Μια από τις πολυάριθμες βίγλες στη δυτική ακτή της Χίου. Η συγκεκριμένη είναι στην παραλία "Ελίντα", κάτω από τον Ανάβατο.

Είναι από τις 4 καλύτερα διατηρημένες βίγλες της Χίου

Η Ελίντα είναι ένα φυσικό λιμάνι προστατευμένο από όλους τους καιρούς, και στο παρελθόν –πριν τον 20ο αιώνα– ήταν από τα πιο πολυάσχολα λιμάνια του νησιού. Φαίνεται πως σκοπός της βίγλας ήταν περισσότερο ο έλεγχος του λιμανιού παρά η επιτήρηση των ακτών (για την οποία αρκούσαν οι γειτονικές βίγλες).

Οι βίγλες της Χίου είναι μεσαιωνικοί, κυλινδρικοί πυργίσκοι σε ακτές και ακρωτήρια του νησιού με σκοπό την παρατήρηση του πελάγους και την έγκαιρη ειδοποίηση των κατοίκων σε περίπτωση εχθρικής ή πειρατικής επιδρομής.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Σήμερα έχουν εντοπισθεί 35 βίγλες στο νησί, από τις οποίες οι 24 είναι κηρυγμένες ως διατηρητέα μνημεία.

Τοποθετημένες σε μικρές αποστάσεις μεταξύ τους, σε οπτική επαφή η μία με την άλλη, ήταν πυκνότερες στις Νότιες και Δυτικές ακτές του νησιού που προσφέρονταν για αποβάσεις.Αυτή ήταν μία από τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν για την αντιμετώπιση της πειρατείας, όχι μόνο σε νησιά του Αιγαίου, αλλά σε όλη τη Μεσόγειο. Οι βίγλες στη βόρεια πελυρά του νησιού είναι ελάχιστες επειδή εκεί η μορφολογία του εδάφους προσφέρεται για προστασία και παρατήρηση.

Δίκτυο βιγλών, τετράγωνης όμως κάτοψης και όχι στρογγυλής, όπως στη Χίο, υπάρχει στη Ρόδο και στη Μάλτα, κατασκευασμένα από τους Ιωαννίτες Ιππότες. Οι ίδιοι εγκατέστησαν παράκτιους πύργους παρατήρησης στην Κω, στη Χάλκη, στην Τήλο, στη Νίσυρο, την Κάλυμνο, τη Λέρο, τη Σύμη. Επίσης, ανάλογο δίκτυο παρατήρησης, με μία ποικιλομορφία στους τύπους των πύργων, απαντάται και στην Κύπρο, στη Σικελία, στην Κορσική, στις Βαλλεαρίδες και στην Costa del Sol της Ισπανίας.

Ιστορία

Οι βίγλες της Χίου αναπτύχθηκαν επί Γενουατοκρατίας (1346-1564) και η λειτουργία τους συνεχίστηκε μέχρι τα μέσα περίπου του 17ου αιώνα. Είναι χτισμένες σε κομβικά σημεία έτσι ώστε να κατοπτεύουν το σύνολο της ακτογραμμής και κυρίως τους κόλπους και τους όρμους που προσφέρονται για τον ελλιμενισμό πλοίων. Πηγές αναφέρουν ότι στη Χίο υπήρχαν πάνω από 50 Βίγλες στην περίμετρο του νησιού.

Για τον τρόπο λειτουργίας των βιγλών μας πληροφορούν οι ξένοι περιηγητές, οι οποίοι επισκέπτονταν το νησί και έγραφαν μετά τις εντυπώσεις τους. Γράφει ο Jean de Thevenot (1656): «Δια να φυλάξουν δε τα δέντρα και τα χωριά έκτισαν πύργους εις τα πέριξ της νήσου, εις απόστασιν 3 ή 4 μιλίων απ΄αλλήλων. Έκαστον δε γειτονικόν χωρίον απέστελλεν εκεί δύο άνδρας δια να φυλάττουν και όταν έβλεπον λέμβους, πλοία ή γαλέρας, ηδοπύουν και απεσύροντο ή και ημύνοντο». Όπως μας πληροφορεί ο George Sandys (1610), την ημέρα ειδοποιούσαν με σήματα καπνού, ενώ τη νύχτα με σήματα φωτιάς (φρυκτωρίες). Ο Ιερώνυμος Ιουστινιάνι (1586) αναφέρει ότι «…εφόσον εντοπισθεί κάποιο πλοίο, μέσα σε δύο ώρες, κάνοντας σήματα με τη φωτιά, ειδοποιούν όλο το νησί…».

Ο χαρακτήρας των μηνυμάτων είχε σκοπό να προειδοποιήσει για το σημείο επερχόμενης απόβασης και τον αριθμό των σκαφών, ώστε να αποσταλεί στρατιωτική δύναμη προς απόκρουση του επιδρομέα, οι δε χωρικοί να προφυλαχθούν στο εσωτερικό των χωριών που, ειδικά στην περιοχή των Μαστιχοχωρίων, ήταν οχυρωμένα. Οπωσδήποτε έπρεπε το μήνυμα να φθάσει μέχρι τη Χώρα της Χίου, στο Κάστρο.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το σώμα της βίγλας στην Ελίντας αποτελείται από κορμό με συμφυή κωνική σκάρπα στη βάση, θολοσκεπή χώρο με δάπεδο σε ύψος 7,5 μ. από το έδαφος και δώμα με επάλξεις και καταχύστρες, με ανώτερο ύψος 11,5 μ. από το έδαφος. Διαθέτει μία θύρα και 4 στενά παράθυρα στο επάνω μέρος. Ο θολοσκέπαστος χώρος επικοινωνεί με το δώμα μέσω ειδικά διαμορφωμένης οπής στο θόλο.

Στην περιοχή του δώματος υπάρχουν δύο πλήρεις καταχύστρες και υπολλείμματα από παραπέτο που μαρτυρούν την ύπαρξη τουλάχιστον μίας ακόμη. Μεγάλο μέρος των επάλξεων του δώματος έχει σήμερα καταρρεύσει. Στο δώμα σώζονται 6 πολεμίστρες, μια πολεμοθυρίδα και πρόσθετο παραπέτο υπερύψωσης προς την πλευρά όπου η πλαγιά έχει μεγαλύτερο υψόμετρο από τη βίγλα. Δύο παραστάδες, ένα ολόσωμο κατώφλι και ένα παραλληλόγραμμο υψίκορμο ζύγωμα αποτελούν το θύρωμα της πόρτας.

Μια μεγάλη τρύπα έχει ανοίξει στη βάση της βίγλας και υλικό του πυρήνα έχει «διαρρεύσει». Μεγάλο μέρος από τα στηθαία του δώματος έχει καταρρεύσει και έχουν αποκαλυφθεί οι εσωτερικοί ελκυστήρες. Σε αρκετά σημεία η λιθοδομή φέρει κατακόρυφες ρωγμές οι οποίες οφείλονται, πιθανόν, σε σεισμό. Τα αρμολογήματα σώζονται σε ικανοποιητικό βαθμό. Ο θόλος βρίσκεται σε αρκετά καλή κατάσταση. Το ζύγωμα της θύρας έχει χάσει την στήριξή του από την μια πλευρά και εγκυμονεί κίνδυνο καταρρεύσεως της υπερκείμενης περιοχής.

Η κατάσταση του κονιάματος των αρμών είναι γενικά πολύ καλή και δεν παρουσιάζει εκτεταμένη αποσάθρωση.

Περισσότερες πληροφορίες γενικά για την ιστορία και την κατασκευή των βιγλών της Χίου, υπάρχουν σε σχετικό άρθρο στο blog του Καστρολόγου: Βίγλες της Χίου .

Πηγές