Λιγοστά ερείπια κάστρου και οχυρωμένου οικισμού σε λόφο βορειοανατολικά από το χωριό Κατταβιά στη νότια Ρόδο, σε έναν λόφο με χαρακτηριστικό οξύμορφο σχήμα.

Στο κάστρο δεν έχει γίνει ποτέ συστηματική έρευνα, ενώ συχνά συγχέεται με το κάστρο στην Κατταβιά, εντός του οικισμού. Η σύγχυση αυτή παρατηρείται τόσο σε ξένους μελετητές όσο και στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, που ναι μεν έχει ειδική σελίδα για το κάστρο της Κατταβιάς, αλλά στο άρθρο περιγράφει το κάστρο εντός του οικισμού παρόλο που το συνοδεύει με φωτογραφίες από το Παλιόκαστρο πάνω στο βουνό (έχει και μία με το τείχος μέσα στο χωριό).

Να το ξεκαθαρίσουμε: στην Κατταβιά υπήρχαν δύο κάστρα. Το ένα μέσα στο χωριό που ήταν Ιωαννίτικο και το άλλο το Παλιόκαστρο 2 χλμ έξω από το χωριό (το κάστρο της παρούσας σελίδας) που ήταν Βυζαντινό. ΟΙ πηγές του 15ου αιώνα που αναφέρονται στο κάστρο της Κατταβιάς (βασικά πρόκειται για έγγραφα του τάγματος των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη) αναφέρονται στο κάστρο μέσα στο χωριό και όχι στο Παλιόκαστρο, για το οποίο δεν υπάρχουν αναφορές από ιστορικές πηγές.

Το Παλιόκαστρο Κατταβιάς είναι το παλιότερο από τα δύο και πιστεύεται ότι κατασκευάστηκε κατά τη Βυζαντινή περίοδο, αλλά δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να χρονολογηθεί με περισσότερη ακρίβεια. Την περίοδο που τη Ρόδο κυβερνούσαν οι Ιωαννίτες ιππότες (14ος-16ος αι.) το κάστρο δεν ήταν πια σε χρήση, αν και δεν αποκλείεται να είχε χρησιμοποιηθεί περιστασιακά ως καταφύγιο.

Το Όνομα του Κάστρου

Ο Ιταλός ερευνητής Gerola (1914) ονομάζει το κάστρο Piliokastro και αυτή η ονομασία έχει επικρατήσει στην (ελάχιστη) βιβλιογραφία που υπάρχει για το κάστρο παρόλο που πιθανότατα πρόκειται για λανθασμένη μεταγραφή του ελληνικού όρου «Παλιόκαστρο».

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το κάστρο αποτελείται από δύο μέρη: τον εξωτερικό περίβολο και τον εσωτερικό περίβολο (ακρόπολη) γύρω από την κορυφή.

Σώζονται ελάχιστα ερείπια και τμήματα των τειχών σε χαμηλό ύψος. Από μακριά δίνεται η εντύπωση ότι τεράστια τείχη σκαρφαλώνουν προς την κορυφή του λόφου, αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για ασβεστολιθικούς σχηματισμούς και όχι για οχύρωση.

Τα τείχη του εξωτερικού περιβόλου έχουν πάχος 90 εκατοστά με διπλό τοίχωμα (λίθινα εξωτερικά τοιχώματα με αδρανή υλικά στο ενδιάμεσο, συν συνδετικό κονίαμα). Ο εσωτερικός περίβολος είχε ελλειψοειδές σχήμα και το τείχος του ήταν λιθοδομή από ημιεπεξεργασμένους λίθους χωρίς κονίαμα, πάχους 1,04 με 1,40μ. Σε πολλά σημεία το τείχος ενσωματώνει τα βράχια του λόφου.
Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο στο εσωτερικό του κάστρου είναι μια μεγάλη, διπλή, θολωτή δεξαμενή μήκους 10,2μ. και ύψους 4μ. που βρίσκεται περί τα 100μ. χαμηλότερα από τον εσωτερικό περίβολο. Σώζονται ακόμα τα σκαλοπάτια που οδηγούσαν από την ακρόπολη στη δεξαμενή.

Την περίοδο της ιταλικής κατοχής, οι Ιταλοί έχτισαν κάποια κτίσματα στο κάστρο, μάλλον για στρατιωτικούς σκοπούς. Το μόνο ερείπιο κτίσματος που είναι ορατό σήμερα στο κάστρο (φωτο 5) είναι από αυτήν την περίοδο.
Ίσως αυτές οι επεμβάσεις είχαν σχέση με τον οικισμό του Αγίου Μάρκου στους πρόποδες του λόφου που ήταν ιταλικό αγρόκτημα (σήμερα εγκαταλελειμμένο).

Πηγές