Ερείπια ενετικού πύργου σε λοφώδη αγροτική περιοχή 2,5 χλμ. νοτιοδυτικά από το χωριό Λαράνι του Δήμου Γόρτυνας στον Νομό Ηρακλείου. Στα 2 χλμ. νοτιοανατολικά του πύργου βρίσκεται ο μικρός οικισμός (τα) Ίνια. Λίγες εκατοντάδες μέτρα στα νοτιοδυτικά του βρίσκεται ο εγκαταλελειμμένος οικισμός Βόρρος.

Ιστορία

Το Λαράνι είναι παλιό χωριό. Η πρώτη αναφορά που έχουμε γι’ αυτό είναι σε έγγραφο του 1301. Ο πύργος, βέβαια, δεν είναι τόσο παλιός.

Δεν γνωρίζουμε κάτι για την ιστορία ή για τους ιδιοκτήτες του συγκεκριμένου πύργου. Είναι σίγουρα ενετικός. Πύργοι σαν κι αυτόν είναι συνήθως κατασκευές του 16ου αιώνα, αλλά μπορεί να χτίστηκε και νωρίτερα.

Ο μόνος ερευνητής που, εξ όσων γνωρίζουμε, έχει ασχοληθεί με το μνημείο αυτό είναι ο Ιταλός αρχαιολόγος Giuseppe Gerola που επισκέφθηκε την περιοχή το 1914. Αποκαλεί τον πύργο una casa fortificata (οχυρωμένη κατοικία).

Επί Ενετοκρατίας, αυτού του είδους οι πύργοι σε αγροτικές περιοχές της Κρήτης ήταν κατά κανόνα πυργοκατοικίες που ήταν μέρος μεγάλων κτιριακών συγκροτημάτων. Ανήκαν σε πλούσιους Ενετούς ή Έλληνες γαιοκτήμονες. Ήταν πολυτελείς (για την εποχή) κατοικίες και βίλες, και όχι αμυντικοί πύργοι, είχαν όμως κάποια οχυρωματικά στοιχεία.

Σύμφωνα με τον Gerola, ο πύργος βρισκόταν απέναντι από το χωριό Kávalo (Κάβαλο), πράγμα που εξηγεί την ονομασία του. Χωριό με αυτήν την ονομασία δεν σώζεται σήμερα.
Το 1571, και για 22 μήνες, ο Γενικός Προβλεπτής (Προνοητής ή Provveditore) της Κρήτης ήταν κάποιος Marino Cavalli (Μαρίνος Δε Καβάλλης). Ίσως να έχει σχέση.

Πολύ κοντά στον πύργο, 100μ. προς βορειοανατολικά, υπάρχουν εκτεταμένα ερείπια από διάφορα κτίσματα (φωτο 4). Το σημείο στους χάρτες σημειώνεται ως Μετόχι Καβάλου. Ο χαρακτηρισμός «μετόχι» σημαίνει ότι ανήκε ή ανήκει σε κάποιο μοναστήρι. Δεν ξέρουμε περισσότερα για το μετόχι ούτε για τη σχέση του με τον πύργο.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Πρόκειται γα αρκετά μεγάλο κτίριο με επιφάνεια βάσης 300 τ.μ. Στην αρχική του μορφή πρέπει να είχε τουλάχιστον 2 ορόφους.

Ο πύργος είναι χτισμένος σε ένα χαμηλό βραχώδες έξαρμα που του εξασφαλίζει κάποια φυσική αμυντική προστασία. (φωτο 5)

Σύμφωνα με τον Gerola (ο οποίος μας δίνει και κάτοψη του κτιρίου), ο πύργος είχε δύο πύλες που οδηγούσαν και οι δύο απευθείας στον δεύτερο όροφο λόγω της μεγάλης κλίσης του εδάφους.

Κοντά στον πύργο, 100 μ. βορειοδυτικά, υπάρχει ένα σύγχρονο (μάλλον ανακαινισμένο) ξωκλήσι του Αϊ-Γιάννη. Πιθανότατα είχε σχέση με τον πύργο, γιατί όλοι αυτοί οι πύργοι είχαν και από ένα ιδιωτικό εκκλησάκι.

Τρία χιλιόμετρα προς βορρά υπάρχει μια παρόμοια πυργοκατοικία, σε παρόμοια τοποθεσία και με παρόμοια ερείπια τριγύρω (ακόμα και με εκκλησάκι). Πρόκειται για τον ερειπωμένο Πύργο Πρεβελιανών.

Ο Gerola παρουσιάζει αμφότερους τους πύργους να ανήκουν –επί Ενετοκρατίας– στην Castellania di Mirabellο.

Πηγές