σαν Manconico και κατεστραμμένο στον κατάλογο του 1467. Σύμφωνα με κάποιους ερευνητές (όπως ο Σφηκόπουλος) το κάστρο αυτό το του Μαγγανιακού ταυτίζεται με τη Μοστενίτσα που τον 13ο και 14ο αιώνα ήταν φέουδο των Τευτόνων ιπποτών.

Είναι εξαιρετικά πιθανό ο πύργος να είχε σχέση με το κάστρο και να ήταν φράγκικος, κατασκευασμένος περί τον 14ο αιώνα. Η υπόθεση ότι η περιοχή ήταν φέουδο των Τευτόνων ιπποτών είναι βάσιμη και δικαιολογεί την έλλειψη ιστορικών αναφορών για το κάστρο και τον πύργο καθώς οι Τεύτονες ιππότες ως μοναστικό τάγμα και ως Γερμανοί ήταν κάπως αποκομμένοι από τις δραστηριότητες των υπόλοιπων Φράγκων του Μοριά.

Πάντως ανεξάρτητα με αυτές τις υποθέσεις και την ιστορία με τους Τεύτονες, ο πύργος δεν αποκλείεται να είναι μεταγενέστερος και να κατασκευάσθηκε επί Τουρκοκρατίας. Δυστυχώς, προς το παρόν, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ακριβώς.

Ένας «Μελίπυργος», κτισμένος περί το 900 μ.Χ.αναφέρεται ως θερινή κατοικία της Ισαβέλλας Βιλλεαρδουίνου, της θρυλικής Ιζαμπώς. Όμως εκείνος ο Μελίπυργος υποτίθεται ότι ήταν στο Νησί, δηλ. στη σημερινή Μεσσήνη και όχι στο Μαγγανιακό.

Ο Μελίπυργος συνδέεται και με μια σημαντική μάχη που έγινε στα Ορλωφικά: Μετά την αποτυχία της επανάστασης, 24 Μανιάτες με επικεφαλής τον Γιάννη Μαυρομιχάλη ή Σκυλογιάννη κατέφυγαν στον Μελίπυργο και έπεσαν μετά από ηρωική έξοδο στις 4 Απριλίου του 1770.

Το πρόβλημα είναι ότι μάλλον δεν πρόκειται για τον Μελίπυργο του Μαγγανιακού. Οι μάχες εκείνης της περιόδου στην περιοχή μεταξύ των τελευταίων επαναστατημένων Ελλήνων του Μοριά και των Τουρκαλβανών έγιναν μέσα τη Μεσσήνη και πιο νότια, στο Ριζόμυλο και στους Μύλους, δηλαδή αρκετά μακριά από το Μαγγανιακό και τον πύργο του.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Ο χώρος γύρω από τον Μελίπυργο σε σχεδιάγραμμα του Γιώργου Κωστόπουλου:

Πηγές