Ερείπια ξηρολιθικής οχύρωσης στον λόφο του Προφήτη Ηλία, στην περιοχή Λαρίσι, στη Δημοτική ενότητα Σολυγείας της Κορινθίας, νοτιοανατολικά από το Σοφικό και βορειοδυτικά από τον Κόρφο.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Η περιοχή που βρίσκεται το κάστρο λέγεται «Λαρίσι» και είναι κομμάτι της περιοχής Σολυγείας που παλιότερα ήταν Καποδιστριακός Δήμος και σήμερα ομώνυμη δημοτική ενότητα του Δήμου Κορινθίων αποτελούμενη από τα χωριά Σοφικό, Αγγελόκαστρο και Κόρφο.

Στην αρχαιότητα υπήρχε εδώ η πόλη Σολύγεια (βόρεια από το Σοφικό). Η περιοχή Σολύγειας είναι αραιοκατοικημένη σήμερα αλλά φαίνεται ότι ήταν πιο πολυάνθρωπη κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο (όντας ημιορεινή και μακριά από τα επικίνδυνα –λόγω πειρατείας– παράλια). Η υστεροβυζαντινή πληθυσμιακή “άνθιση” –ούτως ειπείν– της Σολυγείας πιστοποιείται από την πληθώρα βυζαντινών ναών που διασώζονται, εκεί και από την ύπαρξη καταλοίπων οχυρωμένων οικισμών, όπως η προκειμένη περίπτωση.

Το Όνομα του Κάστρου

«Λαρίσι» δεν είναι ακριβώς το όνομα του κάστρου, αλλά το όνομα της περιοχής που εκτείνεται πιο χαμηλά και δυτικά από το ύψωμα του Προφήτη Ηλία. Η ονομασία «Κάστρο Λαρίσι» που χρησιμοποιούμε εδώ δεν είναι δόκιμη ούτε καθιερωμένη, αλλά τη δανειζόμαστε (από την περιοχή) ελλείψει άλλης πιο έγκυρης ονομασίας για την οχύρωση. Πάντως ίσως να πρόκειται για ένα είδος αντιδανείου καθώς η αρχαιοτάτη ρίζα λάρισ– δηλώνει «φρούριο», οπότε μπορεί η περιοχή αρχικά να πήρε το όνομά της από τη συγκεκριμένη οχύρωση ή από κάποια άλλη που δεν υπάρχει πια δεδομένου ότι το λαρισ– είναι πραγματικά παλιό, πελασγικής προέλευσης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η χρήση των ονομασιών τύπου «Λάρισα» δεν ήταν συνηθισμένη κατά το Μεσαίωνα (ούτε τη Βυζαντινή περίοδο ούτε επί Φραγκοκρατίας).

Ιστορία

Δεν υπάρχουν καθόλου ιστορικές αναφορές για την οχύρωση στο Λαρίσι. Επίσης δεν υπάρχουν κάποια διαφωτιστικά ευρήματα, καθώς το μέρος, εξ όσων γνωρίζουμε, δεν έχει ερευνηθεί. Επομένως δεν μπορούμε να προσεγγίσουμε με βεβαιότητα τον χρόνο κατασκευής του.

Οι υποθέσεις μας σχετικά με την προέλευση του κάστρου συνοψίζονται ως εξής: πρόκειται μάλλον για οχύρωση που δημιουργήθηκε κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο (με πιθανότερο τον 13ο αιώνα) σε ένα σημείο όπου ίσως να προϋπήρχε αρχαία οχύρωση.
Στο συμπέρασμα αυτό φτάνουμε με βάση τις ακόλουθες ενδείξεις:

Το πρώτο στοιχείο είναι η ομοιότητα της οχύρωσης με το κάστρο του Σοφικού (ή της Τζαλίκας) που βρίσκεται σε απόσταση 4 χλμ στην ευθεία. Το κάστρο της Τζαλίκας έχει ερευνηθεί και είναι εξακριβωμένο ότι χρησιμοποιήθηκε και κατά τον Μεσαίωνα. Τα δύο κάστρα έχουν πολλές ομοιότητες τόσο ως προς τον τρόπο κατασκευής, όσο και ως προς τη σημερινή κατάσταση και το μέγεθός τους. Επιπλέον, και στα δύο κάστρα υπάρχει από ένα εκκλησάκι που είναι κτισμένο, απ’ ό,τι φαίνεται, στη θέση του κεντρικού κτίσματος (ίσως πύργου) της οχύρωσης. H ύπαρξη αυτών των σχεδόν ίδιων οχυρώσεων τόσο κοντά οδηγεί στη λογική υπόθεση ότι ανήκαν στην ίδια εποχή (που για την Τζαλίκα ξέρουμε ότι ήταν η υστεροβυζαντινή περίοδος).

Ένα άλλο στοιχείο είναι ότι στην περιοχή Λαρίσι σώζονται δύο πολύ αξιόλογοι βυζαντινοί ναοί: ο σταυροειδής με τρούλο ναός των Ταξιαρχών του 12ου αιώνα και ο σταυρεπίστεγος ναός της Αγίας Τριάδας (φωτ.8) με τοιχογραφίες του α΄  μισού του 13ου αι. Ειδικά ο δεύτερος είναι στους πρόποδες του λόφου του Προφ. Ηλία, πολύ κοντά στο κάστρο (300 μέτρα δυτικά). Οι ναοί αυτοί τώρα βρίσκονται σε ερημικές τοποθεσίες, αλλά κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο, όταν χτίστηκαν, πρέπει να ήταν ενταγμένοι σε κάποιο οικιστικό σύνολο. Η περιοχή προφανώς εκείνη την εποχή κατοικούνταν, και πολύ πιθανόν το κάστρο στο Λαρίσι να ήταν μέρος του οικιστικού συνόλου. Αυτό σημαίνει ότι αν οι οικισμός έχει την ίδια χρονολόγηση με τις εκκλησίες (όπως είναι λογικό), πρέπει να δημιουργήθηκε περί τον 13ο αιώνα.

Πάντως η απουσία κονιάματος από τη λιθοδομή και η πελασγικής προελεύσεως ονομασία «Λαρίσι» γεννούν την υποψία ότι το κάστρο ίσως είναι αρχαίο. Αυτό δεν μπορούμε να το αποκλείσουμε, αλλά δεν είναι πολύ πιθανό διότι τα αρχαία κάστρα που σώζονται είχαν πολύ καλύτερης ποιότητας λιθοδομή. (οι κατώτερης ποιότητας λιθοδομές δεν θα μπορούσαν να διατηρηθούν μέχρι τις μέρες μας, τουλάχιστον στον βαθμό που διατηρείται το τείχος στο Λαρίσι). Έτσι, ακόμα κι αν προϋπήρχε αρχαίο κάστρο εκεί, τα ερείπια που βλέπουμε σήμερα μάλλον προέρχονται από μια νεώτερη οχύρωση.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Ο οχυρωματικός περίβολος έχει περίμετρο 350 περίπου μέτρων.

Αποτελείται από ξερολιθιά με πέτρες χωρίς συνδετικό υλικό μεταξύ τους. Η διαδρομή του τείχους είναι ακόμα εμφανής σε όλο σχεδόν το μήκος του, αλλά δεν σώζεται σε κανένα σημείο σε ικανοποιητικό ύψος. Το μέγιστο σωζόμενο ύψος είναι περίπου 1,5μ., κατά μέσο όρο.

Στην κορυφή του λόφου και στη μέση περίπου της οχύρωσης έχει κτιστεί ένα νεώτερο σχετικά εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, το οποίον φαίνεται ότι χτίστηκε πάνω σε τετράγωνο κτίσμα, που ίσως να ήταν ο κεντρικός πύργος του κάστρου.

Πηγές