Ερείπια αταύτιστου βυζαντινού κάστρου νοτιοδυτικά από το χωριό Νέα Σάντα στον Νομό Ροδόπης, πάνω σε χαμηλό ύψωμα με την ονομασία «Καλές».
Η θέση βρίσκεται δίπλα στον δρόμο που οδηγεί στο χωριό.
Πρόκειται για φρούριο και (προφανώς) μικρό οικισμό πάνω στο πέρασμα από την θρακική ορεινή ενδοχώρα προς την πεδιάδα της Κομοτηνής.

Ιστορία

Το κάστρο δεν έχει ταυτιστεί με κάποιο από τις ιστορικές πηγές. Έτσι, δεν γνωρίζουμε κάτι για την ιστορία του. Από την τειχοδομία είναι προφανές ότι είναι μεσαιωνικό, δηλαδή βυζαντινό χωρίς να είναι δυνατή μια πιο συγκεκριμένη χρονολόγηση.
Εξ όσων γνωρίζουμε δεν έχει γίνει ποτέ συστηματική αρχαιολογική έρευνα στο κάστρο.

Σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Τρεμόπουλο (1966), το κάστρο της Νέας Σάντας είναι φρούριο ίδιου τύπου με αυτό της Νυμφαίας που επιτηρούσε πέρασμα/διάβαση και αποτελούσε καταφύγιο του τοπικού πληθυσμού σε περίπτωση επιδρομών.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Η οχύρωση του κάστρου ήταν τείχος με πολυγωνικό σχήμα, με περίμετρο γύρω στα 350μ., που διέθετε κυκλικούς και ορθογώνιους πύργους στις γωνίες. Η οχύρωση βρίσκεται σε ερειπιώδη κατάσταση.

Εσωτερικά (φωτο 8), το έδαφος είναι σχετικά επίπεδο και παρατηρούνται διάσπαρτες πέτρες και κεραμικά. Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι λόγω της μεγάλης σχετικά περιμέτρου (350μ), εντός των τειχών υπήρχε οικισμός. Πάντως δεν σώζονται λείψανα κτισμάτων στο εσωτερικό.

Το πάχος του τείχους κυμαίνεται από 1,5 έως 1,8 μέτρα.
Η τοιχοποιία του αποτελείται από λίθους διαφορετικών μεγεθών με συνδετικό κονίαμα ανάμεσα τους και λιγοστά κεραμικά.

Τα καλύτερα σωζόμενα τμήματα του τείχους βρίσκονται στη βόρεια πλευρά. Στη βορειοανατολική γωνία σώζονται ερείπια κυκλικού πύργου και τείχους σε ύψος που φθάνει σχεδόν τα 3 μέτρα (2,80-2,90 μέτρα). Αυτό είναι το πιο χαρακτηριστικό σημείο του κάστρου (φωτ.2, 3).
Στη βορειοδυτική γωνία υπάρχει τείχος ύψους περίπου 2 μέτρων, ενώ προεξέχει κάθετα ένα τειχίο μήκους 4 μέτρων που μαζί με μια μικρότερη προεξοχή δίνουν την εντύπωση ότι είναι κατάλοιπα ορθογώνιου πύργου (φωτ.6).

Το υπόλοιπο τείχος του κάστρου σώζεται σε μικρό ύψος ή έχει σκεπαστεί από τη βλάστηση, αλλά είναι εμφανές το ίχνος της πορείας του. Επίσης είναι εμφανή τα ερείπια άλλων δυο πύργων σε χαμηλό ύψος. Πιθανότατα το κάστρο είχε και άλλους πύργους που δεν σώζονται σήμερα.

Διακόσια μέτρα βόρεια του κάστρου υπάρχει η κοίτη του ρέματος της Νέας Σάντας (στους χάρτες της Γ.Υ.Σ έχει την ονομασία «Κακό Ρεμα») που είναι παραπόταμος του Λίσσου (ή Φιλιούρη).

Πηγές