Μικρό ερειπωμένο οχυρό σε πολύ ωραίο σημείο με δεσπόζουσα θέση επάνω στην κορυφή ενός πανύψηλου βράχου του βουνού της Κουρκούλας, απροσπέλαστου απ’όλες σχεδόν τις πλευρές, με το φαράγγι του Λάρνακα και τους δώδεκα νερόμυλους στα πόδια του.

Ιστορία

Το κάστρο θεωρείται ότι είναι ένα από τα λίγα κάστρα που κατασκεύασαν οι Δεσπότες του Μυστρά (τα άλλα είναι της Ζαραφώνας και της Σοχάς). Πρέπει να χτίστηκε στις αρχές του 15ου αιώνα ή, το νωρίτερο, προς το τέλος του 14ου αιώνα.

Ο πρώτος οικισμός των Μολάων δημιουργήθηκε κατά την ύστερη βυζαντινή περίοδο (12ος - 13ος αιών) στο χώρο γύρω και βόρεια από τον «Παλιόπυργο» με μετακίνηση κατοίκων από τους γειτονικούς οικισμούς, εξαιτίας της ύπαρξης εδώ των πηγαίων νερών, των άριστων κλιματολογικών συνθηκών και της στοιχειώδους αλλά πολύτιμης προστασίας από τους διάφορους επιδρομείς.

Το όνομα Μολάοι προέκυψε από τη λατινική (ρωμαϊκή) λέξη «Mola» που σημαίνει μύλος.

Σημειωτέον ότι η τεχνική του νερόμυλου στον ελληνικό χώρο και βέβαια και στο φαράγγι των μετέπειτα Μολάων άρχισε να εφαρμόζεται από τη ρωμαϊκή εποχή και μετά (από τα πρώτα μ.Χ. χρόνια).

Πρώτη καταγραφή με το τοπωνύμιο Mola υπάρχει στο κείμενο της συνθήκης της Σαπιέντζας ( 1209 ). Επίσημη όμως αναφορά του ονόματος «Μολάοι» βρίσκουμε σε αργυρόβουλο του Δεσπότη Θεόδωρου Παλαιολόγου (1445).

Ο μικρός βυζαντινός οικισμός δεν αναπτύχθηκε εκείνη την εποχή σε αξιόλογη πόλη, κυρίως επειδή η άνθιση στην ευρύτερη περιοχή του μεγάλου αστικού και εμπορικού κέντρου της Μονεμβασίας δεν άφηνε περιθώρια για κάτι τέτοιο. Και στα χρόνια της τουρκοκρατίας επίσης παρέμεινε ένα μικρό σχετικά χωριό, που το είχαν επιλέξει για μόνιμη κατοικία, λόγω των νερών και του Παλιόπυργου, μάλλον ευκατάστατοι Τούρκοι.

Με τα Ορλωφικά (1770) οι Μολάοι παθαίνουν μεγάλη καταστροφή από τους Τουρκαλβανούς.
Απελευθερώνονται μερικές ημέρες νωρίτερα από την 25η Μαρτίου 1821, για να ερημωθούν όμως το 1825 μαζί με όλη την περιοχή από τον Ιμπραήμ. Το 1828 απογράφονται ως ένα από τα χωριά της επαρχίας Μονεμβασίας.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Η τοιχοδομία του ερειπίου με τα εσωτερικά λούκια, η καμάρα, η στέρνα, αλλά και η γενική του εικόνα δείχνουν σοβαρές επεμβάσεις κατά την Τουρκοκρατία πάνω στην βυζαντινή προγενέστερη κατασκευή. Η άνοδος και η κάθοδος γινόταν με ξύλινες κινητές σκάλες και μεγάλα κρεμασμένα σχοινιά. Προφανώς κτίστηκε και για τον έλεγχο του φαραγγιού, που χρησιμοποιούνταν σαν δευτερεύων δρόμος (πέρασμα) επικοινωνίας ανάμεσα στις περιοχές ΄Ελους και Μολάων.

Στη ρίζα του και ανατολικά υπάρχει το πανέμορφο εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής, πολιούχου των Μολάων. Είναι ο τρίτος φερώνυμος ναός που χτίστηκε σ’αυτή τη θέση (1960-62). Ο πρώτος στις αρχές του προηγούμενου αιώνα (1910-12) και ο δεύτερος το 1938-39.

Πηγές