To κάστρο είναι εντελώς κατεστραμμένο και βρίσκεται σε έναν απόκρημνο βράχο απέναντι από τη μονή Ομπλού (από την άλλη μεριά του χειμάρρου Παναγίτσα) στις παρυφές του Παναχαϊκού όρους.

Βρίσκεται στο Ανατολικό όριο μιας περιοχής της Αχαΐας που ονομάζεται Ζωητάδα .

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Η Ζωητάδα είναι η πλαγιά του Παναχαϊκού, που οριοθετείται από το χωριό Κρήνη (πρώην Βελίζι) μέχρι την μονή Ομπλού και έως την Καλλιθέα. Στα όριά της βρίσκεται και το Σιδηρόκαστρο.

Από την Ζωητάδα περνούσε ο αμαξητός δρόμος προς Καλάβρυτα, ο δρόμος της Μακελαριάς. Ο δρόμος αυτός ήταν σημαντικός και ήταν σε χρήση από την αρχαιότητα μέχρι , μέχρι το 1886, όπότε κατασκευάστηκε η εθνική οδός Πατρών - Καλαβρύτων.

Η στρατηγική σημασία του σημείου, έκανε τη Ζωητάδα θέατρο σημαντικών μαχών.

Το Όνομα του Κάστρου

Η ονομασία του κάστρου οφείλεται στα πετρώματα του εδάφους τα οποία είναι σιδηρούχος σχιστόλιθος και από τους ντόπιους αποκαλείται σιδερόπετρα.

Οι ιστορικές πηγές (φράγκικες λίστες με κάστρα κλπ.) το αναφέρουν σαν Castel de Ferro. Το «Σιδερόκαστρο» είναι η μετάφραση της φράγκικης ονομασίας.

Μια άλλη εκδοχή για την προέλευση του ονόματος είναι ότι οφείλεται στη σιδερένια πύλη του κάστρου. Η πόρτα αυτή αργότερα χρησιμοποιήθηκε σαν πύλη στο Μοναστήρι Ομπλού, απέναντι.

Το κάστρο αναφέρεται και σαν «Κόκκινο Βουνό», από το αίμα που χύθηκε εκεί σε μια ολέθρια μάχη με τους Τούρκους (βλ. το ιστορικό, πιο κάτω)

Σημείωση Καστρολόγου: Η ονομασία «Κόκκινο Βουνό» είναι πολύ πιθανό να έχει και αυτή την προέλευσή της στη σιδερόπετρα. Τα σιδηρούχα πετρώματα είναι συνήθως κόκκινα.

Ιστορία

Είναι άγνωστο πότε ακριβώς κατασκευάστηκε, το πιο πιθανό από τους Φράγκους του Πριγκιπάτου της Αχαΐας κάποια στιγμή τον 13ο αιώνα.

Για πρώτη φορά αναφέρεται σε κατάλογο κάστρων της Αχαΐας το 1364 ως ιδιοκτησία του Λατίνου αρχιεπισκόπου της Πάτρας (που ήταν και ο άρχοντας της βαρονίας της Πάτρας). Το όνομά του επίσης υπάρχει και στις λίστες του 1408, 1463, 1476 και 1471.

Στα συντρίμμια των τειχών έχουν βρεθεί δυο κανόνια που ήταν εντοιχισμένα στα τείχη.

Το 1466 καταφθάνουν στην Τουρκοκρατούμενη Πάτρα ενετικά πλοία με ναύαρχο τον Καστέλο και αποβιβάζουν μικρή στρατιωτική δύναμη στην πόλη. Ο λαός ξεσηκώνεται και με αρχηγούς τον Ενετό Ιάκωβο Βαρβαρίγο και τον Μιχαήλ Ράλλη καταλαμβάνουν την πόλη και κινούνται προς το Σαραβάλι. Στο Σαραβάλι οι εκεί Τούρκοι εγκαταλείπουν το κάστρο και οχυρώνονται στην Ζωητάδα, μετά από μικρή μάχη οι Τούρκοι οπισθοχωρούν στο Σιδηρόκαστρο. Οι Έλληνες νομίζοντας ότι έφυγαν οριστικά στήνουν πανηγύρι για να γιορτάσουν την νίκη τους. Οι Τούρκοι όμως επιστρέφουν και επιτίθενται σφάζοντας τους περισσότερους και συλλαμβάνοντας τους αρχηγούς τους Ράλλη και Βαρβαρίγο, τους οποίους κατόπιν σούβλισαν. Για πολλά χρόνια αργότερα, σπανίως και σήμερα, η Ζωητάδα αποκαλούνταν κόκκινο βουνό, από το πολύ αίμα που χύθηκε σε εκείνη την μάχη.

Τον Μάιο του 1821, πριν την έναρξη της επανάστασης, στην Ζωητάδα οχυρώθηκε ο Παναγιώτης Καρατζάς μαζί του ήρθε και ο Ατσιτήρης με 300 Ζακυνθινούς και Κεφαλλονίτες , και τη χρησιμοποίησε ως ορμητήριο του κατά των Τούρκων της Πάτρας. Όπως αναφέρει ο Παλαιών Πατρών Γερμανός Γ΄ στα απομνημονεύματά του, ο Καρατζάς προξενούσε φρίκη με τα κατορθώματα του στους Τούρκους.

Στις 9 Σεπτεμβρίου 1821 πάλι στη Ζωητάδα έγινε μικρή μάχη μεταξύ Τούρκων και των Κουμαναίων, Πετιμεζαίων και Σισίνη. Ο Σισίνης είχα στρατοπεδεύσει στην περιοχή μετά τη δολοφονία του Καρατζά. Οι Τούρκοι αρχικά κατέλαβαν την Πάτρα και ακολούθως κινήθηκαν προς το Σαραβάλι μαζί με Αλβανούς του Οθωμανικού στόλου, εκεί βρίσκονταν οι Πετιμεζαίοι ενώ ήρθαν και οι Κουμανιώτες που βρίσκονταν στον Παλαιόπυργο, οι οποίοι βλέποντας τους Τούρκους οπισθοχώρησαν στη Ζωητάδα. Η έκβαση της μάχης ήταν καταστροφική για τους Έλληνες και παραλίγο να πιαστεί αιχμάλωτος και ο ίδιος ο Σισίνης. Οι Τούρκοι διέλυσαν το ελληνικό στρατόπεδο και τους καταδίωξαν μέχρι τα ορεινά. Σύμφωνα με τον Τρικούπη ο Σισίνης δεν πρόλαβε καν να αντισταθή και έφυγε εγκαταλείποντας όλες τις αποσκευές και δύο κανόνια.

Το 1822 κατά την αποτυχημένη πολιορκία της Πάτρας στην ευρύτερη περιοχή με βάση τη μονή Ομπλού είχε στρατοπεδεύσει ο Ζαΐμης με τους Καλαβρυτινούς. Ενώ στο Σαραβάλι ήταν το γενικό αρχηγείο υπό τον Κολοκοτρώνη.

Πηγές