Ελάχιστα ίχνη οικισμού και οχυρώσεων σε χαμηλό λόφο με την ονομασία Παλιοκόστρα, ένα χιλιόμετρο από το χωριό Σταθμός Αγγίστας.

Ιστορία

Το κάστρο Σταθμού Αγγίστας πιθανολογείται ότι ήταν το βυζαντινό κάστρο του Πάνακα που αναφέρεται ως καστέλλιον και χωρίον από ιστορικές πηγές. Σημειωτέον ότι ο ποταμός Αγγίτης – ο μεγαλύτερος παραπόταμος του Στρυμόνα – τη Βυζαντινή Περίοδο αναφέρεται και ως «Πάνακας».

Σχετικά με τις ιστορικές πηγές: Σε τυπικό της κωνσταντινοπουλίτικης μονής Σωτήρος Παντοκράτορος (12ος αιώνας) ανάμεσα στις κτήσεις του περιλαμβάνεται και το «καστέλλιον ο Πάνακας». Άλλες αναφορές έχουμε σε χρυσόβουλο του 1321 («περί τον Πάνακα, τόπος χερσαίος και ανήροτος»), σε αποσπασματικό πρακτικό των ετών 1339-1342, («το χωρίον του Πάνακα») και σε χρυσόβουλο του 1345 («το χωρίον Πάνακα εις τον Πάνακα [ποταμό]»). Το θέμα είναι πως δεν είμαστε σίγουροι ότι ο συγκεκριμένος οικισμός είναι όντως ο Πάνακας που αναφέρεται στις πηγές, καθώς υπάρχουν και άλλες 2-3 θέσεις περί τον Αγγίτη με απομεινάρια βυζαντινών οχυρώσεων που συγκεντρώνουν πιθανότητες ταύτισης με το χωρίον του Πάνακα.

Η συγκεκριμένη θέση δίπλα στον Σταθμό Αγγίστας είχε διαχρονική χρήση με συνεχή κατοίκηση από την προϊστορική περίοδο μέχρι και τα βυζαντινά χρόνια, με μόνη παρένθεση την εποχή του χαλκού. Στην αρχαιότητα φαίνεται ότι υπήρχε εκεί σημαντικό πόλισμα που άκμασε από τα Ελληνιστικά έως τα Ρωμαϊκά χρόνια. Στον λόφο και στη γύρω περιοχή έχουν βρεθεί αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα (κλασικής, ελληνιστικής, ρωμαϊκής περιόδου) όπως αγάλματα, νομίσματα και άλλα που έχουν μεταφερθεί στο αρχαιολογικό μουσείο Σερρών.
Σήμερα το μόνο που σώζεται είναι λιγοστά δυσδιάκριτα ερείπια οχύρωσης, πιθανόν βυζαντινής περιόδου, στο ψηλότερο σημείο.

Η ονομασία του λόφου «Παλιοκόστρα» είναι προφανώς παραφθορά της λέξης Παλαιόκαστρο.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Ο λόφος σήμερα καλλιεργείται. Έχει κάποια φυσική προστασία, καθώς εν μέρει –οι βόρειες και βορειοανατολικές υπώρειες – προστατεύεται από τον ποταμό Αγγίτη, ενώ οι πλαγιές του είναι αρκετά επικλινείς (αλλά όχι πολύ).
Χωρίζεται σε δύο πλατώματα: το νότιο ψηλότερο τμήμα και το βόρειο χαμηλότερο. Η περίμετρος υπολογίζεται περίπου στα 800 μέτρα. Λιγοστά ίχνη οχύρωσης υπάρχουν μόνο στο νότιο άνω τμήμα του λόφου, μαζί με τα ερείπια ενός τετραπλεύρου κτίσματος (φωτο 2).

Στη νοτιοδυτική γωνία πιθανόν υπήρχε πύργος.

Τα τείχη αποτελούνται από αργολιθοδομή με συνδετικό κονίαμα ανάμεσα τους και λιγοστά πλινθία. Σε όλο τον χώρο εσωτερικά παρατηρείται αφθονία διάσπαρτων κεραμικών.

Πεντακόσια μέτρα δυτικά από τον λόφο Παλιοκόστρα και βόρεια από το χωριό μπορούμε να δούμε τη γνωστή τοξωτή γέφυρα του Αγγίτη που υπάρχει από τη Ρωμαϊκή Περίοδο. Η σημερινή μορφή του γεφυριού τοποθετείται χρονικά στην πρώιμη Τουρκοκρατία (16ος αι.). Όλα αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι η περιοχή του Σταθμού Αγγίστας αποτελούσε ένα αξιόλογο διαχρονικό πέρασμα που συνέδεε τον βορρά με την Εγνατία οδό και την Αμφίπολη.

η τοξωτή γέφυρα του Αγγίτη

Πηγές