Υστεροβυζαντινός πύργος νότια από το χωριό Δάρας (ή, παλαιότερα, Ντάρας) της Αρκαδίας, βόρεια από τη Βυτίνα.

Η πρώτη φορά που γίνεται αναφορά για τον πύργο είναι στα απομνημονεύματα του Κολοκοτρώνη, όπου αναφέρει ότι ο προπάππους του Μπότσικας πολέμησε εκεί σε πολύνεκρη μάχη που έγινε στα γεγονότα του 1715. Σημειωτέον, τα γεγονότα του 1715 ήταν η ανακατάληψη της Πελοποννήσου από τους Τούρκους (μέχρι τότε, το μεγαλύτερο μέρος κατείχαν οι Ενετοί) που συνοδεύτηκε από μάχες και μεγάλες σφαγές.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Πρόκειται για χαρακτηριστικό μεσαιωνικό πυργόσπιτο ορθογωνικής κάτοψης και με εξωτερικὲς διαστάσεις 6, 70 μ x 5,70 μ. Οι εσωτερικὲς διαστάσεις είναι 5,60μ x 3,70μ, ενώ το πάχος των τοίχων 1μ περίπου.
Είναι κτισμένος με αργοὺς λίθους και ασβεστοκονίαμα για συνδετικό υλικό. Στους αρμοὺς παρεμβάλλονται τεμάχια πλίνθων.

Αποτελείτο από ισόγειο και όροφο, ο οποίος σήμερα έχει καταρρεύσει. Η είσοδος του ισογείου διαμορφώνεται υπερυψωμένη κατά μήκος της βόρειας πλευράς, έτσι ώστε να μην είναι ορατή από τον διερχόμενο από την μεσαιωνική οδό. Ασφάλιζε με ξύλινη αμπάρα. Ζεύγος αψιδωμάτων διαρθρώνει τις μακρές πλευρές του ισογείου ενισχύοντας τους τοίχους που φέρουν τον ημικυλινδρικὸ θόλο, που καλύπτει το ισόγειο. Διέθετε μόνον ένα μικρό άνοιγμα τύπου τοξοθυρίδας, καθώς ὁ χώρος είχε κυρίως αποθηκευτική χρήση.
Η επικοινωνία με τον όροφο επιτυγχάνεται με μικρό άνοιγμα-καταπακτή και ξύλινη σκάλα, που σήμερα δεν διατηρείται. Ο όροφος ήταν ὁ κύριος χώρος διαμονής και καλυπτόταν με ξύλινη στέγη. Στην απόληξη των τοίχων θα υπήρχαν επάλξεις.

Η τοιχοποιία, η μορφή των ανοιγμάτων και των τόξων, η τυπολογία του πύργου, επιτρέπουν με σχετική ασφάλεια την χρονολόγησή του στην ύστερη βυζαντινή περίοδο μεταξύ του 13ου και του 15ου αιώνα. Ανάλογα παραδείγματα απαντούν στα σπίτια του Μυστρά, του Γερακιού και του Μουχλίου.
Πολύ κοντά και νότια του Παλιόπυργου είναι ορατά μέχρι και την τοποθεσία Κούκια τα ίχνη της μεσαιωνικής οδού, που συνέδεαν την Τρίπολη με τα Καλάβρυτα, καθώς και πηγή νερού.

Το Κάστρο στην Τέχνη και στο Λόγο

Στην πρώτη παράγραφο των απομνημονευμάτων του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη αναφέρεται ο πύργος του Ντάρα, με τον εξής τρόπο:

Εἰς τὸν καιρὸν τοῦ Μπότσικα ἐμβῆκαν οἱ Τοῦρκοι εἰς Μοριά. Οἱ Χρυσοβιτσιῶται, Λιμποβιτσιῶται καὶ οἱ Ἀρκουροδεματῖται ἐπῆγαν καὶ ἐπολέμησαν εἰς τοῦ Ντάρα τὸν Πύργο 6.000 Τούρκους. Αὐτοὶ ἐχαλάσθηκαν καὶ ἐγλύτωσε ὁ Μπότσικας. Αὐτὸς εἶχε ἕνα παιδί, Γιάννη, καὶ ἕνας Ἀρβανίτης εἶπε: «Βρέ, τί Μπιθεκούρας εἶναι αὐτός». Δηλαδὴ πόσον ὁ κῶλος του εἶναι σὰν κοτρώνι, καὶ ἔτσι τοῦ ἔμεινε τὸ ὄνομα Κολοκοτρώνης. Ὁ Μπότζικας ἐσκοτώθη, ὁ Γιάννης ἐκρεμάσθη εἰς τὴν Ἀνδρούσαν, ὥστε ἀπὸ τὰ 1553, ὅπου ἐφάνηκαν εἰς τὰ μέρη μας Τοῦρκοι, ποτὲ δὲν τοὺς ἀνεγνώρισαν, ἀλλ᾿ ἦσαν εἰς αἰώνιον πόλεμον. (σ.σ. Ο Γιάννης ήταν ο παππούς και ο Μπότσικας ο προπάππους του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη)

Υπάρχει επίσης και δημοτικό τραγούδι για τη μάχη του Ντάρα.

Στον Πύργο το μ-Παλιόπυργο και το Νταραίικο κάμπο
πόλεμος εγινότανε απ’ το πρωί ως το γιόμα
και μια Λιμποβιτσιώτισα αρχοντοθυγατέρα
στα μνήματα βουρλίζεται το μ-Πύργο καταριέται
να του στερέψουν τα νερά, να μαραθούν τα δέντρα…

Πηγές