Κατάλοιπα μεμονωμένου φρουρίου, χτισμένου στην περιοχή του Έμπωνα, στο ύψωμα Κίταλα δυτικά από το όρος Αττάβυρος.

Πρόκειται για Βυζαντινό κάστρο στη θέση αρχαίου φρουρίου, το οποίο πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε (και ενισχύθηκε) και από τους Ιππότες του τάγματος του Αγίου Ιωάννη.

Ιστορία

Κάστρο άγνωστο στο ευρύ κοινό, που ήταν όμως γνωστό στους αρχαιολόγους του 19ου αιώνα όπως οι Ludwig Ross (1845) και Charles Thomas Newton (1865 [1989]), ενώ κατά τον 20ο αιώνα αναφέρεται από τους Giuseppe Gerola(Carta Archeologica dell'Isola di Rodi.1935-36, σελ. 47), Kara Hattersley-Smith (1994) και Michael Heslop (2009).

Η επιλογή της θέσης για οικοδόμηση κάστρου ίσως έγινε για να επιτηρείται το πέρασμα ανάμεσα στα Κίταλα και το όρος Αττάβυρος (προς τα ανατολικά) ή ανάμεσα στα Κίταλα και το όρος Προφήτης Ηλίας (στα δυτικά). Αυτό σημαίνει ότι, αρχικά τουλάχιστον, το φρούριο είχε περισσότερο στρατιωτικό χαρακτήρα.

Οι περισσότεροι από τους παλιούς ερευνητές θεώρησαν ότι το κάστρο ανήκει στην Ελληνιστική περίοδο, όμως η τειχοδομία παραπέμπει σαφώς και σε Βυζαντινή (ίσως υστεροβυζαντινή) φάση. Η Βυζαντινή οχύρωση φαίνεται ότι χτίστηκε στη θέση του αρχαίου κάστρου, ενώ αργότερα χρησιμοποιήθηκε και από τους Ιωαννίτες ιππότες.

Ο Gerola ταυτίζει –μάλλον δικαιολογημένα– το κάστρο με το casale [...] di Quitalia που αναφέρεται από τον χρονικογράφο του τάγματος των Ιωαννιτών Giacomo Bosio (1695), σύμφωνα με τον οποίο, μια διαταγή του τάγματος το 1474 όριζε ότι οι κάτοικοι από τα χωριά Κίταλα και Καπί θα έπρεπε να καταφύγουν στο συγκεκριμένο κάστρο σε περίπτωση εχθρικής επιδρομής.
Άλλες αναφορές στο κάστρο του Έμπωνα από ιστορικές πηγές δεν έχουν βρεθεί.

Ο ισχυρισμός του Ludwig Ross ότι το κάστρο κατεδαφίστηκε από τους Τούρκους δεν επιβεβαιώνεται από καμιά πηγή.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Σήμερα, από το κάστρο σώζονται ερείπια του οχυρωματικού περιβόλου σε κακή κατάσταση. Επιπλέον η πυκνή βλάστηση και η έλλειψη μονοπατιού εμποδίζουν μια ικανοποιητική κατόπτευση του χώρου.

Το κάστρο έχει καλό οπτικό πεδίο προς τη δυτική ακτή της Ρόδου, προς γειτονικά κάστρα και προς τα νησιά Αλιμιά, Χάλκη, Σύμη, Τήλος.

Περιέργως, η οχύρωση, παρόλο που είναι σχεδόν στην κορυφή του βουνού, δεν περιέκλειε την κορυφή, κάτι που παρατηρείται και σε κάποια άλλα κάστρα στα Δωδεκάνησα όπως το Κοκκινόκαστρο στη Σύμη.

Στη βόρεια και ανατολική πλευρά, όπου τα βράχια είναι πιο απότομα, η οχύρωση ενσωματώνει προεξέχοντες βράχους, έτσι το τείχος διαμορφώνεται σε διακεκομμένα τμήματα. Στη δυτική και νοτιοδυτική πλευρά, όπου η πρόσβαση είναι σχετικά πιο εύκολη, το τείχος είναι συνεχές και καλύπτει όλη την πλαγιά.
Η τειχοδομία είναι τύπου σάντουιτς (δύο εξωτερικά στρώματα ημικατεργασμένων λίθων με αδρανή υλικά εσωτερικά) με χρήση συγκολλητικού κονιάματος. Το πάχος φτάνει τα 1.90μ. Το μέγιστο ύψος σε κάποια σημεία φτάνει τα 4μ.

Η είσοδος ήταν πιθανότατα στην νοτιοδυτική πλευρά όπου σώζεται κάτι που θυμίζει πύλη, που ίσως προστατευόταν από μια σχετικά νεώτερη (υστεροβυζαντινή;) κατασκευή, που ίσως να ήταν πύργος. Εικάζεται ότι ο σωρός από τα μπάζα στην περιοχή της υποτιθέμενης πύλης, ίσως να ήταν από τον πύργο που υπήρχε την είσοδο.

Το εσωτερικό του κάστρου δεν ήταν ισοπεδωμένο και υπάρχουν βράχοι διάσπαρτοι, ενώ δεν διακρίνονται ίχνη από κάποιο κτίσμα. Υπάρχουν πάντως επιφανειακά κεραμικά, σπασμένα τούβλα και μια πρόχειρη κινστέρνα σε εσοχή του βράχου.

Πηγές