Η Ψωφίς ήταν σημαντική αρχαία πόλη, η ακρόπολη της οποίας κατά τον 13ο με 16ο αιώνα χρησιμοποιήθηκε ως κάστρο από Φράγκους και Βυζαντινούς.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Η αρχαία πόλη ήταν κτισμένη στις πλαγιές ενός λόφου βορειοδυτικά από τα Τριπόταμα. Η τοποθεσία είναι νότια από την οροσειρά του Ερυμάνθου, ακριβώς στη συμβολή των τριών νομών Αχαΐας, Ηλείας, Αρκαδίας, αλλά και του ποταμού Ερυμάνθου με τους δύο παραποτάμους του Αροάνιο και Σειραίο. Προφανώς γι’ αυτό το λόγο, το χωριό ονομάστηκε «Τριπόταμα».

Το Όνομα του Κάστρου

Το όνομα της πόλης προέρχεται είτε από τον Ψώφιν, απόγονο του Ερυμάνθου, είτε από την Ψωφίδα, κόρη του Έρυκα που παντρεύτηκε ο Ηρακλής.

Ιστορία

H Ψωφίς Ιδρύθηκε από Πελασγούς και ήταν από τις σημαντικότερες πόλεις-κράτη της αρχαίας Αρκαδίας. Ιδρυτής και οικιστής της πόλης ήταν ο Ερύμανθος γιος του Αρίστα, απόγονος του Πελασγού και του Αρκάδα.

Εκεί έζησε, σύμφωνα με το χρησμό του Μαντείου των Δελφών, «ο ευτυχέστερος, όλων των ανθρώπων, ο εκ Ψωφίδος Αγλαός».

Η Ψωφίδα καταλήφθηκε από τον Φίλιππο Ε΄ το 217 π.Χ. και έχασε την ανεξαρτησία της. Αργότερα καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους και της παρασχέθηκε ημιαυτονομία και το δικαίωμα κοπής νομισμάτων. Καταστράφηκε από τον Αλάριχο το 398 μ.Χ. και εγκαταλείφθηκε.

Πολύ αργότερα, τον 13ο αιώνα η κωνική κρουφή του λόφου χρησιμοποιήθηκε σαν κάστρο. Η μεσαιωνική ονομασία της Ψωφίδας ήταν «Τριπόταμα».

Κατά την αρχαιότητα, η Ψωφίδα προστατευόταν από τείχος που περιέκλειε τη βάση του λόφου, αλλά κατά το Μεσαίωνα η οχύρωση περιορίστηκε μόνο στην κορυφή.

Η πρώτη μεσαιωνική αναφορά για τα Τριπόταμα υπάρχει στην Αραγωνέζικη έκδοση του Χρονικού του Μορέως όπου αναφέρεται ότι ο Πρίγκιπας της Αχαΐας Φίλιππος του Τάραντος ξαναπήρε το κάστρο από τους Έλληνες το 1306. Οι Έλληνες στην περίπτωση αυτή ήταν οι Βυζαντινοί του Δεσποτάτου του Μυστρά οι οποίοι ξανάγιναν κύριοι του κάστρου 200 χρόνια αργότερα, το 1509.

Αν η διήγηση του Χρονικού είναι σωστή, είναι λίγο περίεργο που οι Βυζαντινοί είχαν φτάσει τόσο βόρεια εκείνη την εποχή. Ίσως αυτό να συνέβη την ίδια περίοδο που είχαν καταλάβει και το κάστρο των Σκορτών (που είναι πάντως αρκετά πιο νότια).

Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε από τα λιγοστά ίχνη της μεσαιωνικής οχύρωσης, αν ήταν κατασκευή των Φράγκων του 13ου αιώνα ή των Βυζαντινών των αρχών του 14ου αιώνα. Το πιο πιθανό είναι το δεύτερο. Οι βυζαντινοί βρήκαν την αρχαία οχύρωση παραμελημένη και απροστάτευτη και έκαναν εκεί ένα προκεχωρημένο φυλάκιο. Αν προϋπήρχε Φράγκικο κάστρο αφενός κάποιο χρονικό θα ανέφερε την ιστορία της κατάκτησής του και αφετέρου θα αναφερόταν στους καταλόγους των κάστρων.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Από το μεσαιωνικό κάστρο σώζονται λίγα ερείπια σε χαμηλό, γενικά, ύψος.

Διακρίνεται η ο οχυρωματικός περίβολος και δύο πύργοι. Ο μεγαλύτερος από τους δύο προς τα δυτικά σώζεται σε μέγιστο ύψος 2 μέτρα.

Νότια από τους πύργους έχουν ανασκαφεί τα θεμέλια μιας εκκλησίας.

Στους πρόποδες του λόφου υπάρχει το μοναστήρι της Κοίμησης με περίβολο οχυρωματικού χαρακτήρα. Ιδρύθηκε το 1825 και καταστράφηκε από τον Ιμπραήμ το 1826. Επαναλειτούργησε σαν εκκλησία και σχολείο τις επόμενες δεκαετίες αλλά εγκαταλείφθηκε μέσα στον 19ο αιώνα. Το 1890 αναφέρεται κατεστραμμένο, συνεπώς ο περίβολος που βλέπουμε σήμερα είναι αποτέλεσμα μεταγενέστερης ανακατασκευής.

Πηγές