Αμυντικός πύργος των αρχών του 16ου αιώνα στο μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα, δυτικά από το Μεγάλο Χωριό της Τήλου.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Το μοναστήρι είναι σκαρφαλωμένο σε έναν παραθαλάσσιο, απόκρημνο λόφο, τον «Κρύαλλο», στη βορειοδυτική πλευρά του νησιού, 270 μ. πάνω από την στάθμη της θάλασσας. Η θέση προσφέρει καλή φυσική προστασία, καθώς η πρόσβαση από τη στεριά είναι δύσκολη, ενώ από τη θάλασσα είναι σχεδόν αδύνατη.

Ιστορία

Το μοναστήρι ιδρύθηκε, σύμφωνα με την παράδοση, από τον Κρητικό ιερομόναχο Ιωνά ο οποίος κατά την διάρκεια προσκυνηματικού ταξιδιού του στους Αγίους Τόπους, ναυάγησε στην Τήλο. Εκεί, θεμελίωσε το Μοναστήρι, μετά από ένα όραμα, στο οποίο του παρουσιάστηκε ο Άγιος Παντελεήμων.

Η ίδρυση της Μονής τοποθετείται χρονικά στον 14ο αιώνα. Μέσα στο ίδιο αιώνα καταστράφηκε μετά από επιθέσεις πειρατών, αλλά ξανακτίστηκε αργότερα, μετά το 1480, και μετά τη μεγάλη νίκη των Χριστιανών επί των Τούρκων, που πολιορκούσαν την Ρόδο. Η ημέρα της νίκης συνέπεσε με την ημέρα της μνήμης του Αγίου Παντελεήμονος (27 Ιουλίου). Οι Τηλιακοί που συμμετείχαν στην μάχη απέδωσαν τη νίκη στον Άγιο, και έκαναν τάμα να ξανακτίσουν το μοναστήρι όταν επιστρέψουν στο νησί τους.
Στις αρχές του 16ου αιώνα (δηλ. μετά το 1500) η οικοδομική δραστηριότητα στο Μοναστήρι κορυφώθηκε, και τότε πρέπει να κτίστηκε και ο συγκεκριμένος πύργος. Σημειωτέον ότι οι Τούρκοι κατέκτησαν το νησί το 1522 εκδιώκοντας τους Ιωαννίτες ιππότες. Πιθανότατα η κατασκευή του πύργου είχε ολοκληρωθεί πριν από την τουρκική κατάκτηση.
Προφανώς ο πύργος επισκευάστηκε και ανακαινίστηκε αρκετές φορές από τότε, αλλά, παρά τις τροποποιήσεις, η σημερινή του μορφή πρέπει να είναι αυτή που είχε εξαρχής, δηλαδή από τις αρχές του 16ου αιώνα.

Πηγές