Ερείπια κάστρου στον λόφο πάνω από το σπήλαιο των πηγών Αγγίτη, στους πρόποδες του Φαλακρού όρους, κοντά στα χωριά Αγγίτης και Πηγές του νομού Δράμας.

Το Όνομα του Κάστρου

Η ονομασία «κάστρο Αγγίτη» είναι σύγχρονη. Η αρχική ονομασία του δεν είναι γνωστή. Ίσως να πρόκειται για το ιστορικό κάστρο του Πάνακα (βλ. παρακάτω). Αναφέρεται και ως «κάστρο Μααρά».
Μααράς είναι η ονομασία της περιοχής και προέρχεται από το το τουρκικό mağara που σημαίνει σπήλαιο, το οποίο σπήλαιο είναι αυτό των πηγών Αγγίτη που βρίσκεται κάτω από το κάστρο και είναι το μεγαλύτερο ποτάμιο σπήλαιο της Ελλάδας (και από τα μεγαλύτερα του κόσμου) με μήκος πάνω από 11 χιλιόμετρα.

Ιστορία

Η ιστορία του κάστρου είναι άγνωστη.
Έχει διατυπωθεί η υπόθεση ότι ίσως να πρόκειται για το κάστρο Πάνακα που αναφέρεται ως καστέλλιον και χωρίον από ιστορικές πηγές (σε τυπικό του 12ου αι. της κωνσταντινοπουλίτικης μονής Σωτήρος Παντοκράτορος, σε χρυσόβουλο του 1321 κ.λπ.). Αυτή η ταύτιση δεν αποκλείεται, αν και το μόνο στοιχείο που έχουμε υπέρ αυτής είναι ότι ο ποταμός Αγγίτης κατά τη Βυζαντινή Περίοδο αναφέρεται και ως «Πάνακας». Αλλά για τον ίδιο λόγο το κάστρο Πάνακα μπορεί να είναι και το κάστρο στον Σταθμό Αγγίστας ή κάποιο από τα άλλα φρούρια, ερείπια των οποίων έχουν εντοπιστεί κοντά στον Αγγίτη ποταμό.

Η τεχνοτροπία κατασκευής δείχνει ότι είναι μεσαιωνικό και όχι αρχαίο. Τα ερείπια μιας μεγάλης τρίκλιτης βασιλικής στο εσωτερικό πιστοποιούν τη χρήση και κατοίκηση κατά την Πρωτοχριστιανική (τουλάχιστον) Περίοδο.

Η σχετικά μεγάλη έκταση δείχνει ότι ήταν οικισμός και όχι απλό φρούριο. Πιθανότατα πρόκειται για οχυρωμένο οικισμό της Πρωτοβυζαντινής περιόδου και μάλλον ανήκει στην μεγάλη ομάδα των οικισμών της Μακεδονίας που εγκαταλείφθηκαν μετά τον 7ο αιώνα (το αργότερο) όταν εντάθηκαν οι επιδρομές των βαρβαρικών φύλων (με αποκορύφωμα τις επιδρομές Αβάρων και Σλάβων στα τέλη του 6ου με αρχές 7ου αιώνα).

Πάντως μπορεί το συγκεκριμένο κάστρο να κατοικήθηκε μέχρι και την Υστεροβυζαντινή Περίοδο. Αυτό είναι σίγουρο αν αποδειχθεί η ταυτοποίηση με το κάστρο Πάνακα.

Το Κάστρο Μααρά κηρύχτηκε ως αρχαιολογικός χώρος με την Υ. Α. με αρ. ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ18/68159/3413/4-12-1979, ΦΕΚ 93/Β/31-1-1980, ενώ περιλαμβάνεται στον υπό οριοθέτηση αρχαιολογικό χώρο του Σπηλαίου Μααρά.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Ο οχυρωματικός περίβολος δεν σώζεται σε μεγάλο ύψος, αλλά είναι ευδιάκριτος σε όλο του το μήκος. Διακρίνονται και ερείπια αρκετών πύργων κυλινδρικών, τετράπλευρων και ενός πολυγωνικού.

Η περίμετρος του περιβόλου έχει μήκος 585 μέτρα και περικλείει μια έκταση 24,5 στρεμμάτων. Πρόκειται δηλαδή για σχετικά μεγάλο κάστρο.

Στο εσωτερικό υπάρχουν λιγοστά ερείπια κτισμάτων. Κυριαρχεί το ερείπιο μιας μεγάλης τρίκλιτης βασιλικής. Ο χώρος δεν έχει ερευνηθεί ποτέ και μπορεί να κρύβει ενδιαφέροντα ευρήματα.

Το σύστημα τειχοδομίας είναι η αργολιθοδομή με ισχυρό ασβεστοκονίαμα και, σποραδικά, πλινθία στους αρμούς.

Πηγές