Ερείπια μεσαιωνικού πύργου που ανακαλύφθηκε πρόσφατα (το 2001) σε εργασίες σε οικόπεδο, μέσα στον πολεοδομικό ιστό της Αταλάντης, στην συμβολή των οδών Μεγάλου Αλεξάνδρου και Νικοτσάρα.

Ιστορία

Δεν μας είναι γνωστός ούτε ο ακριβής χρόνος ούτε ο ιδρυτής του πύργου.

Η Αταλάντη εμφανίζεται για πρώτη φορά στην ιστορία ως Talantum, στο Partitio Romaniae (το σχέδιο για την μοιρασιά των άλλοτε Βυζαντινών εδαφών από τους Σταυροφόρους της Δ’ Σταυροφορίας το 1204). Η Αταλάντη υπήρξε ένα από τα τέσσερα λιμάνια του Βουργουνδικού Δουκάτου των Αθηνών. Αργότερα, μετά την Καταλανική κατάκτηση του 1311, η Αταλάντη ως Βαρωνία πλέον, μαζί με την Βαρωνία της Βοιωτικής Καρδίτσας (La Cardanitsa, σημερινό Ακραίφνιο Βοιωτίας) αποτέλεσαν έδρα των Καταλανών αδελφών Puigpardines, αυθεντών de la Cardanitsa e del Talandi.
Ο ρόλος της Αταλάντης ως λιμάνι με εμπορική δραστηριότητα του Δουκάτου των Αθηνών/Θηβών πιστοποιείται και από τον Καταλανικό Άτλαντα, όπου μεταξύ των λιμανιών της Φθιώτιδας συμπεριλαμβάνεται και η Talandi.

Λαμβάνοντας υπόψη αυτό το ιστορικό πλαίσιο και τον συσχετισμό με τους υπόλοιπους πύργους της Φθιώτιδας καθώς και τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του πύργου, συμπεραίνουμε ότι μάλλον πρόκειται για κτίσμα της περιόδου της Φραγκοκρατίας. Η μεσαιωνική ιστορία της περιοχής δείχνει ότι πιθανότατα είναι καταλανικός, αλλά ελλείψει πιο συγκεκριμένων αποδείξεων, ας μείνουμε στον χαρακτηρισμό «φράγκικος» (που καλύπτει ευρύτερο χρονικό φάσμα).

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Ο πύργος είναι τετράγωνος με διαστάσεις 6,90✖6,90μ στο ύψος της βάσης του, που όμως μειώνονται σταδιακά στα 6,40 μέτρα στο σωζόμενο ύψος της ανωδομής. (Αν κρίνουμε από την απότομη μείωση διαστάσεων στο σημερινό ύψος, είναι φανερό πως στην αρχική του μορφή και στο αρχικό του ύψος ο πύργος θα έμοιαζε κάπως με πυραμίδα!)

Το μέγιστο ύψος που διασώζεται είναι τα 2,25 μέτρα. Οι τοίχοι του είναι χτισμένοι με ημικατεργασμένους λίθους στις παρειές, συναρμοσμένους με ελάχιστα κομμάτια πλίνθων και λιθορριπή από αργούς λίθους (ακατέργαστους) στον πυρήνα. Κυβόλιθοι από πωρόλιθο, προφανώς παρμένοι από αρχαία κτίσματα, έχουν χρησιμοποιηθεί για μεγαλύτερη σταθερότητα στις γωνιές του πύργου («γωνιόλιθοι» ή «αγκωνάρια»).

Λευκό ασβεστοκονίαμα έχει χρησιμοποιηθεί ως συνδετικό υλικό, ενώ εντύπωση μας δημιουργεί η επιμέλεια των τοίχων με αρμολογημένες τις εξωτερικές τους επιφάνειες με ασβεστοκονίαμα. Ο πύργος δεν είναι θεμελιωμένος σε βάθος, κοινό χαρακτηριστικό και των υπόλοιπων πύργων της ίδιας περιόδου στην υπόλοιπη Στερεά Ελλάδα, αλλά διαθέτει ενισχυμένη επιφάνεια έδρασης. Η βαθμιδωτή βάση του πύργου ἠταν επιπλέον ενισχυμένη με ξυλοδεσίες όπως διαπιστώνουμε από τις υποδοχές οχτώ δοκαριών, ορθογώνιας διατομής διαστάσεων 0,15✖0,20 μέτρων, τοποθετημένων ανά ζεύγη μέσα στο πάχος των τοίχων αυτών και καθ'΄ολο το μήκος τους.

Νοτιοδυτικά του πύργου αποκαλύφθηκε τμήμα κτηρίου, η έρευνα του οποίου παρέμεινε ημιτελής και έτσι, μόνον υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε για τη χρηστικότητα του. Η θέση του ακριβώς δίπλα στον πύργο υποδηλώνει άμεση σχέση με αυτόν. Η ύπαρξη κτηρίων δίπλα σε πύργους, όπως ελαιοτριβεία ή φούρνοι, μας είναι γνωστή από τις πηγές. Η ύπαρξή τους εξυπηρετούσε προφανώς τους κατοικούντες στον πύργο.

Πηγές