Ερείπια κάστρου και οχυρωμένου οικισμού σε πεπλατυσμένο ύψωμα με το όνομα «Τραπεζοειδές», 3,5 χλμ. βορειοδυτικά από το χωριό Άγκιστρο του νομού Σερρών.
Το ύψωμα βρίσκεται σχεδόν πάνω στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Στη βόρεια πλευρά του υψώματος ρέει ο ποταμός Μπίστριτσα που αποτελεί το φυσικό σύνορο με τη Βουλγαρία.
Η ονομασία «Τραπεζοειδές» είναι σύγχρονο τοπωνύμιο και δόθηκε στο ύψωμα (μάλλον από την Γ.Υ.Σ.) λόγω του σχήματός του. Παλαιότερα ονομαζόταν Σουμπασί.

Ιστορία

Δεν γνωρίζουμε τίποτα για την ιστορία του εν λόγω κάστρου, το οποίο δεν έχει ταυτιστεί με κάποιο από τις ιστορικές πηγές. Στο Αρχαιολογικό Δελτίο (τεύχος 56-59), στον λόφο Τραπεζοειδές «αναγνωρίζεται επιφανειακή κεραμική όλων των εποχών, που ξεκινά από τους προϊστορικούς και φθάνει έως και τους μεταβυζαντινούς χρόνους. Στη νότια πλευρά του υψώματος είναι ορατός οχυρωματικός περίβολος βυζαντινών χρόνων, χτισμένος με μικρές πέτρες και ισχυρό κουρασάνι. Τα επιφανειακά ευρήματα απλώνονται και στην ομαλή πλαγιά νότια του υψώματος». Επίσης, στο σημείο έχει βρεθεί αμφικίων Παλαιοχριστιανικών χρόνων (Σάμσαρης 2004).

Συνεπώς ο οικισμός έχει διαχρονική χρήση, ενώ την κατασκευή της οχύρωσης (που σίγουρα δεν είναι αρχαία αλλά ούτε υστεροβυζαντινή) θα μπορούσαμε να την τοποθετήσουμε με επιφύλαξη στην πρωτοβυζαντινή περίοδο, εποχή κατά την οποία η Βόρεια Ελλάδα αντιμετώπισε πάμπολλα δεινά από επιδρομές και λεηλασίες βαρβάρων (Ούνων, Γότθων, Σλάβων, κ.λπ.) με αποτέλεσμα πολλοί οικισμοί να οχυρώνονται με τείχη και να μετατρέπονται σε κάστρα για να μπορούν να προστατευτούν. Πάντως τα επιφανειακά ευρήματα δείχνουν ότι συνέχισε να κατοικείται και μετά την πρωτοβυζαντινή περίοδο και πρέπει να υπήρξε όχι ασήμαντο πόλισμα, δεδομένου ότι τα ελάχιστα απομεινάρια φανερώνουν μια μάλλον ισχυρή οχύρωση.

Στρατηγικά, πρέπει να επισημάνουμε ότι το κάστρο βρισκόταν κοντά στη στενωπό του Ρούπελ (7 χλμ προς ΒΑ), που αποτελούσε ανέκαθεν ένα ιδιαίτερα στρατηγικό και νευραλγικό σημείο και πέρασμα για κάθε λογής εχθρούς προς τη Βυζαντινή επικράτεια.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Η κορυφή του υψώματος είναι ένα πλάτωμα με μεγάλη σχετικά έκταση 27 στρεμμάτων. Όλες οι πλευρές του είναι απόκρημνες με κάθετα βράχια ή αρκετά επικλινείς. Στις βόρειες υπώρειες του λόφου κυλάνε τα νερά του ποταμού Μπίστριτσα που αποτελεί και την φυσική οριογραμμή Ελλάδος-Βουλγαρίας. Στους πρόποδες της ανατολικής πλαγιάς υπάρχει μικρή ρεματιά που χύνεται στον ποταμό Μπίστριτσα.

Ο Σαμσάρης Πέτρος που επισκέφθηκε το ύψωμα Τραπεζοειδές το 1989, αναφέρει ότι η επίπεδη κορυφή του καλλιεργούνταν με σιτηρά. Σήμερα φαίνεται ότι ο χώρος τα τελευταία χρόνια έχει εγκαταλειφθεί, αφού έχει καλυφθεί από μικρά δένδρα και θαμνώδη βλάστηση.

Από το τείχος του κάστρου σήμερα σώζονται λίγα ερείπια. Η αρχική περίμετρος υπολογίζεται περίπου στα 700 μέτρα. Το τείχος ακολουθούσε το κακοτράχαλο ανάγλυφο του έδαφους. Παρόλο που το μεγαλύτερο τμήμα του τείχους έχει σκεπαστεί από την βλάστηση ή έχει κατακρημνιστεί στις απότομες πλαγιές, είναι εμφανή τα ίχνη της πορείας που ακολουθούσε.

Η δόμηση του τείχους αποτελείται από λογάδες πέτρες με συνδετικό ασβεστοκονίαμα ανάμεσα τους και χρήση πλίνθων. Το πάχος του τείχους κυμαίνεται από 1.5 έως 2 μέτρα.
Τα ερείπιά του είναι σήμερα ορατά στη νότια και ανατολική πλευρά όπου βρίσκονται και τα απομεινάρια δύο ορθογώνιων πύργων.

Το καλύτερα σωζόμενο τμήμα τείχους βρίσκεται στη νότια μεριά. Πρόκειται για τείχος με μήκος περί τα 20 μέτρα και ύψος που φθάνει έως 4μ. Στο μέσον υπάρχουν τα ερείπια ορθογώνιου πύργου με διαστάσεις 6✖3.5 μέτρα (φωτ.4-6). Στη δόμηση του παρατηρείται χρήση πλίνθων σε διπλή σειρά (φωτ.8). Στη νότια πλευρά σώζονται αποσπασματικά και άλλα τμήματα τείχους (φωτ.9).

Στη νοτιοανατολική-ανατολική πλευρά υπάρχουν αρκετά ερείπια τείχους σε ύψος που κυμαίνεται στα 2 με 3 μέτρα (φωτ.10-12). Υπάρχουν και λείψανα πύργου (φωτ.7) με διαστάσεις 4.0✖2.5 μέτρα.

Στη βόρεια απροσπέλαστη από τους επιτιθέμενους πλευρά ρέει το βαθύ ρέμα της Μπίστριτσας. Το τείχος σε αυτή την πλευρά έχει σκεπαστεί από την πυκνή βλάστηση και μόνο σε λίγα σημεία φαίνονται δυσδιάκριτα κάποιοι λιθοσωροί. Ίδια κατάσταση, όσον αφορά το τείχος, επικρατεί και στη δυτική απόκρημνη πλευρά.

Στη νοτιοδυτική πλευρά του υψώματος πιθανολογείται ότι βρισκόταν η πύλη του κάστρου, όπου και το πιο βατό σημείο (φωτ.15). Από αυτό το μέρος γίνεται η είσοδος και σήμερα (μάλιστα υπάρχουν υπολείμματα τείχους στην άκρη του δρόμου). Δεν αποκλείεται να υπήρχε και μια δεύτερη είσοδος κοντά στην ανατολική γωνία.

Στις απότομες και διαβρωμένες πλαγιές του κάστρου παρατηρούνται αρκετά ανοίγματα στα βράχια, σαν στοές (φωτ.14). Υπάρχει προφορική, τοπική παράδοση που αναφέρει την ύπαρξη υπόγειων λαξευτών στοών κάτω από τον λόφο. Μία μάλιστα από αυτές λέγεται ότι έβγαινε στις βόρειες υπώρειες του λόφου.

Στο επίπεδο έδαφος εσωτερικά του τείχους, βρισκόταν ο οικισμός. Παρατηρούνται διάσπαρτες πέτρες, συγκεντρωμένοι λιθοσωροί και κεραμικά. Σε παλαιότερη έρευνα (Σαμσάρης, 2004), αναφέρεται η ύπαρξη αρκετών διάσπαρτων αρχιτεκτονικών μαρμάρινων μελών που προέρχονται από παλαιοχριστιανικό ναό καθώς και υπολείμματα από έναν μικρό μονόχωρο μεταβυζαντινό ναό του Αγίου Γεωργίου που βρίσκεται κάπου στη βόρεια πλαγιά του λόφου.

Πολύ κοντά στο κάστρο, 700μ. προς τα νοτιοδυτικά, βρισκόταν ο οικισμός της Κάτω Καρυδιάς (παλιά ονομασία Μπράνκοβο ή Βράνκο τσιφλίκ), από τον οποίο το μόνο που σώζεται σήμερα είναι ο ανακαινισμένος ναός του Αγίου Αθανασίου

Το κάστρο Αγκίστρου βρίσκεται σε λοφώδη περιοχή με πολλές ρεματιές και ανοιχτό ορίζοντα. Έχει οπτική επαφή με όλα τα γύρω βουνά, όπως το Μπέλες, το όρος Άγκιστρο, τον Όρβηλο και ένα μεγάλο τμήμα από τον ορεινό όγκο του Πίριν (ή οροσειρά Ανατολικού Όρβηλου) από την μεριά της Βουλγαρίας.

Πηγές