Πάνω από τη Νεστάνη της Αρκαδίας δεσπόζει ένας εντυπωσιακός βράχος με την ονομασία «Γουλάς» ή «Κουλάς» (που στα τουρκικά σημαίνει οχυρό).

Στην κορυφή αυτού του βράχου υπάρχουν ελάχιστα απομεινάρια από το βυζαντινό οικισμό Τσιπιανά, ονομασία η οποία προέρχεται από το «Κηπιανά».

Στην κορυφή του υψώματος σώζονται ένας οχυρός πύργος και το εκκλησάκι του Αη Γιώργη, όπως και ερείπια του ναού της Ανάληψης με βυζαντινές τοιχογραφίες. Το κάστρο εκμεταλευόταν την οχυρή θέση του υψώματος και έλεγχε ολόκληρη την περιοχή.

Στη Νεστάνη, σε άλλο ύψωμα, απέναντι από τον Γουλά, στην «Πανηγυρίστρα», υπάρχει και άλλο μνημείο: η αρχαία ακρόπολη της Νεστάνης

Ιστορία

Το 1296, ο Βυζαντινός στρατηγός Ανδρόνικος Ασάν-Παλαιολόγος (εγγονός του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η’, και αργότερα Πρωτοστράτωρ Μυστρά) κατέλαβε με αιφνιδιαστική επίθεση εναντίον των Φράγκων του Πριγκιπάτου της Αχαΐας τη μεσαιωνική πόλη Νύκλι ή Νικλί που ήταν έδρα βαρωνίας.

Ο Ασάν βλέποντας ότι θα ήταν δύσκολο να κρατήσει την πόλη που βρισκόταν σε πεδινή θέση και χρειαζόταν πολύ στρατό, έδωσε εντολή να «κατακρημνίσουν» και να «κατασκάψουν» όλη την πόλη. To Νύκλι (γαλλικά Nicles ή Αμύκλιον για του Βυζαντινούς) ήταν στη θέση της αρχαίας Τεγέας. Υπήρξε από τα πιο σπουδαία κάστρα του Μοριά, το οποίο όμως καταστράφηκε τότε ολοσχερώς. Τα λιγοστά απομεινάρια του υπάρχουν στον περίβολο της Παλαιάς Επισκοπής Τεγέας.

Κοντά, σχετικά, στα ερείπια του Νικλίου ο Ασάν κατασκεύασε δύο φρούρια για τον έλεγχο της περιοχής, το Κάστρο Τσιπιανά και το κάστρο Μουχλί στα οποία άφησε φρουρά.

Όλα αυτά εξιστορούνται στην αραγωνική παραλλαγή του Χρονικού του Μορέως.

Η πόλη Τσιπιανά προϋπήρχε της Φραγκοκρατίας. Υπάρχει και η άποψη ότι το κάστρο στα Τσιπιανά ήταν φράγκικο και απλά ήταν ένα από τα πολλά κάστρα που κατέλαβε ο Ασάν στις επιχειρήσεις του εναντίον των Φράγκων.

Παρά την επιβλητική του θέση, το κάστρο, είτε ως φράγκικο είτε ως βυζαντινό, δεν πρέπει να υπήρξε σημαντικό δεδομένου ότι δεν υπάρχουν ιδιαίτερες αναφορές γι’ αυτό πέρα από τα προαναφερθέντα σε σχέση με τη μάχη του Νυκλίου.

Πιθανή κατοίκηση και κατά τους πρωτοβυζαντινούς αιώνες, αν όχι για τον βράχο αυτόν καθαυτόν τουλάχιστον για την ευρύτερη περιοχή του, υποδεικνύεται από πέντε σόλιδους του Ιουστινιανού, των ετών 545/6, που κατασχέθηκαν από κάτοικο της Νεστάνης το 1948, καθώς και από παλαιοχριστιανικά spolia που έχουν χρησιμοποιηθεί στο καθολικό της μονής Γοργοεπηκόου, στα ριζά του βράχου.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το κάστρο απαρτιζόταν πιθανόν από δύο αμυντικές γραμμές, οι οποίες εντοπίζονται στην ανατολική πλευρά του βράχου. Η πρώτη αμυντική γραμμή βρίσκεται στο πλάτωμα που δημιουργείται επί του λόφου.

Σήμερα σώζονται ίχνη μόνο του τείχους. Πολύ κοντά σώζονται ίχνη και της δεύτερης γραμμής άμυνας. Στο μέσον περίπου του τείχους αυτού σώζονται απομεινάρια ενός πύργου. Ο κεντρικός πύργος του κάστρου βρισκόταν βορειοανατολικά.Τόσο εντός του περιβόλου, όσο και εκτός εντοπίζονται διάσπαρτα λείψανα κτισμάτων καθώς και μίας κινστέρνας.