Υπολείμματα μεγάλου και ανεξερεύνητου μεσαιωνικού κάστρου, μάλλον φράγκικου (με πιθανό Βυζαντινό παρελθόν), σε χαμηλό ύψωμα της ορεινής Ηλείας, βόρεια από το Γούμερο.

Ιστορία

Το κάστρο Γούμερο ταυτίζεται με το Castello de Vunario που εμφανίζεται για πρώτη φορά στη λίστα με τα φράγκικα φέουδα του 1377.
Το 1463, η λίστα του Srefano Magno το παρουσιάζει ως ενετικό με την ονομασία Vumeri. Στον πίνακα του 1467 παραμένει ενετικό και αναφέρεται ως Vumero. Είναι γενικά αποδεκτό ότι όλες αυτές οι ονομασίες ταυτίζονται με το κάστρο στο Γούμερο. Η σημερινή ονομασία καθώς και οι διάφορες φράγκικες ονομασίες (Vunario, Vumeri κλπ) είναι παραφθορά της μεσαιωνικής ονομασίας Βούμερον που είναι πιθανότατα σλαβικής προέλευσης. Έχουν προταθεί και ετυμολογίες από τη «Βρώμη» και το «Βρωμερόν» που μάλλον δεν ευσταθούν.

Το κάστρο παρέμεινε φράγκικο μέχρι την κατάλυση του Πριγκιπάτου της Αχαΐας, περί το 1428, οπότε πέρασε στην κυριότητα των Ελλήνων του Δεσποτάτου του Μυστρά.
Το Γούμερο κυριεύτηκε από τους Οθωμανούς στη δεύτερη, μάλλον, εισβολή του Μωάμεθ Β’ στην Πελοπόννησο το 1460. Το 1463, με την έναρξη του Ενετοτουρκικού πολέμου, ήταν ανάμεσα στα κάστρα της βορειοδυτικής Πελοποννήσου που καταλήφθηκαν από τους Ενετούς.
Ο ιστορικός Σάθας, που μελέτησε τα αρχεία της Βενετίας, βρήκε ότι τη διοίκηση του κάστρου το 1465 είχε (για λογαριασμό των Ενετών) ο Μανιάτης Μιχάλης Ράπτης, ένας από τους πρωταγωνιστές –από ελληνικής πλευράς–του Α’ Ενετοτουρκικού πολέμου.

Το Βραχύ Χρονικόν του Σφραντζή αναφέρει ότι το 1470 το Βουμερό είναι από τα ενετικά κάστρα που παραδόθηκαν στους Τούρκους. Επί λέξει: «...οἱ περὶ τὴν Βοστίτζαν, οἱ μὲν ἀφέντες αὐτὴν ἔφυγον, οἱ δὲ προσεκύνησαν καὶ παρέδωκαν αὐτῷ ταύτην. Διερχόμενος [ο μπεηλέρμπεης Τουραχάνογλου Ομέρ μπέης] δὲ παρέμπροσθεν, ὁμοίως ἐποίησαν καὶ οἱ ἐν τῷ Βουμέρῳ καὶ τῇ Ὠλαίνᾳ καὶ τῷ Χελιδόνι καὶ οἱ ἐν τῷ Ποντικῷ· ὅπερ ὡς εἶναι εἰς τὸν αἰγιαλόν, ἐχάλασαν μέχρι καὶ θεμηλίων, τὰ δὲ ἄλλα ἔχουσι.»

Παρόλο που ο Σφραντζής αναφέρει καταστροφή μόνο του Ποντικόκαστρου, μάλλον σε αυτήν την εκστρατεία καταστράφηκαν και τα υπόλοιπα κάστρα (Βοστίτζας, Γούμερου, Ώλενας και Χελιδονίου) γιατί από τότε δεν ξανάγινε λόγος για κάστρα σε αυτά τα μέρη.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

O ερευνητής Γ.Παπανδρέου, (1924) χαρακτηρίζει το κάστρο Βυζαντινό και το περιγράφει ως εξής:

Συνολική επιφάνεια περίπου 200 στρέμματα. Ήταν στενόμακρο με μήκος 600 μέτρα και πλάτος που κυμαινόταν από 8-10μ στη νοτιοανατολική πλευρά μέχρι 50 μέτρα στα βορειοανατολικά.
Υπάρχουν ίχνη προμαχώνα στην ανατολική πλευρά. Κάτω από τον προμαχώνα υπάρχει «ανάβασις απότομος» που μάλλον ήταν τεχνητή. Υπήρχαν επίσης ίχνη ασβεστόκτιστων κτισμάτων και δεξαμενών εντός της οχύρωσης.

Ο Antoine Bon, που το επισκέφθηκε το 1946, αναφέρει την ύπαρξη ενός καλοφτιαγμένου εξωτερικού τείχους χωρίς να δίνει περισσότερες πληροφορίες, ενώ δίνει κάπως μεγαλύτερη έμφαση στην αβεβαιότητα γύρω από την προέλευση του ονόματος. Επίσης αναφέρει ότι οι ντόπιοι τού έδειξαν νομίσματα που είχαν βρει στο λόφο, τα οποία ήταν βυζαντινά, φράγκικα και ενετικά..

Ο Σφηκόπουλος (1968) παρόλο που συνήθως είναι διεξοδικός στις περιγραφές του, περιορίζεται στο να επαναλάβει απλά την περιγραφή του Παπανδρέου, με τη δικαιολογία ότι οι καιρικές συνθήκες ήταν πολύ άσχημες κατά την επίσκεψή του. Διαφωνεί μόνο ως προς την ιστορική προέλευση και υποστηρίζει ότι πρόκειται για φράγκικο κάστρο.

Νεώτεροι ερευνητές (συμπεριλαμβανομένου αυτών του Morea project στη δεκαετία του ‘90) δεν εντόπισαν αξιόλογα ερείπια στον λόφο.
Μια πιθανή εξήγηση είναι το γεγονός ότι η περιοχή καλυπτόταν από πυκνό δάσος μέχρι πρόσφατα. Το περίγραμμα του κάστρου έγινε ορατό μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 2007, οπότε το πραγματικό μέγεθός του έγινε αντιληπτό.
Πάντως πρέπει να σημειωσουμε ότι δεν είναι ξεκάθαρο ακόμα (σε εμάς, στον Καστρολόγο) τι σώζεται ακριβώς και αν όντως υπάρχουν ερείπια της οχύρωσης ή άλλων κτισμάτων. Αυτό που φαίνεται στις φωτογραφίες σαν οχυρωματικός περίβολος είναι σχηματισμοί κάθετων βράχων και όχι τείχη.

Όπως συμπεραίνεται από τη δορυφορική εικόνα,το κάστρο κάλυπτε μια μεγάλη έκταση (πάνω από 100 στρέμματα εντός του εξωτερικού περιβόλου, αλλά όχι 200 που αναφέρει ο Παπανδρέου).
Στη νότια πλευρά του λόφου, στο ψηλότερο σημείο φαίνεται να υπάρχει ένα πλάτωμα σχεδόν 5 στρεμμάτων που προστατεύεται από εσωτερικό περίβολο και από μεγάλο πύργο (ίσως ο ακρόπυργος του κάστρου που και πάλι σχηματίζεται από βράχια– φωτο 1, 6).

Πάντως το μεγάλο αυτό κάστρο δεν έχει ερευνηθεί συστηματικά και γι’ αυτό επί του παρόντος δεν έχουμε σαφή εικόνα για τις διαστάσεις του και για την κατασκευή του.

Παράλληλες Ιστορίες

Σχετικά με τον Μιχαήλ Ράλλη που φέρεται ως διοικητής του κάστρου το 1465:
Το 1464, 10.000 Έλληνες και Αρβανίτες είχαν καταφύγει οικογενειακώς στη Ζάκυνθο για να γλυτώσουν από τους Τούρκους. Αρχηγός τους ήταν ο οπλαρχηγός Μιχάλης Ράλλης που πολεμούσε στο πλευρό των Ενετών.
Το 1466 ο Ράλλης αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους μετά την αποτυχημένη επιχείρηση εναντίον της Πάτρας και είχε μαρτυρικό θάνατο δια ανασκολοπισμού στις 10 Αυγούστου 1466 μαζί με τον Ενετό προβλεπτή Ιάκωβο Βαρβαρίγο [Jacomo Barbarigo] και τον μητροπολίτη Πάτρας Νεόφυτο.

Πηγές