Φράγκικο κάστρο σε περίοπτη και ισχυρή θέση σε ύψωμα πάνω από το χωριό Μύλοι του Άργους και πάνω από την Αρχαία Λέρνη. Παρόλο που δεν είναι μικρό και έχει και κάποια ιστορία, είναι σχετικά άγνωστο, προφανώς επειδή επισκιάζεται από τα άλλα σημαντικά κάστρα που βρίσκονται πολύ κοντά όπως το Παλαμήδι και το Κάστρο του Άργους .

Ιστορία

Περίπου στη θέση του σημερινού χωριού Μύλοι υπήρχε επί Φραγκοκρατίας το χωριό Chiveri ή Κιβέρι. Υπάρχει και σύγχρονο χωριό «Κιβέρι» αλλά είναι αλλού, 4χλμ πιο νότια.

Το κάστρο βρίσκεται σε έναν όχι ιδιαίτερα απόκρημνο αλλά ερημοποιημένο χαμηλό λόφο ύψους 179 μέτρων που οι αρχαίοι ονόμαζαν Πόντινον όρος. Μέχρι τον 18ο αιώνα η τοπική ονομασία του λόφου ήταν «Τζιβέρι» (η ονομασία αυτή δεν χρησιμοποιείται πια καθώς το επίσημο τοπωνύμιο είναι το αρχαίο «Πόντινος»).

Κατά την αρχαιότητα στη κορυφή υπήρχε ναός όπου λατρευόταν η Αθηνά Σαΐτις. Επίσης εκεί είχε το ανάκτορο του ο μυθικός Ιππομέδων (ένας από τους Επτά επί Θήβας). Αυτά τα γνωρίζουμε από τον Παυσανία που επισκέφθηκε την περιοχή τον 2ο αιώνα μ.Χ. και που αναφέρει ότι είδε αμφότερα τα κτίσματα, που ήταν από τότε ερειπωμένα (Κορινθιακά, βιβλίο 2).

Ο λόφος ήταν ιδιαίτερα σημαντικός κατά την αρχαιότητα καθώς δέσποζε πάνω από τη λίμνη Λέρνη, τόπο λατρείας του υγρού στοιχείου και τόπο τέλεσης μεγάλης ετήσιας μυστηριακής τελετής (Λέρναια).

Ο ακριβής προσδιορισμός της χρονολόγησης του μεσαιωνικού κάστρου δεν είναι δυνατός ελλείψει πληροφοριών από άμεσες πηγές. Ωστόσο, η μελέτη των τοιχοποιιών, ιδιαίτερα του ακροπυργίου και των δεξαμενών, τεκμηριώνει τη σειρά των οικοδομικών εργασιών στο κάστρο. Η σύγκριση του σχεδίου και του τρόπου κατασκευής του με άλλα γνωστά κάστρα στην ευρύτερη περιοχή υποδεικνύει τη χρονική τοποθέτησή του μεταξύ 1250 και 1350.

Το κάστρο ήταν λοιπόν φράγκικο του 13ου ή του 14ου αιώνα, με πιθανότερο τον 14ο αιώνα.

Η πρώτη αναφορά για την ύπαρξη του κάστρου γίνεται το 1347, στη διαθήκη του Φράγκου ηγεμόνα Gautier de Brienne ο οποίος ήταν τιτουλάριος Δούκας των Αθηνών (η Αθήνα στην πραγματικότητα ήταν στα χέρια των Καταλανών) και άρχοντας του Άργους και του Ναυπλίου.

Ο οίκος de Brienne διαδέχθηκε τους de La Roche στο Δουκάτο των Αθηνών το 1309 (μετά από γάμο), αλλά το 1311 έχασαν την Αθήνα από τους Καταλανούς της Καταλανικής Εταιρείας. Διατήρησαν όμως ένα κομμάτι το Δουκάτου στην κατοχή τους: την Αργολίδα.

Το Κιβέρι παρέμεινε φράγκικο μέχρι το 1388 όταν η τελευταία κληρονόμος των Ντελαρός-ντε Μπριέν, Marie d'Enghien, το πούλησε στους Ενετούς, μαζί με όλη την περιοχή της Αργολίδας. Πριν προλάβουν να εγκατασταθούν εκεί οι Ενετοί, το υφάρπαξαν οι Βυζαντινοί του Δεσποτάτου του Μυστρά (μαζί με το Άργος και το Θερμήσι) και το κράτησαν μέχρι το 1394 οπότε το απέδωσαν τελικά στους Ενετούς. Για τον επόμενο ενάμιση αιώνα το Κιβέρι ήταν ενετική κτήση.

Όταν το 1460 ο Μωάμεθ ο Πορθητής κατέκτησε τον Μοριά, η Αργολίδα παρέμεινε ενετική. Στον Ενετοτουρκικό πόλεμο που ακολούθησε (1463-1479), το γειτονικό Άργος έπεσε στα χέρια των Τούρκων το 1463, αλλά το Κίβερι συνέχισε να αντιστέκεται αν και υπέστη μεγάλες καταστροφές. Στη συνθήκη του 1481 που υπεγράφη μετά το τέλος αυτού του πολέμου, οι Τούρκοι συμφώνησαν να κρατήσουν οι Ενετοί το Κίβερι, με τον όρο να μην το επισκευάσουν. Αλλά αυτή είναι η τελευταία αναφορά που γίνεται για το κάστρο που φαίνεται πως είχε αχρηστευθεί και μάλλον τότε -ή λίγο αργότερα- εγκαταλείφθηκε. Η περιοχή χάθηκε για τους Ενετούς με το τέλος του 3ου Ενετοτουρκικού πολέμου το 1540 (όταν έχασαν και το Ναύπλιο).

Φαίνεται πως κατά την Τουρκοκρατία δεν χρησιμοποιήθηκε. Ούτε κατά το σύντομο διάλειμμα της Β’ Ενετοκρατίας (1688-1715).

Αν και ερειπωμένο το κάστρο, φάνηκε χρήσιμο κατά την Ελληνική Επανάσταση. Στις 13 Ιουνίου 1825, ο στρατηγός Μακρυγιάννης αντιμετώπισε εκεί επιτυχώς τον Ιμπραήμ -στη μάχη των Μύλων- και τον εμπόδισε να συνεχίσει προς το Ναύπλιο.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Πρόκειται για μικρό κάστρο (συνολικού εμβαδού 9.4 στρεμμάτων ) με τριμερή διαίρεση, που διατηρεί εξαιρετική οπτική επαφή τόσο με το Αργείτικο κάστρο της Λάρισας, όσο και με την Ακροναυπλία, και αποτελεί ουσιαστικά το παρατηρητήριο ελέγχου του κάμπου του Άργους και της νότιας εισόδου του Αργολικού κόλπου. Το κάστρο δεν διατηρείται σε καλή κατάσταση, αλλά προσφέρει πολύτιμα στοιχεία για την οχυρωματική τέχνη των Φράγκων επικυρίαρχων της Αργολίδας το 13ο και 14ο αιώνα.

Είχε τρεις γραμμές άμυνας.

Ο περίβολος της ακρόπολης είναι εξαγωνικός, με διάμετρο περί τα 30 μέτρα, ενισχυμένος με πύργους που προσκολλώνται στις γωνίες. Λίγοι είναι οι πύργοι που σώζονται σε ικανό ύψος και διατηρούν ίχνη των εσωτερικών καθ’ ύψος διαιρέσεων. Η χάραξη της οχύρωσης είναι προσεγμένη, η κατασκευή επιμελής και η κάτοψη παραπέμπει άμεσα σε άλλα ιπποτικά κάστρα της Αργολιδοκορινθίας, όπως τα κάστρα του Αγιονορίου, του Αγγελοκάστρου και της Αλλαταριάς.

Στο μέσο περίπου του περιβόλου σώζεται τμήμα του ορθογώνιου ακρόπυργου («donjon»), από τον οποίο σώζεται το νότιο ήμισυ. Η κινστέρνα στη νοτιοανατολική γωνία του υπογείου του κεντρικού πύργου, που φέρει κάλυψη από δυο καμάρες που στηρίζονται σε ισάριθμα τόξα, είναι το μόνο κτίσμα που διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση. Μια δεύτερη κινστέρνα με παρόμοιο τρόπο στέγασης σώζεται στα ανατολικά του πύργου.

Το πλάτος των πύργων κυμαίνεται από 2.60 μ. έως 4.60 μ. Προεξέχουν από το τείχος κατά 2.5 μ. έως 3.0 . Το πάχος του τείχους του εξωτερικού περιβόλου 2μ. περίπου.

Ο εξωτερικός περίβολος του κάστρου εκτείνεται προς βορράν της ακρόπολης για 80 μέτρα, και ως προς την κάτοψη παρουσιάζει σχετικά ακανόνιστη χάραξη, ιδιαίτερα στο δυτικό τμήμα, όπου τα μεταπύργια ακολουθούν το φρύδι του βράχου. Οκτώ πύργοι προσκολλώνται κατά κανόνα στις γωνίες και δεν συνδέονται με τα μεταπύργια, όπως ακριβώς και οι πύργοι της ακρόπολης.

Οι θέσεις των πυλών του κάστρου είναι δύσκολο να προσδιοριστούν, δεδομένης της μεγάλης κατάρρευσης των μεταπυργίων και των λιθοσωρών που έχουν συσσωρευτεί από το οικοδομικό υλικό. Στο εσωτερικό του περιβόλου σώζονται ίχνη πολλών κτισμάτων, από τα οποία έχει ερευνηθεί μονόχωρος ναός στα βορειοανατολικά, όπου το τείχος παρουσιάζει μιαν καμπύλη εκτροπή, προκειμένου να τον περιβάλλει από την ανατολική πλευρά.

Η τοιχοποιία των μεταπυργίων του εξωτερικού περιβόλου αποτελείται από μικρούς γκρίζους ασβεστόλιθους, που εξορύχτηκαν επιτόπου και πελεκήθηκαν ελάχιστα. Ο περίβολος της ακρόπολης και όλοι οι πύργοι, της ακρόπολης και του εξωτερικού περιβόλου, είναι κατασκευασμένοι με τους ίδιους ντόπιους ασβεστόλιθους και με ισχυρό συνδετικό κονίαμα. Σε αυτούς και μόνον έχουν κατά τόπους παρεμβληθεί στους κάθετους και τους οριζόντιους αρμούς μικρές λαξευτές πέτρες και θραύσματα κεραμίδων και πλίνθων.

Παράλληλες Ιστορίες

Ο Παυσανίας αναφέρει ότι βουνό είχε τη θαυμαστή ιδιότητα να κάνει τη βροχή που έπεφτε σε αυτό να εξαφανίζεται. Προφανώς, ο ερημοποιημένος λόφος δεν φαίνεται να κρατάει καθόλου νερό καθώς αυτό διοχετεύεται κατευθείαν στα νερά της Λέρνης που στην αρχαιότητα θεωρούντο εξαγνιστικά.

Προφανώς το πέτρωμα του λόφου δεν είναι ασβεστολιθικό και δεν μπορεί να σχηματίσει υδροφόρους ορίζοντες, γι’ αυτό και δεν υπάρχει βλάστηση στο λόφο.

Το σχετικό απόσπασμα από τον Παυσανία (Κορινθιακά):

Πηγές