Σε βραχώδη λόφο βόρεια από την αρχαία Λυκόσουρα, ανάμεσα στα χωριά Άνω Καρυές και Κουρουνιός, υπάρχουν τα ερείπια του κάστρου του Αγίου Γεωργίου των Σκορτών που ιδρύθηκε στα χρόνια της Φραγκοκρατίας.

Το κάστρο είναι εντελώς κατεστραμμένο. Σώζεται τμήμα του τείχους κοντά στο ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου. Στην περιοχή υπάρχουν διάσπαρτα λείψανα και άλλων φρουρίων και βιγλών που αποτελούσαν ένα σύστημα προστασίας τον δρόμων προς τη Σπάρτη και την Καλαμάτα.

Ο λόφος και το κάστρο προσφέρουν μοναδική θέα σε όλο το Λεκανοπέδιο της Μεγαλόπολης.

Ιστορία

Το κάστρο, κατασκευασμένο επί Φραγκοκρατίας, ήταν ένα από τα βασικά οχυρά του Δρόγγου των Σκορτών (το πιο σημαντικό πάντως ήταν το Αράκλοβο).

Κατασκευάστηκε περί το 1290 από τον Πρίγκιπα της Αχαΐας Φλωρέντιο του Αινώ (Florent de Hainaut ή «μισίρ Φλοράς» στο Χρονικό), σύζυγο της κληρονόμου του πριγκιπάτου Ισαβέλλας Βιλλεαρδουίνου (της γνωστής «Ιζαμπώς»).

Λίγα χρόνια μετά, το κάστρο έπεσε στα χέρια των Βυζαντινών του Δεσποτάτου του Μυστρά. Η ιστορία της κατάληψης του κάστρου από τους Βυζαντινούς έχει ως εξής: Στο πανηγύρι των Βερβαίνων (άγνωστο μέρος σήμερα), ο Φράγκος ιππότης Girard de Rémy χαστούκισε έναν Έλληνα μεταξέμπορο, κάποιον Κροκόδειλο. Εξοργισμένος ο Έλληνας θέλησε να πάρει εκδίκηση και συνέλαβε σχέδιο για την κατάληψη του κάστρου του Αγίου Γεωργίου, για το οποίο εκτίμησε, ορθώς, ότι θα ήταν οδυνηρή απώλεια για τους Φράγκους. Για το σκοπό αυτό εξασφάλισε τη συνεργασία ενός φίλου του που ήταν σιτιστής στο κάστρο και ενός φρουρού που τον δωροδόκησε. Ο Κροκόδειλος εμπιστεύτηκε το σχέδιό του στον στρατηγό του Δεσποτάτου του Μυστρά Λέοντα Μαυρόπαπα ο οποίος είχε υπό τις διαταγές του δύναμη 100 Τούρκων μισθοφόρων. Η επιχείρηση έγινε μια νύχτα με φεγγάρι του καλοκαιριού του 1296. Οι άντρες του Μαυρόπαπα μπήκαν στο κάστρο από μια σκάλα που είχε βάλει στον πύργο ένας από τους προδότες και την επόμενη μέρα στο κάστρο κυμάτιζε ο δικέφαλος αετός.

Το επεισόδιο αυτό που ξεκίνησε από ασήμαντες προσωπικές διαφορές ήταν πολύ σοβαρό καθώς έβαλε τέλος σε μια επταετή περίοδο ειρήνης και έδωσε στους Βυζαντινούς μια οχυρή θέση μέσα στο δρόγγο των Σκορτών.

Ο Πρίγκιπας Φλωρέντιος έσπευσε αμέσως και πολιόρκησε το κάστρο, αλλά παρά τις επίμονες προσπάθειές του δεν μπόρεσε να το ξαναπάρει. Για να πιέσει τους πολιορκημένους έκτισε εκεί κοντά ένα καινούργιο κάστρο, το Beaufort (Μπωφόρ).

Την επόμενη χρονιά ο Φλωρέντιος πέθανε στα 50 του, από πυρετό, και το κάστρο παρέμεινε στους Βυζαντινούς.

Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι η θέση του κάστρου Beaufort που έκτισε ο μισίρ Φλοράς δεν είναι γνωστή. Αυτό εγείρει ερωτήματα και για το κατά πόσο βέβαιο είναι ότι το κάστρο του Αγίου Γεωργίου ήταν στη θέση που πιστεύουμε ότι ήταν. Κάποιοι ερευνητές πιστεύουν ότι το Beaufort ήταν στην ακρόπολη της αρχαίας Λυκόσουρας. Άλλοι πιστεύουν πως είναι πιθανό η Λυκόσουρα να ήταν ο Άγιος Γεώργιος και το Beaufrot εκεί που πιστεύουμε ότι ήταν του Αγίου Γεωργίου.

Το κάστρο ανακατελήφθη από τους Φράγκους το 1302 μετά την ήττα των Ελλήνων κατά την επανάσταση των Σκορτών.

Οι Έλληνες επέστρεψαν το 1320 όταν το κατέλαβε ο στρατηγός του Δεσποτάτου του Μυστρά Ανδρόνικος Παλαιολόγος Ασάν, γνωστός και ως «Ασάνης». Ο Ασάνης πήρε και άλλα κάστρα τότε: της Καρύταινας, της Άκοβας, του Πολυφέγγους και άλλα.

Νωρίτερα την ίδια χρονιά, υπήρξε μια αψιμαχία κατά την οποία οι Βυζαντινοί προσποιήθηκαν ότι τρέπονται σε φυγή και οι ιππότες της φρουράς του Αγίου Γεωργίου βγήκαν από το κάστρο για να τους καταδιώξουν. Οι Βυζαντινοί αντεπιτέθηκαν αιφνιδιαστικά και σκοτώθηκαν πολλοί Φράγκοι μεταξύ των οποίων ο επικεφαλής των Τευτόνων ιπποτών του κάστρου (ο οποίος πάντως δεν ήταν ο καστελάνος του Αϊ-Γιώργη).

Το επεισόδιο αυτό, που μνημονεύεται στην αραγωνέζικη έκδοση του Χρονικού του Μορέως, αποτελεί μοναδική μαρτυρία για την στρατιωτική παρουσία του τάγματος των Τευτόνων Ιπποτών στο Μοριά. Είναι γνωστό ότι το τάγμα είχε πάρει τέσσερα φέουδα το 1209 μετά την κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Φράγκους: στην Ανδραβίδα, στη Μεθώνη, στην Καλαμάτα και στη Μοστενίτσα (σημερινό χωριό «Ορεινή» Ηλείας). Εκτός από τη Μοστενίτσα, όπου ήταν η έδρα τους, τα υπόλοιπα τρία ήταν απλά μερικά σπίτια και όχι γαίες. Φαίνεται πως κατά τον 13ο αιώνα η παρουσία τους στο Μοριά ήταν μηδαμινή, αλλά δραστηριοποιήθηκαν στρατιωτικά αργότερα, πιθανόν μετά την εξόντωση των Ναϊτών Ιπποτών (που είχαν επίσης τέσσερα φέουδα στο Μοριά).

Μετά το 1320 το κάστρο παρέμεινε βυζαντινό. Αναφέρεται στις φράγκικες λίστες με τα φέουδα του 1377 και του 1391 αλλά πρόκειται για καταγραφή των νομίμων δικαιωμάτων και τίτλων ιδιοκτησίας για τιμάριο που είχε χαθεί για τους Φράγκους.

Στα μέσα του 15ου αιώνα έγινε μήλον της έριδος στα παιχνίδια κυριαρχίας στο Δεσποτάτο του Μυστρά μεταξύ των αδελφών Θωμά και Δημητρίου Παλαιολόγου. Το 1451 ο Θωμάς το κατέλαβε και με τη στήριξη του Οθωμανού Τουραχάν μπέη που μεσολάβησε ανάμεσα στα δύο αδέρφια, το κράτησε αλλά αναγκάστηκε να παραχωρήσει στον Δημήτριο την Καλαμάτα και τη Μεσσηνία.

Μετά την πρώτη εκστρατεία του Μωάμεθ Β’ του Πορθητή στον Μοριά το 1458, οι Τούρκοι έγιναν κύριοι της βόρειας Πελοποννήσου. Για να αποφύγουν τα χειρότερα, οι δύο Δεσπότες δέχτηκαν την πληρωμή βαρύτερου φόρου υποτελείας στον Σουλτάνο και την παράδοση κάποιων επιπλέον κάστρων, μεταξύ των οποίων και ο Άγιος Γεώργιος Σκορτών. Μετά την αναχώρηση του Μωάμεθ, ο Θωμάς αθέτησε τη συμφωνία, οπότε οι Τούρκοι απείλησαν με νέα εισβολή. Τη συμφωνία ανέλαβε να τηρήσει το 1459 ο Δημήτριος, αλλά τότε οι φρούραρχοι των κάστρων στην Καρύταινα, στη Βορδόνια και στον Άγιο Γεώργιο στασίασαν και αρνήθηκαν να παραδοθούν.

Η αδυναμία τήρησης των συμφωνηθέντων έκανε έξω φρενών τον Μωάμεθ ο οποίος το 1460 εξεστράτευσε ξανά στην Πελοπόννησο και αυτή τη φορά άλωσε τον Μυστρά και συνέχισε με την κατάληψη των υπόλοιπων κάστρων. Το κάστρο του Αγίου Γεωργίου παραδόθηκε αμαχητί από τον Κροκόδειλο Κλαδά στον Μωάμεθ ο οποίος τον αντάμειψε με παραχώρηση τιμαρίου στο Έλος Λακωνίας.

Ο εν λόγω Κροκόδειλος Κλαδάς μάλλον δεν ήταν ο φρούραρχος του κάστρου. Ήταν εξέχων πολέμαρχος του Δεσποτάτου και είχε υποχωρήσει στο κάστρο με μια μεγάλη δύναμη, μετά από ανεπιτυχή προσπάθεια να αναχαιτίσει τους Τούρκους στο Λεοντάρι. Τις επόμενες δεκαετίες ο Κλαδάς πολέμησε με ηρωισμό εναντίον των Τούρκων, στην αρχή υπό τη σημαία των Ενετών ως Capo di Stratioti και μετά μόνος του. Η πολεμική του δράση τα πρώτα εκείνα χρόνια της Τουρκοκρατίας ήταν εκπληκτική και είναι απορίας άξιον πώς παραμένει σχετικά άγνωστος. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία...

Είναι περίεργο που η ιστορία του κάστρου του Αγίου Γεωργίου συνδέεται με δύο Κροκόδειλους (που δεν είναι και το πιο συνηθισμένο όνομα). Η συνωνυμία έχει παρασύρει κάποιους (όπως ο Antoine Bon) να θεωρήσουν προφανές ότι ο Κροκόδειλος του περιστατικού του 1296 είναι πρόγονος του Κροκόδειλου του 15ου αιώνα. Αλλά μάλλον αυτό είναι λάθος, καθώς ο πατέρας του Κλαδά είχε μεταναστεύσει στη Μεσσηνία από τη Χειμάρρα. Αυτό το λάθος έχει οδηγήσει και σε μια άλλη παρανόηση: ο Κροκόδειλος του 1296 αναφέρεται μερικές φορές ως «Κλαδάς» χωρίς αυτό να προκύπτει από πουθενά.

Επί Τουρκοκρατίας το κάστρο δεν χρησιμοποιήθηκε. Μάλλον καταστράφηκε μετά την κατάληψή του από τους Τούρκους.

Τελευταία ιστορική αναφορά στον Αϊ-Γιώργη γίνεται σε μια διαταγή του αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Καρόλου Ε’ το 1533, μετά την κατάληψη της Κορώνης από τον ναύαρχο Αντρέα Ντόρια. Με το έγγραφο αυτό, το κάστρο του Αγίου Γεωργίου δίνεται σαν ανταμοιβή σε έναν Έλληνα τοπάρχη που είχε βοηθήσει τις χριστιανικές δυνάμεις να πάρουν την Κορώνη από τους Τούρκους.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Από το κάστρο σώζονται ελάχιστα. Φαίνεται πως μάλλον είχε ακανόνιστο σχήμα και καταλάμβανε μικρή έκταση. Κρίνοντας από τα ελάχιστα απομεινάρια, το κάστρο μάλλον είχε δύο περιβόλους.

Διακρίνονται δύο πύργοι. Επίσης, δεν αποκλείεται το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, στην κορυφή του υψώματος, να κατασκευάστηκε επάνω σε θέση κεντρικού πύργου.

Παράλληλες Ιστορίες

Τα Σκορτά (Escorta για τους Φράγκους) ήταν η ονομασία που χρησιμοποιήθηκε τον 13ο και 14ο αιώνα για το ορεινό δυτικό τμήμα της Αρκαδίας, το οποίο είχε στρατηγική σημασία για το Πριγκιπάτο της Αχαΐας καθώς έλεγχε τις διαβάσεις προς τις εύφορες πεδιάδες της Ηλείας και της Μεσσηνίας. Τα Σκορτά αναφέρονται και σαν Σκοδρά ή Σκορδά.

Ο γερμανικής προέλευσης όρος «δρόγγος» ή «δρούγγος» χρησιμοποιήθηκε από τη Βυζαντινή διοίκηση για σχεδόν 800 χρόνια. Αρχικά (τον 6ο αιώνα) χρησιμοποιήθηκε για την περιγραφή στρατιωτικού σώματος και υποδιαίρεσης στο θεματικό στρατό, μικρότερου από την τούρμα και μεγαλύτερου από το βάνδο, με δύναμη περίπου 1.000 και αργότερα 100 στρατιώτες. Κατά τα όψιμα Βυζαντινά χρόνια (13ος-14ος αιώνας) ο όρος δηλώνει στρατιωτικό σώμα σε ορεινή περιοχή με καθήκοντα φύλαξης διαβάσεων (κλεισούρες). Στη Βυζαντινή ιεραρχία, ο Δρουγγάριος καταλαμβάνει την 76η θέση.

Στο Χρονικόν του Μορέως, ο όρος συναντάται κατά κόρον περιγράφοντας περιοχές του Μορέα. Συχνές είναι αναφορές για το Δρόγγο των Μελιγών και το Δρόγγο των Σκορτών, ενώ σποραδικά έχουμε και αναφορές για τους Δρόγγους της Μεγάλης Μαϊνης της Τσακωνίας και του Γαρδαλεβού

Πηγές