Με το όνομα Κάστρο της Οχιάς αποκαλούνται ερείπια μεσαιωνικού κάστρου και οικισμού στην Ηλεία, 3 χλμ βορειοδυτικά από το χωριό Κακοτάρι.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Η θέση βρίσκεται στα σύνορα των νομών Αχαΐας και Ηλείας στο νοτιοδυτικό άκρο του Ερυμάνθου, σε έναν ορεινό όγκο που αποκαλείται Κακοταροβούνι και πιο συχνά Σκιαδοβούνι, ανάμεσα στα χωριά Κακοτάρι, Τσίπιανα, Κρυόβρυση και τον οικισμό Ντιναίικα.
Η περιοχή είναι δύσβατη και επισκέψιμη μόνο με Τζιπ ή πεζοπορία.

Κάτω από το κάστρο ρέει ο Πηνειός που λίγο πιο πέρα ενώνεται με τον παραπόταμό του, το Κερεσοβίτικο ποτάμι, γι’ αυτό η τοποθεσία αποκαλείται και «Διπόταμο».

Το Όνομα του Κάστρου

Το αρχικό όνομα του οικισμού είναι άγνωστο καθώς δεν έχει ταυτιστεί με κάποιον γνωστό από τις πηγές

To 1924 αναγνωρίστηκε σαν μεσαιωνικός οικισμός (και όχι παλαιότερος) και τότε καταγράφηκε για πρώτη φορά η παραδοσιακή ονομασία «Κάστρο της Οχιάς», ίσως λόγω των πολλών φιδιών στο σημείο. Η εναλλακτική ονομασία «Κάστρο της Ωριάς» μάλλον είναι μεταγενέστερη ωραιοποίηση από ντόπιους της κακόηχης αρχικής ονοματοποίησης και απόπειρα ταύτισης με το κάστρο της Ωριάς των Δημοτικών τραγουδιών.

Ιστορία

Τα κεραμικά ευρήματα τοποθετούν χρονικά την ύπαρξη του κάστρου περί το 1200. Άρα είναι της Μεσοβυζαντινής περιόδου και συγκεκριμένα του 12ου αιώνα (πάνω-κάτω). Δεν φαίνεται να χρησιμοποιήθηκε από τους Φράγκους. Αντίθετα, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, πρέπει να εγκαταλείφθηκε στην αρχή της Φραγκοκρατίας.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Ο οικισμός που καταλαμβάνει επιφάνεια 200μ.x200 μ. περίπου απλώνεται στην κορυφή και τις πλαγιές ενός απότομου κωνικού λόφο

Στην κορυφή του σώζεται καμάρα κτιρίου (που ήταν μάλλον δεξαμενή) και ο βόρειος γωνιαίος πύργος (χτισμένος πάνω σε μεγάλους βράχους). Από εκεί ελεγχόταν όλη η περιοχή ως και το Ιόνιο.

Γύρω στο λόφο, μεταξύ απότομων και κατηφορικών σημείων, μετρήθηκαν 450 ερείπια οικοδομημάτων με ύψος μεγαλύτερο των δύο μέτρων. Αυτά παρατηρούνται ιδιαίτερα στη δυτική πλευρά του Κάστρου προς το Σκιαδοβούνι, και είναι οικοδομήματα από πέτρα χωρίς ασβέστη, άμμο ή χώμα.

Στα απομεινάρια ακόμη περιλαμβάνονται εκκλησίες, ένα νεκροταφείο, 3 πηγές, 16 νερόμυλοι κατά μήκος του ποταμού και ένα παλιό γεφύρι που διατηρείται μέχρι σήμερα.

Σε δύο σημεία βρέθηκαν άφθονα απομεινάρια σκουριάς, που σε συνδυασμό με τους πυρήνες πυριτόλιθου (οι οποίοι ανευρέθηκαν στα Τσίπιανα) και τους νερόμυλους του Πηνειού, φανερώνουν την ύπαρξη βιομηχανικής εγκατάστασης για κατασκευή εργαλείων ή και όπλων.

Ο χώρος περικλείεται από οχυρωματικό περίβολο που ήταν χαμηλός και μάλλον κακότεχνος χωρίς συνδετικό κονίαμα. Η ακρόπολη βρίσκεται στην κορυφή μιας ασβεστολιθικής προεξοχής του πετρώματος που ειχε φυσική προστασία από τις απόκρημνες πλαγιές από ολες τις πλευρές.

Τα οικοδομήματα σώζονται σε χαμηλό ύψος με διαστάσεις βάσης 4x4 ή 4x5. Βρίσκονται σε κατηφορικό έδαφος (στις πλαγιές) και διέθεταν δύο εισόδους. Φαίνεται ότι οι κάτοικοι εκμεταλλεύονταν τη φυσική κλίση του εδάφους, με την κυρίως είσοδο στο επάνω μισό των τελευταίων ορόφων. Μπροστά στην είσοδο έχτιζαν μικρή αυλή με πόρτα, που οδηγούσε στην κυρίως κατοικία.
Ο χαμηλοί όροφοι χρησίμευαν σαν αποθήκη τροφίμων ή σαν κελάρι και οι υπόλοιποι σαν κατοικία. Η υψηλότερη πρόσοψη που βλέπει μακριά, διέθετε μπαλκόνι, που χρησίμευε και σαν παρατηρητήριο. Οι δεύτεροι και τέταρτοι όροφοι ήταν προσβάσιμοι από το εσωτερικό, μέσω καταπακτών (παγίδων). Στις πέτρες κατασκευής και κυρίως στις γωνίες, χρησιμοποιούσαν σκαλίσματα με ανάγλυφες κεφαλές, στήθοι γυναικών, κυπαρίσσια, πουλιά, σταυρούς, γυναίκες που χορεύουν και διάφορες άλλες παραστάσεις. Ο σκελετός της στέγης ήταν κατασκευασμένος από ξύλα βελανιδιάς. Πέτρινες σχιστόπλακες κάλυπταν τη στέγη. Οι κάτοικοι άνοιγαν τάφρους υπόγεια των σπιτιών για να έχουν τη δυνατότητα να συρθούν και να διαφύγουν σε περίπτωση κινδύνου.

Η δόμηση των κτισμάτων έγινε με ξερολιθιά με την εξαίρεση της εκκλησίας και της δεξαμενής, για την κατασκευή των οποίων χρησιμοποιήθηκε και κονίαμα.

Το κάστρο έγινε αντικείμενο ανασκαφικών ερευνών, μεταξύ των ετών 1990-1993, από τον Αμερικανό αρχαιολόγο Frederic Cooper του Πανεπιστημίου της Μινεσότα που ασχολήθηκε με το χώρο για τρία καλοκαίρια επικεφαλής ομάδας ερευνητών και φοιτητών.

Ο Cooper εργάστηκε στο κάστρο στα πλαίσια του προγράμματος Morea Project ή MARWP (Minnesota Archaeological Researches in the Western Peloponnese) που ερεύνησε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής της Πελοποννήσου σε μια περίοδο 3000 ετών.

Πηγές