Η (Παλιά) Καρυούπολις είναι μία Βυζαντινή ερειπωμένη καστροπολιτεία, στο εσωτερικό της Μάνης.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Βρίσκεται στην κορυφή ενός λόφου στρατηγικής σημασίας, για την ευρύτερη περιοχή. Η τοποθεσία είναι στο κέντρο της απόστασης που χωρίζει τον Λακωνικό από τον Μεσσηνιακό κόλπο, και παράλληλα είναι στην οριογραμμή των συνόρων της Ταινάριας από την Λακωνική περιοχή, όπως ήταν χωρισμένη κατά την εποχή της Ενετοκρατίας τον 16ο αιώνα.

Ιστορία

Πρώτη γραπτή αναφορά του ονόματος υπάρχει από τον 8ο αιώνα, αλλά η πόλη προϋπήρχε, άγνωστο όμως από πότε. Το 821 εγκαταστάθηκε εκεί ο μοναχός Νικήτας και παρέμεινε έναν χρόνο. Στο διάστημα της παραμονής του έγραψε το εκκλησιαστικό έργο "Βίος του οσίου Φιλαρέτου".

Ο Νικήτας δεν ήταν τυχαίο πρόσωπο, αλλά μέλος της αυτοκρατορικής οικογενείας του Βυζαντίου. Ο Όσιος Φιλάρετος από την Άμνια της Παφλαγονίας, ήταν παππούς του Νικήτα και της εξαδέλφης του Μαρίας, την οποία παντρεύτηκε ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΣΤ’, γεγονός που επέβαλε την εγκατάσταση της οικογένειας στην Κωνσταντινούπολη.

Μετά τη Φραγκοκρατία, οπότε άρχισε η περίοδος ακμής του Μυστρά, η Καρυούπολις αποτέλεσε σημαντική πόλη για τους Παλαιολόγους. Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, μάλιστα διατηρούσε εκεί φρουρά, και στρατοπεδάρχη τής εμπιστοσύνης του. Ως στρατοπεδάρχης την επoχή του αναφέρεται ο Γεώργιος (Solianos) Σοφιανός. Τα παραπάνω μας γνωστοποιούνται από τον περιηγητή Ciriaco de'Pizzicolli , περισσότερο γνωστό ως Κυριάκο από την Ανκόνα, που την επισκέφθηκε το 1447 και φιλοξενήθηκε σε αυτή.

Η πόλη είχε συμμετοχή στα Ορλωφικά, προεξάρχοντος του επισκόπου Καρυουπόλεως Παΐσιου. Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επαναστάσεως 1821 επίσκοπος Καρυουπόλεως ήταν ο Κύριλλος Γέρμος. Η επισκοπή Καρυουπόλεως μετονομάστηκε σε επισκοπή Γυθείου το 1833, με έδρα το Γύθειο. Σήμερα ακόμη αναφέρεται ως επισκοπή μόνο στο παλαιό ημερολόγιο.

Ο αποικισμός και οι άλλες εξελίξεις στην περιοχή είχαν ως αποτέλεσμα την σταδιακή ερήμωση της πόλης. Έτσι, όλες οι δραστηριότητες και οι περισσότεροι κάτοικοι, αναζητώντας ευφορότερα εδάφη, εγκαταστάθηκαν ανατολικότερα στην περιοχή Μινιάκοβα που μετονομάστηκε Καρυούπολις και υπάρχει μέχρι σήμερα. Η ίδρυση της νέας πόλης και η εγκατάσταση, έγινε σταδιακά κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Η σημερινή ονομασία της ερημωμένης πόλης είναι Παλιά Καρυούπολις.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

O λόφος πάνω στον οποίο βρίσκεται η Βυζαντινή πόλη παρέμενε απαρατήρητος για πολλά χρόνια. Για πρώτη φορά δόθηκε ιδιαίτερη σημασία μετά τις πυρκαγιές του 2007 οπότε αποκαλύφτηκε η έκταση των ερειπίων.

Στο πλάτωμα της κορυφής αλλά και διάσπαρτα στις πλαγιές του λόφου υπάρχει πλήθος ερειπίων που δεν έχουν μελετηθεί ακόμα επαρκώς. Υπάρχουν περισσότερες από δέκα εκκλησίες διαφόρων εποχών, από την πρωτοχριστιανική περίοδο μέχρι την Τουρκοκρατά. Σε σχετικά καλύτερη κατάσταση είναι τρεις από αυτές που είναι σε ρυθμό μονόχωρου ναού μετά τρούλου, και χρονολογούνται από τον 13ο και 14ο αιώνα: ο Άγιος Νικόλαος, ο Άγιος Γεώργιος και ο Άγιος Δημήτριος. Επιπλέον υπάρχουν ερείπια δεκάδων κατοικιών και κτιρίων πάσης χρήσεως, οχυρωμένοι πύργοι, και υπολείμματα ακόμη και Ρωμαϊκής εποχής.

Διακρίνονται επίσης ερείπια από ανεμόμυλο και από δεξαμενές νερού (κινστέρνες) καθώς και τμήματα τού επιστρωμένου δρόμου που οδηγούσε στην πόλη.

Ως προς την οικιστική διάρθρωση, το κάστρο της Καρυούπολης χωρίζεται σε δύο ζώνες: στην ανώτερη ζώνη βρίσκεται η περιτειχισμένη ακρόπολη.

Η πρόσβαση στο εσωτερικό της ακρόπολης γίνεται από την ΒΑ πλευρά μέσα από ένα στενό που ορίζεται από τα τείχη της οχύρωσης και οδηγεί κατευθείαν στον περίβολο της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου. Η κεντρική θέση αυτού του ναού οδηγεί στο συμπέρασμα ότι μάλλον ήταν ο επισκοπικός ναός.

Στη ΝΑ πλευρά του περιβόλου του Αγίου Γεωργίου υπάρχει ένας τετράγωνος πύργος ο οποίος ήλεγχε την είσοδο σε έναν δεύτερο περίβολο στα νοτιοανατολικά του. Στην ανατολική πλευρά αυτού του δεύτερου περιβόλου, που είναι η ανατολική πλευρά των τειχών της πόλης, υπάρχει ένας άλλος τετράγωνος πύργος που είναι ο μεγαλύτερος της Καρυούπολης και μάλλον ο ακρόπυργος του κάστρου. Πρόκειται για τον πύργο που σήμερα διατηρείται σε μεγαλύτερο ύψος από οτιδήποτε άλλο στην Παλιά Καρυούπολη.

Πηγές