Σπηλιά με οχύρωση που χρησιμοποιήθηκε σαν ορμητήριο και κρησφύγετο από κλέφτες και αρματωλούς. Βρίσκεται σε μια δύσβατη και απομονωμένη ορεινή περιοχή πάνω από το Κακοτάρι Ηλείας.

Ιστορία

Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, η καστροσπηλιά ήταν λημέρι του καπετάνιου Παναγιώτη Μπελογιάννη ή Τουρκοπαναγή από το γειτονικό χωριό Τσιπιανά Ηλείας (διαφορετικό από τα Τσιπιανά [Νεστάνη] Αρκαδίας). Ο Τουρκοπαναγής έδρασε προεπαναστατικά χωρίς να είναι γνωστές λεπτομέρειες για τη δράση του. Το πρόθεμα «Τούρκο», αν κρίνουμε από τη νοοτροπία εκείνης της εποχής και από άλλες παρόμοιες περιπτώσεις (π.χ. Τουρκοβασίλης), δεν πρέπει να το απέκτησε επειδή ήταν Τούρκος, αλλά μάλλον επειδή έφαγε πολλούς Τούρκους.
Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι ήταν πρόγονος του ηγετικού στελέχους του ΚΚΕ Νίκου Μπελογιάννη, του «ανθρώπου με το γαρύφαλλο» που εκτελέστηκε το 1952.

Πάντως η κατασκευή της οχύρωσης της σπηλιάς πιθανόν να μην έγινε από τον Τουρκοπαναγή. Εικάζεται ότι αρχικά η σπηλιά ήταν ασκηταριό (κάτι για το οποίο δεν υπάρχει καμιά απόδειξη πέρα από το γεγονός ότι ήταν συνηθισμένο τέτοιου είδους απομονωμένες σπηλιές να καταλαμβάνονται από ασκητές).
Δεδομένου ότι ο Τουρκοπαναγής έδρασε προς το τέλος του 18ου αιώνος, θα υποθέσουμε με πολλές επιφυλάξεις ότι η οχύρωση της σπηλιάς δημιουργήθηκε κάποια στιγμή τον 18 αιώνα. Μπορεί όμως να είναι πολύ παλιότερη.

Η ευρύτερη περιοχή υπήρξε το επίκεντρο των ερευνών του Αμερικανού αρχαιολόγου Frederic Cooper του Πανεπιστημίου της Μινεσότα που τη μελέτησε για τρία καλοκαίρια (1990-1993).
Ο Cooper ήταν υπεύθυνος του προγράμματος Morea Project ή MARWP (Minnesota Archaeological Researches in the Western Peloponnese) και επικεφαλής μιας ομάδας ερευνητών και φοιτητών που ερεύνησε την αρχιτεκτονική της ΒΔ Πελοποννήσου σε μια περίοδο 3000 ετών. Ένα από τα αντικείμενα της έρευνας του MARWP υπήρξε και η σπηλιά του Τουρκοπαναγή.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το στόμιο της σπηλιάς έχει κτιστεί με πέτρες και ως συνδετικό υλικό έχει χρησιμοποιηθεί ασβεστοκονίαμα και κομμάτια κεραμιδιών. Το ύψος του τείχους είναι πάνω από 10 μέτρα.

Το εσωτερικό αποτελείται από δύο ορόφους και εκτείνεται σε βάθος περίπου 10 μέτρων που διευρύνεται προς τα πάνω. Η οροφή του κάτω ορόφου διαμορφώνεται σε έναν μεγάλο πέτρινο θόλο, που στήριζε το δάπεδο του πάνω ορόφου. Υπάρχουν ίχνη επιπλέον ορόφων, πιο πάνω, που φαίνεται πως σχηματίζονταν με ξύλινα δοκάρια και σανίδες.

Έξω από τη σπηλιά, λίγο πιο κάτω, υπάρχουν ίχνη σπιτιών ενός οικισμού αβέβαιης χρονολόγησης.

Τελικά, η όλη κατασκευή είναι αρκετά επιμελημένη και ο χαρακτηρισμός «καταφύγιο» ή «λημέρι» μάλλον αδικεί το μνημείο. Αν δεν ήταν μέσα σε σπηλιά σε ένα τόσο απομακρυσμένο μέρος, εύκολα θα το χαρακτηρίζαμε «πυργοκατοικία».

Πηγές