Ερείπια πύργου 1.5 χλμ. βορειοανατολικά από το χωριό Σκάλα Ραχωνίου στη βόρεια ακτή της Θάσου, δίπλα στην παραλία «Γλυφονέρι».

Ο πύργος είναι αρχαίος, της Ελληνιστής Περιόδου, αλλά έχει προσθήκες που έγιναν μεταγενέστερα, κατά την Πρωτοβυζαντινή Περίοδο (4ο με 6ο αι. μ.Χ.).

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Ο πύργος Γλυφονερίου βρίσκεται πάνω σε ομαλό πλάτωμα ακρωτηρίου με την ονομασία «Παχύς» που έχει μικρή υψομετρική διαφορά από το επίπεδο της θάλασσας (~10μ.) και καλύπτεται από ψηλά πεύκα και πυκνή βλάστηση.
Η θέση ήλεγχε το θαλάσσιο πέρασμα μεταξύ βορειοδυτικής Θάσου και των απέναντι ακτών της Καβάλας. Είχε οπτική επαφή με την νησίδα Θασοπούλα και μέρος της ενδοχώρας της βορειοδυτικής Θάσου.
Απείχε 8 χιλιόμετρα από τον Λιμένα, δηλαδή την αρχαία Θάσο.

Ιστορία

Η ιστορία του πύργου είναι άγνωστη. Όπως συμπεραίνουμε από το είδος της τοιχοποιίας του και από την ιστορία της περιοχής, πρέπει αρχικά να χτίστηκε περί τον 4ο αιώνα π.Χ. Αργότερα εγκαταλείφθηκε. Μερικούς αιώνες αργότερα, κατά την Πρωτοβυζαντινή (ή άλλως Παλαιοχριστιανική) Περίοδο, ο πύργος χρησιμοποιήθηκε ξανά και τότε έγιναν διάφορες προσθήκες με μικρούς λίθους και ασβεστοκονίαμα για να αποκατασταθούν οι γκρεμισμένοι τοίχοι του παλιού κτίσματος.

Στο αρχαιολογικό κτηματολόγιο αναφέρεται: «Στο Γλυφονέρι Ραχωνίου υπάρχει αρχαιολογικός χώρος που περιλαμβάνει κατάλοιπα αμυντικού χαρακτήρα με χρονολόγηση από την ύστερη κλασική αρχαιότητα έως την πρώιμη βυζαντινή περίοδο. Συγκεκριμένα πρόκειται για κατάλοιπα ορθογώνιου πύργου του 4ου αι. π.Χ. με δεύτερη οικοδομική φάση στα παλαιοχριστιανικά χρόνια.»

Παρόμοιοι πύργοι και φυλάκια υπήρχαν σε αρκετά σημεία της ακτογραμμής της Θάσου, όπως ο πύργος στην Θυμωνιά, στην Μακρύαμμο, στα Σχίδια, στην Παναγιά, στον Άγιο Ιωάννη Λουκά, στην Σαλιάρα, στην Θασοπούλα και σε αρκετά άλλα παράκτια σημεία (όλοι αρχαίοι). Οι πύργοι αυτοί αποτελούσαν ένα δίκτυο επικοινωνίας του νησιού με κύριο σκοπό να ενημερώνουν με αποστολή μηνυμάτων σε περίπτωση εχθρικής προσβολής. Επιπλέον χρησιμοποιήθηκαν ως παρατηρητήρια, οχυρά και αγροικίες.

Ο συγκεκριμένος πύργος το αργότερο που μπορεί να έμεινε σε χρήση ήταν μέχρι τις αρχές του 7ου αι. μ.Χ. δηλαδή τη χρονική περίοδο που ερημώθηκαν και καταστράφηκαν οι παράκτιες θέσεις του νησιού. Αυτή η ερήμωση αποτέλεσε γενικότερο φαινόμενο στη Βόρεια Ελλάδα τότε, λόγω επιδρομών διαφόρων βαρβαρικών φύλων.

Για την ιστορία της Θάσου γενικά: η Θάσος εποικίζεται από τους Πάριους μετά από χρησμό του Μαντείου των Δελφών, περίπου τον 7ο π.Χ. αι., και ιδρύεται η ισχυρή πόλη-κράτος της Θάσου. Η γρήγορη ανάπτυξη και η ευημερία του νησιού οφείλεται στα εύφορα εδάφη του, στο κατάλευκο θασίτικο μάρμαρο, και στο πολύτιμο αλάτι από την Αλυκή που εξαγόταν για δώδεκα αιώνες (6ος π.Χ-6ος μ.Χ) σε όλα τα μέρη του τότε πολιτισμένου κόσμου. Επίσης υπήρχαν μεταλλεία χαλκού, αργύρου σιδήρου και χρυσού.
Το 5ο αι. π.Χ. η Θάσος αποτελεί αντικείμενο διεκδικήσεων μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης. Τον 4ο αι. π.Χ. επιστρέφει η ευημερία στο νησί. Την περίοδο αυτή χτίστηκε και ο εν λόγω πύργος. Την Ρωμαϊκή Περίοδο οι Θάσιοι είναι σύμμαχοι των Ρωμαίων και απολαμβάνουν οικονομικά και εδαφολογικά προνόμια.
Την Πρωτοβυζαντινή Περίοδο υπάρχει δεύτερη οικοδομική φάση στον πύργο. Η υπόθεση αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι στην κοιλάδα Ραχωνίου έχουν εντοπιστεί πρωτοβυζαντινά ευρήματα: εκτός από μία παλαιοχριστιανική επιγραφή που αναφέρεται σε ύπαρξη Μονής Αρχαγγέλου, έχουν βρεθεί διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη πρωτοβυζαντινής περιόδου σε διαφόρους μεταβυζαντινούς ναούς.
Στις αρχές του 7ου αιώνα, στη Θάσο και στις απέναντι ηπειρωτικές ακτές σημειώνεται καταστροφή και εγκατάλειψη των αστικών κέντρων. Αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες όπως σλαβικές και πειρατικές επιδρομές, σεισμοί, κατάρρευση του αστικού τρόπου ζωής και εξασθένηση της κεντρικής διοίκησης. Για τους επόμενους αιώνες έως τον 13ο αιώνα μ.Χ., η Θάσος εξαφανίζεται σχεδόν από τα χρονικά.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Στην επίπεδη κορυφή του μικρού ακρωτηρίου σώζονται τα ερείπια του πύργου που είναι ορθογώνιος με διαστάσεις 10.5✖9.5 μέτρα.
Το μέγιστο ύψος των τειχών δεν ξεπερνάει τα 2μ., ενώ το πάχος τους είναι 1μ.

Η δόμηση του τείχους αποτελείται από μεγάλους λαξευτούς ογκόλιθους στα πρότυπα του αρχαίου ελληνικού τύπου οχύρωσης. Επιπλέον, παρατηρούνται εμφανείς μεταγενέστερες προσθήκες αποτελούμενες από μικρότερους λίθους και ασβεστοκονίαμα. Στο μεγαλύτερο μέρος του τείχους παρατηρείται ασβεστοκονίαμα μεταξύ των κενών των λίθων.
Στον περιβάλλοντα χώρο υπάρχουν άφθονα διάσπαρτα κεραμικά. Ο πύργος είχε μάλλον και εξωτερικό περίβολο περιμετρικά.

Εντός του πύργου σώζονται μεσοτοιχίες σχήματος Γ που χωρίζουν τον πύργο σε 4 χώρους/δωμάτια.
Είσοδος για τον πύργο σώζεται στην δυτική πλευρά με άνοιγμα 80 εκ. περίπου. Επίσης στην νότια πλευρά, υπάρχει παρόμοιο άνοιγμα σαν πύλη, όμως παρατηρώντας τα θεμέλια, φαίνεται ότι υπήρχε κάποιος δευτερεύων (κλειστός;) εξωτερικός χώρος που εφάπτονταν στην νότια πλευρά.

Κάποια ιδιαίτερα στοιχεία του πύργου όπως το μεγάλο μέγεθος, ο διαχωρισμός σε δωμάτια, οι ενδείξεις για εξωτερικό περίβολο υποδηλώνουν ότι ο πύργος στο Γλυφονέρι δεν ήταν απλά φρυκτωρία ή βίγλα, αλλά ίσως μικρό φρούριο ή ακόμα και πυργοκατοικία.

Πηγές