Υπολείμματα από την οχύρωση της αρχαίας ακρόπολης της Σπάρτης. Η οχύρωση ήταν σε χρήση και κατά τους πρώτους αιώνες του Μεσαίωνα, δηλαδή κατά την Πρωτοβυζαντινή περίοδο.

Ιστορία

Η Σπάρτη της κλασσικής περιόδου δεν είχε, ως γνωστόν, τείχη. Η Ακρόπολη που σώζεται σήμερα είναι νεώτερη και περιλαμβάνει κτίρια που ανήκουν, ως επί το πλείστον, στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορική περίοδο. Η οχύρωση είναι ακόμα πιο μεταγενέστερη και πρέπει να δημιουργήθηκε την εποχή που άρχισαν οι επιδρομές των βαρβαρικών φύλων, τον 3ο ή 4ο αιώνα μ.Χ.

Αντιγράφουμε από τη σχετική πινακίδα της Εφορείας αρχαιοτήτων που υπάρχει στο χώρο:
«Το υστερορωμαϊκό τείχος περιβάλλει το λόφο της ακρόπολης και το πλάτωμα του Παλαιοκάστρου. Το τείχος, που διέθετε πύργους και πύλες, είναι μια ισχυρή κατασκευή από αργούς λίθους, οπτοπλίνθουςκαι από μεγάλο αριθμό λιθοπλίνθων και μαρμάρινων αρχιτεκτονικών μελών που προέρχονται από προγενέστερα οικοδομήματα της Ακρόπολης και της Αγοράς.
Μολονότι η κατασκευή της οχύρωσης έχει συσχετιστεί με τις επιδρομές των Ερούλων (267 μ.Χ.) του Αλάριχου (396 μ.Χ.), δεν διαθέτουμε ασφαλή στοιχεία για τη χρονολόγησή της.»

Το τείχος είναι λοιπόν υστερορωμαϊκό –θα μπορούσαμε να το πούμε πρωτοβυζαντινό. Η χρήση του συνεχίστηκε μέχρι το τέλος του 6ου αιώνα, οπότε η πόλη εγκαταλείφθηκε λόγω της καθόδου των Σλάβων. Ή, ενδεχομένως, και λίγο νωρίτερα, προς το τέλος της βασιλείας του Ιουστινιανού. Πάντως αυτήν την περίοδο (4ος με 6ος αιώνας) η Σπάρτη ήταν πλέον μια ασήμαντη πόλη όντας απομονωμένη στην ενδοχώρα και σε όχι ιδιαίτερα προστατευμένη θέση.

Στο Χρονικόν της Μονεμβασίας αναφέρεται ότι οι κάτοικοι της Σπάρτης εγκατέλειψαν την πόλη για να καταφύγουν στη Μονεμβασιά, ενώ κάποιοι εγκαταστάθηκαν στη Σικελία, μετά από σλαβική επιδρομή το 587-588 μ.Χ. Σήμερα, πιστεύεται πως αυτό είναι μόνο εν μέρει αληθές, καθώς ο πόλη είχε αρχίσει να φθίνει από πολύ πιο πριν.

Μετά το τέλος των «σκοτεινών αιώνων», δηλαδή από τον 10 αιώνα και μετά, η περιοχή φαίνεται ότι ξαναζωντάνεψε λίγο, αν κρίνουμε από τα ερείπια της μεγάλης βασιλικής που σώζεται στον χώρο της Ακρόπολης και η οποία χρονολογείται από τον 10 αιώνα και πιστεύεται ότι ήταν η εκκλησία που ήταν αφιερωμένη στον Όσιο Νίκωνα τον «Μετανοείτε». Πάντως η Σπάρτη δεν ξανάγινε σημαντική πόλη και η οχύρωσή της δεν δέχθηκε επεμβάσεις και δεν έγινε ποτέ υπολογίσιμο κάστρο κατά τη μεσοβυζαντινή / υστεροβυζαντινή περίοδο.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Η υστερορωμαϊκή οχύρωση περιλάμβανε έναν εξωτερικό περίβολο και έναν εσωτερικό που προστάτευε την ακρόπολη. Σήμερα σώζονται ελάχιστα ίχνη και θραύσματα του εσωτερικού περιβόλου σε ορισμένα σημεία, όπως π.χ. το τμήμα του τείχους δίπλα στην ανατολική πύλη του αρχαιολογικού χώρου (φωτ.2).
Σώζονται επίσης μεγάλα τμήματα του εξωτερικού περιβόλου στη νοτιοανατολική πλευρά, μέσα στον ελαιώνα που περιβάλλει την ακρόπολη (βλ. κάτοψη και φωτ.1).

Στο εσωτερικό της ακρόπολης εκτός από τη βασιλική του Οσίου Νίκωνος, υπάρχουν σημαντικά μνημεία, όπως το αρχαίο θέατρο, το λεγόμενο «κυκλικό» οικοδόμημα, αγνώστου προορισμού, το Ιερό της Χαλκιοίκου Αθηνάς (6ου αι. π.Χ) κ.ά.

Πηγές