Νοτιοδυτικά του οικισμού Κηπουριές βρίσκεται το ερειπωμένο βυζαντινό μετόχι του Αγίου Γεωργίου Ζαρτουλίδας, εξάρτημα κάποτε της Ιεράς Μονής Μουνδών.
Το μετόχι ίσως να ταυτίζεται με το μεσαιωνικό χωριό Τ’ Άγγελου ή S. Angelo.

Ιστορία

Ο ερευνητής Γ. Ζολώτας (1923) ταύτισε το συγκεκριμένο μετόχι του Αγίου Γεωργίου με αυτό που αναφέρεται σε χρυσόβουλο (Απρίλιος 1259) του συναυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου, στο οποίο αναφέρεται Μετόχιον ο Άγιος Γεώργιος το εν τη περιοχή του Αγγέλου , διακείμενον μετά πάντων των ανηκόντων αυτώ και των περιελθόντων αυτώ από δωρεάς και έξ αγορασίας και υπ’ αυτό μυλώνος .
Κατά τον Ζολώτα, το βυζαντινό χωριό Τ’ Αγγέλου βρισκόταν «Μεταξύ Διευχών και Φυτών, βορείως της Μονής Μουνδών» και η περιοχή Τ' Αγγέλου που αναφέρεται στο χρυσόβουλο του Μιχαήλ Παλαιολόγου είναι στο σημείο όπου βρίσκεται το οχυρωμένο μετόχι του Αγίου Γεωργίου Ζαρτουλίδας.
Η ταύτιση αυτή φαίνεται λογική και οδηγεί αναπόφευκτα στην (μη επιβεβαιωμένη) υπόθεση ότι το οχυρωμένο μετόχι είναι ίσως το Sant Angelo που καταγράφεται σε παλιούς χάρτες της Χίου (βλ. ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ, πιο πάνω).

Το οχυρωμένο συγκρότημα Ζαρτουλίδας πέρασε κάποια στιγμή στη δικαιοδοσία της Μονής Μουνδών (η οποία ιδρύθηκε μάλλον περί τον 15ο αι., δηλαδή είναι νεώτερη από το μετόχι).

Μετά την καταστροφή της Μονής Μουνδών στα τέλη του 19ου αιώνα, τα ακίνητά της σιγά σιγά εκποιήθηκαν και το Μετόχι Ζαρτουλίδας αγοράστηκε από τον μοναχό Κωνστάντιο Φυτουση (από το Πιτυος) ο οποίος μόνασε εκεί μέχρι τον θάνατό του, περί το 1970. Σήμερα το μετόχι το έχουν κληρονομήσει συγγενείς του Κωνσταντίου.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Πρόκειται για μια σχεδόν τετράγωνη περιφραγμένη έκταση με μήκος πλευρών 26 μέτρα και εμβαδόν περί τα 675 τ.μ. Στο εσωτερικό διατηρούνται σε κάποιο ύψος ερείπια από τα κτίσματα του μετοχίου.

Στο κέντρο δεσπόζει ένα μεγάλο κτίριο που πιθανολογούμε ότι αρχικά ήταν ο κύριος αμυντικός πύργος, που απ’ ό,τι φαίνεται μεταγενέστερα έχασε τον αμυντικό του χαρακτήρα έχοντας ανοίγματα στους κάτω ορόφους και χωρίς πλέον ιδιαίτερα οχυρωματικά στοιχεία.

Έξω από τον οχυρωμένο χώρο του παλιού μετοχίου υπάρχει καλοδιατηρημένο ένα νεώτερο ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου. Υπάρχουν και κάποια άλλα κτίσματα γύρω από το εκκλησάκι, κατάλοιπα του κτήματος που διατηρούσε εκεί ο μοναχός Κωνστάντιος μέχρι το 1970.

Στο βορειοανατολικό άκρο του περιβάλλοντος χώρου του ναού βρίσκεται ο λιτός τάφος του μοναχού Κωνσταντίου.

Στο μετόχι οδηγεί χωματόδρομος από τις Κηπουριές, ο οποίος όμως είναι σε πολύ κακή κατάσταση.

Πηγές