Ερείπια από μικρό φράγκικο κάστρο λίγο πιο έξω, προς τα νοτιοδυτικά, από το χωριό Ελεκίστρα στα περίχωρα της Πάτρας.
Το κάστρο βρίσκεται σε μια πλαγιά στους πρόποδες του Παναχαϊκού όρους, σε μια όχι ιδιαίτερα προστατευμένη θέση, αλλά με απεριόριστη θέα προς την Πάτρα και τον κάμπο της Πάτρας.

Ιστορία

Με βάση την ιστορία της περιοχής και τα κατασκευαστικά του χαρακτηριστικά, το κάστρο της Ελεκίστρας είναι Φράγκικο. Λογικά, ανήκε σε έναν από τους φεουδάρχες της φράγκικης βαρονίας της Πάτρας.
Η βαρονία της Πάτρας, η οποία ήταν μια από τις 12 αρχικές βαρονίες που ιδρύθηκαν το 1209 στο Πριγκιπάτο της Αχαΐας, είχε 24 φέουδα. Ένα από αυτά τα φέουδα προφανώς ήταν στην περιοχή της Ελεκίστρας.

Το ότι είναι φράγκικο σημαίνει ότι κτίστηκε τον 13ο ή τον 14ο αιώνα. Ο 15ος αιώνας, περίοδος παρακμής του πριγκιπάτου, θα πρέπει να αποκλειστεί. Η πιθανότερη περίοδος κατασκευής είναι το πρώτο μισό του 13ου αιώνα, όταν το Πριγκιπάτο της Αχαΐας ήταν σε πλήρη ακμή και οι καινούργιοι αφέντες του Μορέως, οι Φράγκοι σταυροφόροι, ήθελαν να επιδείξουν τους νεοαποκτηθέντες τίτλους τους και να καπαρώσουν τα δικαιώματα στη γη τους με τη δημιουργία κάστρων και πυργοκατοικιών. Επιπλέον, τότε ήταν μια σχετικά ειρηνική περίοδος χωρίς σοβαρές εξωτερικές απειλές, και αυτό θα εξηγούσε την όχι πολύ ισχυρή κατασκευή του κάστρου και το χτίσιμό του σε ευπρόσβλητη θέση.

Πάντως το κάστρο στην Ελεκίστρα δεν ταυτίζεται με βεβαιότητα με ένα από τα κάστρα που αναφέρονται στις ιστορικές πηγές και στις λίστες με τα φέουδα. Κάποιοι μελετητές (Θωμόπουλος, Gerland) το ταυτίζουν με το φρούριο του Αγίου Ηλία (castrum Sancti Eliae) η ύπαρξη του οποίου αναφέρεται στους πίνακες με τα φέουδα του 1377 και αργότερα του 1467 και 1469. Επίσης συμπεριλαμβάνεται στο μισθωτήριο συμβόλαιο που έκαναν το 1408 οι Ενετοί με την Λατινική αρχιεπισκοπή Πατρών, με βάση το οποίο πήραν κάποια κάστρα στην περιοχή, και ανάμεσά τους το κάστρο του Αγίου Ηλία.
Το πρόβλημα είναι ότι τα επιχειρήματα γι’ αυτή την ταύτιση δεν είναι σοβαρά. Βασίζονται αφενός στο ότι το όνομα Ελικίστρα αρχίζει με τα ίδια γράμματα με το Elias και αφετέρου στο ότι δεν έχει εντοπιστεί άλλο ερείπιο κάστρου κοντά στην Πάτρα που θα μπορούσε να είναι το σημαντικό φρούριο του Αγίου Ηλία. Το ίδιο αυθαίρετη είναι και η πολύ τραβηγμένη θεωρία ότι το «Ελεκίστρα» ετυμολογείται από το Ελίας+κιστέρνα (δηλαδή δεξαμενή του Ελία) που παρεφθάρη σε Ελεκίστρα.

Έτσι, δεν μπορούμε να δεχθούμε την ταύτιση με το Φρούριο του Αγίου Ηλία (αν και δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς). Πιο πιθανή είναι η ταύτιση με ένα άλλο κάστρο που αναφέρεται στους χωρογραφικούς καταλόγους του Hopf του 1377 (διόρθωση χρονολόγησης από 1364) ως Castello del Piano de Patrasso, δηλαδή κάστρο της Πεδιάδας Πατρών. Ο λόγος για αυτήν την υπόθεση είναι ότι από τα κάστρα της περιοχής Πατρών που μας είναι γνωστά σήμερα, το μόνο που ελέγχει ένα μεγάλο τμήμα της πεδιάδας των Πατρών είναι το κάστρο της Ελεκίστρας.

Σε χάρτη της Expédition Scientifique de Morée του 1833, σημειώνεται στη θέση του χωριού «πύργος ενετικός» ονόματι Le Kistra. Η ονομασία Λεκίστρα που καταγράφεται τότε για πρώτη φορά, σημαίνει προφανώς «το κάστρο» και από αυτήν προήλθε η σημερινή ονομασία Ελεκίστρα. Αλλά αυτό δεν ρίχνει περισσότερο φως στο ζήτημα της ταύτισης του κάστρου.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Η κάτοψη του κάστρου είναι, κατά προσέγγισιν, ορθογώνια. Η έκταση που περικλείεται από τον οχυρωματικό περίβολο είναι περίπου 1,5 στρέμμα.
Το μέγιστο σωζόμενο ύψος των τειχών είναι 3,5μ. και το πάχος των τειχών είναι 0,70μ. Τα λεπτά, σχετικά, τείχη ενισχύονται εσωτερικά και εξωτερικά με αντηρίδες.

Στην κατασκευή παρατηρούνται 3 οικοδομικές φάσεις που όμως δεν απέχουν πολύ μεταξύ τους. Όλες είναι της φράγκικης/υστεροβυζαντινής περιόδου.

Στο ανατολικό τείχος, ανοίγεται πύλη διαμορφωμένη από δύο ισχυρούς πεσσούς πάχους 1μ. που στηρίζουν ημικυκλική καμάρα. Πρόκειται για ένα απλό τοξωτό άνοιγμα, χαρακτηριστικό της φράγκικης οχυρωματικής αρχιτεκτονικής.
Στη βόρεια πλευρά της πύλης υπάρχουν υπολείμματα κλίμακας σε σχήμα Γ, η οποία οδηγούσε στον περίδρομο, στο επάνω μέρος του τείχους.
Πίσω από την πύλη, εσωτερικά, υπάρχει μεγάλη ημιυπόγεια δεξαμενή με θολωτή οροφή.

Στο εσωτερικό δεσπόζει κυλινδρική κατασκευή που δεν είναι μικρός πύργος αλλά αποχωρητήριο(!), το οποίο μάλιστα έχει και «θρόνο» στο σημείο αφόδευσης και ανοίγματα για αερισμό και φωτισμό. Η κατασκευή είναι παρόμοια με αντίστοιχες που βρίσκουμε στην καστροπολιτεία του Μυστρά και ανήκει στην 3η οικοδομική φάση, περί τον 15ο αιώνα.

Είναι πολύ πιθανόν τα σωζόμενα ερείπια να ήταν ο εσωτερικός περίβολος ενός μεγαλύτερου κάστρου. Σε αυτό το συμπέρασμα οδηγούν:
1ον) οι εκτεταμένοι λιθοσωροί στα ανατολικά, έξω από το κάστρο,
2ον) το γεγονός ότι ο το δυτικό τείχος φαίνεται να συνεχίζεται τουλάχιστον επί 70 μέτρα πέρα από το κάστρο καθώς υπάρχουν ίχνη του στο πρανές του αγροτικού δρόμου,
3ον) η ύπαρξη σε παραπλήσιο χωράφι μάντρας παράλληλης με το δυτικό τείχος που ίσως είναι κατάλοιπο ενός εξωτερικού περιβόλου.

Πηγές