Πρόκειται για την ακρόπολη της αρχαίας Τροζήνας που κατοικούνταν και κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα. Επί Φραγκοκρατίας ο πανάρχαιος οικισμός αναβαθμίστηκε σε κάστρο για την εποπτεία του τοπικού φέουδου.

Ιστορία

Το κάστρο πρέπει να χτίστηκε από Φράγκους κατά τον 13ο αιώνα πάνω στα ερείπια της αρχαίας ακρόπολης της Τροιζήνας. Εγκαταλείφθηκε μερικούς αιώνες αργότερα, ίσως στην αρχή της Τουρκοκρατίας, όταν ο πληθυσμός μετοίκησε στην πιο πεδινή περιοχή του σημερινού χωριού της Τροιζήνας.

Το κάστρο δεν αναφέρεται από Βυζαντινές πηγές, αναφέρεται όμως στην αραγωνική έκδοση του Χρονικού του Μορέως (δηλ. στο Libro de los fechos et conquistas del principado de la Morea).

Η Βαρωνία του Ελδαμαλά ή και Ελντάμαλετ, (αραγωνικά:Eldamala), ήταν μεσαιωνικό κρατίδιο-φέουδο υποτελές στο Πριγκιπάτο της Αχαΐας.

Το αραγωνέζικο χρονικό αναφέρει ότι η βαρωνία ιδρύθηκε στην περιοχή της αρχαίας Τροιζήνας μετά την κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Φράγκους. Στη μοιρασιά, που οριστικοποιήθηκε το 1209, ο πρίγκιπας Αχαίας έδωσε 6 τιμάρια στον Γάλλο ιππότη Ιάκωβο ντε Λα Ρος. Ο Ιάκωβος ανήκε σίγουρα στον γνωστό οίκο ντε Λα Ρος (de La Roche), αλλά δεν είναι ξεκάθαρο ποια ήταν η συγγενική του σχέση με τον κύρη των Αθηνών Όθωνα Ντε Λα Ρος. Ίσως να ήταν αδερφός του.
Ο ιππότης έχτισε πάνω στα αρχαία ερείπια κάστρο, το “Castello Eldamala”, που εξελληνίστηκε σε «Δαμαλάς». Το κάστρο αποτελούνταν κυρίως από έναν μικρό πύργο για τον έλεγχο του φέουδου, το οποίο μάλλον ήταν κάποιο μεγάλο τιμάριο κι όχι βαρωνία. Η περιοχή δεν αναφέρεται ως βαρωνία στη Γαλλική και στην Ελληνική έκδοση του χρονικού.

Γύρω στα 1230 η βαρωνία/φέουδο του Δαμαλά φέρεται να ανήκει στον Γουλιέλμο ντε λα Ρος (Guillaume de la Roche) που πιθανότατα ήταν γιος του Ιακώβου και ο οποίος μάλλον ήταν ξάδερφος του τότε Δούκα των Αθηνών Γκυ Α’ ντε Λα Ρος .
Ο εν λόγω Γουλιέλμος ντε λα Ρος το 1256 απέκτησε και τη βαρωνία Βελιγοστής, η οποία μέχρι τότε ανήκε στον Ματθαίο Λε Μον (ή Μάιο ντε Μους σύμφωνα με το χρονικό) ο οποίος είχε σταλεί σε διπλωματική αποστολή στην αυλή της Νίκαιας, όπου παντρεύτηκε τη Θεοδώρα Λασκαρίνα κόρη του αυτοκράτορα της Νίκαιας Θεόδωρου Β΄ Λάσκαρη, και γι’ αυτό το λόγο έχασε τη βαρωνία. Σύμφωνα με μία εκδοχή, η βαρωνία πέρασε στην αδερφή του που παντρεύτηκε τον Γουλιέλμο ντα λα Ρος, ο οποίος με αυτόν τον τρόπο έγινε Βαρώνος Βελιγοστής και Δαμαλά.

Το διάστημα 1257-1258 ο Γουλιέλμος συμμετείχε στον Πόλεμο της Ευβοϊκής Διαδοχής, όπου υποστήριξε τη Λομβαρδική τριαρχία της Εύβοιας, το Δουκάτο των Αθηνών και τη Δημοκρατία της Βενετίας εναντίον του πρίγκιπα της Αχαΐας Γουλιέλμου Β΄ Βιλλεαρδουίνου.
Μετά την ήττα της αντι-αχαϊκής συμμαχίας, ο Γουλιέλμος του Δαμαλά έχασε προσωρινά τις κτήσεις του. Τελικά τις ξαναπήρε το 1262 και ενώ είχαν μεσολαβήσει διάφορα σοβαρά γεγονότα όπως η μάχη της Πελαγονίας (1259), όπου αιχμαλωτίστηκε ο Βιλλεαρδουίνος, και η αναβάθμιση του ηγεμόνα των Αθηνών Γκυ ντε Λα Ρος σε Δούκα από τον ίδιο τον Γάλλο βασιλιά, που τον συγχώρεσε για την απείθειά του.

Το 1264 ο Γουλιέλμος ντ Λα Ρος πέθανε και τον διαδέχθηκε ο γιος του Ιάκωβος Β’, ο οποίος αναφέρεται στις πηγές μόνο ως Βαρώνος Δαμαλά. Και αυτό επειδή η Βελιγοστή έπεσε προς το τέλος του 130υ αιώνα (μάλλον το 1282) στα χέρια των Βυζαντινών του Μυστρά. (Υπενθυμίζεται ότι το καστρο της Βελιγοστής δεν σώζεται.)
Κατά το διάστημα 1278-1283, όταν ο Δούκας Αθηνών Ιωάννης ντε Λα Ρος ήταν αιχμάλωτος των Βυζαντινών, ο Ιάκωβος διετέλεσε και κυβερνήτης Ναυπλίου / Άργους (που τον 13ο αιώνα υπάγονταν στο Δουκάτο Αθηνών).

Μετά τον θάνατο του Ιακώβου το 1302, τον διαδέχθηκε ο γιος του Ραϋμόνδος. Ο Ραϋμόνδος ντε Λα Ρος ήταν ένας από τους πολλούς Φράγκους ιππότες που σκοτώθηκαν στη μάχη του Κηφισού εναντίον των Καταλανών το 1311.
Η κόρη του Ραϋμόνδου, η Ζακλίν ντε Λα Ρος, παντρεύτηκε το 1320 τον Γενοβέζο ηγεμόνα της Χίου Μαρτίνο Ζαχαρία (Martino Zaccaria) ο οποίος έγινε ο νέος βαρόνος Βελογοστής και Δαμαλά (Βελιγοστής, μόνο «στα χαρτιά»). Ο Ζαχαρία είχε αγοράσει ήδη από το 1316 και το μισό της βαρωνίας της Χαλανδρίτσας.

Ο Μαρτίνο Ζαχαρία ήταν μεγάλη φυσιογνωμία της εποχής του, ικανότατος και πολύ δημοφιλής για τις νίκες του εναντίον των Τούρκων στο Αιγαίο και στα παράλια της Μικράς Ασίας. Το 1329 έχασε την ηγεμονία της Χίου, όταν συγκρούστηκε με τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Γ’ Παλαιολόγο και παρέμεινε φυλακισμένος στην Κωνσταντινούπολη μέχρι το 1337. Αργότερα, το 1344 ήταν ο αρχηγός της λεγόμενης Σταυροφορίας της Σμύρνης εναντίον του Ουμούρ Μπέη και κατόρθωσε να καταλάβει τη Σμύρνη για λογαριασμό του Πάπα και των Δυτικών, όμως σκοτώθηκε εκεί το 1345.
Από νωρίς (μάλλον κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας του) ο Μαρτίνος είχε παραχωρήσει τις κτήσεις του στην Πελοπόννησο στα παιδιά του. Ο Δαμαλάς ανήκε στον γιο του Βαρθολομαίο Ζαχαρία, μετά τον θάνατο του οποίου το 1334 πέρασε στον άλλο του γιο, τον Κεντυρίων Α’ Ζαχαρία (Centurion I Zaccaria) ο οποίος υπήρξε ο τελευταίος βαρόνος Βελιγοστής και Δαμαλά.

Ο Κεντυρίων πέθανε το 1382 και αμέσως μετά οι Βυζαντινοί του Μυστρά που είχαν ήδη προωθηθεί στη βόρεια Πελοπόννησο κατέλαβαν τον Δαμαλά.
Σημειωτέον ότι ο εγγονός τού Κεντυρίων Α’, ο Κεντυρίων Β’ Ζαχαρία υπήρξε ο τελευταίος Φράγκος πρίγκιπας Αχαΐας (1404-1429).

Το 1460 το Δεσποτάτο του Μυστρά κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς και ο Δαμαλάς πέρασε στους Τούρκους.

Το κάστρο του Δαμαλά περιέχεται στους Χωρογραφικούς πίνακες Hopf με την ονομασία “Damala”, στις λίστες του 1463 και του 1467.
Σε αμφότερες τις λίστες σημειώνεται ως κτήση των Ενετών. Στη λίστα του 1467 σημειώνεται επιπλέον και ως κατεστραμμένο.
Φαίνεται πως με την έναρξη του Α’ Ενετοτουρκικού πολέμου και ενώ οι Οθωμανοί δεν είχαν σταθεροποιηθεί στον Μοριά, οι Ενετοί κατέλαβαν την περιοχή. Σε αντίθεση όμως με το γειτονικό Ναύπλιο, το οποίο οι Ενετοί το κράτησαν μέχρι το 1540, ο Δαμαλάς πρέπει να πέρασε γρήγορα και πάλι υπό τον έλεγχο των Οθωμανών –όχι αργότερα από το 1470.

Ο πύργος πρέπει να χρησιμοποιήθηκε ως πυργοκατοικία σχεδόν σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το πιο χαρακτηριστικό κτίσμα είναι το λεγόμενο Παλάτι του Θησέα ή Πύργος του Διατειχίσματος που δεσπόζει στον χώρο.
Σε ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα διαχρονικής εξέλιξης, ο πύργος είναι βασικά του 5ου π.Χ. αιώνα, αλλά με μεσαιωνική ανωδομή. Το «πάντρεμα» των διαφορετικών εποχών διακρίνεται εύκολα και στις φωτογραφίες.

Πηγές