Παίρνοντας τον παραλιακό δρόμο από τον Απόλλωνα προς τη Χώρα της Νάξου, στο 6ο χιλιόμετρο συναντάμε το μοναστήρι της Αγιάς, το οποίο είναι αφιερωμένο στην Παναγία. Περίπου 150 μέτρα πάνω από το μοναστήρι συναντάμε τον πύργο της Αγιάς, χτισμένο με ναξιώτικη πέτρα.

Δυστυχώς μεγάλο μέρος του πύργου καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1992.

Ιστορία

Επί Ενετοκρατίας αλλά και αργότερα επί Τουρκοκρατίας (16ος - 18ος αιώνας), χτίστηκαν στη Νάξο πολλές επαύλεις που έμοιαζαν με πύργους. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο τύπο κτισμάτων με διακριτή διαχρονικά κατασκευή, που ήταν μια έκφραση της οικονομικής δύναμης και της κοινωνικής θέσης των ιδιοκτητών.
Οι πύργοι αυτοί χρησίμευαν για παραθεριστικές κατοικίες των αρχόντων για το διάστημα από την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο, λειτουργώντας ως κεντρικά σημεία για την αγροτική παραγωγή, ενώ συνήθως η κύρια διαμονή των ιδιοκτητών τους ήταν στη Χώρα της Νάξου. Παράλληλα παρείχαν ασφάλεια έναντι εξωτερικών απειλών (που ως επί το πλείστον εκείνα τα χρόνια προέρχονταν από την πειρατεία)

Για τον πύργο της Αγιάς, δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς κατασκευάστηκε. Είναι πιθανό να κατασκευάστηκε το πρώτο μισό του 17ου αιώνα και μάλλον αρχικά ανήκε στην οικογένεια των Κόκκων, μιας ισχυρής οικογένειας ορθοδόξων της μεταμεσαιωνικής Νάξου. Η υπόθεση αυτή προκύπτει από τη σύγκριση του πύργου με αυτόν της Μονής Υψηλοτέρας προς τα νοτιοδυτικά. Φαίνεται ότι η περιοχή αποτελούσε ένα ενιαίο φέουδο που ανήκε στους Κόκκους.

Αργότερα, ο πύργος περιήλθε στην κυριότητα της οικογένειας των Ισπανόπουλων, απόγονος τον οποίων ήταν ο τελευταίος ένοικος Στυλιανός Παραράς. Σημερινή ιδιοκτήτρια είναι η ανιψιά του Σοφία Παραρά. Από το 1983 έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέο μνημείο, με ζώνη προστασίας τα 500μ.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Ο πύργος στέκεται ερειπωμένος, καθώς το εσωτερικό του καταστράφηκε από πυρκαγιά τον Ιανουάριο του 1992. Πάντως το εξωτερικό κέλυφος διατηρείται παρά τις σοβαρές ζημιές που προκλήθηκαν τότε.

Πρόκειται για ολόκληρο κτιριακό συγκρότημα το οποίο αποτελείται από τον πύργο που έχει διαστάσεις12.00✖7.70μ περίπου.
Στον περιβάλλοντα χώρο του πύργου βρίσκεται το κτίσμα του ελαιοτριβείου (χωρίς στέγη πλέον), από το οποίο διασώζεται μέρος του εξοπλισμού.
Ενδιάμεσα υπάρχουν διάφορα ερειπωμένα βοηθητικά κτίσματα (αποθήκες, στάβλοι, κατοικίες προσωπικού –ίσως).

Οι πύργοι της Νάξου γενικά δεν ήταν πολυτελείς κατασκευές και δεν είχαν εξεζητημένα μορφολογικά στοιχεία, με εξαίρεση τα εντοιχισμένα οικόσημα και, σε κάποιες περιπτώσεις, περίτεχνα πλαίσια στα παράθυρα και στις πόρτες.
Έτσι, και στον πύργο της Αγιάς, η διαμόρφωση των επιφανειών στους εσωτερικούς και τους εξωτερικούς χώρους είναι λιτή, χωρίς περιττές διακοσμήσεις.

Εσωτερικά ο πύργος είχε επίχρισμα μόνο στο τρίτο επίπεδο και στο διάδρομο της εισόδου. Στους υπόλοιπους χώρους η τοιχοποιία ήταν εμφανής. Εξωτερικά ο πύργος είναι σοβαντισμένος.

Περιμετρικά του δώματος υψώνεται στηθαίο, ύψους περίπου 0.30m, κατασκευασμένο από το ίδιο υλικό που είναι και η τοιχοποιία, το οποίο ήταν επιχρισμένο. Οι πολεμίστρες στο επάνω μέρος, σχήματος χελιδονοουράς, είναι κατάλοιπο της Ενετικής επιρροής και αρχικά είχαν αμυντικό ρόλο, αλλά εξελίχτηκαν σε διακοσμητικά στοιχεία.

Η είσοδός του είναι υπερυψωμένη, στον πρώτο όροφο, προσβάσιμη μέσω μιας απότομης σκάλας στη νοτιοανατολική πλευρά.
Οι σκάλες που συνέδεαν τους ορόφους ήταν πέτρινες, με μικρό πλάτος. Εσωτερικά, σε μικρή απόσταση από τη μικρή κυρία είσοδο του πύργου, υπήρχε μία ξύλινη καταπακτή που οδηγούσε στην κατώτερη στάθμη του πύργου. Η άνοδος στο δώμα γινόταν με κινητή ξύλινη σκάλα από τον εξώστη του δευτέρου επιπέδου.

Πηγές