Κυκλικός αρχαίος πύργος που διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση στο όρος Πατέρας, κοντά στα δυτικά παράλια της Αττικής.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Τα Βαθυχώρια δεν είναι χωριά. Είναι δύο μικρής έκτασης πλατώματα που περιβάλλονται από υψώματα στη βορειοδυτική πλευρά του όρους Πατέρα στη Δυτική Αττική και σε μικρή σχετική απόσταση από τα δυτικά παράλια. Υπάρχει το Μεγάλο και το Μικρό Βαθυχώρι. Ο συγκεκριμένος πύργος βρίσκεται στο στις βόρειες παρυφές του Μεγάλου Βαθυχωρίου.

Ιστορία

Υπάρχει κάποια σύγχυση για την ιστορική προέλευση των πύργων στα Βαθυχώρια και για το σκοπό της ύπαρξής τους. Ο κυκλικός πύργος είχε χαρακτηριστεί παλαιότερα μεσαιωνικός αλλά σήμερα είναι βέβαιο ότι είναι κατασκευή του τρίτου τετάρτου του 4ου π.Χ. αιώνα.

Ο πύργος ανήκει σε μια σειρά τουλάχιστον έξι πύργων, οι οποίοι σηματοδοτούν την αρχαία οδό που κατέληγε στη Βοιωτία. Οι πύργοι των Βαθυχωρίων κατασκευάστηκαν στο δεύτερο μισό του 4ου αι. π.Χ. και εντάσσονται στο αμυντικό σύστημα της Μεγαρίδος. Φύλασσαν τον ορεινό αυτό δρόμο για την ασφαλή διέλευση στρατευμάτων από Πελοπόννησο προς Βοιωτία. Αυτή την οδό ακολουθούσαν οι στρατοί, όποτε ήθελαν να αποφύγουν τους Αθηναίους, οι οποίοι ήλεγχαν τον ομαλότερο προς ανατολικά και πέρα από τα βουνά δρόμο.

Πάντως υπάρχει και η άποψη ότι οι πύργοι στα Βαθυχώρια υπήρχαν απλά για την προστασία των κτημάτων της περιοχής. Αυτή η άποψη ενισχύεται από το γεγονός ότι οι πύργοι δεν ήταν σε στρατηγικό σημείο, δεν είχαν καλή ορατότητα και η κατασκευή τους δεν ήταν ιδιαίτερα ισχυρή.

Μια ακόμα επισήμανση: οι δύο πύργοι κατασκευάσθηκαν την ίδια χρονική περίοδο σε γειτονικά σημεία αλλά είναι οφθαλμοφανές ότι είναι διαφορετικής τεχνοτροπίας. Ίσως να έχουμε εδώ ένα ζευγάρι συνοριακών φυλακείων, κάπου ανάμεσα στις επικράτειες Μεγαρέων, Αθηναίων και Θηβαίων.

Ανεξάρτητα από τον αρχικό λόγο κατασκευής των πύργων στα Βαθυχώρια, θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι η χρήση τους για αμυντικούς ή οικιστικούς σκοπούς συνεχίστηκε, τουλάχιστον περιστασιακά, και τους επόμενους αιώνες.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Ο πύργος στο Μεγάλο Βαθυχώρι είναι ένα από τα καλύτερα διατηρημένα μνημεία της αρχαιότητας.

Έχει διάμετρο 6,2 μ., ύψος 12,5 μ. και τοιχοδομία τραπεζιόσχημη-ισόδομη που διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση και στους 23 δόμους της. Η είσοδός του στο νότιο τμήμα φέρει στις πλευρές εγκοπές για την στήριξη και το αμπάρωμα της θύρας.

Το εντυπωσιακό αυτό μνημείο είχε τέσσερις ορόφους, όπως συνάγεται από τρεις σειρές δοκοθηκών που διακρίνονται στο εσωτερικό, για τη στήριξη ισάριθμων πατωμάτων. Στον υψηλότερο όροφο είχαν ανοιχθεί έξι ισομεγέθη παράθυρα πάνω από τα οποία υπήρχε ενδεχομένως επικλινής στέγη που θα επέτρεπε την συγκέντρωση και απορροή του νερού της βροχής μέσω της υδρορροής που διατηρείται στην ανατολική πλευρά, στο ύψος του πατώματος του τέταρτου ορόφου.

Οι τοξοθυρίδες, που διακρίνονται καλύτερα από το εσωτερικό, και τα παράθυρα για μικρούς καταπέλτες, εντάσσουν τον πύργο στην κατηγορία των στρατιωτικών. Η χρήση του, ωστόσο, για περιφρούρηση της αγροτικής περιοχής σε περιόδους ειρήνης είναι μάλλον βέβαιη. Οριοθετείται από περίβολο, η τοιχοδομία του οποίου διατηρείται καλύτερα στη νότια πλευρά. Ο περίβολος δεν φαίνεται να ήταν ιδιαίτερα ισχυρός σαν οχύρωση. Φαίνεται περισσότερο σαν περιφραγμένη αυλή κάτι που ενισχύει την εκδοχή της αγροικίας.

Πηγές