Στο Βασιλικό της Εύβοιας, σε μικρή απόσταση από το κέντρο του χωριού, δεσπόζει ένας ογκώδης τετράγωνος πύργος από τους μεγαλύτερους της Εύβοιας, ο οποίος ανακαινίστηκε πρόσφατα (2010) και βρίσκεται πλέον σε πολύ καλή κατάσταση.

Πρέπει να κατασκευάστηκε προς το τέλος του 14ου αιώνα ή στις αρχές του 15ου, περίοδο κατά την οποία είχαν επικρατήσει πλήρως οι Ενετοί και είχαν οριστικοποιήσει αυτόν τον τύπο τετράγωνων και ψηλών πύργων στην Εύβοια.

Ιστορία

Μετά την άλωση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τους Σταυροφόρους το 1204, στην Εύβοια εγκαθιδρύεται ένα ιδιότυπο φεουδαρχικό σύστημα. Το νησί χωρίζεται σε τρία τιμάρια που διοικούνται από τους ‘τριτημόριους’ , υποτελείς του Λατίνου αυτοκράτορα. Προοδευτικά ωστόσο η εξουσία περνάει στην Βενετία και τον αντιπρόσωπό της τον Βάιλο. Το Νεγκροπόντε (σημ. Χαλκίδα) αναδεικνύεται σε σημαντικό κόμβο του διεθνούς εμπορίου και η Εύβοια γνωρίζει περίοδο δημογραφικής και οικονομικής ακμής.
Μάρτυρες αυτής της ευημερίας είναι τα πολυάριθμα θρησκευτικά και κοσμικά μνημεία (κυρίως οχυρωματικού χαρακτήρα) που διατηρούνται σε όλες τις περιοχές του νησιού. Η περίοδος αυτή λήγει με την οθωμανική κατάληψη, επιστέγασμα της οποίας είναι η σκληρή πολιορκία και πτώση του Νεγκροπόντε το 1470.

Στην Εύβοια σώζονται πολλοί παρόμοι πύργοι από αυτήν την περίοδο της φραγκοκρατίας (ή λατινοκρατίας). Οι περισσότεροι περισσότεροι βρίσκονται σε ερειπιώδη κατάσταση. Κάποιοι από αυτούς αποτελούν τον πυρήνα οικισμού που αναπτύχθηκε γύρω τους, ενώ άλλοι δεσπόζουν μεμονωμένοι στην ύπαιθρο χώρα.

Ένας τυπικός πύργος της Εύβοιας αυτής της εποχής, έχει έντονα αμυντικό χαρακτήρα, είναι η έδρα του ευγενούς στον οποίο παραχωρήθηκε η γύρω περιοχή σε αντάλλαγμα στρατιωτικής υπηρεσίας. Στο ισόγειο αποθηκεύεται η αγροτική παραγωγή από τα κτήματα που καλλιεργούν οι πάροικοι. Στον πρώτο όροφο συναθροίζονται ο φεουδάρχης και οι υποτελείς του, ενώ οι υπηρέτες, οι τεχνίτες, οι αγρότες και η φρουρά ζουν γύρω από τον πύργο για λόγους προστασίας.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Ο Πύργος του Βασιλικού, σε καίρια θέση του οικισμού, έχει τετράγωνη κάτοψη με διαστάσεις 8,30×8,40 μ.. Πριν την αποκατάσταση διέσωζε μόνο τους περιμετρικούς τοίχους, που διατηρούνταν ακέραιοι σε όλο τους το ύψος (17,50μ), μέχρι και τις επάλξεις.

Εσωτερικά διαρθρώνεται σε τρία επίπεδα, τα δάπεδα των οποίων όμως, καθώς και η στέγαση είχαν καταρρεύσει. Οι όψεις είναι λιτές, με λιγοστά ανοίγματα τοποθετημένα αξονικά κυρίως, τα οποία συνίστανται σε τρεις τοξοθυρίδες στον πρώτο επίπεδο επίπεδο – πλην της νότιας όψης ‒ και τέσσερα τοξωτά παράθυρα, οξυκόρυφης μορφής, στο δεύτερο επίπεδο.

Η είσοδος είναι τοποθετημένη έκκεντρα στο πρώτο επίπεδο της νότιας όψης και η καταχύστρα-αποχωρητήριο στο δεύτερο επίπεδο της ανατολικής όψης.
Ιδιαίτερα μορφολογικά στοιχεία στο δεύτερο επίπεδο αποτελούν το τζάκι και ένα παρεκκλήσιο με ιδιότυπη μορφή, που σώζει τοιχογραφία της Παναγίας Βρεφοκρατούσας.

Η αποκατάσταση του μνημείου με στόχο τη θωράκισή του έναντι του χρόνου και των καιρικών συνθηκών, αλλά και την πρόσβαση των επισκεπτών στο εσωτερικό του, εντάχθηκε στο Γ΄ ΚΠΣ με την πρόθεση το έργο να λειτουργήσει πιλοτικά και για άλλους, ακέραια σωζόμενους πύργους της Εύβοιας.

Αφού στερεώθηκαν οι τοίχοι, αποκαταστάθηκαν εσωτερικά τα τέσσερα επίπεδα με την κατασκευή ξύλινων δαπέδων. Επιπλέον, κατασκευάσθηκε μία απλή και λειτουργική στέγη, αφού η αρχική μορφή της δεν ήταν γνωστή.

Καθώς ο πύργος διατηρούσε την αυθεντική του είσοδο στον πρώτο όροφο σε ύψος 7μ., όπου η πρόσβαση τότε γινόταν με ξύλινες κλίμακες, κατασκευάσθηκε εξωτερικό μεταλλικό κλιμακοστάσιο για να εξασφαλιστεί η πρόσβαση των επισκεπτών στο εσωτερικό. Οι κατασκευές που εξυπηρετούσαν τις οικιστικές ανάγκες του φεουδάρχη και των ενοίκων, όπως η εστία, το προσκυνητάρι και το αποχωρητήριο-καταχύστρα συντηρήθηκαν και αποκαταστάθηκαν.

Προκειμένου ο πύργος να λειτουργήσει όχι μόνο ως επισκέψιμο μνημείο, αλλά και ως κέντρο πληροφόρησης για την οχυρωματική αρχιτεκτονική της Εύβοιας την περίοδο της λατινοκρατίας, οργανώθηκε οπτικοακουστική έκθεση με ενδιαφέρουσες πληροφορίες τόσο για τον πύργο του Βασιλικού όσο και για τους σημαντικότερους πύργους και μεσαιωνικά κάστρα της Εύβοιας. Η έκθεση περιλαμβάνει ακόμα πληροφορίες και για τους πύργους των φεουδαρχών της Δυτικής Ευρώπης, που αποτέλεσαν το πρότυπο για αυτούς της Εύβοιας.

Πηγές