Υπολείμματα από την οχύρωση του εγκαταλελειμμένου χωριού Βιτσιλιά της Πεδιάδας Ηρακλείου.

Ο φρουριακός χαρακτήρας του οικισμού είχε διαμορφωθεί από τα πρώτα χρόνια της Ενετοκρατίας, τον 13ο αιώνα.

Το χωριό κατοικούνταν αδιάκοπα μέχρι το 1971, οπότε οι κάτοικοι το εγκατέλειψαν και ερήμωσε.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Σήμερα από την οχύρωση διασώζονται σε χαμηλό ύψος το τείχος της βόρειας πλευράς, που μάλλον ήταν και η μοναδική πλευρά που προστατευόταν από τείχος. Η ιδιαίτερη γεωμορφολογία του εδάφους παρείχε φυσική προστασία από την ανατολική και νότια πλευρά, όπου η απότομη κλίση του λόφου και οι γκρεμοί καθιστούσαν αδύνατη την πρόσβαση. Στη δυτική πλευρά φαίνεται ότι η διάταξη των σπιτιών ήταν τέτοια ώστε οι εξωτερικοί τους τοίχοι να σχηματίζουν ένα είδος αμυντικού τείχους.

Σε αντίθεση με άλλα καστροχώρια της Κρήτης, για τη Βιτσιλιά σώζεται αρκετά λεπτομερής καταγραφή στοιχείων σε ιδιόχειρο συμβόλαιο του 1387, του φεουδάρχη Dandulo, το οποίο σε συνδυασμό με τα αρχαιολογικά τεκμήρια παρέχει τη δυνατότητα για μια γενική ανασύνθεση της εικόνας του οικισμού.

Το κάστρο είχε δύο εισόδους στα δυτικά και προστατευόταν από τείχος στη βόρεια πλευρά.

Στο εσωτερικό του οικισμού υπήρχαν δύο πύργοι, ο ένας από τους οποίους εικάζεται ότι βρισκόταν στο μέσο του οικισμού, ενώ ο άλλος μεγάλος ή νότιος πύργος, ήταν χτισμένος σε μικρή απόσταση από τον προστατευτικό περίβολο και αποτελούσε την κατοικία των φεουδαρχών της Βιτσιλιάς.

Από τα ερείπια οικιών που σώζονται εντός του κάστρου, φαίνεται ότι ο οικισμός ήταν εξαιρετικά πυκνοκατοικημένος και είχε τη δική του εκκλησία με κοιμητήριο έκτασης περίπου 50 τ.μ. , το οποίο ταυτίζεται σήμερα με λείψανα που εντοπίζονται στο βορειοανατολικό τμήμα του.

Τελευταία, έχουν αναπαλαιωθεί εδώ πέντε κατοικίες, ενώ έχει αναστηλωθεί και ο ενετικής περιόδου μονόκλιτος ναός του Τιμίου Σταυρού, προς τιμήν του οποίου διοργανώνεται γλέντι, κάθε χρόνο στο χωριό, την παραμονή της εορτής του, στις 13 Σεπτεμβρίου.

Πηγές