Ο Καταρράκτης ήταν Μεσαιωνικός οικισμός και σπουδαίο κάστρο που καταστράφηκε στο μεγάλο σεισμό, το χαλασμό, του 1881.

Μετά από εκείνη την καταστροφή, οι επιζώντες μετοίκησαν στο σημερινό Καταρράκτη στην ανατολική ακτή της Χίου και ο εγκαταλελειμμένος πλέον μεσαιωνικός οικισμός έγινε ο «Παλιός Καταρράκτης».

Ιστορία

Ο Παλιός Καταρράκτης ήταν χτισμένος σε χαμηλό ύψωμα 2 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από τον σημερινό Καταρράκτη. Στην κορυφή του υψώματος δέσποζε το κάστρο, το οποίο χτίστηκε το 1484 από τον Γενουάτη Αντόνιο Ιουστινιάνι (Rocca-Gustiniani).

Υπενθυμίζεται ότι από το 1347 μέχρι το 1566 (που ήρθαν οι Τούρκοι), η Χίος ανήκε στη Γενοβέζικη εμπορική εταιρεία Μαόνα. Η διαχείριση της εταιρείας είχε ανατεθεί σε διάφορες επιφανείς οικογένειες της Γένοβας (μεταξύ των οποίων και οι Rocca). Κάποια στιγμή όλοι αυτοί οι ευγενείς επέλεξαν το συλλογικό επώνυμο Ιουστινιάνι (Gustiniani) μάλλον για να περιφρουρήσουν τα δικαιώματά τους στο νησί καθώς μεταγενέστεροι Ιουστινιάνι επικαλούνταν καταγωγή από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστίνο Β’ (κάτι που δεν αποκλείεται, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία).

Το κάστρο χαρακτηρίζεται ισχυρό και αξιόλογο από Γενοβέζους και άλλους περιηγητές της εποχής. Όπως προαναφέρθηκε, το 1881 το κάστρο και ο οικισμός καταστράφηκαν από σεισμό.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Παρά τη μεγάλη καταστροφή του 1881, στον Παλιό Καταρράκτη υπάρχουν ακόμα κατάλοιπα των παλιών κτισμάτων και των μεσαιωνικών οχυρώσεων και τελευταία έχει γίνει και τουριστικό αξιοθέατο.

Το κάστρο είχε διπλό περίβολο, τείχη με πολεμίστρες, τάφρο και ακρόπυργο. Η πύλη του ήταν χαμηλή και στενή για λόγους ασφαλείας.

Η περικλεισμένη έκταση ήταν μικρή και δεν μπορούσε να φιλοξενήσει σε μόνιμη βάση μεγάλο πληθυσμό. Προφανώς, όπως συνέβαινε και σε άλλα κάστρα, ο κυρίως οικισμός θα πρέπει να αναπτύχθηκε εκτός κάστρου και οι κάτοικοι θα κατέφευγαν σε αυτό σε περίπτωση κινδύνου.

Στους πρόποδες του λόφου διατηρείται ανακαινισμένη εκκλησία του 14ου αιώνα αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, ο «Άγιος Ιωάννης Αργέντης».

Το κάστρο, εξ όσων γνωρίζουμε, δεν έχει μελετηθεί διεξοδικά και δεν έχει τύχει της προσοχής που του αξίζει ίσως επειδή μέχρι πρόσφατα θεωρείτο ότι ήταν νεώτερο, κατασκευή του 16ου αιώνα, μετά την Οθωμανική κατάκτηση.

Πηγές