Μια από τις πολυάριθμες βίγλες στη δυτική ακτή της Χίου. Η συγκεκριμένη είναι στον όρμο Λιθίου σε μια χερσονησίδα.

Ίσως η πιο πολυφωτογραφημένη βίγλα της Χίου λόγω της καλής κατάστασης στην οποία βρίσκεται αλλά και εξαιτίας του θαυμάσιου τοπίου.

Οι βίγλες της Χίου είναι μεσαιωνικοί, κυλινδρικοί πυργίσκοι σε ακτές και ακρωτήρια του νησιού με σκοπό την παρατήρηση του πελάγους και την έγκαιρη ειδοποίηση των κατοίκων σε περίπτωση εχθρικής ή πειρατικής επιδρομής.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Σήμερα έχουν εντοπισθεί 35 βίγλες στο νησί, από τις οποίες οι 24 είναι κηρυγμένες ως διατηρητέα μνημεία.

Τοποθετημένες σε μικρές αποστάσεις μεταξύ τους, σε οπτική επαφή η μία με την άλλη, ήταν πυκνότερες στις Νότιες και Δυτικές ακτές του νησιού που προσφέρονταν για αποβάσεις.Αυτή ήταν μία από τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν για την αντιμετώπιση της πειρατείας, όχι μόνο σε νησιά του Αιγαίου, αλλά σε όλη τη Μεσόγειο. Οι βίγλες στη βόρεια πελυρά του νησιού είναι ελάχιστες επειδή εκεί η μορφολογία του εδάφους προσφέρεται για προστασία και παρατήρηση.

Δίκτυο βιγλών, τετράγωνης όμως κάτοψης και όχι στρογγυλής, όπως στη Χίο, υπάρχει στη Ρόδο και στη Μάλτα, κατασκευασμένα από τους Ιωαννίτες Ιππότες. Οι ίδιοι εγκατέστησαν παράκτιους πύργους παρατήρησης στην Κω, στη Χάλκη, στην Τήλο, στη Νίσυρο, την Κάλυμνο, τη Λέρο, τη Σύμη. Επίσης, ανάλογο δίκτυο παρατήρησης, με μία ποικιλομορφία στους τύπους των πύργων, απαντάται και στην Κύπρο, στη Σικελία, στην Κορσική, στις Βαλλεαρίδες και στην Costa del Sol της Ισπανίας.

Ιστορία

Οι βίγλες της Χίου αναπτύχθηκαν επί Γενουατοκρατίας (1346-1564) και η λειτουργία τους συνεχίστηκε μέχρι τα μέσα περίπου του 17ου αιώνα. Είναι χτισμένες σε κομβικά σημεία έτσι ώστε να κατοπτεύουν το σύνολο της ακτογραμμής και κυρίως τους κόλπους και τους όρμους που προσφέρονται για τον ελλιμενισμό πλοίων. Πηγές αναφέρουν ότι στη Χίο υπήρχαν πάνω από 50 Βίγλες στην περίμετρο του νησιού.

Για τον τρόπο λειτουργίας των βιγλών μας πληροφορούν οι ξένοι περιηγητές, οι οποίοι επισκέπτονταν το νησί και έγραφαν μετά τις εντυπώσεις τους. Γράφει ο Jean de Thevenot (1656): «Δια να φυλάξουν δε τα δέντρα και τα χωριά έκτισαν πύργους εις τα πέριξ της νήσου, εις απόστασιν 3 ή 4 μιλίων απ΄αλλήλων. Έκαστον δε γειτονικόν χωρίον απέστελλεν εκεί δύο άνδρας δια να φυλάττουν και όταν έβλεπον λέμβους, πλοία ή γαλέρας, ηδοπύουν και απεσύροντο ή και ημύνοντο». Όπως μας πληροφορεί ο George Sandys (1610), την ημέρα ειδοποιούσαν με σήματα καπνού, ενώ τη νύχτα με σήματα φωτιάς (φρυκτωρίες). Ο Ιερώνυμος Ιουστινιάνι (1586) αναφέρει ότι «…εφόσον εντοπισθεί κάποιο πλοίο, μέσα σε δύο ώρες, κάνοντας σήματα με τη φωτιά, ειδοποιούν όλο το νησί…».

Ο χαρακτήρας των μηνυμάτων είχε σκοπό να προειδοποιήσει για το σημείο επερχόμενης απόβασης και τον αριθμό των σκαφών, ώστε να αποσταλεί στρατιωτική δύναμη προς απόκρουση του επιδρομέα, οι δε χωρικοί να προφυλαχθούν στο εσωτερικό των χωριών που, ειδικά στην περιοχή των Μαστιχοχωρίων, ήταν οχυρωμένα. Οπωσδήποτε έπρεπε το μήνυμα να φθάσει μέχρι τη Χώρα της Χίου, στο Κάστρο.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Η βίγλα απαρτίζεται από κορμό με πρόσθετη σκάρπα στη βάση, θολοσκεπή χώρο με δάπεδο σε ύψος 7,5 μ. από το έδαφος και δώμα με επάλξεις και καταχύστρες, με ανώτερο ύψος 11,5 μ. από το έδαφος. Διαθέτει μία θύρα και τρία στενά παράθυρα, ενώ ο θολοσκέπαστος χώρος επικοινωνεί με το δώμα μέσω ειδικά διαμορφωμένης οπής στο θόλο.

Στη περιοχή του δώματος σώζονται τα ίχνη από πέντε καταχύστρες με τούβλινα παραπέτα, οι οποίες εναλλάσσονται με πέντε σωζώμενες πολεμίστρες. Οι ποδιές στις καταχύστρες είναι κατά πολύ χαμηλότερες από αυτές στις πολεμίστρες. Στο δώμα υπάρχει θολωτή κατασκευή που στεγάζει το άνοιγμα επίσκεψης του δώματος.

Η λιθοδομή της βίγλας αποτελείται από αδρούς μεγάλους λίθους με μικρότερους συμπληρωματικούς λίθους και πλίνθους. Χρησιμοποιείται πλούσιο ασβεστοκονίαμα με πλινθότριμμα. Όλοι οι λίθοι που έχουν χρησιμοποιηθεί είναι τοπικοί ασβεστόλιθοι, φαιάς αποχρώσεως. Το δωμάτιο της βίγλας καλύπτεται από ημικυλινδρικό θόλο, αποτελούμενο από πλακοειδείς ακατέργαστους λίθους, ο οποίος βαίνει στον κυκλικό τοίχο.

Περισσότερες πληροφορίες γενικά για την ιστορία και την κατασκευή των βιγλών της Χίου, υπάρχουν σε σχετικό άρθρο στο blog του Καστρολόγου: Βίγλες της Χίου .

Πηγές