Λιγοστά ερείπια ενός παράκτιου φρουρίου στην Τροιζηνία, ανατολικά από το Περγάρι, απέναντι από τα νησάκια Τσελεβίνια, δίπλα στο εκκλησάκι της Παναγίας.

Η εκκλησία και η περίφραξη του μεγάλου προαυλίου της είναι κατασκευασμένη πιθανότατα από υλικά του κάστρου.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Το φρούριο είναι χτισμένο σε μια μικρή χερσόνησο στο νοτιοανατολικό τμήμα της επαρχίας της Τροιζηνίας. Η γεωγραφική αυτή θέση είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη ναυσιπλοΐα, καθώς βρίσκεται πολύ κοντά στο ακρωτήρι Σκυλλαίον των αρχαίων (Κάβο Σκυλί) και τα δύο νησάκια (Τσελεβίνια: Σκυλί και Σπαθί), όπου εντοπίζεται ένα επικίνδυνο ναυτικό πέρασμα.

Το Όνομα του Κάστρου

Η ονομασία «Τσελεβίνια» προέρχεται από την αρβανίτικη έκφραση τσέλε βιέν που σημαίνει «ποιος έρχεται» ή σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, «άναψ’το, έρχεται». Η φράση αυτή πιθανότατα σχετίζεται με σύστημα προειδοποίησης με φρυκτωρίες που είχε δημιουργηθεί γύρω από την Ύδρα κατά τον 18ο αιώνα.

Πάντως «Τσελεβίνια» είναι το όνομα των νησίδων και είναι σχετικά νεώτερο -μετά τον 18ο αιώνα. Το αρχικό όνομα του μεσαιωνικού φρουρίου είναι άγνωστο.

Ιστορία

Για το κάστρο δεν υπάρχουν μαρτυρίες από ιστορικές πηγές. Επιπλέον δεν έχει γίνει καμιά συστηματική έρευνα σε αυτό. Κάποια κεραμικά ευρήματα σε συνδυασμό με την τοιχοποιία του το τοποθετούν χρονικά στον 13ο ή το πολύ στον 14ο αιώνα.

Η κατασκευή του θυμίζει περισσότερο από οτιδήποτε άλλα ενετικά φρούρια της ίδιας περιόδου σε νησιά του Αιγαίου. Οι Ενετοί είχαν παρουσία στην Αργολίδα, αν και στην Τροιζηνία ειδικά διαφέντευαν οι Φράγκοι (άλλοι Λατίνοι πλην Ενετών). Άρα είναι πιθανό να ήταν ένα προκεχωρημένο ναυτικό φυλάκιο των Ενετών.

Άλλωστε η τοποθεσία του κάστρου είναι ουσιαστικά αποκομμένη από την υπόλοιπη Τροιζηνία (ακόμα και σήμερα) και, λογικά, το κάστρο θα είχε περισσότερη αμυντική συνεργασία και καλύτερη επικοινωνία (δια θαλάσσης) με τις ενετικές κτήσεις στο Αιγαίο (του Δουκάτου της Νάξου κλπ) αλλά και με το γειτονικό Θερμήσι στην Ερμιονίδα, το οποίο ήταν ισχυρό κάστρο που από τις αρχές του 14ου αι. ήταν ενετικό..

Όλα αυτά είναι μόνο ενδείξεις και λογικές υποθέσεις, αλλά ελλείψει πιο συγκεκριμένων πληροφοριών θα το κατατάξουμε στα Ενετικά κάστρα του 14ου αιώνα.

Πάντως οποιαδήποτε κι αν ήταν η προέλευσή του, η διάρκεια ζωής και χρήσης του πρέπει να ήταν σύντομη, αλλιώς θα σημειωνόταν η παρουσία του σε ναυτικούς χάρτες. Το πιο πιθανό είναι να καταστράφηκε πολύ πριν το τέλος του 15ου αιώνα σε κάποια πειρατική επιδρομή ή σε κάποιον από τους ενετουρκικούς πολέμους δεδομένου ότι η θέση του δεν ήταν ιδιαίτερα ισχυρή, ενώ η τοιχοποιία του δεν αναβαθμίστηκε για να αντέχει στα πυροβόλα όπλα.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Τα τείχη που σώζονται καλύπτουν τη δυτική και τη βόρεια πλευρά της χερσονήσου, τη μεριά δηλαδή προς την ξηρά. Διατηρούνται τμηματικά σε μήκος ± 100 μ., με μέσο πάχος το 1,50 μ. και μέγιστο ύψος τα ± 3,50 μ. (που εντοπίζεται στον ημικυκλικό πύργο της δυτικής πλευράς). Στην πλευρά αυτή το τείχος διαγράφει ημικυκλική πορεία.

Στο καλύτερα σωζόμενο τμήμα του παρατηρείται εσωτερικά στο άνω μέρος μικρή εσοχή, που θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως το ίχνος του περιδρόμου, ο οποίος θα περιέτρεχε το τείχος στο επίπεδο των κατεστραμμένων σήμερα επάλξεων.

Σε δύο σημεία επίσης της ίδιας πλευράς διακρίνονται εξωτερικά του τείχους και σε επαφή με αυτό, ίχνη ημικυκλικών κατασκευών, πιθανότατα πύργων. Ο πρώτος πύργος βρίσκεται στη νοτιοδυτική απόληξη της πλευράς, σώζεται σε επίπεδο θεμελίων και πρέπει να ήταν ιδιαίτερα μικρή κατασκευή. Ο δεύτερος, στο μέσο της δυτικής παρειάς, φτάνει, όπως αναφέρθηκε, τα ± 3,50 μ. ύψος και ήταν σαφώς μεγαλύτερος.

Η βόρεια πλευρά του κάστρου ακολουθεί σχετικά ευθύγραμμη πορεία, χωρίς κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό.

Η τοιχοδομία του κάστρου παρουσιάζεται παντού ομοιόμορφη. Αποτελείται από πλακοειδείς σχιστολιθικές πέτρες μικρού σχετικά μεγέθους σε ακανόνιστες σειρές. Οι πέτρες είναι αδρά κατεργασμένες και δεν παρατηρείται διαφοροποίηση ανάμεσα στον πυρήνα και το μέτωπο του τείχους. Χαρακτηριστικά είναι η έλλειψη βησσάλων (τούβλων) και η χρήση λευκού ασβεστοκονιάματος ως συνδετικού υλικού.

Αυτό το είδος τοιχοδομίας δεν παρατηρείται πουθενά στις υπόλοιπες οχυρώσεις της Τροιζηνίας, θυμίζει όμως ιδιαίτερα άλλα κάστρα του και, ειδικότερα το Κάτω Κάστρο και το κάστρο της Οστοδωσιάς στην Άνδρο (τα οποία ήταν ενετικά).

Στο εσωτερικό του φρουρίου, στην άκρη της χερσονήσου, όπου σχηματίζεται μικρός λόφος, είναι κτισμένο σήμερα ένα εκκλησάκι, για τις ανάγκες του οποίου διανοίχτηκε –πάντως όχι πρόσφατα– δρόμος μέσα από τα ερείπια του κάστρου. Ο δρόμος κατέστρεψε τμήμα των τειχών και «αποκάλυψε» στο εσωτερικό του περιβόλου ίχνη δόμησης, που προς το παρόν δεν δημιουργούν σαφή εικόνα για τη μορφή κατοίκησης του χώρου. Εξωτερικά του μαντρότοιχου της εκκλησίας σώζεται ορθογώνια κατασκευή, με υδραυλικό κονίαμα στους τοίχους που πρέπει να ερμηνευθεί ως κινστέρνα (υδατοδεξαμενή). Η κάλυψή της –σήμερα κατεστραμμένη– γινόταν προφανώς με καμάρα.

Πηγές