O Κάστελος Καταλαγαρίου ή φρούριο της Παλιόχωρας ή Castello del Corner ή καστέλο των Κορνάρων βρίσκεται στο λόφο Κάστελος νότια από το Καταλαγάρι σε μια περιοχή κατάφυτη από ελιές και αμπέλια στη θέση της αρχαίας πόλεως Σκιλλουντία.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Είναι από τα οχυρά της Βυζαντινής περιόδου που έχουν άμεση σχέση με την εποπτεία των γεωργικών καλλιεργειών της περιοχής, όπως και ο κάστελος Μελεσών και ο Κάστελος της Μέλισσας. Βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο καθώς έλεγχε την περιοχή από Αρχάνες μέχρι το Καστέλι Πεδιάδας.

Ιστορία

Σύμφωνα με την παράδοση, το έκτισε ο Νικηφόρος Φωκάς μετά την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Άραβες το 961 μΧ.
Επί Ενετοκρατίας ήταν έδρα φέουδου και ανήκε στην οικογένεια των Κορνάρων (Corner) και ήλεγχε τις περιουσίες τους.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Πρόκειται για ορθογώνια κατασκευή η οποία περιβάλλει με οχυρωματικό περίβολο ύψους 5,5 μ. περίπου και πάχους 0,60 μ. το χώρο της επιφάνειας του λόφου. Συνολικά η έκταση του χώρου υπολογίζεται σε 50 περίπου στρέμματα.
Στη βόρεια πλευρά η οποία καταλήγει σε γκρεμό δεν υπάρχει περίβολος.
Το 1997 έγιναν εργασίες στερέωσης και αποκατάστασης και συμπληρώθηκαν τμήματα της νότιας παρειάς του περιβόλου, αποκαθιστώντας έτσι τη συνολική εικόνα του οχυρού.

Η τοιχοποιία συνίσταται από αργολιθοδομή με ασβεστοκονίαμα σαν συνδετική ύλη. Τμήματα της δυτικής παρειάς του περιβόλου φαίνονται να είναι μεταγενέστερα και διατηρούν επίχρισμα εσωτερικά και εξωτερικά.

Στο εσωτερικό του Κάστελου υπάρχει πλήθος οικοδομικών λίθων «ατάκτως εριμμένων» που δεν μπορούν να μας διαφωτίσουν για το είδος των κτισμάτων. Εξαίρεση αποτελεί τετράγωνο οικοδόμημα κοντά στη νοτιοανατολική γωνία του οχυρού, του οποίου ένας τοίχος του εφάπτεται μ' αυτόν του περιβόλου όπου και σχηματίζεται εσωτερικά κλίμακα η οποία στην κορυφή της έχει καταρρεύσει. Το οικοδόμημα αυτό ψηλότερο κατά πολύ από το ύψος του τείχους, μοιάζει μορφολογικά, αλλά και ως προς τη θέση του με αυτό του κάστρου Μέλισσα .
Κάποιες τετράγωνες κατασκευές στο κέντρου του Κάστελου πιθανόν ήταν κινστέρνες.

Λίγα μέτρα δυτικότερα από το φρούριο υπάρχουν πολλά πατητήρια, λαξευμένα στο βράχο, που πιστεύεται ότι χρησιμοποιήθηκαν από την μινωική εποχή. Κατά την Ενετοκρατία, όπως σε όλη την Κρήτη, κι εδώ παράγονταν μεγάλες ποσότητες από το κρασί Malvasia, ένα από τα γνωστότερα κρασιά τότε στην Ευρώπη.

Ακριβώς δίπλα στον περίβολο υπάρχει η μικρή εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, χωρίς να σώζονται τοιχογραφίες της. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρόμοιο φρούριο με πατητήρια και ναό αφιερωμένο στη Ζωοδόχο Πηγή είναι το φρούριο της Μέλισσας κοντά στον Άγιο Θωμά.

Πηγές