Η Πιραμά είναι μικρό χωριό της βορειοδυτικής Χίου. Απέχει 4 χιλιόμετρα από τη Βολισσό και 44 από την πόλη της Χίου. Είναι χτισμένη στην επίπεδη κορυφή ενός λόφου και σε υψόμετρο 220 μέτρων.

Στο χωριό δεσπόζει ένας μεγάλος γενοβέζικος πύργος.

Ιστορία

Οι λίγες αναφορές που υπάρχουν στο διαδίκτυο για τον πύργο τον αναφέρουν ως «ενετικό». Ο χαρακτηρισμός αυτός είναι ανακριβής: Οι Ενετοί υπήρξαν κύριοι της Χίου για μια σύντομη περίοδο τον 13ο αιώνα, ανάμεσα στην άλωση του 1204 και το 1235, όταν το νησί ανακτήθηκε από τον αυτοκράτορα της Νίκαιας Ιωάννη Βατάτζη.

Αν ο πύργος ήταν όντως ενετικός, αυτό θα σήμαινε ότι ήταν κτίσμα των αρχών του 13ου αιώνα, αλλά είναι φανερό ότι η κατασκευή του είναι μεταγενέστερη. Οι Ενετοί δεν άφησαν άλλα μνημεία στο νησί από εκείνη την περίοδο. Επανήλθαν στη Χίο το 1694 για μερικούς μήνες, αλλά μάλλον δεν θα είχαν χρόνο για οικοδομικές δραστηριότητες.

Ο πύργος στην πραγματικότητα είναι Γενοβέζικος και κτίστηκε το 1515, όπως προκύπτει από συμβόλαιο οικοδόμησης που αναφέρεται στο βιβλίο του Philip P Argenti (βλ. πηγές).

Αξίζει να σημειώσουμε ότι την ίδια περίοδο χτίστηκε και ο παρόμοιος πύργος στο χωριό Φυτά, ο οποίος αρχικά ήταν τριώροφος, όπως και ο συγκεκριμένος πύργος της Πιραμάς (πάντως της Πιραμάς είναι λίγο μικρότερος).
Οι δύο πύργοι κατασκευάστηκαν από το ίδιο συνεργείο, του οποίου επικεφαλής ήταν ο Ισίδωρος Πολίτης.

Εκτός από τα Φυτά και την Πιραμά, το συνεργείο αυτό κατασκεύασε και άλλους πύργους στις αρχές του 16ου αιώνα –μετά το 1515– στη βόρεια Χίο, οι οποίοι όμως δεν σώζονται: Στο Βερβεράτο, στο Χαλκειός και στο (άγνωστο σήμερα) χωριό Βαρναρίτης, κοντά στη Βολισσό.

Σε αυτές τις περιπτώσεις η αμοιβή του εργολάβου ήταν 3 perperi (γενοβέζικα υπέρπυρα) και 6 carati (κεράτια [1 υπέρπυρο είχε 24 κεράτια]) για κάθε canna (ιταλική μονάδα μέτρησης μήκους που για τους Γενοβέζους ισοδυναμούσε με 2,491 μέτρα). Η συνολική αμοιβή προέκυπτε από την επιμέτρηση του μεγαλύτερου πλευρικού μήκους του κτίσματος. Τα υλικά ήταν των εργοδοτών, αλλά οι κατασκευαστές είχαν την υποχρέωση για συντήρηση τα 3 πρώτα χρόνια.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Ο πύργος είναι αρκετά μεγάλος. Έχει κάτοψη ορθογώνιου παραλληλογράμμου με διαστάσεις 7,8✖11,6μ. Το εμβαδόν της βάσης του είναι 92 τ.μ.

Αν κρίνουμε από το αναλυτικό συμβόλαιο για τον πύργο στο Χαλκειός, οι πύργοι αυτής της ομάδας είχαν ισόγειο, 1ο όροφο, 2ο όροφο και παραπέτο με επάλξεις.
Το πάχος των τοίχων ήταν 1,5μ. στο ισόγειο και 1μ. στους ορόφους. Το ύψος τους ήταν πάνω από 13 μέτρα (Argenti, 1958).

Πηγές