Σημαντικό θρακικό Βυζαντινό λιμάνι από το οποίο διασώζεται τμήμα της οχύρωσης περί τα 170 μέτρα.

Το Όνομα του Κάστρου

Οι Πόροι (πόρος = πέρασμα), το σημερινό Πόρτο Λάγος, βρίσκονταν πάνω σε δύο νησίδες στο στόμιο της Βιστωνίδας, ανάμεσα από τις οποίες περνούσε και ο κεντρικός δίαυλος προς την ανοιχτή θάλασσα. Από την ονομασία «Πόροι» ονομάστηκε και η λίμνη «Πορού», παραφθορά της οποίας είναι η ονομασία «Μπουρού», που έφθασε ως τις μέρες μας ως ανεπίσημη ονομασία της λίμνης, η επίσημη ονομασία της οποίας είναι Βιστωνίδα.

Ιστορία

Οι Πόροι ήταν βυζαντινός οικισμός με εμπορικό, στρατιωτικό και αλιευτικό χαρακτήρα, που έλεγχε την είσοδο στη Bιστωνίδα λίμνη.

Ο οικισμός ιδρύθηκε τον 9ο με 10ο αιώνα χωρίς παλαιότερη φάση. Επέζησε εως τον 13ο-14ο αιώνα.

Υπάρχουν αρκετές αναφορές για τους Πόρους στις ιστορικές πηγές: Η αρχαιότερη μαρτυρία για τους Πόρους αφορά τη συμμετοχή του επισκόπου Νικηφόρου στη Σύνοδο του 879. Από τον 10ο έως τον 12ο αι. οι Πόροι αναγράφονται ως επισκοπή υπαγόμενη στη μητρόπολη Τραϊανουπόλεως (εκκλησιαστική επαρχία Ροδόπης)

Το 1205 ή 1206 η πόλη αυτή, όπως το Περιθεώριον και άλλοι οικισμοί, καταστράφηκε από τον Βούλγαρο ηγεμόνα Καλογιάννη.

Αργότερα, ο μητροπολίτης Περιθεωρίου Δωρόθεος φυλακίστηκε κατ'εντολή του αυτοκράτορα στον πύργο των Πόρων (ίσως σε αυτόν που διακρίνεται στις φωτογραφίες), διέφυγε όμως και αργότερα, εξαιτίας μιας συνεργασίας του με τους Τούρκους στα τέλη του 1381, αφορίστηκε.

Αν και ο ρόλος της πόλης στην παράκτια ναυσιπλοΐα υπήρξε δευτερεύουσας σημασίας, κατείχε μάλλον σημαντική θέση ως τόπος συγκέντρωσης και μεταφόρτωσης των προϊόντων της ενδοχώρας, καθώς και της εμπορίας των προϊόντων της λιμνοθάλασσας. Στα τέλη του 16ου αι., τη λειτουργία της διαδέχτηκε το διπλανό λιμάνι του Πόρτο-Λάγους, το οποίο ενίοτε λειτουργούσε ως σταθμός όπου τερμάτιζε η θαλάσσια διαδρομή και άρχιζε η χερσαία για όσους ήθελαν να αποφύγουν τα Δαρδανέλια.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Τα κατάλοιπα της πόλης ανακαλύφθηκαν τυχαία το 1949 κατά την κατασκευή της Εθνικής οδού Ξάνθης-Κομοτηνής. Το τείχος βρέθηκε σε βάθος 3 μ. από την επιφάνεια του εδάφους.

Δυτικά του οικισμού αποκαλύφθηκε μεγάλο τμήμα του οχυρωματικού περιβόλου σε μήκος 170 μ. Ο περίβολος διατηρεί τετράπλευρους πύργους, αντηρίδες και κλίμακες ανόδου στον περίδρομο. Στην κατασκευή διακρίνονται δύο οικοδομικές φάσεις.

Μέσα στα όρια του περιβόλου αποκαλύφθηκαν τα ερείπια βυζαντινού ναού, ίσως του επισκοπικού ναού των Πόρων, ο οποίος χρονολογείται στον 9ο-10ο αιώνα μ.Χ. Στην περιοχή γύρω από το βυζαντινό ναό, ανασκάφηκε νεκροταφείο του 12ου-13ου αιώνα μ.Χ., στο οποίο βρέθηκε λίθινο κάλυμμα ρωμαϊκής σαρκοφάγου σε δεύτερη χρήση.

Το πλάτος του τείχους είναι 2 μ. και η τοιχοποιία του αποτελείται από λαξευμένους λίθους σε στρώσεις και ενδιάμεσα πλινθία. Αποκαλύφθηκαν 4 τετράπλευροι πύργοι, από τους οποίους 3 ανήκουν στην α' φάση και ένας στη β' φάση. Ο τελευταίος αυτός πύργος ιδρύθηκε μπροστά σε παραπύλιο του τείχους, το οποίο μετατράπηκε σε είσοδο προς το εσωτερικό του πύργου.

Η μεγάλη καταστροφή του τείχους δικαιολογείται από το γεγονός ότι τα ερείπια αυτού του αρχαιολογικού χώρου υπήρξαν για αιώνες λατομείο έτοιμης δομήσιμης πέτρας σε περιοχή μάλιστα, όπου η πέτρα είναι σπάνιο και πολύτιμο υλικό.

Πηγές