Μεγάλος Γενοβέζικος πύργος στο κέντρο του χωριού Φυτά της Χίου. Είναι σε καλή κατάσταση αλλά σώζεται μόνο ο ένας από τους τρεις ορόφους.

Ιστορία

Ο πύργος κατασκευάστηκε επί Γενουοκρατίας, στις αρχές του 16ου αιώνα. Είναι από τις λίγες περιπτώσεις που το ιστορικό κατασκευής αναγράφεται σε πινακίδα στον εξωτερικό τοίχο του πύργου (φωτο 4).

Αυτό που ξέρουμε για τον πύργο από έγγραφα της εποχής είναι ότι στις 26 Απριλίου 1516, ο Ισίδωρος Πολίτης σε συνεργασία με άλλους δυο μάστορες, τους Σέργιο Φραγγόπουλο και Μιχαήλ Γλαβά ανέλαβαν την ανέγερση του πύργου. Ο Podesta (δηλ. ο Γενοβέζος διοικητής Χίου) και οι διευθυντές της Μαόνα εκπροσωπήθηκαν κατά την υπογραφή των συμβολαίων από τους Κριστιάνο και Τζιοβάνι Μπατίστα Ιουστινιάνι ντε Στέφανο.
Οι τεχνίτες ανέλαβαν να χτίσουν τον πύργο στον χώρο της αγοράς του χωριού, με την υποχρέωση να ολοκληρώσουν την κατασκευή εντός τριετίας από την υπογραφή. (Arnold C. Smith, 1962)

Αξίζει να σημειώσουμε ότι την ίδια περίοδο χτίστηκε και ο παρόμοιος πύργος στο χωριό Πιραμά, ο οποίος αρχικά ήταν κι αυτός τριώροφος (πάντως της Πιραμάς είναι λίγο μικρότερος).
Οι δύο πύργοι κατασκευάστηκαν από το ίδιο συνεργείο, του οποίου επικεφαλής ήταν ο Ισίδωρος Πολίτης.

Εκτός από τα Φυτά και την Πιραμά, το συνεργείο αυτό κατασκεύασε και άλλους πύργους στις αρχές του 16ου αιώνα –μετά το 1515– στη βόρεια Χίο, οι οποίοι όμως δεν σώζονται: Στο Βερβεράτο, στο Χαλκειός και στο (άγνωστο σήμερα) χωριό Βαρναρίτης, κοντά στη Βολισσό.

Σε αυτές τις περιπτώσεις η αμοιβή του εργολάβου ήταν 3 perperi (γενοβέζικα υπέρπυρα) και 6 carati (κεράτια [1 υπέρπυρο είχε 24 κεράτια]) για κάθε canna (ιταλική μονάδα μέτρησης μήκους που για τους Γενοβέζους ισοδυναμούσε με 2,491 μέτρα). Η συνολική αμοιβή προέκυπτε από την επιμέτρηση του μεγαλύτερου πλευρικού μήκους του κτίσματος. Τα υλικά ήταν των εργοδοτών, αλλά οι κατασκευαστές είχαν την υποχρέωση για συντήρηση τα 3 πρώτα χρόνια. (Argenti, 1958)

Ο πύργος Φυτών κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο –με την ονομασία «Πύργος Μιχ. Γατανά»– από το Υπουργείο Πολιτισμού το 1992. Ο Μιχ. Γατανάς πιθανώς ήταν ο τελευταίος ιδιοκτήτης του πύργου, αλλά επ’ αυτού δεν γνωρίζουμε περισσότερα.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Σύμφωνα με το συμβόλαιο κατασκευής, ο πύργος αποτελούνταν από ισόγειο και δύο ορόφους. Το ισόγειο στεγαζόταν με ημικυλινδρικούς θόλους και οι όροφοι με σταυροθόλια, ενώ στον πρώτο όροφο υπήρχε το μαγειρείο και πιθανόν αποθήκες.

Σήμερα σώζεται μόνο το ισόγειο. Προφανώς έχει ανακαινιστεί πρόσφατα. Η κάτοψη είναι παραλληλόγραμμο διαστάσεων περίπου 9✖14μ. Δηλαδή ήταν μεγάλος πύργος για τα δεδομένα της εποχής.
Ο βασικός ρόλος του πρέπει να ήταν αμυντικός, ενώ πρέπει να χρησίμευε και σαν διοικητικο κέντρο της περιοχής (κρίνοντας από τα συμβόλαια, που δεν έγιναν μεταξύ ιδιωτών –άρα δεν ήταν απλή πυργοκατοικία).

Στη σημερινή μορφή του πύργου δεν σώζονται οχυρωματικά στοιχεία.

Πηγές