Ανατολικά από το χωριό Μελέσες του νομού Ηρακλείου υπάρχουν τα λίγα απομεινάρια ενός Βυζαντινού κάστρου που κατά πάσα πιθανότητα χρησιμοποιήθηκε και από τους Ενετούς.

Στη θέση αυτή πιστεύεται ότι βρισκόταν το χωριό Castello del Betto, που αναφέρεται στην απογραφή του Καστροφύλακα με 37 κατοίκους το 1583.

Ιστορία

Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες για την ίδρυση και τη χρονολόγηση του κάστρου.

Θεωρείται ότι το κάστρο είναι της Β’ Βυζαντινής περιόδου, με βάση τις παρακάτω ενδείξεις:

• Το μέρος δεν αναφέρεται στα επίσημα ενετικά αρχεία (παρόλο που υπάρχει βενετσιάνικη εκκλησία).
• Η δομή του κάστρου παραπέμπει σε μεσοβυζαντινές οχυρώσεις και θυμίζει το φρούριο του Τεμένους (σε μικρογραφία).
• Υπάρχουν κεραμεικά ευρήματα μέχρι τον 13ο αιώνα που σημαίνει ότι το κάστρο κατοικήθηκε μεν μέχρι την αρχή της Ενετοκρατίας αλλά σαν χώρος που υπήρχε ήδη από πριν και που δεν αξιοποιήθηκε προφανώς από τους Ενετούς.
• Γύρω από το κάστρο σε απόσταση μικρότερη των 5 χλμ βρίσκονται οικισμοί που ήταν σημαντικοί κατά τη Β' βυζαντινή περίοδο: Μελέσες, Φιλίσια, Πεζά, Κελιά, Αγ. Παρασκιές, Αλάγνι, Βαρβάροι.
• Είναι σε οπτική επαφή με άλλα Βυζαντινά κάστρα: το Καταλαγάρι , την ακρόπολη Λύκτου και τους Θόλους (αν δεχθούμε ότι εκεί προϋπήρχε βυζαντινό φρούριο).

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Ο λόφος όπου βρίσκεται ο Κάστελος είναι κρυμμένος ανάμεσα σε άλλα υψώματα, μέσα σε κοιλάδα και ακριβώς δίπλα (δυτικά) από την κοίτη του ποταμού Καρτερού. Ο Κάστελος εκτείνεται πάνω στο ευρύχωρο επίπεδο του λόφου με στενόμακρο σχήμα από ανατολικά προς δυτικά. Η προσέγγιση του φρουρίου γίνεται από τη βόρεια πλευρά.

Ο οχυρωματικός περίβολος έχει πάχος 75εκατ.με την ιδιομορφία ότι σχηματίζει εξωτερικά μικρό έξαρμα 20 εκατ., στη βάση του τείχους για πρόσθετη στήριξη.

Το ύψος του τείχους φτάνει τα 5μ. αλλά μάλλον δεν ήταν αυτό το αρχικό ύψος του. Εσωτερικά το επίπεδο του εδάφους φτάνει σε ύψος 1,5 έως 2μ. αλλού τα 3-3,5μ. πιθανόν λόγω προσχώσεων. Η βάση του τείχους είτε εδράζεται σε φυσικό βράχο είτε είναι κατασκευασμένη με ογκωδέστατους λίθους σε επάλληλες οριζόντιες σειρές, συνδεδεμένους με ασβεστοκονίαμα.

Στη μέση περίπου του οχυρωματικού περιβόλου προβάλλει εξωτερικά τετράγωνος πύργος με εσωτερικό πλάτος 5μ. και βάθος 3,45μ. Ίχνη πύργου βρίσκουμε επίσης στη ΒΑ γωνία του οχυρού.

Στο ανατολικό και βόρειο άκρο του οχυρού πολλά ίχνη πυκνής οικοδόμησης φανερώνουν τον χώρο κατοίκησης.

Στα δυτικά υπάρχει ένα υπερυψωμένο πλάτωμα με υψομετρική διαφορά 3,5-4 μ. από τον υπόλοιπο χώρο, περιβάλλεται από δικό του τείχος και σχηματίζει έτσι μία ακρόπολη. Το τείχος της ακρόπολης τυλίγει όλο το περίπου στρογγυλό ύψωμα και στην ανατολική πλευρά βρίσκεται κοντά με τον εξωτερικό οχυρωματικό περίβολο.
Στο επίπεδο εσωτερικά της ακρόπολης συναντούμε τα ερείπια μικρής εκκλησία.
Στα νοτιοανατολικά της ακρόπολης βρίσκουμε μία μεγάλη κυκλική κατασκευή πύργου η οποία βόρεια προστατεύεται από ευθύ τοίχο ο οποίος στη νότια πλευρά του έχει κλίμακα που ανεβαίνει στην κορυφή του. Η κατασκευή είναι ένα συμπαγές κυλινδρικό οικοδόμημα στηριγμένο σε ογκόλιθους και μάλλον είναι παλαιότερη από το υπόλοιπο κάστρο, πιθανόν της ελληνιστικής περιόδου.

Πηγές