Λιγοστά ερείπια από βυζαντινή οχύρωση σε κατάφυτο ύψωμα 4χλμ. ΒΑ από την Ασπροβάλτα.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Το (Άνω) Κάστρο Καλέδων βρίσκεται σε ένα κωνικό ύψωμα στους πρόποδες των Κερδυλλίων Ορέων. Όλες του οι πλευρές είναι απότομες, με μεγάλη κλίση. Επιπλέον, όλη η ανατολική πλευρά του λόφου από βορρά μέχρι νότο περιβρέχεται από το «ρέμα των Καλέδων». Από το μέσο της δυτικής πλευράς σχηματίζεται άλλη μια ρεματιά που συγκλίνει στις νότιες υπώρειες του λόφου με το ρέμα των Καλέδων.
Η πιο ευπρόσβλητη πλευρά του κάστρου φαίνεται ότι ήταν η βορειοδυτική, που συνδέεται με ένα στενό αυχένα με την ανερχόμενη πλαγιά του βουνού.

Από το κάστρο υπάρχει εξαιρετική ορατότητα στην ευρύτερη περιοχή, στον Στρυμονικό κόλπο και στην Εγνατία Οδό.
Τα ερείπια του κάστρου ανακαλύφθηκαν τυχαία, μετά από πυρκαγιά το 2004. Σήμερα η βλάστηση έχει φουντώσει ξανά, και ο λόφος είναι κατάφυτος και δύσκολα προσπελάσιμος.

Τα ερείπια του κάστρου βρίσκονται λίγο ψηλότερα και πολύ κοντά (περί τα 500μ.) από ένα άλλο κάστρο, τον Σταθμό Ασπροβάλτας. H ονομασία της ευρύτερης περιοχής είναι «Κουλέδες» που στα τουρκικά σημαίνει «Κάστρα». Προφανώς η ονομασία Κουλέδες –στον πληθυντικό– οφείλεται στην ύπαρξη των δύο γειτονικών κάστρων και το όνομα επιβίωσε, παρόλο που τα τελευταία χρόνια (πριν το 2000) η ύπαρξη των δύο κάστρων είχε σχεδόν ξεχαστεί.

Ιστορία

Η ιστορία του κάστρου Καλέδων είναι άγνωστη. Το γειτονικό κάστρο, που ονομάζουμε Σταθμό Ασπροβάλτας ή Κάτω Κάστρο Κουλέδων, θεωρείται ότι ταυτίζεται με τον σταθμό “mutatio Pennana” της Εγνατίας Οδού που αναφέρεται στο οδοιπορικό Μπορντό (Bordeaux ή Itinerarium Burdigalensis – αρχές 4ου αι. μ.Χ.). Ο Σταθμός χρονολογείται από την Πρωτοβυζαντινή Περίοδο, με χρήση σε όλη τη Βυζαντινή Περίοδο μέχρι και την πρώιμη Τουρκοκρατία.
Είναι βέβαιο ότι τα δύο αυτά κάστρα συνυπήρχαν για ένα διάστημα, και προφανώς υπήρχε αμυντική συνεργασία μεταξύ τους.

Λόγω γειτνίασης με τον Σταθμό της Εγνατίας (που βασικά ήταν φρούριο), θα πρέπει να θεωρήσουμε σίγουρο ότι το κάστρο της παρούσας σελίδας δεν ήταν φρούριο. Μάλλον ήταν οχυρωμένος οικισμός ή ίσως μοναστήρι.
Για τη χρονολογία κατασκευής δεν έχουμε κάποια ασφαλή ένδειξη. Η χρήση κονιάματος δείχνει ότι δεν ήταν αρχαίο. Εικάζεται ότι το σημείο οχυρώθηκε και κατοικήθηκε στους πρώτους αιώνες του Βυζαντίου.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το κάστρο αποτελείται από ερείπια οχύρωσης στο πλάτωμα της κορυφής και από σκόρπιους λιθοσωρούς νότια από την κορυφή, που είναι κατάλοιπα κτισμάτων και οχυρώσεων από κάποιον οικισμό, μάλλον.
Η ακρόπολη, δηλαδή το επάνω μέρος του κάστρου, αποτελείται από ένα μικρό πλάτωμα, που περιβάλλεται από τείχος, το ίχνος του οποίου είναι εμφανές σχεδόν σε όλη την περίμετρο, μήκους 70-80μ.
Η δόμηση του τείχους αποτελείται από αργολιθοδομή με ασβεστοκονίαμα μεταξύ των λίθων. Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο της οχύρωσης είναι ένα τμήμα του νότιου τείχους μήκους 5 μέτρων, ύψους 1,80μ. και πάχους 1,5μ. (φωτο 1-3).

Στην ανατολική πλευρά της ακρόπολης του κάστρου σώζεται τμήμα του τείχους (φωτο 5) που σε ύψος δεν ξεπερνάει τα 2 μέτρα. Σώζονται και άλλα τμήματα τείχους, αλλά είναι αδύνατη η φωτογράφισή τους λόγω της οργιώδους βλάστησης.

Κάτω και νότια από την ακρόπολη, σε μια απόσταση περίπου 100 μέτρων, εκτείνεται, όπως προαναφέρθηκε, ένας ερειπιώνας. Αυτό που ξεχωρίζει εδώ είναι μια δεξαμενή νερού (κινστέρνα). Το σχήμα της είναι ορθογώνιο και οι εσωτερικές διαστάσεις 3,2✖4,3 μέτρα. Η βόρεια πλευρά της δεξαμενής φθάνει σε ύψος σχεδόν 3 μέτρα, ενώ οι άλλες πλευρές σώζονται σε ύψος 1-1,5μ. Σε αρκετά σημεία σώζεται το επίχρισμα των εσωτερικών τοιχωμάτων της δεξαμενής.

Λίγα μέτρα δίπλα από την δεξαμενή σώζεται μια γωνία τείχους (φωτο 4). Σε όλο τον υπόλοιπο χώρο διακρίνονται λιθοσωροί από κτίσματα και διάσπαρτα κεραμικά.

Πηγές