Το Ζέλι είναι ορεινό χωριό του νομού Φθιώτιδος, το οποίο ανήκει διοικητικά στον Δήμο Αμφίκλειας-Ελάτειας.

Στα βορειοδυτικά του χωριού μετά από μια διαδρομή (σε χωματόδρομο) μήκους 11 χιλιομέτρων, στη θέση Κάκαρος, βρίσκεται το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία.

Το μοναστήρι είναι σήμερα εγκαταλελειμμένο. Έχει έντονα φρουριακό χαρακτήρα που σε μεγάλο βαθμό είναι αποτέλεσμα πρόσφατης ανακαίνισης.

Ιστορία

Σχετικά με τη χρονολόγηση του μοναστηριού, εικάζεται ότι ίσως να κτίστηκε κατά την Φραγκοκρατία. Αυτό δεν είναι εύκολο να εξακριβωθεί. Το σίγουρο είναι ότι δέχθηκε πολλές επεμβάσεις και μεταγενέστερα, επί Τουρκοκρατίας.

Η σημερινή του μορφή οφείλεται στην αναστήλωση που έγινε στο 2004, η οποία αν και σεβάστηκε την αρχική μορφή του μοναστηριού, πρέπει να αλλοίωσε το μεσαιωνικό χαρακτήρα του.

Δεδομένου ότι η τελική διαμόρφωση του Καθολικού φαίνεται ότι έγινε τον 18ο αιώνα, θα χαρακτηρίσουμε το μοναστήρι, με κάποια επιφύλαξη και ελλείψει πιο συγκεκριμένων πληροφοριών, μεταβυζαντινό του 18ου αιώνα. Το σκεπτικό είναι ότι αν έγιναν εκτεταμένες ανακατασκευές τον 18ο αιώνα, αυτές θα αφορούσαν και τον οχυρωματικό περίβολο.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το οικοδομικό συγκρότημα της Ιεράς Μονής αποτελείται από το καθολικό και τις πτέρυγες των κελιών. Το κτιριακό συγκρότημα της μονής, γενικών διαστάσεων 40,00x47,00μ. αποτελείται από τέσσερις πτέρυγες μοναστικών κτισμάτων διατεταγμένων γύρω από αυλή 18,00x32,50μ.
Η αυλή πλαισιώνεται από τις τέσσερις πτέρυγες του μοναστηριού. Η είσοδος στο μοναστήρι γίνεται από την νότια πτέρυγα ενώ δευτερεύουσα είσοδος διαμορφώνεται από τη ανατολική πλευρά. Δύο πτέρυγες, η νότια και η ανατολική κατά το ήμισυ, είναι διώροφες ενώ η βόρεια και η δυτική είναι μονώροφες. Σε όλο το μήκος των διώροφων κτιρίων διαμορφώνονται σήμερα ξύλινοι εξώστες.

Αντιγράφουμε από την ιστοσελίδα ΟΔΥΣΣΕΥΣ του Υπουργείου Πολιτισμού:
Η μονή διαθέτει έναν επιβλητικό οχυρωματικό περίβολο, που διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση. Το καθολικό στη σημερινή του μορφή είναι μονόχωρο, καμαροσκεπές, με τρεις μεγάλες αντηρίδες στη νότια πλευρά του και με τοιχογραφικό διάκοσμο του τέλους του 18ου αι. Ωστόσο τα κλεισμένα οξυκόρυφα τοξωτά ανοίγματα στους πλάγιους τοίχους μαρτυρούν ότι στην αρχική του μορφή ήταν τρίκλιτη βασιλική, που πιθανότατα ανεγέρθηκε με την επίδραση δυτικών προτύπων. Ανάλογα στοιχεία εμφραγμένων οξυκόρυφων τόξων απαντούν και στα υπόλοιπα κτίσματα της μονής. Τα κελιά είναι διώροφα και καταλαμβάνουν τις τέσσερις πλευρές του περιβόλου.

Πηγές