Το Πεντεσκούφι είναι μικρό κάστρο σε ένα βραχώδη λόφο ύψους 476 μέτρων απέναντι από τον Ακροκόρινθο.

Ιστορία

Το κάστρο χτίστηκε από τους Φράγκους το 1205, μέσα σε λίγους μήνες, για να διευκολυνθούν στην πολιορκία του Ακροκορίνθου που ήταν «το μεγαλύτερο και οχυρώτατο των εν Ελλάδι φρουρίων», που λέει και ο Κόντογλου.

Τον Ακροκόρινθο κρατούσε ο τελευταίος Βυζαντινός άρχοντας, ο Λέων Σγουρός ο οποίος στη χαώδη περίοδο που ακολούθησε την πτώση της Κωνσταντινούπολης (1204), είχε ιδρύσει ανεξάρτητο «βασίλειο» που περιελάμβανε το Άργος, την Κόρινθο, την Αττική και την Βοιωτία. Μετά την επέλαση των Φράγκων όμως το μόνο κάστρο που του είχε απομείνει ήταν ο Ακροκόρινθος.

Στην αρχή ο κλοιός των Φράγκων δεν ήταν τόσο ασφυκτικός και ο Σγουρός είχε τη δυνατότητα να δέχεται ανεφοδιασμό και ενισχύσεις και να εξαπολύει αιφνιδιαστικές αντεπιθέσεις. Ένας από τους τρόπους που σκέφτηκαν οι Φράγκοι για να τον περιορίσουν ήταν η κατασκευή του συγκεκριμένου κάστρου.

Τελικά, η στενή πολιορκία έφερε σε απελπιστική θέση τον Σγουρό που αυτοκτόνησε το 1208 πέφτοντας με το άλογό του από το βράχο της Ακροκορίνθου. Ο Ακροκόρινθος τελικά παραδόθηκε στους Φράγκους λόγω ελλείψεως εφοδίων το 1209. Το γεγονός αυτό σήμανε την πλήρη επικράτηση των Φράγκων και την ουσιαστική έναρξη της Φραγκοκρατίας στην Ελλάδα.

Αργότερα με το ξέσπασμα της επανάστασης του 1821, μια από τις πρώτες ενέργειες των Ελλήνων αγωνιστών ήταν να πολιορκήσουν τον Ακροκόρινθο πιάνοντας τα γύρω υψώματα, μεταξύ των οποίων και το Πεντεσκούφι.

Το Πεντεσκούφι ταυτίζεται από κάποιους με το “Μουντ Εσκουβέ”, που αναφέρεται στο Χρονικόν του Μορέως και το οποίο χτίστηκε για τον ίδιο σκοπό. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, επειδή το ύψωμα ήταν πολύ απότομο οι Φράγκοι το ονόμασαν Μόντε Εσκιοβέ που στο Χρονικό αποδόθηκε ως Μουντ Εσκουβέ και μετά εκ παραφθοράς έγινε Πεντεσκούφι.

Αυτό δεν αποκλείεται να ισχύει, αλλά στον Καστρολόγο θεωρούμε ότι μάλλον το Μουντ Εσκουβέ ήταν άλλο κάστρο πάνω από τα Αθίκια, το οποίο παρουσιάζουμε σε άλλη σελίδα.

H άποψη που επικρατεί είναι ότι το Πεντεσκούφι δεν χρησιμοποιήθηκε μετά την κατάληψη του Ακροκορίνθου από τους Φράγκους. Όμως οι λεπτομέρειες κατασκευής δείχνουν ότι το κάστρο «σουλουπώθηκε» και συνεπώς επαναχρησιμοποιήθηκε σε κάποια μεταγενέστερη, εποχή μάλλον από τους Ενετούς (αν κρίνουμε από την περιποιημένη τοιχοποιία) και πιθανότατα και από τους Οθωμανούς. Σε κάθε περίπτωση, θα χρησίμευε σαν προπύργιο του κυρίως κάστρου, του Ακροκόρινθου.

Στους χωρογραφικούς πίνακες Hopf (με τα κάστρα στον Μοριά του 14ου και 15ου αιώνα) δεν υπάρχει κάστρο με όνομα που να παραπέμπει στο Πεντεσκούφι. Όμως στη λίστα του 1377 υπάρχει ένα κάστρο με την ονομασία Malvicino (για την ακρίβεια: Lo castello de Malvicino presso a Coranto – κοντά στην Κόρινθο) που μάλλον αφορά το Πεντεσκούφι. Άλλωστε το συγκεκριμένο κάστρο πάντα ήταν ο κακός γείτονας (=mal vicino) για τον γειτονικό Ακροκόρινθο σε συνθήκες πολιορκίας.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το κάστρο αποτελείται από ισχυρό τετράγωνο πύργο και περίβολο που φέρει έξι κανονιοθυρίδες.

Τα δύο διαφορετικά είδη τοιχοδομίας που παρουσιάζουν δηλώνουν δύο κατασκευαστικές φάσεις: την πρώτη κατά την ίδρυσή του το 1205–1210 και τη δεύτερη πιθανώς κατά τους χρόνους της Β’ Ενετοκρατίας (1687–1715).

Ο πύργος έχει κάτοψη σχεδόν τετράγωνη, με είσοδο στη νότια πλευρά του. Το εσωτερικό του αρχικά ήταν ενιαίο, αλλά σε μεταγενέστερη φάση διακρίθηκε σε δύο χώρους μέσω τοίχου αποτελούμενου από τους ίδιους γκρίζους ορθογώνιους πωρόλιθους που χαρακτηρίζουν και τον περίβολο του φρουρίου.

Ο τοίχος έχει διεύθυνση Βορράς-Νότος και διατρυπάται από τοξωτή θύρα που συνδέει τα δύο δωμάτια. Ο περίβολος φέρει στην άνω επιφάνειά του έξι κανονιοθυρίδες προσανατολισμένες προς όλες τις κατευθύνσεις γύρω από το ύψωμα. Στο εσωτερικό του περιβόλου, και σε επαφή με τη νότια πλευρά του πύργου, βρίσκεται δεξαμενή που ανήκει στην ίδια οικοδομική φάση με τον περίβολο, καθώς και τα ερείπια μικρού ορθογώνιου κτίσματος.

Ο πύργος και ο περίβολος έχουν διαφορετικά είδη τοιχοδομίας: ο πύργος είναι χτισμένος από αργούς ασβεστόλιθους μεσαίου μεγέθους με τμήματα κεράμων τοποθετημένα ανάμεσά τους σε άτακτη διάταξη, τα οποία περιβάλλουν τους λίθους. Εξαίρεση αποτελεί ο ανατολικός τοίχος, του οποίου ένα μόνο τμήμα στο κεντρικό χαμηλότερο τμήμα είναι κατασκευασμένο από την αρχική αυτή τοιχοδομία· το υπόλοιπο τμήμα του τοίχου φαίνεται ότι κατέρρευσε, και ανακατασκευάστηκε με επεξεργασμένους ορθογώνιους πωρόλιθους, με πολύ μικρότερη χρήση κεράμων ανάμεσά τους. Από το ύστερο αυτό είδος τοιχοδομίας αποτελείται και ο περίβολος του φρουρίου.

Η πρώτη τοιχοδομία του πύργου στο Πεντεσκούφι έχει ομοιότητες με το βορειοανατολικό εξωτείχισμα του Ακροκορίνθου, ενώ παρόμοια, σχετικά πρόχειρη απαντά στα περισσότερα φραγκικά κάστρα της Πελοποννήσου, με την εξαίρεση του Χλουμουτζίου και της Γλαρέντζας. Η ύστερη τοιχοποιία του πύργου ομοιάζει με την ύστερη τοιχοδομία του φράγκικου πύργου του Ακροκορίνθου.

Το Κάστρο ιδρύθηκε τους χρόνους της φράγκικης πολιορκίας του Ακροκορίνθου. Στην φάση αυτή αντιστοιχεί και το πρώτο είδος τοιχοδομίας που περιγράφηκε ανωτέρω. Το δεύτερο είδος τοιχοδομίας είναι ύστερο, πιθανώς κατά τους χρόνους της Β’ Ενετοκρατίας (1687–1715) ή οθωμανικό.

Πηγές