Ακαθόριστα ερείπια και λιθοσωροί, που ελάχιστα θυμίζουν κάστρο, κοντά στον Αϊ-Γιάννη της ορεινής Κορινθίας.
Το κάστρο περιγράφει στο βιβλίο του ο ερευνητής Ιωάννης Πέππας (1990). Η περιγραφή του Πέππα, που είχε επισκεφθεί το σημείο μάλλον τη δεκαετία του 1980 και που προφανώς το βρήκε σε (σχετικά) καλύτερη κατάσταση, είναι ο βασικός λόγος που οι λιθοσωροί στην Αλαταργιά ταξινομούνται ως «κάστρο».

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Τα ερείπια βρίσκονται σε ένα πλάτωμα κάτω από το «Βουνό Μετοχίου» (σύμφωνα με το topoguide), κοντά στο εκκλησάκι του Αϊ-Γιάννη και 4 χλμ περίπου δυτικά από το χωριό Άγιος Ιωάννης. Προς τα δυτικά, απέχει 2,5 χιλιόμετρα από την παλιά, εγκαταλελειμμένη μονή Φανερωμένης. Λίγο πιο πέρα, 500 μέτρα από τη μονή, είναι τα υπολείμματα του κάστρου της Αμπιδίτσας (άλλως, «Ελληνόπυργος»). Μακρύτερα, προς τα νοτιοδυτικά, βρίσκεται το κάστρο Αγιονορίου που μαζί με αυτό της Αμπιδίτσας φυλάνε τις εισόδους της αρχαίας διόδου προς την Αργολίδα, της Κοντοπορείας.
Κάτω από το βουνό στα δυτικά είναι το χωριό (η) Κλένια.

Το μέρος όπου βρίσκεται το κάστρο είναι ένα μικρό οροπέδιο σε υψόμετρο 680 μέτρων που περιβάλλεται από χαμηλές κορυφές. Το σημείο δεν έχει καλή ορατότητα. Έχει βέβαια οπτική επαφή με τον Ελληνόπυργο και τη μονή Φανερωμένης, αλλά κατά τα άλλα το οπτικό πεδίο είναι περιορισμένο. Εκ πρώτης όψεως δεν δικαιολογείται κάστρο σε αυτή τη θέση.
Όμως θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι μπροστά από το σημείο περνούσε μια δευτερεύουσα διαδρομή από το Χιλιομόδι Κορινθίας προς την Πιάδα Αργολίδας, η λεγόμενη δίοδος Φανερωμένης, η οποία παρέκαμπτε την κλεισούρα της Κοντοπορείας. Η διαδρομή αυτή ήταν μεν ορεινή, αλλά σε βατό έδαφος και ήταν σε χρήση. Είναι λοιπόν πολύ πιθανόν το κάστρο της Αλαταργιάς να επιτηρούσε αυτή τη εναλλακτική δίοδο εμποδίζοντας παράλληλα και την πρόσβαση στο κάστρο της Αμπιδίτσας πίσω του, που από αυτήν τη μεριά είναι ευπρόσβλητο.

Σημειωτέον ότι σε μια κορυφή βορειοανατολικά από την Αλαταργιά, σε απόσταση μικρότερη από 500 μέτρα, υπάρχουν ίχνη από άλλη μία λιθοσωρική οχύρωση απροσδιόριστης χρονολογίας, από την οποία σώζονται επίσης ελάχιστα (αλλά περισσότερα από ο,τι στην Αλαταργιά). Η εγγύτητα των δύο κάστρων δημιουργεί ερωτηματικά. Ίσως να ανήκουν σε διαφορετικές εποχές. Προς το παρόν αυτό το δεύτερο οχυρό δεν θα συμπεριληφθεί στον Καστρολόγο.

Τέλος, ένα ακόμα στοιχείο που πρέπει να επισημανθεί, όσον αφορά τη θέση, είναι ότι κατά τον Μεσαίωνα, ειδικά την περίοδο από τον 6ο αιώνα μέχρι τον 12ο αιώνα, τέτοια μέρη ήταν περισσότερο πυκνοκατοικημένα σε σχέση με τα πεδινά, καθώς οι πληθυσμοί αναζητούσαν ασφαλείς τόπους διαμονής μακριά από επιδρομές Σλάβων, Σαρακηνών κ.λπ. Ένα τέτοιο μέρος όπως η Αλαταργιά – επίπεδο αλλά αθέατο, ανάμεσα στα βουνά – θα είχε προσελκύσει πληθυσμό κατά τη Μεσοβυζαντινή περίοδο.

Το Όνομα του Κάστρου

Δεν γνωρίζουμε το αρχικό όνομα του κάστρου, το οποίο πιθανότατα δεν ήταν «Αλαταργιά».
«Αλαταργιά» μάλλον ήταν η ονομασία του οροπεδίου που χρησιμοποιήθηκε από τον ερευνητή Ι.Πέππα για να ονοματοδοτήσει το κάστρο.
Για να λεξιλογήσουμε λίγο, «Αλαταργιά» είναι η πέτρινη πλάκα που χρησιμοποιούν οι κτηνοτρόφοι για να ταΐζουν τα κοπάδια τους με αλάτι ανακατεμένο με καρπό ώστε στη συνέχεια τα πρόβατα να διψούν, να πίνουν νερό και να αποκτούν μεγαλύτερο βάρος. Η ονομασία απαντάται και σε άλλες ορεινές τοποθεσίες ανά την Ελλάδα.

Ιστορία

Η ιστορία του κάστρου δεν είναι γνωστή. Από διάφορα στοιχεία συνάγεται ότι είναι Μεσαιωνικό, μάλλον Φράγκικο των αρχών του 13ου αιώνα. Δεν έχει ταυτιστεί με κάποιο γνωστό φρούριο και δεν έχουν βρεθεί ιστορικές αναφορές σε αυτό.

Στην ορεινή περιοχή ανάμεσα στην Κορινθία και την Αργολίδα υπάρχουν πάμπολλα καστράκια που έχουν παρόμοια πρόχειρη κατασκευή και είναι σε παρόμοια κατάσταση με αυτό της Αλαταργιάς (αν και η Αλαταργιά είναι σε χειρότερη κατάσταση από όλα). Ειδικά τα κάστρο του Γκύκλου, του Φουκά και το κάστρο πάνω από τα Αθίκια (που στον Καστρολόγο έχει ταυτιστεί με το Μον Εσκουβέ) έχουν τεχνοτροπία κατασκευής πολύ παρόμοια με αυτήν της Αλαταργιάς.
Τα κάστρα αυτής της ομάδας χρονολογούνται συνήθως στις αρχές της Φραγκοκρατίας (μέχρι το 1225), όταν ο δούκας των Αθηνών Όθων Ντελαρός προσπαθούσε να ασφαλίσει τα σύνορα της επικράτειάς του, που έφθανε μέχρι τα όρια των σημερινών νομών Αργολίδας Κορινθίας. Αυτή η χρονολόγηση δεν είναι απολύτως σίγουρη, αλλά είναι η πιο πιθανή. (Κάποιοι μελετητές αποδίδουν αυτές τις Αργολιδοκορινθιακές οχυρώσεις στην περίοδο που ο Σγουρός ήταν άρχοντας της περιοχής, προς τα τέλη του 12ου αιώνα).
Όπως και τα περισσότερα κάστρα αυτής της ομάδας, η Αλαταργιά δεν φαίνεται να χρησιμοποιήθηκε τους επόμενους αιώνες της Φραγκοκρατίας και βεβαίως ούτε κατά την Τουρκοκρατία.

Κατά την αυτοψία που έγινε από τον Aris Tax στις αρχές του 2021, προέκυψε η πληροφορία, από τσομπάνο της περιοχής, ότι πριν από κάποια χρόνια ένας εργολάβος πήρε τις πέτρες της Αλαταργιάς για να τις χρησιμοποιήσει σαν οικοδομικό υλικό!

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το φρούριο ήταν κατασκευασμένο από ξηρολιθοδομή χωρίς συνδετικό κονίαμα. Κάλυπτε έκταση 13,5 στρεμμάτων (σήμερα οι λιθοσωροί δεν καλύπτουν ούτε το ένα τρίτο αυτής της έκτασης). Το οχυρό αποτελείται από:
α) Τμήμα με Πολυγωνικό οχυρωματικό περίβολο στη νότια πλευρά –ίσως το κυρίως κάστρο. Στο εσωτερικό του υπήρχε μακρόστενο, κεραμοσκέπαστο κτίριο 6✖14μ.
β) Πολύ κοντά προς τα ανατολικά, οχυρός περιτειχισμένος χώρος τραπεζοειδούς σχήματος
γ) Εξωτερικός οχυρωματικός περίβολος, από τον οποίο σώζονται ίχνη της δυτικής πλευράς. Ίσως να περιέκλειε μικρό οικισμό (από τον οποίο πάντως δεν έχουν βρεθεί ίχνη).

Τα πάχη των τειχών είναι 2,2-2,3 μ. πλην του τραπεζοειδούς τμήματος όπου είναι 2,80 μ. Αυτό το τμήμα ίσως ήταν κατά τι μεταγενέστερο.
Τα τείχη πλην του τραπεζοειδούς τμήματος είναι δομημένα ως εξής: δύο προσόψεις,μέσα-έξω, από μεγαλύτερους λίθους και ενδιαμέσως γέμισμα με μικρότερες πέτρες που εν μέρει ήταν spolia από αρχαίες κατασκευές (υπήρχαν αρχαίοι τάφοι στην γύρω περιοχή). Παρόμοια κατασκευή έχουν τα γειτονικά κάστρα Γκύκλου, Φουκά, Εσκουβέ κ.ά.

Πηγές